Ιστορία του ΔΣΕ - 3. Η εμπλοκή των ΗΠΑ στην Ελλάδα

Προλεταριακή Σημαία φ. 556 23-9-2006

Ο εμφύλιος φουντώνει

Μετά την ίδρυση του ΔΣΕ, (Οκτώβρης του 1946) το ΚΚΕ κηρύσσεται παράνομο και ο εμφύλιος πόλεμος συνεχίζεται με μεγαλύτερη ένταση. Μέσα σε λιγότερο από δύο μήνες το αντάρτικο απλώνεται σε όλη σχεδόν τη χώρα. Από τη Θράκη μέχρι την Πελοπόννησο, με επίκεντρο τη Μακεδονία, ο ΔΣΕ προκαλούσε σημαντικές φθορές στον αστικό στρατό. Ας σημειωθεί ότι το 1946 η αναλογία δύναμης ήταν σαφώς υπέρ του κυβερνητικού στρατού, αφού η συνολική του δύναμη ήταν 104.000 άνδρες ενώ οι αντάρτες ξεκίνησαν από 1.000 το Μάη και έφτασαν τους 9.000 το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου (14.000 κατά το στρατηγό Ζαφειρόπουλο). Φυσικά δε θα είχε νόημα οποιαδήποτε σύγκριση σε ότι αφορά τον εξοπλισμό των δύο στρατών.
Οι επιτυχίες του ΔΣΕ το πρώτο διάστημα είναι τέτοιες που ο Γ. Βλάχος, εκδότης της «Καθημερινής», αρκετά χρόνια μετά, θα αποκαλύψει πως η κυβέρνηση Κ. Τσαλδάρη ήταν έτοιμη να φύγει στο εξωτερικό και οι εφοπλιστές και οι βιομήχανοι τακτοποιούσαν τις εκκρεμότητές τους για να μετακομίσουν στην Ευρώπη. Ο ίδιος πανικός διακατέχει και την ηγεσία του στρατού. Ο στρατηγός Ζαφειρόπουλος καταγγέλλει ότι γόνοι των αστών, με διάφορα πλάγια μέσα, γράφονταν ως φοιτητές στα Πανεπιστήμια για να μην καταταγούν, (από 4.000 φοιτητές προπολεμικά, το 1946 ο αριθμός τους έφτασε τους 27.000) ή κατατάσσονταν στο ναυτικό ή δωροδοκούσαν τους γιατρούς για να αποφύγουν τη στράτευση. Ο ίδιος περιγράφει τη δύσκολη κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει τα κυβερνητικά στρατεύματα: «Ο Στρατός είχε παντού αποτυχίες. Οι συμμορίτες είχαν παντού την πρωτοβουλία. Κάναμε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, αλλά χωρίς άξια λόγου αποτελέσματα. Σπανίως είχαμε σοβαρές συγκρούσεις, όπως επεζητούσεν ο Στρατός και απέφευγαν οι συμμορίες. Μόνον όταν αυτοί μας επετίθεντο, συνεκρουόμεθα, αλλά με πρωτοβουλία δική τους και με αιφνιδιασμό και ζημίες δικές μας, διότι δεν μπορούσαμε να είμαστε παντού δυνατοί». (Βουρνάς, σελ.76)

Ομως η πραγματική εικόνα της Ελλάδας φαίνεται σε ένα άρθρο του Κ. Τριανταφυλλίδη της φιλοκυβερνητικής εφημερίδας «Ακρόπολις» στις 26 Νοέμβρη 1946: «Περισσότερο από κάθε τι άλλο στη σκέψη εκείνου που βρίσκεται στη μακεδονική γη, αποκτά σημασία απαίσια το γεγονός ότι καμιά ασφαλής χερσαία γραμμή συγκοινωνίας ή άλλης επικοινωνίας δεν υπάρχει πια μεταξύ Παλιάς και Βορείου Ελλάδος (…) Η Μακεδονία έχει ουσιαστικά αποκοπεί από τον κορμό της Ελληνικής Πατρίδος. Μόνο η θάλασσα, το αεροπλάνο και ο ασύρματος ενώνουν πια ασφαλώς την Μακεδονία με την υπόλοιπη Ελλάδα».(Βουρνάς, σελ. 75)



Η ανάμιξη των ΗΠΑ

Συνυπολογίζοντας το γεγονός ότι η Αγγλία, μέσα στην βαριά οικονομική κρίση που περνούσε, αδυνατούσε πλέον να συντηρεί έναν τέτοιο πόλεμο, είναι προφανές ότι τα πράγματα δεν ήταν διόλου ευνοϊκά για την ελληνική αστική τάξη. Σιγά σιγά όμως αρχίζουν να μπαίνουν όλο και πιο ενεργά στο παιχνίδι οι ΗΠΑ. Ηδη υπήρχε η εμπλοκή των Αμερικάνων μέσω της UNRRA. Ηταν η «οικονομική βοήθεια» του ΟΗΕ προς τις χώρες που είχαν πληγεί από το Β Παγκ. Πόλεμο. Φυσικά δινόταν μόνο στις χώρες που ήταν υπό την επιρροή των Δυτικών ή, πολύ περισσότερο, ήθελαν οι Δυτικοί να διασφαλίσουν την επιρροή τους, όπως η Ελλάδα. Εξάλλου, τη χρονιά αυτή, αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις βρίσκονταν ήδη σε 56 χώρες σε όλο τον κόσμο.

Μέσα στο 1946 οι ΗΠΑ, σε μια προσπάθεια στήριξης της ελληνικής αστικής τάξης, παραχωρούν στους Ελληνες εφοπλιστές 100 εμπορικά πλοία, τύπου Liberty (πλοία ξηρού φορτίου με εκτόπισμα 14.000 τόνους που οι Αμερικάνοι άρχισαν να τα ναυπηγούν μαζικά απ’ το 1942). Οι εφοπλιστές θα πλήρωναν άμεσα μόνο το 25% της αξίας τους (τα υπόλοιπα σε 17 χρόνια). Επίσης δόθηκαν άλλα 36 πλοία στο μισό κόστος. Hταν η καλύτερη στιγμή για την τήρηση της υπόσχεσης που έδωσε ο Ρούσβελτ στα τέλη του 1942 στους Ελληνες εφοπλιστές, στην προσπάθειά του να βρει στηρίγματα στην ελληνική αστική τάξη ενάντια στην Αγγλία.



Το «ελληνικό ζήτημα» στον ΟΗΕ

Ηδη από το Γενάρη του 1946 η Σοβιετική Ενωση είχε καταθέσει υπόμνημα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ απαιτώντας τον τερματισμό της αγγλικής ανάμειξης στην Ελλάδα. Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου πάλι η Σοβ. Ενωση ζητεί τη σύγκλιση του Συμβουλίου Ασφαλείας για την επικίνδυνη κατάσταση που δημιουργήθηκε στα Βαλκάνια λόγω των εδαφικών διεκδικήσεων της ελληνικής πλευράς από τους βόρειους γείτονές της. Ο ΟΗΕ όμως θα παρέμβει στα τέλη Γενάρη του 1947, μετά από αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης. Με τη υποστήριξη των ΗΠΑ που αποφάσισαν να ασχοληθούν πλέον ενεργά, συστήνεται επιτροπή του ΟΗΕ για να διερευνήσει την …ανάμιξη των βορείων γειτόνων της Ελλάδας στα εσωτερικά της.

Μια από τις πρώτες κινήσεις των ΗΠΑ ήταν η αλλαγή κυβέρνησης στην Ελλάδα. Στις 27 Γενάρη του 1947, μετά από επίσκεψή του στην αμερικανική πρεσβεία, ο Τσαλδάρης παραιτείται και ορκίζεται οικουμενική κυβέρνηση υπό τον Δημ. Μάξιμο (ονομάστηκε «κατευναστική» κυβέρνηση). Ηταν μια προσπάθεια ωραιοποίησης της κατάστασης εν’ όψει της άφιξης της επιτροπής του ΟΗΕ που έγινε λίγες μέρες μετά.

Ετσι τα πράγματα αρχίζουν να παίρνουν διεθνείς διαστάσεις. Ας σημειωθεί ότι από τις 5 Μάρτη του 1946 ο Τσόρτσιλ σε λόγο του στο Φούλτον του Μιζούρι, είχε ζητήσει την ίδρυση συμμαχίας (το μελλοντικό ΝΑΤΟ) ενάντια στη Σοβ. Ενωση και υιοθέτησε τον όρο του Γκέμπελς, «σιδηρούν παραπέτασμα». Ηταν η επίσημη έναρξη του «ψυχρού πολέμου». Ενός πολέμου που μπορεί συμβολικά να ξεκίνησε από το Βρετανό πρωθυπουργό αλλά την εξέλιξή του θα αναλάβουν οι ΗΠΑ. Αλλωστε, στις 21 Φλεβάρη του 1947, ο γραμματέας της βρετανικής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον θα επισκεφτεί το Αμερικανό υπεύθυνο υποθέσεων Ευρώπης, δηλώνοντας με έγγραφο ότι η Βρετανία αδυνατεί να διατηρήσει τις δυνάμεις της στην Ελλάδα και να συνεχίσει την οικονομική βοήθεια προς αυτήν. Η αλλαγή φρουράς έγινε με κάθε επισημότητα.



Η αποστολή Πόρτερ

Το δεύτερο σημαντικό βήμα που έκαναν οι ΗΠΑ ήταν να στείλουν στις αρχές του 1947 στην Ελλάδα ένα ανώτερο κυβερνητικό στέλεχος τον οικονομολόγο Πολ Πόρτερ. Σκοπός της αποστολής Πόρτερ ήταν η επίβλεψη της διάθεσης των χρημάτων που χορηγήθηκαν στην Ελλάδα, αλλά στην πράξη η διερεύνηση της κατάστασης στη χώρα και η σύνταξη μιας σχετικής έκθεσης προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τρούμαν. Χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς της αποστολής αυτής είναι το παρακάτω περιστατικό που συνέβη ανάμεσα στον Πόρτερ και τον υπουργό Συντονισμού Στέφανο Στεφανόπουλο:

«Ο Πωλ Πόρτερ, αφού γυρίζει από την Βόρειο Ελλάδα, περιοδεύει και στην Πελοπόννησο. Αισθάνεται τέτοια αυτοπεποίθηση που δεν διστάζει να βάζει τις φωνές σε υπουργούς, να υψώνει το δάχτυλο στον πρωθυπουργό, να φέρεται κατά τον σκαιότερο τρόπο σε ανώτατους Ελληνες κρατικούς λειτουργούς. Είναι μάλιστα κοινό μυστικό ότι πάνω σ' ένα καυγά του με τον υπουργό Συντονισμού για θέματα φορολογίας, σήκωσε το χέρι και άστραψε ένα ηχηρό χαστούκι στο καλοξυρισμένο μάγουλο του υπουργού, που ταράχτηκε τόσο ώστε έβαλε τα κλάματα. Χωρίς άλλη λέξη, ο διοπτροφόρος Πόρτερ εγκατάλειψε το γραφείο και γύρισε στο ξενοδοχείο του.

Μετά λίγες μέρες, ο Ελληνας υπουργός, για να εξευμενίσει τον "προστάτη", χάρισε στη σύζυγο του ένα διαμαντένιο περιδέραιο…». (Θεοδωρόπουλος, Από το δόγμα Τρούμαν στο δόγμα Χούντα, σελ. 56). Το περιστατικό επιβεβαιώνεται και από τον Γουίλιαμ Ρούση, ελληνοαμερικανό, ανώτερο στέλεχος της UNRRA στην Ελλάδα.

Το συμπέρασμα της έκθεσης Πόρτερ ήταν ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν είναι ικανή να ανασυγκροτήσει οικονομικά τη χώρα και η άρχουσα τάξη δεν έχει καμιά διάθεση να επενδύσει τα κέρδη της αλλά μόνο να τα καταθέτει στο εξωτερικό. Το έδαφος για την ενεργότερη εμπλοκή των ΗΠΑ στην Ελλάδα είχε στρωθεί.





Βιβλιογραφία

Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, Ν. Ψυρούκης, τ.1, Επικαιρότητα

Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, ο εμφύλιος, Τ. Βουρνάς, Τολίδη

Οι καπετάνιοι, Dominique Eudes, Εξάντας.

Ο ελληνικός εμφύλιος μέσα από το γαλλικό τύπο, Νάση Μπαλτά, Οδυσσέας

Η Ελλάδα στις φλόγες του εμφυλίου πολέμου, Χρ. Καινούργιος (Βρασίδας), Σοκόλη

Ο αγώνας του ΔΣΕ, Βασ. Μπαρτζιώτα, Σύγχρονη Εποχή

Από το δόγμα Τρούμαν στο δόγμα Χούντα, Σπ. Θεοδωρόπουλος, Παπαζήση