20ο Συνέδριο ΚΚΣΕ Πενήντα χρόνια από τη μεγάλη στροφή στη Σοβιετική Ένωση

Προλεταριακή Σημαία φ. 542 23-2-2006

Στις 14 Φλεβάρη του 1956 ξεκίνησαν οι εργασίες του 20ου συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ενωσης και έληξαν στις 29 του ίδιου μήνα. Το συνέδριο αυτό αποτέλεσε την επίσημη αφετηρία αλλά και σημείο καμπής για την μεγάλη ανατροπή στην πρώτη σοσιαλιστική χώρα του κόσμου, ήταν η έναρξη της ανοικτής διαδικασίας ολοκληρωτικής παλινόρθωσης του καπιταλισμού στην Ένωση και τις άλλες χώρες του σοσιαλιστικού στρατοπέδου.

Από τη χρονιά εκείνη ξεκίνησαν ανατροπές ηγεσιών σε όλα σχεδόν τα κομμουνιστικά κόμματα του κόσμου (σε πολλές περιπτώσεις πραξικοπηματικά) με στόχο την αλλαγή της πορείας τους από την επαναστατική κατεύθυνση στο ρεφορμισμό, το χτύπημα κάθε επαναστατικής φωνής μέσα στα κόμματα αυτά και της μετατροπής τους σε εκπροσώπους των συμφερόντων της ΕΣΣΔ, στο διεθνές πολιτικό σκηνικό.



Το 20ο συνέδριο σηματοδοτεί τη μεγάλη στροφή στη Σοβιετική Ενωση

Με πρόσχημα την καταδίκη του «σταλινισμού» και της «προσωπολατρίας» οι χρουστσοφικοί, σχεδόν αμέσως μετά το θάνατο του Στάλιν (1953), επιδόθηκαν σε μια μεθοδευμένη και ύπουλη επίθεση, αρχικά εναντίον του και αμέσως μετά σε βασικές αρχές της μαρξιστικής - λενινιστικής ιδεολογίας. Ο Χρουστσόφ στην προσπάθειά του να στείλει ένα μήνυμα στους Δυτικούς ότι στη Σοβ. Ενωση επίκεινται σοβαρές αλλαγές, άφησε να διαρρεύσει (στη Δύση) η περίφημη «μυστική έκθεση» καταγγελίας του Στάλιν.

Από τις βασικές ανατροπές του συνεδρίου ήταν η αλλαγή στο χαρακτήρα του κράτους. Από κράτος των εργατών (δικτατορία του προλεταριάτου) το κράτος ονομάστηκε «κράτος όλου του λαού», μια που οι ρεβιζιονιστές καλλιέργησαν την ιδέα ότι πλέον ξεκίνησε η οικοδόμηση του …κομμουνισμού. Στην ουσία κατάργησαν σε ιδεολογικό επίπεδο την πάλη των τάξεων, θεωρώντας ότι στο σοσιαλισμό δεν υπάρχουν πια ανταγωνιστικές τάξεις, σε μια προσπάθεια να βάλουν στη γωνία την εργατική τάξη. Πολύ σύντομα πήρε το πάνω χέρι ένα στρώμα ανώτερων στελεχών είτε στο κράτος είτε στη βιομηχανία, που τα δικαιώματά τους συνεχώς διευρύνονταν και η οικονομική τους θέση βελτιωνόταν συνεχώς. Αλλά και σε επίπεδο πολιτικής εξουσίας οι αρμοδιότητές τους ήταν πολλαπλάσιες από παλιότερα, παραγκωνίζοντας τις μορφές εξουσίας των εργαζομένων (σοβιέτ) που είχαν κατακτηθεί μετά την Οκτωβριανή επανάσταση και την περίοδο του Στάλιν.

Δεύτερη σημαντική ανατροπή ήταν η υιοθέτηση του «ειρηνικού περάσματος στο σοσιαλισμό». Μαζί με τον λανθασμένο τρόπο διατύπωσης της θεωρίας της «ειρηνικής συνύπαρξης» των δύο συστημάτων, (σοσιαλισμού και καπιταλισμού), ουσιαστικά απέκλειαν την επαναστατική διαδικασία και άρχιζαν να σπέρνουν αυταπάτες στην παγκόσμια εργατική τάξη σχετικά με το χαρακτήρα της αστικής τάξης και του ιμπεριαλισμού και σχετικά με τον τρόπο που θα ανατραπεί ο καπιταλισμός. Ο Χρουστσόφ στην εισήγησή του στο 20ο συνέδριο τόνισε ξεκάθαρα ότι η εξουσία μπορεί να παρθεί και με κοινοβουλευτικό τρόπο. Συμπληρωματικά διατυπώθηκε η θέση της «ειρηνικής άμιλλας» που υποτίθεται ότι θα μπορούσε να κρίνει την έκβαση του αγώνα των κομμουνιστών, καλλιεργώντας αυταπάτες στους λαούς, σε μια περίοδο μάλιστα που ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός προωθούσε πραξικοπήματα, στυγνά δικτατορικά καθεστώτα και ωμές εξωτερικές επεμβάσεις (Λατινικής Αμερικής, Ασία, Αφρική).

Αρκετά νωρίς ο Λένιν αναφέρθηκε σε παρόμοιες απόψεις που διατυπώθηκαν στην εποχή του χαρακτηρίζοντάς τες ως: «…συνηθισμένες οπορτουνιστικές προλήψεις και μικροαστικές πλάνες περί "ειρηνικής εξέλιξης της δημοκρατίας"». («Κράτος και Επανάσταση», Απαντα Λένιν, τόμος 25, 4η ρωσική έκδοση, σελ. 412).

Στον τομέα των σχέσεων με τα άλλα κομμουνιστικά κόμματα οι χρουστσοφικοί κατάφεραν να επιβάλουν σε πολλά κομμουνιστικά κόμματα, (και όχι μόνο από το σοσιαλιστικό στρατόπεδο) ηγεσίες με ρεφορμιστικές απόψεις, αποφασισμένες να ευνουχίσουν το κομμουνιστικό κίνημα στις χώρες τους και να τεθούν στην υπηρεσία των σοβιετικών αναθεωρητών. Όπως επίσης υπήρξε προσπάθεια, από τον Χρουστσόφ, προσέγγισης του Τίτο ο οποίος είχε πλέον σαφή φιλοδυτικό προσανατολισμό. Όποιος διαφωνούσε, αυτόματα αποκτούσε τον τίτλο του δογματικού και του διασπαστή. Πολλά Κομμουνιστικά Κόμματα πάλεψαν ενάντια στις αποφάσεις του 20ου συνεδρίου, (ΚΚ Κίνας, ΚΚ Αλβανίας, ΚΚ Βραζιλίας, κ.α) όπως και πολλοί αγωνιστές αντιστάθηκαν σθεναρά παρά την ανελέητη επίθεση των χρουστσοφικών,. Με το ΚΚ Κίνας υπήρξε και η σημαντικότερη αντιπαράθεση και σύγκρουση. Ομως παρόλο που οι Κινέζοι κομμουνιστές υπό την ηγεσία του Μάο Τσετούνγκ, προσπάθησαν να κρατήσουν τη διαμάχη στο ιδεολογικό επίπεδο (υπερασπιζόμενοι μέσα από διεθνή διάλογο το μαρξισμό - λενινισμό και την επαναστατική υπόθεση) οι Σοβιετικοί εξαπέλυσαν λυσσαλέα επίθεση στο Κινεζικό κόμμα. Εφτασαν μάλιστα σε σημείο να στηρίξουν το Νεχρού στην Ινδία που είχε ανοιχτά εκδηλώσει την εχθρότητα προς την Κίνα και εφάρμοσε μια πολιτική συνεχών προκλήσεων και επεισοδίων στα σινοϊνδικά σύνορα.

Στην εξωτερική πολιτική η Σοβ. Ενωση εφάρμοσε καθαρά ιμπεριαλιστική πολιτική με αποτέλεσμα τις μετέπειτα επεμβάσεις σε Τσεχοσλοβακία, Αφγανιστάν.



Η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ

Στο ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα οι εξελίξεις ήταν δραματικές. Από το 1954 κιόλας, οι Σοβιετικοί είχαν στήσει έναν ολόκληρο μηχανισμό συκοφάντησης του Νίκου Ζαχαριάδη στα μάτια των Ελλήνων πολιτικών εξόριστων στις ανατολικές χώρες που γρήγορα μετατράπηκε σε ανοιχτή επίθεση σε όποιον υπεράσπιζε τον ηγέτη του ΚΚΕ. Αποκορύφωμα ήταν τα γεγονότα στην Τασκένδη το Σεπτέμβρη του 1955. Μετά τις δραματικές ανατροπές του20ου συνεδρίου, πραγματοποιήθηκε στις 11 και 12 Μάρτη του 1956, στο Βουκουρέστι, η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Με πρόσχημα τα λάθη του Ζαχαριάδη είχε ήδη συγκροτηθεί Διεθνής Επιτροπή, από ηγετικά στελέχη των ΚΚ όλων των χωρών του ανατολικού μπλοκ που θα αναλάμβανε να συγκαλέσει την 6η Ολομέλεια. Στην Ολομέλεια όμως προσκλήθηκαν στελέχη που στην πλειοψηφία τους διαφωνούσαν με το Ζαχαριάδη. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εισήγηση και το κλείσιμο έγινε από τον πρόεδρο της Διεθνούς Επιτροπής Γκ. Ντεζ, γραμματέα της ΚΕ του Ρουμανικού ΚΚ . Ετσι με πραξικοπηματικό τρόπο και υπό την καθοδήγηση των Σοβιετικών άλλαξαν οι συσχετισμοί στην ηγεσία του ΚΚΕ. Από κει και πέρα η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή. Με αντιδημοκρατικές διαδικασίες και μαζικές διαγραφές, η μειοψηφία διέγραφε την πλειοψηφία σε όλες τις οργανώσεις των εξόριστων κομμουνιστών.

Ο «Λαϊκός Δρόμος» στις 13/3/1976 περιγράφει τα όσα υπέστησαν οι κομμουνιστές που διαφώνησαν με τις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας, (δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων εξόριστων κομμουνιστών): «Αμέσως μετά την "6η ολομέλεια" η συντριπτική πλειοψηφία των μελών του ΚΚΕ που βρίσκονται στις χώρες του ρεβιζιονισμού, αντιτάχθηκε αποφασιστικά στη γραμμή της και αρνήθηκε να αναγνωρίσει τη νομιμότητα της. Αυτό ήταν και η αφετηρία ενός πρωτοφανούς κύματος διωγμών, φυλακίσεων, εξοριών, εκβιασμών και πιέσεων κάθε είδους στην ΕΣΣΔ και στις άλλες ρεβιζιονιστικές χώρες. Τιμημένοι μαχητές του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, που πάλεψαν ενάντια στο φασισμό, στο γερμανικό στον αγγλικό και τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, διώκονται τώρα στην ίδια την πατρίδα του Λένιν και του Στάλιν και στις άλλες πρώην σοσιαλιστικές χώρες που τους είχαν προσφέρει την φιλοξενία, μετά την υποχώρηση του ΔΣΕ. Παράλληλα, οι ρεβιζιονιστές, σε συνεργασία με τις υπηρεσίες ασφαλείας των διαφόρων ρεβιζιονιστικών χωρών φρόντισαν, απαγορεύοντας τις μετακινήσεις και λογοκρίνοντας την αλληλογραφία, να ορθώσουν όσα εμπόδια μπορούσαν, για να μη φτάσει ο απόηχος από τα αίσχη τους στους Ελληνες κομμουνιστές και στις δημοκρατικές μάζες της χώρας μας».

Στην ΚΟ Τασκένδης που υπήρξε και η πιο έντονη αντίδραση στις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας η νέα ΚΕ του ΚΚΕ έφτασε σε σημεία να δώσει εντολές για την απόσυρση των βιβλίων που δεν ήταν σύμφωνα με το πνεύμα της 6ης Ολομέλειας και του 20ου Συνεδρίου. «Θεωρούμε σκόπιμο να σας υπενθυμίσουμε ότι από τις βιβλιοθήκες και τα αναγνωστήρια, που διαθέτει και ελέγχει η οργάνωσή σας πρέπει να αποσυρθούν τα βιβλία, που έρχονται σε αντίθεση με το πνεύμα των αποφάσεων του 20ου συνεδρίου και της 6ης πλατιάς ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ. Σας εσωκλείουμε και κατάλογο όπου ενδεικτικά αναφέρονται τα βιβλία αυτά, που πρέπει να πάψουν πια να κυκλοφορούν όχι μόνο στα πλαίσια της οργάνωσης, αλλά και γενικότερα». (Λαμπάτος, σελ. 205).



Τα αποτελέσματα του 20ου συνεδρίου στη Σοβ. Ενωση

Σε ό,τι αφορά τις εξελίξεις στη Σοβ. Ενωση, πολύ γρήγορα φάνηκαν τα αποτελέσματα της μεγάλης στροφής και στον οικονομικό τομέα. Το 1958, η ΚΕ του ΚΚΣΕ αποφάσισε να πωλούνται όλα τα τεχνικά μέσα παραγωγής (εργαλεία, οχήματα κ.α.) των Μηχανοτρακτερικών Σταθμών στα κολχόζ, πράγμα που δημιουργούσε σχέσεις ιδιοκτησίας στα κολχόζ. Ουσιαστικά πρόκειται για μια άτυπη ιδιοποίηση κρατικής περιουσίας από τα στρώματα που διηύθυναν τα κολχόζ και οδήγησε σταδιακά στην εδραίωση της κλασικής καπιταλιστικής ιδιοκτησίας.

Το 1965, επί Μπρέζνιεφ, η ΚΕ του ΚΚΣΕ αποφασίζει να δίνεται η δυνατότητα στα κολχόζ να ελαττώνουν τις ποσότητες των προϊόντων που παραδίδουν στο κράτος και το πλεόνασμα να το πουλούν πιο ακριβά στην αγορά. Επίσης πάρθηκαν σειρά μέτρων που ευνοούσαν την μικροϊδιοκτησία και τις εμπορευματικές συναλλαγές.

Από τα τέλη του 1965 άρχισαν να εφαρμόζονται, μετά από απόφαση της ΚΕ του ΚΚΣΕ , μέτρα «για τη βελτίωση της διεύθυνσης της βιομηχανίας, την τελειοποίηση του σχεδιασμού και το δυνάμωμα της οικονομικής παρότρυνσης της βιομηχανικής παραγωγής», που έμειναν στην ιστορία με την ονομασία «μεταρρύθμιση του Κοσίγκιν», από το όνομα του τότε πρωθυπουργού της Σοβιετικής Ενωσης. Το αποτέλεσμα ήταν να περιοριστεί ο κεντρικός σχεδιασμός και να κυριαρχήσει η λογική του κέρδους σε κάθε επιχείρηση, με την προοπτική της αύξησης της παραγωγικότητας και της εισόδου νέων τεχνολογιών στη βιομηχανία. Ο νόμος της αξίας παίρνει πλέον την κυρίαρχη θέση στην οικονομία.

Στη δεκαετία του ‘80 η πορεία αυτή ολοκληρώθηκε με την περεστρόικα και την καθιέρωση πλέον των τυπικών καπιταλιστικών σχέσεων στην οικονομία, επιβεβαιώνοντας με το χειρότερο τρόπο ότι «ο ρεβιζιονισμός στην εξουσία είναι η αστική τάξη στην εξουσία».



Βιβλιογραφία

1. «Συζητήσεις πάνω στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα», εκδ. Χρόνος

2. «Ο χρουστσοφικός ψευδοκομμουνισμός», «Δύο διαμετρικά αντίθετες πολιτικές για την ειρηνική συνύπαρξη», «Θέσεις της ΚΕ της ΟΜΛΕ για τα 56 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚΕ», Ιστορικές Εκδόσεις

3. Λένιν, «Κράτος και επανάσταση»

4. Στάλιν, «Οικονομικά προβλήματα του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ», Σύγχρονη Εποχή

5. Αχιλλέας Παπαϊωάννου, «Η απαγορευμένη εικόνα», Φιλίστωρ

6. Γαβρίλης Λαμπάτος, «Ελληνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Τασκένδη 1949-1957», Κούριερ-Εκδοτική

7. Β. Γ. Αφινιάν, Β Κόντης, Κ Παπουλίδης, Ν. Ντ. Σμιρνόβα, Ν. Τομίλινα, «Οι σχέσεις ΚΚΕ και ΚΚ Σοβιετικής Ενωσης στο διάστημα 1953-1977», Παρατηρητής

8. Πολύδωρος Δανιηλίδης, «…Ο Πολύδωρος θυμάται», Ιστορικές Εκδόσεις

9. «Το ΚΚΕ, επίσημα κείμενα» τόμος 7ος, 8ος, Σύγχρονη Εποχή

10. Πέτρος Τουλούδης, «Επέμβαση της χρουστσοφικής ηγεσίας στο ΚΚΕ», Αλφειός

11. Στέφανος Ριζάκης, «Οδοιπορικό»



12. Σαμαράς Βασίλης, «1917-1953. Η ιστορία διδάσκει και εμπνέει», Προλ. Σημαία