60 χρόνια από τη σφαγή και το ολοκαύτωμα του Διστόμου

Προλεταριακή Σημαία φ. 503 12-6-2004

1944. Η ελληνική Εθνική Αντίσταση μετρά μια σειρά από επιτυχίες σε όλα τα επίπεδα. Η πλειοψηφία του λαού συμμετέχει στο ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ σε όλες σχεδόν τις περιοχές της χώρας σημειώνει νίκες επί των Γερμανών ναζί. Από το Μάη του 1944 έχει δημιουργηθεί η ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) γνωστή και σαν Κυβέρνηση του βουνού και έχουν αρχίσει να οικοδομούνται και να λειτουργούν οι νέοι θεσμοί λαϊκής εξουσίας στις απελευθερωμένες περιοχές. Είναι φανερό ότι η πολυπόθητη απελευθέρωση δεν θα αργήσει.
Στην Ευρώπη τα πράγματα δεν είναι καλύτερα για τους Γερμανούς. Τα γερμανικά στρατεύματα στην Σοβιετική Ενωση υφίστανται καθημερινά τα ανελέητα χτυπήματα του Κόκκινου Στρατού και φαίνεται ότι το παιχνίδι έχει χαθεί για το γερμανικό φασισμό.

Οι ναζί στην Ελλάδα, γνωρίζοντας ότι οι μέρες τους είναι μετρημένες και ότι γρήγορα θα αναγκάζονταν να αποχωρήσουν, είχαν αρχίσει εδώ και μήνες να υλοποιούν σχέδιο μαζικής εξόντωσης άμαχου πληθυσμού. Ηδη από τα τέλη του 1942 υπήρχε διαταγή του στρατάρχη Κάιτελ με την οποία άνοιγε ο δρόμος για μαζικά εγκλήματα εις βάρος του ελληνικού λαού: «Ο εχθρός έχει ρίξει στο συμμοριτοπόλεμο φανατικούς μαχητές, οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί από τους κομμουνιστές και δεν σταματούν μπροστά σε καμιά πράξη βίας. Αυτό που παίζεται εδώ είναι περισσότερο κι από αγώνας επιβίωσης. Η σύγκρουση αυτή δεν έχει τίποτε να κάνει με τη στρατιωτική τιμή ή με τις αποφάσεις των Συμβάσεων της Γενεύης. Αν αυτός ο αγώνας εναντίον των συμμοριών, στην Ανατολή και στα Βαλκάνια, δεν διεξαχθεί με τα πιο ωμά μέσα, οι δυνάμεις που διαθέτουμε μπορεί στο προσεχές μέλλον να μην αρκούν για να επιβληθούν σ' αυτή τη μάστιγα. Γι' αυτό οι μονάδες έχουν την άδεια και την εντολή σ' αυτό τον αγώνα να λάβουν οποιαδήποτε μέτρα, χωρίς περιορισμούς ούτε και προς τις γυναίκες και τα παιδιά, αν αυτά τα μέτρα είναι αναγκαία για την επιτυχία. Ανθρωπιστικές επιφυλάξεις οποιουδήποτε είδους αποτελούν έγκλημα εναντίον του γερμανικού έθνους...

Διαταγές του στρατάρχη Κάιτελ (βάσει εντολών του Χίτλερ), 16 Δεκεμβρίου 1942»

Mark Mazower: «Στην Ελλάδα του Χίτλερ», εκδ. Αλεξάνδρεια, σελ. 179 (οι επισημάνσεις δικές μας).



Ετσι, με τη βοήθεια των Ταγμάτων Ασφαλείας, οι γερμανοί ξεκίνησαν μια άνευ προηγουμένου επιχείρηση μαζικών εκτελέσεων, που η λέξη κτηνωδία θα ήταν λίγη για να τις περιγράψει. Από τα μέσα του 1943 ως τα μέσα του 1944 οι «επιδόσεις» τους ήταν απίστευτες. Σφαγή 106 κρατουμένων στο Κούρνοβο, εκτέλεση 317 κατοίκων στο Κομμένο Αρτας, σφαγή 700 γυναικόπαιδων στο Βιάνο της Κρήτης, πυρπόληση των Καλαβρύτων και θάνατος περισσοτέρων των 1000 κατοίκων, εκτέλεση 50 κατοίκων του Χαϊδαρίου σε αντίποινα για την εκτέλεση του υπουργού εργασίας Καλύβα, σφαγή στην Κατράνιτσα (Πύργος) της Δυτικής Μακεδονίας με την πυρπόληση όλων των σπιτιών και τη δολοφονία 640 αμάχων, εκτέλεση 233 παιδιών και γυναικών στην Κλεισούρα της Καστοριάς, πυρπόληση του Μεσόβουνου (τρεις φορές) και εκτέλεση 150 αμάχων κ.α. Και η αναφορά γίνεται μόνο στον άμαχο πληθυσμό γιατί οι μαζικές εκτελέσεις αιχμαλώτων ανταρτών ήταν στην ημερήσια διάταξη.

Η 10η Ιούνη του 1944, όμως, με τη σφαγή των κατοίκων του Διστόμου, έμεινε στην ιστορία σαν η μέρα που πραγματοποιήθηκε ένα από τα πιο στυγερά εγκλήματα των ναζί στην Ελλάδα, ημέρα που η θηριωδία και η βαρβαρότητα ξεπέρασαν κάθε όριο.

Το πρωί της μέρας εκείνης, μια φάλαγγα Γερμανών ξεκίνησε από τη Λιβαδειά προς την Αράχοβα, στα πλαίσια των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων που έκαναν σε όλη τη Στερεά Ελλάδα. Περνώντας από το Δίστομο, το λεηλάτησαν και κατευθύνθηκαν προς τα Στείρα, ένα χωριό όπου υπολόγιζαν ότι θα αιφνιδίαζαν τους αντάρτες του ΕΛΑΣ. Όμως ο αιφνιδιασμός ήταν των Γερμανών που δέχτηκαν σφοδρή επίθεση από έναν λόχο ανταρτών, με αποτέλεσμα να υποχωρήσουν, με σημαντικές απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες. Οι Γερμανοί, θεωρώντας ότι για τον αιφνιδιασμό ευθύνονταν κάτοικοι του Διστόμου που ειδοποίησαν τον ΕΛΑΣ, επέστρεψαν στο Δίστομο και επιδόθηκαν σε μια πρωτοφανή θηριωδία. Εκτέλεσαν περισσότερους από 200 κατοίκους, από τους οποίους 20 ήταν βρέφη, 45 παιδιά και 42 υπερήλικες. Εκτός αυτών, δεκάδες ήταν οι άμαχοι που σκότωσαν στη διαδρομή για το Δίστομο. Στο τέλος σκότωσαν μέχρι και τα ζώα και πυρπόλησαν σημαντικό τμήμα του χωριού. Δε τους ικανοποίησε όμως ο θάνατος των αμάχων. Τα ανθρωπόμορφα κτήνη κατακρεούργησαν τα ίδια τα πτώματα. Η φρίκη ήταν απίστευτη. Πολλά βρέφη στραγγαλίστηκαν. Ανήμποροι γέροι πυροβολούνταν ξανά και ξανά. Τους μαθητές τους εκτέλεσαν στην αίθουσα του σχολείου. Ακόμα και τις έγκυες, αφού τις σκότωναν, τις ξεκοίλιαζαν για να διαμελίσουν τα έμβρυα. Οι δρόμοι του Διστόμου είχαν κοκκινίσει από το αίμα των κατοίκων του και στα δέντρα του δρόμου που οδηγούσε στο χωριό κρέμονταν δεκάδες νεκρά κορμιά.

Ο Eλβετός George Wehrly ήταν υπεύθυνος της αποστολής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού που κατέφθασε στο Δίστομο. Η μαρτυρία του είναι αποκαλυπτική:

«…Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, διότι πολλά θύματα βρίσκονται ακόμα διασκορπισμένα στα χωράφια και στους δρόμους… Παντού συναντούσα μεγάλες κηλίδες αίματος, ανακατωμένες με γυναικεία μαλλιά, παιδικά παπούτσια, σκισμένα ρούχα και σκεπάσματα. Οι στρατιώτες, σύμφωνα με τους αυτόπτες, κυνηγούσαν ανελέητα τους ανθρώπους από δωμάτιο σε δωμάτιο και δεν λυπήθηκαν ούτε παιδιά, ούτε γυναίκες, ούτε γέρους. Μόνο όσοι κατάφεραν να τραπούν σε φυγή ή κρύφτηκαν διέφυγαν τη σφαγή. …Παιδιά ως και πέντε ετών βρέθηκαν με κομμένα τα λαρύγγια ή στραγγαλισμένα. Πολλές νέες γυναίκες βιάστηκαν και εν συνεχεία ξεκοιλιάστηκαν».

Τα στοιχεία είναι παρμένα από την ιστοσελίδα: http://www.hri.org/E/1999/99-07-04.dir/keimena/greece/greece3.htm, στην οποία αναφέρονται πολλά, πιο φρικιαστικά εγκλήματα των ναζί στο Δίστομο, που προκαλούν δέος στο άκουσμά τους και μας είναι δύσκολο ακόμα και να τα αναφέρουμε.

Η είδηση της σφαγής μεταδόθηκε αμέσως σε όλο σχεδόν τον κόσμο, προκαλώντας αντιδράσεις και αισθήματα αποτροπιασμού. Ακόμα και ο κατοχικός, δοσίλογος πρωθυπουργός Ι. Ράλλης διαμαρτυρήθηκε στη γερμανική στρατιωτική Διοίκηση. Η Διοίκηση των Γερμανών προσπάθησε να δικαιολογηθεί με το ότι μέσα στο Δίστομο βρίσκονταν κρυμμένοι αντάρτες και δεν μπορούσαν να αποτρέψουν το θάνατο κάποιων αθώων. Στις εφημερίδες της 9ης Ιούλη 1944 οι γερμανικές αρχές ανακοίνωσαν ότι: «ο θάνατος αριθμού τινός γυναικών και παιδιών υπήρξεν αναπόφευκτος…». Αν αυτό μας θυμίζει κάτι από «παράπλευρες απώλειες» που πολύ συχνά επικαλούνται οι αμερικάνοι σήμερα είναι γιατί, αν και πέρασαν αρκετά χρόνια από τότε, οι γερμανοί ναζί βρήκαν πολύ καλούς μαθητές στο πρόσωπο των Μπους, Ραμσφελντ κ.α

Ο διοικητής του λόχου που διέπραξε τη σφαγή (Φ. Λάουτενμπαχ) ισχυρίστηκε ότι δέχτηκε επίθεση με βαριά όπλα από την κατεύθυνση του Διστόμου, κάτι που γρήγορα διαψεύστηκε. Αν αυτό μας θυμίζει τη σφαγή αθώων σε γάμο στο κατεχόμενο Ιράκ, ή το βομβαρδισμό ολόκληρων συνοικιών στη Φαλούτζα, είναι γιατί, πολύ απλά, ο μαθητής ξεπέρασε σε θράσος και κυνισμό ακόμα και το δάσκαλο.

Στην έρευνα που διεξήχθη από τη γερμανική Διοίκηση ο Λάουτενμπαχ είπε: «…έχοντας στο μυαλό μου τους σκοτωμένους και τους τραυματίες του λόχου μου, συνειδητά πήρα την απόφαση να ακολουθήσω το πνεύμα και όχι το γράμμα των διαταγών που διέπουν τα αντίποινα. Ήξερα πως οι διαταγές μου μπορούσαν να ερμηνευτούν ως τυπική παράβαση εντολών, αλλά πίστευα ότι θα εγκρίνονταν εκ των υστέρων με βάση στρατιωτικά και ανθρωπιστικά κριτήρια». Επίσης ο Λάουτενμπαχ υποστήριζε πως η επίθεση των ανταρτών δε θα μπορούσε να γίνει αν δεν τους βοηθούσαν οι κάτοικοι της περιοχής. «…Η παρουσία τους στα γύρω χωράφια σε αγροτικές εργασίες είχε σκοπό να εξαπατήσει τις δυνάμεις μας και να πέσουν στην ενέδρα, και αποδείκνυε την εκ των προτέρων σχεδιασμένη και προβαρισμένη συνεργασία τους με τις συμμορίες... Τα μέτρα μου είχαν επίσης σκοπό να αποτρέψουν ει δυνατόν περαιτέρω απώλειες που ήταν δυνατόν να περιμένει κανείς». (Mazower, σελ. 239-240)



Φυσικά κανείς δεν καταδικάστηκε, αφού το δικαστήριο επικαλέστηκε τη «στρατιωτική αναγκαιότητα» και η στάση του Λάουτενμπαχ δικαιολογήθηκε λόγω του «αισθήματος ευθύνης» που είχε απέναντι στους άνδρες του. Το πόρισμα ανέφερε: «Σε μία περίπτωση συγχρωτισμού των αμάχων με τις συμμορίες τόσο χτυπητή όσο αυτή του Διστόμου, ο διοικητής του Λόχου θεώρησε πως όφειλε να λειτουργήσει παραδειγματικά, έτσι ώστε οι αρχές κατοχής να αποδείξουν με την αρμόζουσα αυστηρότητα ότι ξέρουν πώς να αντιμετωπίζουν ακόμα και την πιο δόλια και ποταπή μορφή υποτιθέμενου "πολέμου"». (Mazower, σελ. 240)



Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, ένας από τους υπεύθυνους αξιωματικούς για τη σφαγή, ο Χανς Ζάμπελ, κατέφυγε στο Παρίσι. Συνελήφθη όμως και παραδόθηκε στις ελληνικές αρχές. Κατά την προφυλάκισή του η κυβέρνηση της Δυτ. Γερμανίας τον ζήτησε για μια ανάκριση. Δεν επέστρεψε ποτέ. Η τακτική των κατακτητών είναι σταθερή. Προσπαθούν με κάθε τρόπο να αποφύγουν τις συνέπειες για τα εγκλήματά τους. Σήμερα οι αμερικάνοι στο Ιράκ αλλά και σε άλλες περιοχές έχουν προβλέψει αντίστοιχες καταστάσεις και προσπαθούν να διασφαλίσουν την ασυλία τους.



Λίγους μήνες μετά τη σφαγή στο Δίστομο, οι Γερμανοί ηττημένοι, έφυγαν από την Ελλάδα. Είναι κανόνας, πως, όταν ο κατακτητής στρέφεται εναντίον του άμαχου πληθυσμού είναι πλέον αδύναμος και εφαρμόζει αυτή τη μέθοδο γιατί είναι η μόνη που του απομένει, ώστε να ρίξει το ηθικό των εξεγερμένων.

Και είναι σχεδόν νομοτελειακό πως όταν ο κατακτητής φτάσει σ’ αυτό το σημείο, η ήττα του είναι πολύ κοντά.



Βιβλιογραφία

1. Mark Mazower: «Στην Ελλάδα του Χίτλερ», εκδ. Αλεξάνδρεια

2. «Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940-1945», συλλογικό, εκδ. Σύγχρονη Εποχή

3. Dominique Eudes, «Οι καπετάνιοι», εκδ. Εξάντας.

4. http://www.hri.org/E/1999/99-07-04.dir/keimena/greece/greece3.htm

5. http://genesis.ee.auth.gr/dimakis/Embolimon/21-22/13.html)

6. «Βρετανοί, το αντάρτικο, απελευθέρωσις» (τόμος 8), Φοίβου Γρηγοριάδη, εκδ. Νεόκοσμος

Πέρα στο μονοπάτι, βροντοφωνάζει το χωνί
κραυγές πνιχτές, άγρια σημαίνει η καμπάνα
πρόβαλαν στο χωριό οι Γερμανοί,
ξεμαλλιασμένη τρέχει κάθε μάνα.

Τα πρώτα σπίτια κύκλωσαν οι λύκοι.
Χυμούν στις πόρτες, ορμούν τις σπάζουν.
Στριγγλιές, αντάρα, χαλασμός και φρίκη.
Με βία γυμνώνουν τα σπαθιά και σφάζουν.

Θανάτου ανατριχίλα στον αγέρα
σπαραχτικό ένα κλάμα, φωνές, αλοί μου
μου σφάζουνε το γέρο μου πατέρα,
σφάζουν εμένα, σφάζουν το παιδί μου.

Μισοσφαγμένη μία κόρη την αρπάζουν
τριάντα Ούννοι. Η άμοιρη είναι μόνη.
Στην εκκλησία μπροστά την ατιμάζουν
και ο οφιτσίερ από κοντά τους καμαρώνει

Το Δίστομο είναι βόγγος συνταράζει.
Ποτάμι το αίμα στις στράτες του κυλάει.
Κάθε φαμίλια σπαρταρά, στενάζει
όμως κανένας δεν προδίνει, δε λυγάει

Φεύγουνε τραγουδώντας οι σταυροφόροι της σφαγής
θεμελιωτές της βίας και του τρόμου!
μαρτυρικός ο βόγγος του Διστόμου
ακούγεται στα πέρατα της γης.


(ποίημα: «Δίστομο» του Φώτη Φωτεινού, υπάρχει στην ιστοσελίδα: http://genesis.ee.auth.gr/dimakis/Embolimon/21-22/13.html)