Του Κώστα Μιχαλάκη
Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που ο Ιούλιος ήταν ιδιαίτερα θερμός σε αυτή τη χώρα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε μια από τις μεγάλες αναλαμπές του κινήματος στην Ελλάδα, τα Ιουλιανά του 1965, τα οποία ξεκίνησαν με αφορμή την συνταγματική εκτροπή που προξένησε ο βασιλιάς στις 15 Ιουλίου.
Πώς φτάσαμε στα Ιουλιανά.
Η δολοφονία του Λαμπράκη, η άνοδος του κινήματος και εξελίξεις στην αστική τάξη της χώρας οδήγησαν την Ένωση Κέντρου στην εξουσία και τον Γεώργιο Παπανδρέου στην κυβέρνηση. Αυτή η κυβέρνηση δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί φυσικά «αριστερή», ούτε βασισμένη στον λαϊκό παράγοντα, όμως, κάτω από την πίεση του κινήματος και την ανάγκη διαφοροποίησης από τη δεξιά, πήρε ορισμένα μέτρα τα οποία καθόλου δεν άρεσαν στη βαθιά δεξιά: Η αμνηστία του 1964, η μεταρρύθμιση στην Παιδεία, αυξήσεις στους μισθούς και άλλα μέτρα, θορύβησαν τα κέντρα της δεξιάς, τα οποία άρχισαν να υπονομεύουν τον εύθραυστο συνασπισμό της Ένωσης Κέντρου με διάφορους τρόπους (ας θυμηθούμε την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ). Αποκορύφωμα της υπονόμευσης ήταν η άρνηση του βασιλιά να έχει το δικαίωμα ο πρωθυπουργός να διορίζει τους υπουργούς του, κάτι που οδήγησε στην παραίτηση Παπανδρέου και την αναζήτηση ανθρώπων που θα τον αντικαθιστούσαν. Όλο αυτό ονομάστηκε από τον λαό αποστασία και αμέσως ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας, οι συγκρούσεις με την αστυνομία και τα αιτήματα για πλήρη δημοκρατία, ελευθερία και δικαιώματα.
Οι διαδηλώσεις και τα αιτήματα.
Οι διαδηλώσεις κάθε μέρα στο κέντρο της Αθήνας ήταν πρωτόγνωρες σε όγκο και μαχητικότητα, ενώ σχεδόν αμέσως άρχισαν οι συγκρούσεις με την αστυνομία, η οποία ήταν ιδιαίτερα βίαιη και έκανε εκτεταμένη χρήση δακρυγόνων. Όπως είναι λογικό, ο κύριος στόχος των διαδηλωτών ήταν ο βασιλιάς, με κυρίαρχο σύνθημα το «Δε σε θέλει ο λαός, παρ' τη μάνα σου και μπρος», ενώ χιουμοριστικό ήταν αυτό που αφορούσε τη νεογέννητη κόρη του βασιλιά: «Αλεξία, πάρε θέση», όπως και οι κύριοι αποστάτες, Τούμπας, Νόβας, Μητσοτάκης και άλλοι. Ειδικά το «Μητσοτάκη κάθαρμα» ήταν πολύ αγαπητό στους διαδηλωτές.
Όσον αφορά όμως τις πολιτικές επιδιώξεις των κομμάτων και οργανώσεων που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις, αυτές ήταν πολύ διαφορετικές. Από την πλευρά της Ένωσης Κέντρου, επιδιωκόταν να αποκατασταθεί η νομιμότητα, δηλαδή η πρωθυπουργία Παπανδρέου, χωρίς την παρέμβαση του παλατιού. Αυτό όμως, σε μια Ελλάδα, πλήρως εξαρτημένη από τους Αμερικάνους θα σήμαινε την εξάρθρωση ενός από τα σημαντικότερα στηρίγματα της υποτέλειας, οπότε το σύνθημα αυτό χρειαζόταν συμπλήρωση για ανεξαρτησία, ενάντια στη βασιλεία, πλήρη δημοκρατία, νομιμοποίηση του ΚΚΕ κτλ.
Λογικά, τα αιτήματα αυτά θα έπρεπε να τα υποστηρίξει η ΕΔΑ, η οποία εξέφραζε την πλειοψηφία της αριστεράς εκείνη την περίοδο, όμως η ΕΔΑ επέλεξε να διατηρηθεί στην ουρά της Ένωσης Κέντρου, υιοθετώντας την συνθηματολογία και τη γραμμή της, με αποτέλεσμα την ηρωοποίηση του Παπανδρέου από τον κόσμο και της αριστεράς, κάτι που δεν αντιστοιχούσε με την στάση του όλα τα προηγούμενα χρόνια.
Τα πιο ριζοσπαστικά αιτήματα υποστηρίχτηκαν από τα μέλη της νεοσύστατης τότε ΟΜΛΕ, που δραστηριοποιούνταν γύρω από το περιοδικό «ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ», αλλά και από τα πιο ριζοσπαστικά μέλη της νεολαίας Λαμπράκη, πολλά από τα οποία είχαν συζητήσεις με τον μ-λ χώρο.
Η δολοφονία του Πέτρουλα και οι μετέπειτα εξελίξεις.
Οι συνεχώς εντεινόμενες συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας είχαν ως αποτέλεσμα να θρηνήσει το κίνημα τον πρώτο του νεκρό, τον Σωτήρη Πέτρουλα, έναν από τους ριζοσπάστες φοιτητές που αναφέρθηκαν.
Ο Σωτήρης Πέτρουλας από τη Μάνη ήταν 23 χρονών όταν δολοφονήθηκε, φοιτητής της Ανώτατης Εμπορικής Σχολής και κορυφαίο στέλεχος της Νεολαίας της ΕΔΑ, αν και είχε εκδηλώσει τις αντιρρήσεις του σε πολλές επιλογές της.
Στη διαδήλωση της 21ης Ιουλίου ο Πέτρουλας δολοφονήθηκε στη συμβολή των οδών Σταδίου και Λαδά, από αστυνομικούς, περίπου στις 10 το βράδυ. Από εκεί και πέρα ξεκίνησε ένας αγώνας δρόμου από την αστυνομία, προκειμένου να θάψει τον νεκρό κρυφά μέσα στη νύχτα και από τις οργανώσεις της αριστεράς, προκειμένου να παραδοθεί στην οικογένεια του, να γίνει αμερόληπτη νεκροψία και να γίνει κανονική κηδεία. Στο τέλος, νίκησε το δίκιο και ο νεκρός παραδόθηκε στην οικογένεια και τον λαό για να τον κλάψει και να τον τιμήσει. Η κηδεία του έγινε πάνδημη διαδήλωση, ενώ ακούστηκε για πρώτη φορά κι ένα τραγούδι που έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης το προηγούμενο βράδυ: «Μάρτυρες, ήρωες, οδηγούνε, τα γαλάζια μάτια σου μας καλούνε…».
Δύο κυβερνήσεις αποστατών έπεσαν το καλοκαίρι εκείνο, για να έρθει η τρίτη, η οποία θα «στεριώσει» τελικά ως την άνοιξη του 1967, όταν θα πήγαινε υποτίθεται η χώρα σε εκλογές. Μεγάλη ευθύνη φέρνει η ηγεσία της ΕΔΑ, η οποία συνέβαλε στο «μάζεμα» των κινητοποιήσεων και στη δημιουργία εκλογικών αυταπατών. Έτσι, ενώ το καλοκαίρι του 1965 το πραξικόπημα, ενώ ήταν έτοιμο να εκδηλωθεί, ουσιαστικά ματαιώθηκε από τις κινητοποιήσεις του λαού και το αίμα του Πέτρουλα, το 1967 όχι μόνο πιάστηκε στον ύπνο το σύνολο σχεδόν της αριστεράς, αλλά και το κύριο άρθρο της Αυγής της 21ης Απριλίου θα έγραφε: Γιατί δε θα γίνει πραξικόπημα…
Να διδασκόμαστε από την ιστορία του λαού μας.
Οι κινητοποιήσεις του 1965 απέδειξαν ότι μπορούσαν να ξεπεράσουν στην πράξη κάθε σχέδιο επί χάρτου, εκλογικές και άλλες αυταπάτες, αλλά και να σταθούν εμπόδιο στα σχέδια ντόπιων και ξένων κέντρων εξουσίας. Το λαϊκό κίνημα απέδειξε ότι μπορεί να υπερασπίζεται τους αγώνες του, να τιμά τους νεκρούς του και να τους κάνει αθάνατους και ότι μόνο όταν ο λαός κατεβαίνει μαζικά στους δρόμους μπορεί να νικήσει. Και αφορμή για το μικρό αυτό αρθράκι, είναι ένα σύνθημα που ακουγόταν τότε και θα μπορούσε με την ίδια ευκολία να ακούγεται και σήμερα: «Μητσοτάκη κάθαρμα…»
Υ.Γ.Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ στην «Χαμένη Άνοιξη» του Στρατή Τσίρκα, ένα συγκλονιστικό βιβλίο, το οποίο περιγράφει τις ημέρες εκείνες. Αν υπάρχει κάποιος που δεν το έχει διαβάσει, θεωρώ θα πρέπει να αναπληρώσει σύντομα το κενό αυτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου