Προλεταριακή Σημαία φ. 479 14-6-2003
Ενα από τα σημαντικότερα γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία εργατικού κινήματος όχι μόνο της πόλης αλλά και όλης της Ελλάδας ήταν η ίδρυση της Φεντερασιόν. Η Φεντερασιόν, που ιδρύθηκε πριν την αποκοπή της Θεσσαλονίκης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ήταν μια Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία, που πολύ γρήγορα απέκτησε κύρος μέσα στους εργαζόμενους της πόλης και είχε πλούσια δράση. Τα μέλη της ήταν προοδευτικοί άνθρωποι από όλες της εθνότητες. Η ίδρυσή της σχετίζεται με την επικράτηση του κινήματος των Νεότουρκων (1908) που οργανώθηκε και ξεκίνησε στη Θεσσαλονίκη και που έδωσε κάποιες πολιτικές ελευθερίες στο λαό (όλων των εθνοτήτων) της πόλης. Βέβαια μετά το πραξικόπημα του Χαμίτ, ενάντια στην επανάσταση των Νεότουρκων (Μάρτης 1909), η στάση των Τούρκων άρχισε να διαφοροποιείται.
Από τις πρώτες κινητοποιήσεις που διοργάνωσε η Φεντερασιόν ήταν το συλλαλητήριο ενάντια στην περικοπή των δικαιωμάτων της απεργίας και της συνδικαλιστικής δράσης των εργαζομένων, τον Ιούνη του 1909. Στο αμέσως επόμενο διάστημα θα οργανώσει εργατικά συνδικάτα καθώς και την πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στη Θεσσαλονίκη, το 1911 με συμμετοχή 12.000 εργαζομένων. Στο τέλος της συγκέντρωσης η αστυνομία θα συλλάβει ηγετικά στελέχη των εργατών. Κάτω από τις αντιδράσεις του λαού όλοι σχεδόν αφήνονται ελεύθεροι. Ο Μπεναρόγια όμως θα εξοριστεί. Βέβαια, το 1909, όταν ακόμα γίνονταν οι συζητήσεις για την ίδρυση της Φεντερασιόν, πραγματοποιήθηκε μια μικρότερη πρωτομαγιάτικη διαδήλωση (λίγων εβραίων εργατών) που έκανε μεγάλη εντύπωση στο λαό της πόλης.
Μετά το 1912, όταν η Θεσσαλονίκη γίνεται πλέον τμήμα του ελληνικού κράτους (Βαλκανικοί Πόλεμοι) η δράση της «Φεντερασιόν» συνεχίζεται σε όλη την τότε Βόρεια Ελλάδα. Από τα βασικότερα καθήκοντα της οργάνωσης ήταν η συνένωση όλων των σοσιαλιστικών οργανώσεων, με αποτέλεσμα να παίξει καθοριστικό ρόλο το 1918 στην ίδρυση του ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας) του μετέπειτα ΚΚΕ αλλά και της ΓΣΕΕ. Τότε όμως θα αρχίσουν και οι διώξεις για τη σοσιαλιστική της δράση.
Παρά τις διώξεις το εργατικό κίνημα στην πόλη αναπτύσσεται γοργά. Στα 1914 οι καπνεργάτες της πόλης συμμετέχουν στη μεγάλη πανκαπνεργατική απεργία που ξεκίνησε από την Καβάλα και εξαπλώθηκε σ’ όλη τη Μακεδονία. Στις 8 μέρες της απεργίας έγιναν άγριες συγκρούσεις των εργατών με την έφιππη αστυνομία. Η αποφασιστικότητα και η μαχητικότητα των εργατών ήταν τέτοια που οι καπνέμποροι υποχώρησαν και δέχτηκαν όλα τα αιτήματα των απεργών. Ήταν μια απ’ τις ηρωικότερες σελίδες στην ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος. Στα 1916 ξεσπά η απεργία των τσιγαράδων Θεσσαλονίκης, η οποία μάλιστα πραγματοποιήθηκε μέσα σε καθεστώς στρατιωτικού νόμου που έχουν επιβάλλει τα Αγγλογαλλικά στρατεύματα από το 1915.
Η άνοιξη του 1936 αποτελεί μια από τις κορυφαίες στιγμές του αγώνα της εργατικής τάξης στη Θεσσαλονίκη. Στις 29 Απρίλη οι καπνεργάτες της πόλης κατεβαίνουν σε απεργία και σε λίγες μέρες απεργούν όλα τα καπνεργατικά κέντρα της Βόρειας Ελλάδας. Στις 8 Μάη γίνεται πανεργατική απεργία και διαδήλωση. Οι εργάτες δηλώνουν πως είναι ανυποχώρητοι και δείχνουν διαθέσεις για ακόμα μεγαλύτερες κινητοποιήσεις. Οι καπνέμποροι και η κυβέρνηση πανικοβάλλονται και θέλοντας να προλάβουν τα «χειρότερα» καταφεύγουν στην καταστολή. Η αστυνομία επιτίθεται άγρια στους εργάτες. Ο πρώτος νεκρός είναι ο αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης. Την ίδια μέρα δολοφονούνται 30 εργάτες και πάνω από 300 τραυματίζονται. Την επομένη (9 Μάη) γίνεται η κηδεία των νεκρών που μετατρέπεται σε παλλαϊκή εξέγερση. Άλλοι 10 εργάτες σκοτώνονται στις συγκρούσεις με την αστυνομία και το στρατό αλλά ο λαός της πόλης συνεχίζει να διαδηλώνει ακόμα πιο μαζικά. Οι απεργοί καταφέρνουν να αφοπλίσουν πολλούς αστυνομικούς. Η πόλη θα περάσει για 36 ώρες στα χέρια των εργατών. Ο στρατός που στάλθηκε να επιβάλει την τάξη ενώνεται με το λαό της πόλης. Τελικά οι εργοδότες δέχονται τα αιτήματα των εργατών. Η κυβέρνηση όμως του Μεταξά θα στείλει ισχυρές και έμπιστες στρατιωτικές δυνάμεις από τη Λάρισα, για να καταστείλει την εξέγερση. Λίγους μήνες αργότερα, την 4η Αυγούστου, ο Ιωάννης Μεταξάς με τη βοήθεια του βασιλιά και τη συγκατάθεση της Αγγλίας επιβάλλει δικτατορία στη χώρα. Οι εργατικοί και αντιδικτατορικοί αγώνες όμως συνεχίζονται. Οι φυλακές της Θεσσαλονίκης (Γεντί Κουλέ) όπως και ολόκληρης της Ελλάδας γεμίζουν με κομμουνιστές.
Τον Απρίλη του 1941 η Γερμανία και η Βουλγαρία κηρύττουν τον πόλεμο κατά της Ελλάδας. Στις 8-9 Απριλίου οι Γερμανοί μπαίνουν στη Θεσσαλονίκη. Λίγο νωρίτερα, την ίδια μέρα, γίνεται η πρώτη μαζική απόδραση των φυλακισμένων κομμουνιστών απ’ το σανατόριο του Ασβεστοχωρίου. Από το 1941 αρχίζει η τριπλή Κατοχή (Ιταλών, Γερμανών και Βουλγάρων) στην Ελλάδα. Οι Ιταλοί καταλαμβάνουν τα Επτάνησα, ενώ οι Βούλγαροι την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Η Ελλάδα διαμελίζεται. Την 1η Μάη του 1941 το ΚΚΕ ιδρύει στη Θεσσαλονίκη την πρώτη εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση, την «Ελευθερία». Αντίστοιχα στην Αθήνα ιδρύεται ο «Δημοκράτης».
Το 1943 οι Γερμανοί αποφασίζουν την επέκταση της βουλγαρικής κατοχής σε ολόκληρη την Μακεδονία και τη Θράκη. Ο ελληνικός λαός ξεσηκώνεται. Τον Ιούλη ξεκινούν στη Θεσσαλονίκη κινητοποιήσεις και λαϊκές συγκεντρώσεις και τις επόμενες μέρες σε πολλές μεγάλες πόλεις της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας. Ο αγώνας κορυφώνεται στις 22 Ιουλίου με την παναθηναϊκή διαμαρτυρία 300.000 πατριωτών εναντίον της σχεδιαζόμενης εισόδου των Βουλγάρων στη Θεσσαλονίκη. Η διαδήλωση χτυπιέται από τα γερμανικά τανκ. 30 διαδηλωτές σκοτώθηκαν, άλλοι 200 τραυματίστηκαν, περίπου 500 συνελήφθησαν. Ο σκοπός όμως επιτεύχθηκε και η επέκταση της βουλγαρικής ζώνης κατοχής ματαιώθηκε.
Την ίδια χρονιά (1943) οι ναζί εκτοπίζουν περίπου 44.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το στρατόπεδο του Παύλου Μελά που ιδρύθηκε από τους ναζί, λειτούργησε σχεδόν σε όλη τη διάρκεια της κατοχής ως ενδιάμεσος σταθμός για τη μεταφορά των ομήρων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Γερμανίας, (Άουσβιτς, Νταχάου, Μαουτχάουζεν κ.ά.).
Το 1944 αρχίζουν μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών στη βόρεια Ελλάδα. Οι Χιτλερικοί και ταγματασφαλίτες καίνε το χωριό Χορτιάτη (λίγα χιλιόμετρα από την πόλη) και σκοτώνουν 246 πατριώτες.
Στις 30 Οκτωβρίου 1944, με το τέλος του πολέμου, ο ΕΛΑΣ μπαίνει με τα στρατεύματά του τη Θεσσαλονίκη. Η πόλη πλημμυρίζει με κόκκινες σημαίες.
Το Δεκέμβρη του 1947 ψηφίζεται ο Αναγκαστικός Νόμος 509/1947. Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ θεωρούνται «προδοτικές και ξενοκίνητες οργανώσεις που δρουν ενάντια στην εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας». Τυπικά, τώρα το ΚΚΕ κηρύσσεται παράνομο. Όργιο βίας και τρομοκρατίας επικρατεί σε όλη την Ελλάδα ύστερα από το τέλος της κατοχής. Είναι τα χρόνια του εμφύλιου πολέμου. Το μοναρχοφασιστικό καθεστώς υποστηρίζεται πλήρως από τις ΗΠΑ. Όλα αυτά τα χρόνια ο λαός της Ελλάδας και της Θεσσαλονίκης με καθοδηγητή το ΚΚΕ δίνει τις μάχες του σε έναν άνισο και άνανδρο πόλεμο. Οι πολιτικές δολοφονίες δε λείπουν από την πόλη.
Στις 20 Μάρτη 1944 δολοφονείται στη Θεσσαλονίκη ο Γιάννης Ζέβγος, μέλος του ΠΓ του ΚΚΕ, από το Χρήστο Βλάχο, άνθρωπο της εθνικής στρατιωτικής ασφάλειας. Ο δολοφόνος θα φυγαδευτεί στο εξωτερικό. Το Μάη του 1948 ξεβράζεται το πτώμα του προοδευτικού αμερικανού δημοσιογράφου Πολκ. Για τη δολοφονία του κατηγορούνται δύο κομμουνιστές αλλά αργότερα αποκαλύφθηκε ότι υπεύθυνος για τη δολοφονία ήταν ο πράκτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις, Ράνταλ Κόουτς.
Το τέλος του εμφύλιου πολέμου βρίσκει τη χώρα κάτω από κλίμα τρομοκρατίας. Οι Αμερικανοί έχουν αποκτήσει πλέον ισχυρά ερείσματα στη χώρα. Με εντολές τους στήνονται πολλές παρακρατικές οργανώσεις που τρομοκρατούν χιλιάδες αγωνιστές. Στη Θεσσαλονίκη όμως βρίσκουν πρόσφορο έδαφος οι θεωρίες του «από βορράν κινδύνου» και στήνονται και φασιστικές οργανώσεις με δολοφονική δράση. Στις 5 Μάρτη 1951 εκτελείται στη Θεσσαλονίκη ο 22χρονος φοιτητής Νικ. Νικηφορίδης γιατί συγκέντρωνε υπογραφές για την ειρήνη. Ηταν ένα κείμενο για την απαγόρευση των πυρηνικών όπλων που το είχαν υπογράψει δεκάδες γνωστοί διανοούμενοι και εκατομμύρια ανθρώπων σ’ όλο τον κόσμο, κάτω από την Εκκληση – Διακήρυξη της Στοκχόλμης. Ο Νικηφορίδης μαζί με μερικούς μαθητές συλλαμβάνονται και περνούν στρατοδικείο. Ο ίδιος ο Νικηφορίδης καταδικάζεται σε θάνατο και εκτελείται. Στις 22 Μάη του 1963 θα δολοφονηθεί στη Θεσσαλονίκη ο αγωνιστής της ειρήνης και βουλευτής της ΕΔΑ, Γρηγόρης Λαμπράκης. Οι δολοφόνοι, Σπύρος Γκοτζαμάνης και Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης είναι μέλη παρακρατικής οργάνωσης και συνεργάστηκαν άψογα με την Ασφάλεια της Θεσσαλονίκης για να καταφέρουν το δολοφονικό τους χτύπημα.
Λίγα χρόνια αργότερα (21/4/1967) η Ελλάδα «μπαίνει στο γύψο», σύμφωνα με τον επικεφαλής της δικτατορίας, Γ. Παπαδόπουλο. Από τις πρώτες μέρες της χούντας συνελήφθησαν εκατοντάδες κομμουνιστές και δημοκράτες και στη Θεσσαλονίκη. Μέσα σ’ αυτούς και αρκετά μέλη της ΠΠΣΠ που δρούσαν προδικτατορικά στα Πανεπιστήμια. Στα 7 χρόνια που ακολούθησαν ο λαός ολόκληρης της Ελλάδας δημιούργησε, με τη δράση του και τους αγώνες του, τους όρους για την ανατροπή της δικτατορίας.
Τους πρώτους κιόλας μήνες της χούντας, τον Σεπτέμβριο του 1967, δολοφονείται ο από αστυνομικούς ο Γιάννης Χαλκίδης. Μέλος της νεολαίας Λαμπράκη και του ΠΑΜ (Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο) Θεσσαλονίκης, ήταν αυτός που μαζί με τον Μπάρα έβαλαν δυναμίτη σε κολώνα της ΔΕΗ και βύθισαν στο σκοτάδι για μερικά λεπτά την ΔΕΘ, τη μέρα των εγκαινίων. Οι αστυνομικοί τον πυροβόλησαν την ώρα που προσπαθούσαν να τον συλλάβουν.
Σ’ όλη τη διάρκεια της δικτατορίας, το Γ΄ Σώμα Στρατού στη Θεσσαλονίκη ήταν το κέντρο βασανιστηρίων της χούντας. Εκεί κακοποιήθηκαν, βασανίστηκαν και έπειτα στάλθηκαν στις φυλακές εκατοντάδες αγωνιστές και πολιτικοί κρατούμενοι. Πολλοί απ’ αυτούς σκοτώθηκαν. Μέσα σ’ αυτούς και ο Γιώργος Τσαρουχάς, πρώην βουλευτής της ΕΔΑ, που άφησε την τελευταία του πνοή μέσα σ’ αυτό το κολαστήριο, στις 9 Μάη του 1968, μετά από φριχτά βασανιστήρια. Η επίσημη εκδοχή βέβαια μιλάει για καρδιακή προσβολή.
Στα τέλη του Φλεβάρη του 1973 οργανώθηκε μια μεγάλη εκδήλωση του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος στο ΑΠΘ. Αφορμή στάθηκε η συγκέντρωση στη Φυσικομαθηματική Σχολή που προσπάθησε να συγκαλέσει η διορισμένη από τη χούντα διοίκηση της ΦΕΑΠΘ, μετά τη κατάληψη της Νομικής στην Αθήνα. Στόχος της χούντας ήταν να εγκρίνει τα μέτρα στράτευσης των φοιτητών και φυσικά να υπάρξει μια δημόσια καταδίκη των γεγονότων στη Νομική. Η συγκέντρωση, όμως μετατράπηκε σε αντισυγκέντρωση των φοιτητών που καταδίκασε τη χούντα. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνουν συγκρούσεις με την αστυνομία με αρκετούς τραυματισμούς.
Σημαντικό αντιδικτατορικό γεγονός για την πόλη υπήρξε η κατάληψη του Πολυτεχνείου της Θεσσαλονίκης από τους φοιτητές το Νοέμβρη του 1973. Μάλιστα την πρώτη μέρα της κατάληψης που η αστυνομία προσπάθησε να εισβάλει στο Πολυτεχνείο απωθήθηκε από τους φοιτητές. Την επόμενη το πρωί η χούντα αναγκάστηκε να επιστρατεύσει τεθωρακισμένα και λοκατζήδες για να βγάλει τους φοιτητές από το κτίριο. Με την απειλή ότι θα κανονιοβοληθεί το Πολυτεχνείο, οι φοιτητές έλυσαν την κατάληψη. Πάνω από 200 συνελήφθησαν.
Η μεταπολίτευση σημαδεύτηκε από μεγάλους αγώνες του εργατικού κινήματος στη Θεσσαλονίκη αλλά και σ’ όλη την Ελλάδα. Στην πρώτη μεταπολιτευτική επέτειο της δολοφονίας του Λαμπράκη, στη Θεσσαλονίκη, έγιναν άγριες συγκρούσεις με την αστυνομία. Ο ελληνικός λαός ήθελε να διαδηλώσει και να τιμήσει τη μνήμη του Λαμπράκη. Η κυβέρνηση όμως απάντησε με άγρια καταστολή. Οι συγκρούσεις κράτησαν πολλές ώρες. Την επόμενη χρονιά και παρά την απαγόρευση, η συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε, αν και η αστυνομία προσπάθησε να διαλύσει το πλήθος. Από τότε κάθε χρόνο πραγματοποιούνται στην πόλη αντιπολεμικές και αντιιμπεριαλιστικές πορείες στη μνήμη του μεγάλου αγωνιστή.
Το Νοέμβρη του 1979, φασίστες προσπαθούν να διαδηλώσουν στους δρόμους της πόλης. Χιλιάδες δημοκράτες, μετά από συγκρούσεις με την αστυνομία, καταφέρνουν να ματαιώσουν τη φασιστική διαδήλωση.
Φοιτητές, μαθητές, εκπαιδευτικοί με τους αγώνες τους υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους στη μόρφωση και τη δουλειά και αντιστέκονται στους αντιδραστικούς νόμους που καταθέτουν οι κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ. Από το 1980 ως σήμερα ενώνουν τις δυνάμεις τους με κορυφαίες στιγμές το 1980 και το 1986 (φοιτητικές διαδηλώσεις), το 1989, 1990 (φοιτητικές και μαθητικές κινητοποιήσεις, απεργίες καθηγητών), 1998 (αγώνες υπεράσπισης της επετηρίδας).
Το Σεπτέμβρη του 1992, στα εγκαίνια της ΔΕΘ, η αστυνομία απαγορεύει οποιαδήποτε διαδήλωση στην πόλη. Τις μέρες εκείνες ήταν σε εξέλιξη η μεγάλη απεργία της ΕΑΣ (εργαζόμενοι στα λεωφορεία της Αθήνας). Οι απεργοί αποφάσισαν διαδήλωση στη Θεσσαλονίκη την ημέρα των εγκαινίων της Έκθεσης. Η αστυνομία όμως θα τους σταματήσει έξω από την πόλη. Μαθαίνοντας το γεγονός εκατοντάδες λαού και νεολαίας διαδήλωσαν για πολλές ώρες στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, σπάζοντας την απαγόρευση.
Πολλές φορές, κυρίως την τελευταία δεκαετία, το λιμάνι της, οι δρόμοι και οι γειτονιές της έχουν χρησιμοποιηθεί για τους βρώμικους σκοπούς του ΝΑΤΟ, των Αμερικανών και Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών, για το ματοκύλισμα των Βαλκανίων. Ο λαός της πόλης θα καταδικάσει τη φιλοπόλεμη πολιτική των Αμερικανών και των συμμάχων τους και θα εκφράσει την αντίθεσή του στην πολιτική της αστικής τάξης της Ελλάδας που προσφέρει «γη και ύδωρ» στους ιμπεριαλιστές. Παράλληλα εκδηλώνει την αλληλεγγύη του στους λαούς της Γιουγκοσλαβίας, του Ιράκ στο λαό της Παλαιστίνης και τον Κουρδικό λαό.
Η Θεσσαλονίκη μετρά χρόνια αγώνων και αντίστασης. Από την πρώτη Κομμούνα της ιστορίας, την επανάσταση των Ζηλωτών το 1342, που έγινε στη Θεσσαλονίκη και κράτησε 7 χρόνια, μέχρι τους εργατικούς αγώνες με τη Φεντερασιόν και από την εξέγερση του Μάη του ’36 ως τις μαζικές αντιπολεμικές κινητοποιήσεις ενάντια στον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία, ο λαός της πόλης αντιστέκεται, παλεύει, διεκδικεί και αναπτύσσει το κίνημά του βάζοντας τεράστιες παρακαταθήκες για τους μεγάλους λαϊκούς αγώνες που έρχονται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου