Προλεταριακή Σημαία φ. 510 2-10-2004
Φθινόπωρο του 1944. Η γερμανική κατοχή στην Ελλάδα πλησιάζει προς το τέλος της. Η πολυπόθητη λευτεριά δεν αργεί. Ο ελληνικός λαός, οργανωμένος κάτω απ’ τη σημαία του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, παλεύει με κάθε τρόπο ώστε η πολυπόθητη απελευθέρωση να έρθει μια ώρα αρχύτερα. Η ανάπτυξη του αντάρτικου σε όλη τη χώρα, οι νίκες του ΕΛΑΣ εναντίον των γερμανών και των ελλήνων συνεργατών τους, των Ταγμάτων Ασφαλείας και της χωροφυλακής, αλλά και οι λαμπρές νίκες του Κόκκινου Στρατού στη Σοβιετική Ενωση, αναγκάζουν του Γερμανούς ναζί να αρχίσουν την αποχώρηση από μια σειρά χώρες και από την Ελλάδα.
Στη χώρα μας ταυτόχρονα με την οργάνωση του λαϊκού απελευθερωτικού στρατού, συγκροτήθηκε, το Μάη του 1944, η ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης), η Κυβέρνηση του Βουνού, που άρχισε να οικοδομεί σε όλη σχεδόν την ύπαιθρο τη λαϊκή εξουσία. Η εξέλιξη αυτή ήταν που τρόμαζε περισσότερο απ’ όλα τον ελληνικό αστικό κόσμο και την «εξόριστη κυβέρνηση» του Γεωργίου Παπανδρέου, που δεν είχε καμιά πραγματική εξουσία και στηριζόταν μόνο από τους Αγγλους. Δεν ήθελαν σε καμιά περίπτωση ο λαός να καταφέρει να θέσει τις βάσεις της λαϊκής εξουσίας, να οικοδομήσει μόνος του το μέλλον του, χωρίς προστάτες, χωρίς εκμεταλλευτές. Όπως έλεγε ο Δ. Γληνός: «…περισσότερο απ’ όλα φοβούνται τον ίδιο το λαό. Φοβούνται το ξύπνημά του…φοβούνται μήπως σαν θα πάρει ο λαός στα χέρια του τις ελευθερίες του, δε θα είναι εκείνοι που θα τον οδηγήσουν στην παραπέρα πολιτική ζωή…Και τους τρομάζει κάθε λαϊκό κίνημα, κάθε αληθινό ξύπνημα του λαού, κάθε μαζική πάλη». (Δ. Γληνός, «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ», σελ 50, εκδ. Ο Ρήγας).
Γι αυτό προσπάθησαν με κάθε τρόπο να υποβαθμίσουν τον αγώνα του ελληνικού λαού, να συκοφαντήσουν το ΚΚΕ (τη ραχοκοκαλιά του ΕΑΜικού κινήματος), να στιγματίσουν τους αντάρτες με την κατηγορία του δολοφόνου, να εξισώσουν τον ΕΛΑΣ με τους γερμανοτσολιάδες. Αυτό φάνηκε πολύ καθαρά στο Συνέδριο του Λιβάνου (17-20 Μάη του 1944). Στο Συνέδριο αυτό, που ήταν από τις κρισιμότερες στιγμές του εθνικοαπελευθερωτικού μας κινήματος, η ηγεσία του ΕΑΜ σύρθηκε σε μια συζήτηση διάλυσης της ΠΕΕΑ και δημιουργίας κυβέρνησης με τα παλιά αστικά κόμματα που είχαν καταργηθεί προπολεμικά από τη μεταξική δικτατορία. Η στάση των εκπροσώπων των αστικών κομμάτων και του Γ. Παπανδρέου απέναντι στους εκπροσώπους του ΕΑΜ ήταν εξοργιστική. Κάθε λόγος τους ήταν και ένα αντικομμουνιστικό παραλήρημα. Χαρακτηριστικές είναι οι φράσεις του Γ. Παπανδρέου όταν περιέγραφε την κατάσταση στην Ελλάδα. Σε μια απροκάλυπτη προσπάθεια σπίλωση του ηρωικού αγώνα του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ είπε:
«… κόλαση είναι σήμερα η κατάσταση στην πατρίδα μας. Σφάζουν οι Γερμανοί, σφάζουν τα Τάγματα Ασφαλείας, σφάζουν και οι αντάρτες… Με την τρομοκρατία του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, εδημιουργήθηκε δυστυχώς, το ψυχολογικό κλίμα, που επέτρεψε στους Γερμανούς να επιτύχουν στον τρίτο χρόνο της δουλείας ό,τι δεν είχαν κατορθώσει κατά τα δύο πρώτα χρόνια: την κατασκευήν των Ταγμάτων Ασφαλείας...» (Σταύρου Αβδουλου «Γιατί χάθηκε η νίκη», σελ. 76, εκδ. προσκήνιο)
Οι άνθρωποι που ηγήθηκαν του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ βρέθηκαν κατηγορούμενοι για τον αγώνα τους και την προσφορά τους στην απελευθέρωση της πατρίδας. Αυτοί που δεν πρόσφεραν τίποτα στον αγώνα, αυτοί που με την πρώτη ευκαιρία αναζήτησαν σιγουριά και ασφάλεια στο Κάιρο έγιναν κατήγοροι και κριτές του ελληνικού λαού. Δεν είναι τυχαίο που ο Δ. Βλαντάς είπε για το συνέδριο του Λιβάνου ότι ήταν συνεδρίαση εκτάκτου στρατοδικείου.
Στο συνέδριο συμμετείχαν εκπρόσωποι της ΠΕΕΑ, του ΕΑΜ και του ΚΚΕ (Σβώλος, Αγγελόπουλος, Πορφυρογένης, Ρούσος, Σαράφης κ.α.) αντιπρόσωποι της «κυβέρνησης» Παπανδρέου, των παλιών αστικών κομμάτων καθώς και εκπρόσωποι του ΕΔΕΣ και της ΕΚΚΑ (οργανώσεις που δεν είχαν σχεδόν κανένα λαϊκό έρεισμα). Οι αποφάσεις του Συνεδρίου ήταν μια σημαντική υποχώρηση του ΕΑΜ, μια πολιτική ήττα του ΚΚΕ, που, χωρίς να υπάρχει κανένας ουσιαστικός λόγος, υπέγραψε συμφωνία για κυβέρνηση εθνικής ενότητας με τον Παπανδρέου. Καταδικαζόταν το δημοκρατικό κίνημα των στρατιωτών της Μ. Ανατολής, αποφασίστηκε η δημιουργία εθνικού στρατού (δηλαδή έπρεπε να διαλυθεί ο ΕΛΑΣ) και αναγνωριζόταν στους Αγγλους το δικαίωμα να επέμβουν στα εσωτερικά της Ελλάδας. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι έθετε το ΕΑΜ κάτω απ’ τις διαταγές της βασιλικής κυβέρνησης του Παπανδρέου που λειτουργούσε κάτω από την επίβλεψη των Αγγλων ιμπεριαλιστών. Βέβαια το Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ καθώς και όλες οι οργανώσεις του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, αμέσως μετά τη συμφωνία του Λιβάνου, την καταδίκασαν και ζήτησαν την ανάκλησή της.
Ο Θανάσης Χατζής περιγράφει πολύ χαρακτηριστικά την αντίδραση του Εθνικού Συμβουλίου της ΠΕΕΑ στις 27 Μάη, όταν ένας απ’ τους γραμματείς του Συμβουλίου διάβαζε τους όρους της συμφωνίας: «Όταν ο γραμματέας διάβασε την τελευταία παράγραφο … ένα αυθόρμητο, ομόφωνο και βροντερό ΑΙΣΧΟΣ! τάραξε την αίθουσα. Ορθιοι οι εθνοσύμβουλοι απαιτούσαν την άμεση ανάκληση της αντιπροσωπείας». (Θ. Χατζή «Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε» τόμος Γ, σελ. 215, εκδ. Δωρικός).
Αλλά και ο ίδιος ο Ζέβγος στην ομιλία του ως εκπρόσωπος του ΚΚΕ, μεταξύ άλλων είπε: «Κάνοντας ένα βήμα προς τα πίσω, με την αποδοχή μιας ενότητας δουλείας, θα διαπράτταμε μια προδοσία της χείριστης μορφής. Το εθνικό Συμβούλιο ποτέ δε θα δεχτεί μια τέτοια πράξη» (Θ. Χατζή, τόμος Γ, σελ. 216).
Το κακό όμως είχε γίνει. Οι αυταπάτες που είχαν πολλά ηγετικά στελέχη του ΕΑΜ για μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας και οι λανθασμένες απόψεις για μια ειρηνική απελευθέρωση σε συνεργασία με τους αντιπροσώπους των αστών, οδήγησαν στην τήρηση της απαράδεκτης συμφωνίας.
Ο μόνος από την αντιπροσωπεία που αντέδρασε στους υβριστικούς λόγους για το ΕΑΜ αλλά και την ίδια τη συμφωνία ήταν ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης που προσπάθησε να ανατρέψει το κλίμα αλλά δεν είχε την υποστήριξη ούτε και των ΕΑΜικών αντιπροσώπων που για χάρη της επίτευξης συμφωνίας τον καλούσαν να σωπάσει.
Η στάση των Αγγλών
Προσπαθώντας να επανορθώσουν οι ηγέτες του ΕΑΜ στις 29 Ιούλη έστειλαν τηλεγράφημα με το οποίο δήλωναν ότι αποδέχονται τη συμφωνία του Λιβάνου μόνο αν δεν είναι ο Παπανδρέου πρωθυπουργός. Μετά από λίγες μέρες ο Παπανδρέου δέχεται να παραιτηθεί. Με παρέμβαση όμως του Τσόρτσιλ (10 Αυγούστου) ματαιώνεται η παραίτηση. Ο Παπανδρέου ως εκλεκτός των Αγγλων ήταν προς στιγμήν αναντικατάστατος. Ηταν απ’ τους λίγους αστούς πολιτικούς που είχε τη θέληση και ταυτόχρονα τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει τις βρετανικές επιλογές για την Ελλάδα.
Στις 3 Σεπτέμβρη το ΕΑΜ στέλνει υπουργούς στην κυβέρνηση του Καΐρου. Ετσι το σφάλμα ολοκληρώνεται αφού γίνεται αποδεκτή και στην πράξη η συμφωνία. Το τραγελαφικό της υπόθεσης που καταδεικνύει τις αντιφάσεις και τις παλινωδίες της ηγεσίας του ΚΚΕ είναι ότι ο ίδιος ο Ζέβγος, που κατακεραύνωνε τη συμφωνία του Λιβάνου, ανέλαβε ένα από τα υπουργεία.
Στο μεταξύ ο ΕΛΑΣ αρχίζει να απελευθερώνει μεγάλα τμήματα της χώρας. Ηδη από τα μέσα του 1943 είχε απελευθερωθεί μεγάλο μέρος της κεντρικής και δυτικής Ελλάδας και το Σεπτέμβρη του 1944 μέρος της Θράκης.
Οι Αγγλοι βλέποντας ότι παρά τη συμφωνία του Λιβάνου ο ΕΛΑΣ συνεχίζει να αναπτύσσεται και να πετυχαίνει νίκες, άρχισαν να ανησυχούν για το μεταπελευθερωτικό μέλλον της Ελλάδας. Μέσα στην χώρα δεν υπήρχε άλλος στρατός που να εμποδίσει την κυριαρχία του ΕΛΑΣ. Γι αυτό το λόγο, μυστικά, παρείχαν κάθε στήριξη στη δημιουργία των Ταγμάτων Ασφαλείας σε μια αγαστή συνεργασία των μυστικών τους υπηρεσιών με τους Γερμανούς. Ηξεραν πολύ καλά ότι οι μέρες των ναζί στην Ελλάδα ήταν μετρημένες και μεθόδευσαν τη χρησιμοποίηση των λαομίσητων Ταγμάτων Ασφαλείας προς όφελός τους, για να κυριαρχήσουν στην Ελλάδα και να στήσουν τη δική τους κατοχή. Οι ομολογίες των αξιωματικών των Ταγμάτων Ασφαλείας στις δίκες των δοσίλογων είναι αποκαλυπτικές για το ρόλο των Αγγλων.
Μια άλλη πολύ σοβαρή πτυχή της υπόθεσης είναι η μυστική συμφωνία Τσόρτσιλ - Χίτλερ τον Αύγουστο του 1944 για την απρόσκοπτη αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα και την παράδοση της Θεσσαλονίκης στους Αγγλους. Η συμφωνία αυτή που ήταν η μοναδική που είχε γίνει, αποκαλύφθηκε από τον Αλμπερτ Σπέερ, υπουργό πολεμικής και βιομηχανικής παραγωγής της χιτλερικής κυβέρνησης, ο οποίος θεωρείται από τις πιο αξιόπιστες πηγές. Σε συνέντευξή του που δημοσιεύτηκε στο «ΒΗΜΑ» το 1976 αναφέρει ότι ο στρατηγός Γιόντλ τού εκμυστηρεύτηκε ότι υπήρξε η συμφωνία αυτή για εκκένωση της Ελλάδας, χωρίς βρετανική παρενόχληση. Επίσης αναφέρει ότι η Θεσσαλονίκη θα παραχωρούνταν στους Αγγλους, με την προϋπόθεση ότι θα έμενε ανέπαφος ο γερμανικός στρατός. Η συμφωνία πραγματοποιήθηκε στη Λισσαβόνα παρουσία του Γκέμπελς, που πρόθεσή του ήταν να υπάρξουν κι άλλες παρόμοιες συμφωνίες. Φαίνεται ότι προσδοκούσε στο τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου μια αντιστροφή των συμμαχιών, με στόχο βέβαια τη Σοβιετική Ενωση. Ολη η συνέντευξη αναφέρεται στο βιβλίο του Βάσου Μαθιόπουλου «Ο Δεκέμβρης του 1944», σελ. 32-33, εκδ. Νέα Σύνορα - Λιβάνη. Τα ίδια ακριβώς αναφέρει και ο φον Οβεν (διευθυντής τύπου του υπουργείου προπαγάνδας του Χίτλερ) σε βιβλίο του που έγραψε το 1975. Όπως φάνηκε στη συνέχεια η συμφωνία τηρήθηκε πιστά από τους Αγγλους. Τα βρετανικά στρατεύματα στην Ελλάδα δεν ενεπλάκησαν σε μάχες με τους γερμανούς και έμειναν ανέπαφα για να αντιμετωπίσουν λίγο αργότερα τον ελληνικό λαό. Βέβαια ο ΕΛΑΣ χάλασε σε πολλές περιπτώσεις τα σχέδιά τους αφού χτυπούσε συνεχώς τα γερμανικά στρατεύματα που υποχωρούσαν και τον Οκτώβρη κατέλαβε πρώτος τη Θεσσαλονίκη. Εξάλλου οι αντάρτες της Γιουγκοσλαβίας προκάλεσαν σημαντικές απώλειες στους γερμανούς που διέσχισαν τη χώρα τους κατά την υποχώρηση. Οσοι απέμειναν προωθήθηκαν στο κεντροευρωπαϊκό μέτωπο και χρησιμοποιήθηκαν εναντίον του Κόκκινου Στρατού αλλά και των δυτικών στρατευμάτων που έκαναν την επέμβαση στη Νορμανδία λίγους μήνες νωρίτερα. Ηταν μια άνευ προηγουμένου εξέλιξη. Ο Τσόρτσιλ επέλεξε να θυσιάσει ακόμα και το δικό του στρατό στην κεντρική Ευρώπη (γιατί στις μάχες αυτές σκοτώθηκαν και πολλοί Αγγλοι) για να μείνει ανέπαφος ο βρετανικός στρατός στον ελλαδικό χώρο!!
Ο Αρης Βελουχιώτης έχοντας σωστό κριτήριο για τις επιδιώξεις των Αγγλων στην Ελλάδα και χωρίς να έχει αυταπάτες για το ρόλο τους, εκτίμησε σωστά ότι όποια πολιτική και να ακολουθήσει το ΚΚΕ και το ΕΑΜ, η αντιπαράθεση μαζί τους ήταν αναπόφευκτη. Ο Ηλίας Τσιριμώκος σε μια συνάντησή του με τον Αρη αναφέρει τις απόψεις του αρχικαπετάνιου για τους Αγγλους: «…ο Αρης κατέληξε στο ότι η πολιτική ηγεσία του ΕΑΜ είχε βέβαια δικαίωμα και καθήκον να εξακολουθήσει την ενωτική πολιτική, αλλά από τώρα θα κάνουμε καλά να καταλάβουμε πως πρόθεση των πολιτικών μας αντιπάλων και των Αγγλων δεν είναι να συνεννοηθούν μαζί μας αλλά να μας χτυπήσουν, όποια πολιτική και να ακολουθήσουμε…» (Σταύρος Αβδουλος, σελ. 72). Προφητικότατος ο Βελουχιώτης αν σκεφτούμε ότι αυτά ειπώθηκαν το Σεπτέμβρη του 1943, όταν ακόμα η δράση των Αγγλων στην Ελλάδα ήταν πολύ προσεκτική και κρατούσαν τα προσχήματα.
Συμφωνία της Καζέρτας
Το Σεπτέμβρη, η «εξόριστη κυβέρνηση» μετακομίζει στη νότια Ιταλία σε μια προσπάθεια να δείξει ότι ελέγχει την κατάσταση και είναι έτοιμη να μεταβεί ανά πάσα στιγμή στην Ελλάδα. Μετά την αποδοχή της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας από τη μεριά του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, το αγκάθι για την πλευρά των Αγγλων και του Γ. Παπανδρέου ήταν ο ΕΛΑΣ. Τους προβλημάτιζε το γεγονός ότι συνέχιζε να αναπτύσσεται και να πετυχαίνει νίκες. Ηθελαν με κάθε τρόπο να τον διαλύσουν ή να τον θέσουν υπό τον έλεγχό τους. Γι’ αυτό προετοίμασαν τη διάσκεψη στην Καζέρτα. Εκεί στις 26 Σεπτέμβρη η ηγεσία του ΕΑΜ θα πέσει σε νέο ολέθριο σφάλμα υπογράφοντας τη Συμφωνία της Καζέρτας. Με την συμφωνία αυτή ο ΕΛΑΣ μπαίνει κάτω απ’ τις διαταγές της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, του αγγλικού στρατηγείου της Μέσης Ανατολής και του Σκόμπι. Επίσης θα επιτραπεί στους Άγγλους να αποβιβαστούν λίγο αργότερα στην Ελλάδα. Στη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε με κάθε επισημότητα, συμμετείχαν ο βρετανός υπουργός Μ. Ανατολής Μακ Μίλαν, ο άγγλος στρατηγός Ρόναλντ Σκόμπι, ο αρχιστράτηγος της μεσογείου Μέτλαν Γουίλσον, αντιπρόσωποι του ΕΑΜ (Σβώλος, Ζέβγος), ο αρχηγός του ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης, ο Γ. Παπανδρέου με στελέχη της κυβέρνησης και ο Ζέρβας του ΕΔΕΣ. Η εξέλιξη της συζήτησης ήταν ένας μονόλογος από τη μεριά των Αγγλων. Ουσιαστικά διέταζαν τους εκπροσώπους του ΕΑΜ να συμφωνήσουν χωρίς συζήτηση. Μετά τη συμφωνία αυτή, οι Αγγλοι αναγνωρίζονται και τυπικά ως βασικοί παράγοντες για την κατάσταση στην Ελλάδα. Το μόνο που πετυχαίνει η ηγεσία του ΕΑΜ στην Καζέρτα είναι η επίσημη καταδίκη των Ταγμάτων Ασφαλείας που δρουν σ’ όλη την Ελλάδα και κυρίως στην Πελοπόννησο. Βέβαια το κείμενο της συμφωνίας ανέφερε ότι θεωρούνται εχθρικά εκτός να παραδοθούν σύμφωνα με τις διαταγές του στρατιωτικού διοικητή στην Ελλάδα (δηλαδή του Σκόμπι). Ηταν ολοφάνερο ότι προνοούσαν για το μέλλον των δικών τους ανθρώπων, μια που στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής τους πρόσφεραν πολλές υπηρεσίες στον αγώνα τους ενάντια στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ.
Παρόλα αυτά ο Βελουχιώτης εκμεταλλευόμενος το μέρος αυτό της συμφωνίας βρίσκει την ευκαιρία να επιτεθεί στους Ταγματασφαλίτες της Καλαμάτας και μετά από σκληρές μάχες, ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει την Καλαμάτα (8 Σεπτέμβρη) και εξολοθρεύει τους Ταγματασφαλίτες στο Μελιγαλά. Εκατοντάδες άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας παραδίδονται ομαδικά στην Άρη. Παρενέβη όμως ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος και έκλεισε τους Ταγματασφαλίτες σε στρατόπεδα για να τους προστατέψει. Το ίδιο έγινε και με τα αντίστοιχα τάγματα ασφαλείας του διαβόητου Παπαδόγκωνα, που μεταφέρθηκαν μαζί με τον εξοπλισμό τους στο Γουδί και μετά απελευθερώθηκαν. Αργότερα θα επανεξοπλιστούν και θα χρησιμοποιηθούν απ’ τους Αγγλους εναντίον του λαού.
Στα μέσα Σεπτέμβρη, ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει την ανατολική Μακεδονία και τη Νάουσα. Ο Παπανδρέου, βλέποντας ότι οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ είναι κυρίαρχες στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας, ζητά στις 14 Σεπτέμβρη από την Αγγλία να επέμβει στρατιωτικά στην Ελλάδα με το πρόσχημα της εκδίωξης των Γερμανών. Στην πράξη θέλει να υπάρξει στο εσωτερικό της χώρας ένας στρατός που να αποτρέψει την κάλυψη από τον ΕΛΑΣ του κενού που θα αφήσουν οι Γερμανοί. Επιδιώκει να σταματήσει την πορεία της χώρας προς τη λαοκρατία και να διαλύσει το ΕΑΜικό κίνημα και τον λαϊκό στρατό, τον ΕΛΑΣ.
Βιβλιογραφία
1. Σταύρου Αβδουλου, «Γιατί χάθηκε η νίκη», εκδ. Προσκήνιο
2. Σόλωνα Γρηγοριάδη, «Συνοπτική ιστορία της Εθνικής αντίστασης 1941-1944», εκδ. Καπόπουλος
3. Φοίβου Γρηγοριάδη, «Βρετανοί, το αντάρτικο, απελευθέρωσις» (τόμοι 7, 8), εκδ. Νεόκοσμος
4. Mark Mazower: «Στην Ελλάδα του Χίτλερ», εκδ. Αλεξάνδρεια
5. «Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940-1945», συλλογικό, εκδ. Σύγχρονη Εποχή
6. Dominique Eudes, «Οι καπετάνιοι», εκδ. Εξάντας.
7. Βάσου Μαθιόπουλου, «Ο Δεκέμβρης του 1944», εκδ. Νέα Σύνορα - Λιβάνη
8. Θ. Χατζή «Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε» τόμοι Γ, Δ, εκδ. Δωρικός
9. Σπύρου Γασπαρινάτου «Απελευθέρωση, Δεκεμβριανά, Βάρκιζα», τόμος Α, εκδ. Σιδέρης
10. Δ. Γληνού, «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ», εκδ. Ο Ρήγας
11. Νίκου Ψυρούκη, «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας» τόμος Α, εκδ. επικαιρότητα
12. Τάσου Βουρνά, «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας», εκδ. Τολίδη
13. «ΚΚΕ, επίσημα κείμενα», τόμος 5ος, εκδ. Σύγχρονη Εποχή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου