Ιστορία του ΔΣΕ - 1. Η έναρξη του εμφυλίου πολέμου

Προλεταριακή Σημαία φ. 551 24-6-2006

Μετά τη Βάρκιζα

Στις 11-12 Φλεβάρη του 1945 μετά την αποχώρηση του ΕΛΑΣ από την Αθήνα υπογράφεται η Συμφωνία της Βάρκιζας. Μια συμφωνία που ουσιαστικά σήμαινε την παράδοση του ΕΛΑΣ και του ΕΑΜ στα χέρια των Αγγλων και της κυβέρνησης που τους υπηρετούσε. Αν και οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κατείχαν τα τρία τέταρτα της χώρας και είχαν 50.000 τακτικό στρατό, με τη συμφωνία αυτή αποφασίζεται η διάλυση του ΕΛΑΣ και η άμεση παράδοση του οπλισμού του. Ουσιαστικά οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης παραδίδονται άνευ όρων. Οι μαχητές του ΕΛΑΣ παραδίδουν περίπου 50.000 όπλα. Υποτίθεται ότι η κυβέρνηση σε αντάλλαγμα θα παραχωρούσε αμνηστία για τα …πολιτικά αδικήματα που τελέστηκαν από τις 3 Δεκέμβρη μέχρι τότε!! Δηλαδή για τον ηρωικό αγώνα του λαού της Αθήνας ενάντια στους Αγγλους και τα τσιράκια τους το Δεκέμβρη του ’44.
Ομως, σχεδόν αμέσως μετά τη συμφωνία, αρχίζει ένα όργιο βίας και τρομοκρατίας κατά των λαϊκών αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Η κυβέρνηση, βρίσκοντας νομικό πάτημα σε μια παράγραφο της συμφωνίας, όπου αναφερόταν ότι εξαιρούνταν της αμνηστίας τα κοινά αδικήματα κατά της ζωής και περιουσίας τα οποία «δεν ήταν απαραιτήτως αναγκαία δια την επιτυχία του πολιτικού αδικήματος», ξεκίνησε να καταδιώκει χιλιάδες δημοκράτες για ποινικά αδικήματα. Η αρχή γίνεται με το θάνατο των ΕΑΜιτών, Μονέδα και Αυγέρη. Απ’ την άλλη, όχι μόνο αθωώνονται πολλοί δοσίλογοι και συνεργάτες των Ες-Ες, (όπως ο Εξαρχος και ο Μοντελάους) αλλά αυτοί είναι που στελεχώνουν σιγά σιγά το στρατό, την αστυνομία και τις διάφορες παρακρατικές συμμορίες που αρχίζουν να δρουν στην ύπαιθρο. Πολλοί δημοκράτες δημόσιοι υπάλληλοι διώχνονται, όπως και προοδευτικοί πανεπιστημιακοί. Επίσης διορίζονται νομάρχες γνωστοί δοσίλογοι και υποστηρικτές της δικτατορίας του Μεταξά. Το αστικό κράτος με τη βοήθεια των Αγγλων πραγματοποιεί τους στόχους της συμφωνίας, που δεν ήταν άλλοι από το κέρδισμα χρόνου απέναντι στο λαϊκό κίνημα, ώστε να ανασυγκροτηθεί και να στελεχώσει τις δυνάμεις καταστολής, το στρατό και την αστυνομία. Ετσι θα κατάφερνε να ξεμπερδεύει με το λαϊκό κίνημα που ανδρώθηκε όλο το προηγούμενο διάστημα και να εκλείψει η πιθανότητα λαϊκής εξουσίας στη χώρα.

Στο διάστημα αυτό πρωθυπουργός είναι ο Πλαστήρας ο οποίος όμως κατηγορείται ως φιλοχιτλερικός (με βάση γράμμα του στον Ελληνα πρεσβευτή στο Βισύ, στο οποίο εκθείαζε τον Χίτλερ) και έτσι εξαναγκάζεται σε παραίτηση στις 7 Απρίλη. Την επομένη σχηματίζεται νέα κυβέρνηση υπό το ναύαρχο Πέτρο Βούλγαρη, το δήμιο των αντιφασιστών ναυτικών στη Μ. Ανατολή. Ηταν ολοφάνερο πλέον ποια πολιτική θα ακολουθούσε η νέα κυβέρνηση. Οι διώξεις συνεχίζονται με μεγαλύτερη σφοδρότητα. Μέσα στο πρώτο εξάμηνο 600 αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης δολοφονούνται από παρακρατικές φασιστικές συμμορίες, συλλαμβάνονται 20.000 αγωνιστές με την κατηγορία πως ήταν κοινοί δολοφόνοι (οι εξαιρέσεις απ’ την αμνηστία) και καταδικάζονται σε θάνατο οι 2000.

Παρόλα αυτά ο ελληνικός λαός δε σταμάτησε να αγωνίζεται. Την πρωτομαγιά του 1945 γίνεται συγκέντρωση 40.000 εργαζομένων στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο της Αθήνας.



Επιστροφή του Ζαχαριάδη και θάνατος του Αρη

Στις 30 Μάη επιστρέφει και ο Νίκος Ζαχαριάδης από το Νταχάου. Ολοι περίμεναν να αντιδράσει στη συμφωνία της Βάρκιζας αλλά την επομένη με δήλωσή του στο Ριζοσπάστη την επιδοκιμάζει και καλεί τους αγωνιστές να την εφαρμόσουν πιστά. Και για να μην υπάρχουν αμφιβολίες, στην 12η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ τον Ιούνη επικροτείται ξανά η συμφωνία. Τα γεγονότα από κει και πέρα είναι δραματικά. Ο Αρης Βελουχιώτης καλεί σε συνέχιση του αγώνα. Μαζί με τους συντρόφους του (τους περίφημους Μαυροσκούφηδες) καταφεύγει στα βουνά και ιδρύει το Μέτωπο Εθνικής Ανεξαρτησίας (ΜΕΑ). Ομως στις 12 Ιούνη δημοσιεύεται στο «Ριζοσπάστη» κείμενο που ξαναθυμίζει ότι ο Αρης ήταν πρώην δηλωσίας και ότι με την τωρινή στάση του προδίνει το κόμμα. Ακόμα τον καταγγέλλει για τυχοδιωκτισμό και …ύποπτη δράση! Ελεγε το κείμενο:

«…Ο Βελουχιώτης κι ύστερα από τη σύναψη της Βάρκιζας συνέχισε τη δράση του. Η δράση αυτή, που μονάχα την αντίδραση μπορούσε να εξυπηρετήσει γιατί της έδινε όπλα για να χτυπά το ΚΚΕ, να παραβιάζει τη συμφωνία της Βάρκιζας και να δικαιολογεί τα εγκλήματά της, δεν επιτρέπει πια καμιά καθυστέρηση για την ανοιχτή καταγγελία του Αρη Βελουχιώτη…» (Ριζοσπάστης 12-6-1945). Στις 16 Ιούνη δημοσιεύεται η διαγραφή του απ’ το κόμμα. Μια ομάδα του κυβερνητικού στρατού που τον καταδιώκει τον περικυκλώνει και αυτός βάζει τέρμα στη ζωή του.



Εκλογές του ’46 και αποχή του ΚΚΕ

Στα τέλη του ’45 υπάρχουν συχνές αλλαγές στην κυβέρνηση με κατάληξη, στις 22 Νοέμβρη, το σχηματισμό κυβέρνησης από το Θ. Σοφούλη και την προκήρυξη εκλογών για τις 31 Μαρτίου 1946.

Η τρομοκρατία όμως συνεχίζεται και εντείνεται. Στην ύπαιθρο ένοπλες φασιστικές ομάδες εξακολουθούν να τρομοκρατούν το λαό. Το ίδιο συμβαίνει και στην Αθήνα, μόνο που εκεί οι αγωνιστές καταφέρνουν να οργανωθούν και να αντισταθούν. Από τη συμφωνία της Βάρκιζας μέχρι το Μάρτη του ’46, το αποτέλεσμα των διωγμών και της τρομοκρατίας ήταν: 31.000 αγωνιστές βασανίστηκαν στα μπουντρούμια της Ασφάλειας, 1.289 δολοφονίες, περίπου 6.671 επιθέσεις με τραυματισμούς. Ακόμα μπορούν να προστεθούν 509 απόπειρες φόνων, 165 βιασμοί γυναικών, 18.000 ληστείες, λεηλασίες και καταστροφές και πάνω από 600 επιθέσεις σε γραφεία που έγιναν στη διάρκεια του χρόνου αυτού. (Τα στοιχεία από την έκθεση του ΕΑΜ που γράφηκε από τον Οκτάβ Μερλιέ, διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθήνας και παρουσιάστηκε στην επιτροπή των παρατηρητών του ΟΗΕ).

Ετσι αρχίζει να γίνεται κατανοητό στην ηγεσία του ΚΚΕ ότι είναι πολύ πιθανό να ξεκινήσει ένα δεύτερο αντάρτικο. Μάλιστα στη 2η Ολομέλεια της ΚΕ το Φλεβάρη του ’46 αποφασίζεται να απέχει από τις εκλογές της 31ης Μάρτη και (χωρίς να ανακοινωθεί επίσημα) να αναλάβει την ηγεσία του νέου αντάρτικου.

Το αποτέλεσμα των εκλογών είναι να πάρει την πλειοψηφία το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα του Κων. Τσαλδάρη. Το 70% των βουλευτών ήταν βασιλικοί. Παρά την τρομοκρατία η αποχή ανέρχεται στο 53%. (Η επίσημη κρατική εκδοχή μιλά για αποχή 15% ενώ οι 1.200 παρατηρητές του νεοσύστατου ΟΗΕ υπολόγισαν την αποχή σε 9,5%). H Ηνωμένη Παράταξη Εθνικοφρόνων παίρνει 600.000 ψήφους επί πληθυσμού 7.000.000 και επί 2.110.000 εγγεγραμμένων. Οι ψηφίσαντες ήταν 1.117.000. Ας σημειωθεί, ότι υπήρξαν απειλές πως η αποχή θα είχε προσωπικές συνέπειες και εκβιάστηκαν δημόσιοι υπάλληλοι, ότι θα απολυθούν αν δεν ψηφίσουν.



Η πρώτες συγκρούσεις

Μια μέρα όμως πριν από τις εκλογές συνέβη ένα γεγονός που έμελε να μείνει στην ιστορία ως η συμβολική αρχή του «δεύτερου αντάρτικου». Στις 30 Μάρτη μια ομάδα πρώην ΕΛΑΣιτών, με επικεφαλής τον παλαίμαχο Μπαρούτα, χτυπά το σταθμό της χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Πιερίας. Εχει αξία να δούμε πώς περιγράφει την επίθεση η αντάρτικη εφημερίδα «Εξόρμηση» τον Οκτώβρη του ’47, ένα χρόνο μετά το γεγονός και αφού είχε πλέον ξεκινήσει ο εμφύλιος:

«Ανοιξη του 1946. Ενας και παραπάνω χρόνος πέρασε από τότε που ο ΕΛΑΣ και ο Λαός μας διώξαν τους Γερμανούς καταχτητές. Μα η Ελλάδα δεν αναπνέει ελεύθερα. Καινούριοι καταχτητές πατούν το ιερό χώμα της. Ο μοναρχοφασισμός που με τη βοήθεια των οπλών τους άρπαξε την εξουσία απ’ τα χέρια του Ελληνικού λαού οργιάζει. Συλλαμβάνει, φυλακίζει, δολοφονεί τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, τους ελασίτες. Για να δικαιώσει τα εγκλήματά του και να νομιμοποιήσει το καθεστώς που επέβαλε στην Ελλάδα ο αγγλοαμερικάνικος ιμπεριαλισμός, ο μοναρχοφασισμός ετοιμάζεται να κάνει τις «εκλογές» της 31 Μάρτη. Το όργιο κορυφώνεται.

Λίγοι ελασίτες που ξέφυγαν το μαχαίρι των μοναρχοφασιστών είναι κρυμμένοι στον Ολυμπο. Οι περισσότεροί τους είναι απ' το Λιτόχωρο. Για αρχηγούς τους έχουν τον αξέχαστο καπετάν Τζαβέλλα (Παππού), τον Φωτεινό, τον Ανδρεάδη, τους ίδιους αγωνιστές που τους οδήγησαν στις δοξασμένες μάχες ενάντια στους Γερμανούς. Με πόνο και αγανάκτηση πληροφορούνται για το δολοφονικό όργιο των μοναρχοφασιστών σε βάρος του δημοκρατικού λαού, που με το πιστόλι στον κρόταφο θα τον οδηγήσουν σε λίγες μέρες στις κάλπες για να ψηφίσει το μοναρχοφασισμό!

Στις 26 του Μάρτη σε μια σπηλιά οι καταδιωκόμενοι αγωνιστές του Ολύμπου υποδέχονται με συγκινητικές εκδηλώσεις τους παλιούς ηγέτες Πάνο, Υψηλάντη κ.λπ. Ολοι μαζί αποφασίζουν πως από δω και πέρα πρέπει να υπερασπίσουν τη ζωή τους και τη ζωή του δημοκρατικού λαού πιο ενεργητικά.

Οι λίγοι εκείνοι καταδιωκόμενοι αγωνιστές αποφάσισαν να γίνει μια ένοπλη ενέργεια που θα είχε την έννοια της προειδοποίησης προς το μοναρχοφασισμό από μέρους του Λαού. Η ενέργεια αυτή θα σήμαινε: αν ο μοναρχοφασισμός δεν θελήσει να αναγνωρίσει τα δημοκρατικά δικαιώματα του λαού και συνεχίσει τα εγκλήματά του, τότε ο Λαός θα επιβάλει τη θέλησή του μόνος του, με τη δύναμή του, όπως έκανε και στη γερμανική κατοχή.

Στόχος της ένοπλης ενέργειας διαλέχτηκε το Λιτόχωρο, όπου οι τρομοκράτες έχουν σακατέψει το λαό με τα βασανιστήρια και πολλούς αγωνιστές έχουν δολοφονήσει.

Νύχτα 30-31 του Μάρτη οι 33 λαϊκοί αγωνιστές γλιστρούν μέσα στο Λιτόχωρο. Το χωριό σειέται από τα πυρά. «Βροντάει ό Ολυμπος, ξαναβροντάει...».

Ο αντίπαλος άφησε στο πεδίο της μάχης 23 νεκρούς. Στα χέρια των αγωνιστών περιήλθαν 4 αιχμάλωτοι και τα πρώτα λάφυρα της ένοπλης πάλης του Λαού μας: 4 αυτόματα, 7 ντουφέκια, πολλά πυρομαχικά.

Ο μοναρχοφασισμός δεν άκουσε την προειδοποίηση του Λαού...». (Βουρνάς σελ. 18-19)

Μετά τις εκλογές σχηματίστηκε κυβέρνηση από τον Κων. Τσαλδάρη. Οπως ήταν φυσικό, εντάθηκε η βία και η τρομοκρατία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνεργασίας της κυβέρνησης με τους παρακρατικούς ήταν το παρακάτω περιστατικό. Τρεις μέρες μετά την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης η φασιστική ομάδα του Μαγγανά επιτέθηκε στο αστυνομικό τμήμα της Πύλου απαγάγοντας 3 κομμουνιστές, τους οποίους μετά τουφέκισε. Ο υπουργός Δημ. Τάξης Σπ. Θεοτόκης δικαιολόγησε το γεγονός, όπως και άλλα αντίστοιχα, με το επιχείρημα της «εκλογικής μέθης» λόγω της νίκης στις εκλογές. Οι επιθέσεις πολλαπλασιάστηκαν και μέσα στο μήνα Μάιο φασιστικές παρακρατικές ομάδες σκότωσαν 116 δημοκράτες.

Ομως και από την άλλη μεριά οι επιθέσεις δεν έμειναν αναπάντητες. Αρχισαν να συγκροτούνται μικρές ομάδες παλιών ΕΛΑΣιτων και αριστερών που κατάφεραν να οπλιστούν. Σημαντικές ήταν οι επιθέσεις εναντίον του φυλακίου της εθνοφυλακής στο Μεγάλο Ρέμα της Νάουσας και στο σταθμό χωροφυλακής στον Αψαλο Αλμωπίας, ως απάντηση στη δολοφονία του προέδρου του Εργατικού Κέντρου Νάουσας από παρακρατικούς.

Τα γεγονότα αυτά ήταν η αρχή ενός πολέμου που κράτησε τρία χρόνια. Σε λίγο οι μικρές ομάδες των ανταρτών θα ενωθούν και θα ιδρυθεί ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (ΔΣΕ).



Βιβλιογραφία

Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, Ν. Ψυρούκης, τ.1, Επικαιρότητα

Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, ο εμφύλιος, Τ. Βουρνάς, Τολίδη

Εμφύλιος πόλεμος 1944-1949, Φ. Γρηγοριάδης, τ.9, Νεόκοσμος

Κομμουνιστική Επιθεώρηση της μεταδεκεμβριανής περιόδου 1945 (τ.1 και 2), Καζαντζα

Οι καπετάνιοι, Dominique Eudes, Εξάντας.

Ο ελληνικός εμφύλιος μέσα από το γαλλικό τύπο, Νάση Μπαλτά, Οδυσσέας

Η Ελλάδα στις φλόγες του εμφυλίου πολέμου, Χρ. Καινούργιος, Σοκόλη



Ο αγώνας του ΔΣΕ, Βασ. Μπαρτζιώτα, Σύγχρονη Εποχή