ΟΜΛΕ 1968 - 15 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ TON ΘΑΝΑΤΟ TOY I. ΣΤΑΛΙΝ

Έχουν περάσει 15 χρόνια από το θάνατο του Ι. Στάλιν. Από τότε συνέβηκαν τόσα γεγονότα και χύθηκε άφθονο μελάνι και περισσότερη χολή, έτσι που η υπόμνηση του ονόματος του Στάλιν να προκαλεί ισχυρές αλλεργικές εκδηλώσεις σε πάρα πολλές "άγρυπνες" οπορτουνιστικές και επαναστατικές συνειδήσεις. Ούτε επίφαση επιστημονικής ανάλυσης στα άφθονα αφοριστικά γραφτά μιας ολόκληρης δεκαπενταετίας. Ούτε τα προσχήματα μιας κάποιας "τιμιότητας". Αφού και οι χειρότερες βρισιές για να εξαπολυθούν χρειάστηκαν τη μεσολάβηση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Υπάρχουν και οι θεωρητικοί της μόδας που παριστάνουν τους "αριστερούς". Οι υβριστές αυτοί είναι ακόμα πιο δειλοί. Δεν υπογράφουν τις βρισιές τους. Οι "φωστήρες" αυτοί κουνάνε σημαίες ξεθωριασμένες, ξινίζουν τα μούτρα τους με αποτροπιασμό όταν προφερθεί η λέξη: Στάλιν. Ωστόσο υπάρχει το μεγάλο πρόβλημα γι' αυτούς και για τους άλλους: η μεγάλη μάζα των εργαζόμενων δεν έχει επηρεαστεί ύστερα από δεκαπεντάχρονο μπουμπούνισμα ούτε από τη μεριά των ρεβιζιονιστών ούτε από το "νεότερο κουτσομπολιό" των δήθεν αριστερών αυτών.

Προσκόλληση στο παρελθόν; Ρομαντικός εξωραϊσμός μιας κακής περιόδου; Γιατί αυτή η άρνηση της διαγραφής μιας περιόδου έστω και κάτω από την απειλή του χαρακτηρισμού που τόσο βαθυστόχαστα αποδίδουν οι χαριτωμένοι θαυμαστές του Αλτουσέρ, του Κάφκα, του Μοννιέ, του αποστάτη Λεφέμπρ (...)

Η "επιμονή" μας υπαγορεύεται από το συμφέρον της αντικειμενικής έρευνας και τοποθέτησης των προβλημάτων του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, την ανάγκη να μελετηθεί και συνοψιστεί παραπέρα η πείρα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ και στις άλλες χώρες του σοσιαλιστικού στρατοπέδου.

Η τοποθέτηση του ΚΚ Κίνας και του ΚΕ Αλβανίας γύρω από τα προβλήματα αυτά αποτέλεσε και αποτελεί οδηγό για όσους επιζητούν την αλήθεια, η συμβολή επαναστατών από τη Σ. Ένωση και τις άλλες ανατολικές χώρες σε επιμέρους ζητήματα της περιόδου αυτής, αποτελούν το υλικό που διαθέτει κάθε επαναστάτης για να προσανατολιστεί και να καθορίσει τη θέση του στο "θέμα Στάλιν". Οι θέσεις αυτές είναι και θέσεις των μαρξιστών-λενινιστών της Ελλάδας.

Στη χώρα μας το επαναστατικό κίνημα αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει πολλά και επείγοντα οξύτατα προβλήματα που συνδέονται με την εγκαθίδρυση της φασιστικής διχτατορίας. Το ερώτημα "τι να κάνουμε;" απασχολεί τις πιο πλατιές μάζες των εργαζόμενων της χώρας μας. Νομίζουμε πως η αποσαφήνιση του ιδεολογικού μας μετώπου, η ξεκάθαρη τοποθέτηση μας για άλλη μια φορά στα προβλήματα που ξαναφέρνει η εκστρατεία της αντίδρασης, του φασισμού και του ιμπεριαλισμού από τη μια μεριά, και η διαλυτική, ηττοπαθής προπαγάνδα του ρεβιζιονισμού που έχει συνενωθεί οργανικά πια με τον αστικό "φιλελευθερισμό" από την άλλη, θα συντελέσει στο να βγάλει τις μάζες από την κατάσταση "αναμονής" και να τις ρίξει σε μαζικές επαναστατικές ενέργειες.

Σήμερα, έχει αποδειχτεί πως η καταδίκη του Στάλιν και της σταλινικής περιόδου από τη μεριά των ρεβιζιονιστών και των κάθε είδους φιλελεύθερων και μικροαστών ριζοσπαστών που έχουν ντυθεί το μαρξιστικό μανδύα, αποτελεί το πρόσχημα για να επεκτείνουν την καταδίκη τους και πέρα από το πρόσωπο του Στάλιν και τη σταλινική περίοδο. Η καταλυτική τους "σκαπάνη" αγκαλιάζει ολόκληρη την περίοδο που εγκαινιάστηκε με την Οχτωβριανή Επανάσταση. Αυτό που τόνιζαν οι μαρξιστές-λενινιστές από την πρώτη στιγμή, επιβεβαιώθηκε από τα ίδια τα πράγματα. Όταν οι Χρουστσώφ και Σία κατάγγειλαν το σταλινισμό και την προσωπολατρία, παρόλες τους τις επικλήσεις προς τον Λένιν και το λενινισμό άνοιγαν το δρόμο για την πλήρη απάρνηση του δρόμου του Οχτώβρη. Η ουσιώδικη διαφορά τους με τους ιταλούς και άλλους πολυκεντριστές ήταν ο ρυθμός της τυπικής απάρνησης. Έτσι και τώρα όταν κραυγάζουν για το λενινισμό, το κάνουν για να έχουν κάποιο ιδεολογικό περικάλυμμα στη σωβινιστική - μεγαλορώσικη πολιτική τους απέναντι στους λαούς και στην προδοτική πολιτική τους της συνεργασίας με τους βορειοαμερικάνους ιμπεριαλιστές. Στην πράξη όμως ο λενινισμός είναι γι' αυτούς ένας "άταφος νεκρός". Εκτός από την παλινόρθωση του καπιταλισμού στην οποία προχωρούν με σταθερό βήμα στη Σ. Ένωση, η παραμόρφωση της θεωρίας, αλλά και της ιστορίας του κινήματος γίνεται με τέτοιο ρυθμό που δεν μπορούν να την κρύψουν τα άρθρα της "Πράβδα" σε "μεγάλες" στιγμές και οι κούφιοι και ψεύτικοι πανηγυρισμοί μερικών επετείων. Από την άλλη μεριά, οι "δυτικοί" ρεβιζιονιστές έχουν προχωρήσει πολύ περισσότερο. Από τους Ντούμπτσεκ και Σία που τον παρουσιάζουν όταν αναφέρονται στο Λένιν σαν έναν αστό φιλελεύθερο, μέχρι τους Μπερλίνγκουερ ("η στρατηγική των μεταρρυθμίσεων είναι η στρατηγική των συμμαχιών") και τους Ροσσέ και Γκαρωντύ και Σία, ο λενινισμός και ο "σταλινισμός" είναι ένα και το αυτό πράγμα. Η καταγγελία του δρόμου του Οχτώβρη σ' αυτούς είναι απερίφραστη.

Από χρόνια οι γάλλοι και ιταλοί ρεβιζιονιστές άσκησαν μια ιδιαίτερη πίεση για την κατάχτηση μιας προνομιούχας θέσης στον ελληνικό ρεβιζιονισμό. Οι υπόκωφες συγκρούσεις πριν το φασιστικό πραξικόπημα εξελίχτηκαν τώρα σε ανοιχτή σύγκρουση. Έτσι οι "θεωρίες" τους είχαν διαδοθεί ανάμεσα στο ρεβιζιονιστικό μηχανισμό καθώς και όλα τα παράπονα τους για τους σοβιετικούς κ.ά. ρεβιζιονιστές. Και τώρα στις συνθήκες της φασιστικής διχτατορίας δεν παύουν τη δραστηριότητα τους. Εκτός από τον Μπερλίνγκουερ που έκανε τη σύσταση στους ρεβιζιονιστές να μην παρασυρθούν σε καμιά "ακρότητα" στο δρόμο της συνεργασίας τους ή της συγχώνευσης τους με τους "φιλελεύθερους" αστούς και να μην ξεχάσουν το δρόμο των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα, και οι γάλλοι κ.ά. ρεβιζιονιστές επεμβαίνουν ανοιχτά στο αλληλοφάγωμα των ρεβιζιονιστών και προσπαθούν να τους βοηθήσουν να συγκρατήσουν την επιρροή τους που διαρκώς ξεφτίζει. Φυσικά ο αντιλενινισμός βρίσκεται στην πρώτη γραμμή στη βάση όλων αυτών των προσπαθειών. Αλλά δεν υστερούν σε προσπάθειες τα διάφορα πρακτορεία και υποπρακτορεία των συνεργατών των ρεβιζιονιστών "καστρικών" κλπ που προσπαθούν (τι φιλοδοξία!) να εκφραστούν στο χώρο που ζουν και κινούνται έλληνες στο εξωτερικό. Αλλά μαζί με τις διάφορες αποχρώσεις του αναρχισμού και του τροτσκισμού προσπαθούν να σπείρουν το αντιλενινιστικό τους δηλητήριο ανάμεσα στους έλληνες εργάτες και σπουδαστές του εξωτερικού. Στην κοινή αυτή αντιλενινιστική χορωδία τα θέματα που κυριαρχούν είναι ο δρόμος του Οχτώβρη γενικά, το Μπολσεβίκικο Κόμμα και οι μάζες, ο σταλινικός δογματισμός στη θεωρία.

Α) Ο δρόμος του Οχτώβρη και το Μπολσεβίκικο Κόμμα.

Κοινή είναι η θέση των κάθε είδους ρεβιζιονιστών στην άρνηση του δρόμου του Οχτώβρη και του Μπολσεβίκικου Κόμματος. Με μερικές διαφορές ή παραλλαγές βέβαια. Για τους ρεβιζιονιστές -ο πιο θαρραλέος απ' αυτούς ήταν ο Τολιάττι- τον Οχτώβρη τα πράγματα μπορούσαν και έπρεπε να συμβούν διαφορετικά. Αν ο Λένιν μοιραζόταν την εξουσία με τα κόμματα της "εργατικής δημοκρατίας" και οι λευκοφρουροί θα απομονώνονταν και επομένως δεν θα υπήρχε ξένη επέμβαση και εμφύλιος πόλεμος, αλλά και ο σοσιαλισμός θα έμενε "ενωμένος". Οι πιο "μοντέρνοι" προσθέτουν τη "θεσούλα" τους: "Αφού έγιναν όπως έγιναν τα πράγματα (κάνουν αυτή την "υποχώρηση") οι μπολσεβίκοι διέπραξαν δύο μοιραία λάθη α) τη χρησιμοποίηση αστών ειδικών στο στρατό και στη βιομηχανία και β) δεν σύντριψαν τον αστικό γραφειοκρατικό μηχανισμό. Η διαφορά ανάμεσα στους ρεβιζιονιστές και στους υπέρμαχους του "νέου" "κριτικού" κύματος βρίσκεται στο ότι οι πρώτοι πλαστογραφούν χοντροκομμένα τα γεγονότα ενώ οι δεύτεροι κάνουν ένα χοντρικό ιδεολογικό λαθρεμπόριο. Φυσικά, οι τοποθετήσεις των ρεβιζιονιστών έχουν απήχηση μονάχα στο "υψηλό" στρώμα της διανόησης και σε μερικούς φουκαράδες που τα ‘χουν χαμένα κάτω από το μπουμπούνισμα της αντιδραστικής και ρεβιζιονιστικής προπαγάνδας. Τουλάχιστον στον "καθυστερημένο" λαό μας αυτά δεν έπιασαν και δεν πιάνουν. Η "ψιλή" δουλειά όμως των "επαναστατών" κριτικών που με αρκετή αναίδεια πλατσουράνε μέσα στα βρώμικα νερά των "αποκαλύψεων" των Τρότσκι, Σουχάνωφ κλπ και ταυτόχρονα εκφράζουνε το "θαυμασμό" τους για την "πολιτιστική" επανάσταση, συνέχεια της ύποπτης "κινεζοφιλίας" της "δημοκρατικής" εποχής ορισμένων άσπονδων φίλων του κινέζικου λαού και της κινέζικης επανάστασης, κάνει θραύση όχι βέβαια στις πόλεις της Ελλάδας, αλλά στα Παρίσια κλπ ανάμεσα στη νεολαία.

Σίγουρα, στα προβλήματα που ο ίδιος ο Λένιν έθεσε με οξύτητα στη θεωρία του για την προλεταριακή επανάσταση και τη διχτατορία του προλεταριάτου εξέχουσα θέση κατέχει η θέση για την ανάγκη του προλεταριάτου να συντρίψει τον αστικό κρατικό μηχανισμό.

Κανένας δεν μπορεί να μιλήσει στα σοβαρά πως οι ρώσοι μπολσεβίκοι πήραν στα χέρια τους τον κρατικό μηχανισμό της τσαρικής απολυταρχίας και τον χρησιμοποίησαν. Κάτι τέτοιο όμως ισχυρίζονται πολλοί από τους κριτικούς αυτούς. Διαπιστώνουν έτσι μια αντίφαση στα όσα έλεγε ο Λένιν και στα όσα έπραττε και ξεμπερδεύουν. Δε συντρίφτηκε ο κρατικός μηχανισμός, απόδειξη η χρησιμοποίηση αστών ειδικών, απόδειξη η πρόσληψη πολλών γραφειοκρατών στο σοβιετικό μηχανισμό κλπ. Τα γεγονότα όμως είναι κάπως αλλιώτικα.

Ο γραφειοκρατικός μηχανισμός πρώτα-πρώτα εξεγέρθηκε ενάντια στη σοβιετική εξουσία και χρειάστηκε γι' αυτό η σοβιετική εξουσία να τον αντιμετωπίσει αμείλικτα. Το χτύπημα, το τσάκισμα ήταν τόσο άμεσο και σε βάθος που έθιγε ακόμα και τομείς που ήταν απαραίτητοι για την εδραίωση της ίδιας της εξουσίας (επικοινωνίες, συνάλλαγμα κλπ). Επιπλέον το σοβιετικό σύστημα που άρχισε να χτίζεται και αναμφισβήτητα χτίστηκε, μόνο σε εξημμένους και ανερμάτιστους εγκέφαλους μπορεί να θεωρείται σαν "γραφειοκρατικό". Η περίοδος 1917-1920 αγκαλιάζει την περίοδο αυτή. Η μέγιστη αγωνία του Λένιν ως το θάνατο του ήταν αυτή: πώς θα κατόρθωνε η σοβιετική εξουσία να υπερνικήσει την καθυστέρηση, την πολιτιστική καθυστέρηση της χώρας. Καθυστέρηση που αποτελούσε θανάσιμο κίνδυνο για την επανάσταση που είχε νικήσει, και ταυτόχρονα να χειραγωγήσει και να εξαλείψει την αρνητική επίδραση των αστικών στοιχείων μέσα στη ζωή της χώρας, με τη διπλή έννοια και των "αστών ειδικών" και των στοιχείων που αναζωογονούσε η ΝΕΠ.

Και ερχόμαστε στο κρίσιμο σημείο: Η ΝΕΠ ήταν λάθος; Αν θεωρούμε πως η ΝΕΠ ήταν λάθος τότε έχει κάποια συνέπεια η κριτική για τους "αστούς ειδικούς" κλπ. Αν όχι, τότε αποτελεί ματαιοπονία να επιμείνουμε στο σημείο αυτό. Απ' ότι ξέρουμε-όμως, κανείς, ούτε στο παρελθόν ούτε τώρα, δεν έθεσε το ζήτημα αυτό.

Φτάνουμε όμως στο πρόβλημα: Τι εκπροσωπούσε η αντιπολίτευση μετά το θάνατο του Λένιν; Οι ρεβιζιονιστές μιλάνε για "αντιλενινιστικά ρεύματα" αλλά ταυτόχρονα δεν παύουν να υποβάλλουν με όλα τα μέσα την αντίθετη άποψη. Όσον αφορά τους άλλους, "περίεργα" προχωρούν περισσότερο: θεωρούν σαν επαναστατική την αντιπολίτευση αυτή. Δέχονται ορισμένα λάθη της, αλλά εκφράζουν την άποψη πως η αντιπολίτευση αυτή έβλεπε καθαρότερα και μακρύτερα: Έτσι επικαλούνται την άποψη του Ζηνόβιεφ (άποψη που επίσημα αυτός διέψευσε ότι την διατύπωσε, και αυτό πολύ πριν το 1930) σύμφωνα με την οποία: "μήπως ή εκβιομηχάνιση ανοίξει το δρόμο σε στοιχεία που καραδοκούν για να έρθουν να σφετεριστούν τους καρπούς των κόπων και των θυσιών μας"; Κι έτσι ο Ζηνόβιεφ εμφανίζεται να προφητεύει την εξέλιξη των πραγμάτων στη Σοβιετική Ένωση. Αλλά εδώ δεν πρόκειται καθόλου για προφητεία. Επρόκειτο για μια δυνατότητα. Και το "φόβο" της δυνατότητας αυτής δεν τον συμμεριζόταν μόνο ο Ζηνόβιεφ αλλά όλοι οι μπολσεβίκοι ηγέτες και πριν απ' όλους ο Λένιν. Αλλά η στάση τους ήταν διαφορετική σε σχέση με εκείνη του Ζηνόβιεφ. Ο Λένιν, ο Στάλιν και όλοι όσοι τους ακολουθούσαν με συνέπεια, παίρνοντας υπόψη τους αυτή τη δυνατότητα έπεφταν στη δουλειά για να την αποτρέψουν, ενώ ο Ζηνόβιεφ σύσταινε να τη δεχτούν τη δυνατότητα αυτή σα βεβαιότητα και να βαρέσουν υποχώρηση σ' όλη τη γραμμή. Δηλαδή, μπροστά στον κίνδυνο να αναπηδήσουν τα αστικά στοιχεία, τα παλιά και τα νέα, και να αρπάξουν την εξουσία από τα μέσα, θα ‘πρεπε να προλάβουν να δώσουν οι μπολσεβίκοι την εξουσία στα στοιχεία αυτά και να υποταχθούν στις απαιτήσεις του διεθνούς ιμπεριαλισμού.

Αλλά ήταν αναπόφευκτη η πορεία προς την επικράτηση του ρεβιζιονισμού στη Σοβιετική Ένωση; Και όλο το σοβιετικό πείραμα ήταν μια δεύτερη "έφοδος προς τον ουρανό" όπως εκείνο της Κομμούνας του Παρισιού;

Κι αν ακόμα είχαν έτσι τα πράγματα, δεν θα ήταν τίποτα το παράλογο και το αποθαρρυντικό για την υπόθεση της παγκόσμιας επανάστασης. Κι αν ακόμα ο Λένιν διέπραττε το λάθος που του αποδίδουν δεξιοί οπορτουνιστές και "αριστεροί" φωστήρες, το "λάθος" δηλαδή του "άλματος προς το κενό" του Οχτώβρη, γιατί από κει και πέρα η πορεία του μαρτυρίου και της δόξας είχε χαραχτεί, δεν θα έπρεπε κατά τίποτα να βγάλουμε συμπεράσματα σαν κι αυτά που βγάζουν οι ρεβιζιονιστές και οι άλλοι "μετανοημένοι" πρώην κομμουνιστές.

Η ιστορία δεν προχωρεί πάνω σε δρόμους στρωμένους από ρόδα, αλλά σε δρόμους στρωμένους με αγκάθια και αίμα και δάκρυα.

Αλλά "η προλεταριακή σκέψη δεν μοιάζει με τη "θετικιστική σκέψη". Η θετικιστική σκέψη των αναθεωρητών κλπ βλέπει τούτο το δρόμο και σ' αυτό συνενώνεται ευτελώς με τους "επαναστάτες": Κατάληψη της εξουσίας στη Ρωσία - Αντεπανάσταση - Επέμβαση των ιμπεριαλιστών - Εσωτερικός αγώνας - Εκβιομηχάνιση - Πόλεμος - Νίκη, νίκη αλλά και νίκη του ρεβιζιονισμού = Ήττα κλπ: άρα "λάθος" στο ξεκίνημα. Λαθεμένος ο δρόμος.

Η προλεταριακή σκέψη προσδίνει άλλο περιεχόμενο στο σχήμα αυτό και δεν βλέπει "τέρμα" εκεί που βλέπουν οι θετικιστές. Γιατί η διαλεχτική σκέψη δεν βλέπει πουθενά τέρμα. Η προλεταριακή σκέψη βλέπει δύο πράγματα: Πρώτο, ένα τέτοιο "λάθος" του Λένιν μετέτρεψε σε μισό αιώνα τη μορφή του κόσμου (εκτός αν αυτό το αμφισβητούν οι ομογάλακτοι ανοιχτοί αντιλενινιστές) και με "λάθη" δεν μεταμορφώνεται ο κόσμος. Και δεύτερο, ο καθένας που έχει μελετήσει την ιστορία ξέρει πως η γραμμή εξέλιξης δεν είναι ποτέ ευθύγραμμη. Ακόμα οι άνθρωποι που θεωρούν πως ο Μαρξ δεν έχει "ξεπεραστεί" δεν ξεχνούν τη θεμελιακή διαφορά που υπογράμμιζε πως υπάρχει ανάμεσα στις αστικές και προλεταριακές επαναστάσεις. Οι πρώτες ξεκινάνε να αντικαταστήσουν μια μορφή εκμετάλλευσης με μια άλλη, οι δεύτερες να καταργήσουν κάθε μορφή εκμετάλλευσης. Και η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο δεν χρονολογείται από τότε που η αστική τάξη κατάχτησε την εξουσία αλλά από χιλιάδες χρόνια... Το να γκρεμίσεις χιλιόχρονες παραδόσεις και συνήθειες, να αλλάξεις νοοτροπίες και ήθη χιλιετηρίδων δεν είναι "τόσο εύκολο"... Και ούτε είναι έργο μιας γενιάς... όπως λέει ο Μάο Τσε Τουνγκ.

Έτσι, το πρόβλημα για μας μπαίνει αλλιώτικα: Πιστεύουμε πως ο δρόμος του Οχτώβρη ήταν ο ιστορικά αναγκαίος δρόμος που έπρεπε να πάρει το επαναστατικό προλεταριακό κίνημα. Ο δρόμος αυτός αποδείχτηκε πως είναι σωστός από όλη την ιστορική εξέλιξη. Η εγκαθίδρυση της διχτατορίας του προλεταριάτου, η σοβιετική εξουσία, η εκβιομηχάνιση και η κολλεχτιβοποίηση, ορθές και αναγκαίες συνέπειες του δρόμου αυτού. Αλλά, όταν έγινε το άλμα στην περίοδο της δημιουργίας του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα δεν μπόρεσε να λύσει με επιτυχία τα νέα προβλήματα που η νέα κατάσταση έθετε μπροστά του. Για να μιλήσουμε με μια αγαπημένη έκφραση του Στάλιν: «Η προώθηση, η προέλαση ήταν τόσο θυελλώδικη που οι δυνάμεις δεν μπόρεσαν να τροφοδοτούνται κανονικά. Οι δρόμοι επικοινωνίας δεν φυλάχτηκαν και μπόρεσαν οι εχθρικές δυνάμεις να εισχωρήσουν στα "μετόπισθεν"». Πιστεύουμε πως τα λάθη και οι αδυναμίες στο διάστημα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ δεν ήταν σε θέση να οδηγήσουν στο πάρσιμο της εξουσίας στη Σ. Ένωση από τα προνομιούχα στοιχεία, στις συνθήκες που η ΕΣΣΔ ήταν η μόνη σοσιαλιστική χώρα. Έπρεπε να δημιουργηθεί μια άλλη κατάσταση, που η δράση τους θα ευκολυνόταν από την επέκταση του χώρου επιρροής του σοσιαλισμού και από την εισροή ολόκληρης ανθρωποθάλασσας στη ζώνη του σοσιαλισμού, ανθρωποθάλασσας ορμητικής, αποφασιστικής, αλλά φρέσκιας και κατά συνέπεια άπειρης που σ' αυτήν στην κραυγή "Ζήτω το Κόμμα - Ζήτω ο Στάλιν" κλείνονταν σε πολλές -στις περισσότερες- περιπτώσεις όλη η έννοια της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Έπρεπε κατά συνέπεια να αναπτυχθούν εθνικιστικές παρεκκλίσεις και εθνικοί εγωισμοί, αναπόφευκτη συνέπεια των πλατιών αντιφασιστικών συνασπισμών, να δημιουργηθούν περίπλοκα προβλήματα σχέσεων ανάμεσα στα διάφορα τμήματα του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, για να μπορέσουν να μανουβράρουν επιδέξια οι διάφορες εστίες του ρεβιζιονισμού και να μπορούν να ελιχθούν δημιουργώντας τις πιο απίθανες και ετερόκλητες συμμαχίες.

Ο Στάλιν, ενώ έριξε το βάρος στη σταθεροποίηση από πολιτική πλευρά των γραμμών του σοσιαλισμού, υποτίμησε τη θεωρητική-ιδεολογική πλευρά της σταθεροποίησης των γραμμών του σοσιαλισμού. Πχ πολύ αργά, μόλις το 1952, έθεσε το ζήτημα της "αποστρατιωτικοποίησης" του ΚΚΣΕ, δηλαδή το να πάψει να λειτουργεί σα στρατιωτικός οργανισμός όπως στην περίοδο του πολέμου. Πολύ αργά καταπιάστηκε, μόλις το 1952, με το φώτισμα των διάφορων προβλημάτων που έθετε η οικονομία του σοσιαλισμού. Η ρύθμιση των σχέσεων ανάμεσα στα διάφορα τμήματα του κομμουνιστικού κινήματος γινόταν με άταχτο και γι' αυτό πλημμελή τρόπο. Υπήρξαν κατά συνέπεια περιπτώσεις -στην πράξη- ευνοϊκής και δυσμενούς μεταχείρισης. Οι ίντριγκες διαφόρων παραγόντων στη βάση της νέας κατάστασης διευκολύνονταν και κατά συνέπεια και η παρέμβαση αντεπανασταστικών παραγόντων. Πχ η ευμενής μέχρι σκανδάλου στάση του ΚΚΣΕ απέναντι στον Τίτο, τον διευκόλυνε στη σύναψη δεσμών με τον ιμπεριαλισμό και την ίδια στιγμή που είχε ξαπλώσει τη σοβινιστική του επίθεση στα Βαλκάνια, το Βελιγράδι γίνεται έδρα της Κομινφόρμ.

Ο τρόπος και ο ρυθμός διόρθωσης λαθών, παρεκκλίσεων κλπ στον ιδεολογικό τομέα ήταν ανεπαρκής. Γινόταν από τα πάνω και δεν επιδιωκόταν η ανοιχτή ιδεολογική πάλη. Ο πραχτικισμός και ο εμπειρισμός κατά συνέπεια ήταν το βασικό στοιχείο των μεσαίων και σε πολλές περιπτώσεις των ανώτερων στελεχών. Η ανανέωση των στελεχών δεν γινόταν φυσιολογικά. Έτσι οι προσπάθειες που έγιναν σε πολλά τμήματα του κομμουνιστικού κινήματος για τη βελτίωση της ιδεολογικής και κοινωνικής βάσης έγινε με γραφειοκρατικό τρόπο.

Ηταν πραχτικά δυνατά όλ' αυτά στις δοσμένες τότε συνθήκες; Ηταν, αν αποφάσιζε το κομμουνιστικό κίνημα να χάσει άλλα ωφελήματα που τότε κέρδιζε, για χάρη μακροπρόθεσμων και ζωτικά αναγκαίων γι' αυτό στόχων. Το κομμουνιστικό κίνημα στον θεωρητικό, ιδεολογικό και οργανωτικό τομέα έπρεπε να βρει την ανταπόκριση του με τις απαιτήσεις που γεννούσε η ορμητική και αλματώδικη ανάπτυξη του.

Β) Το Κόμμα των Μπολσεβίκων και οι μάζες.

Υπάρχουν τρεις αποχρώσεις στην καταδίκη του Μπολσεβίκικου Κόμματος και των οργανωτικών του αρχών. Μια απερίφραστη καταδίκη (ιταλοί, τσέχοι, ισπανοί κ.ά. ρεβιζιονιστές), μια όχι τόσο απερίφραστη (λόγω τοπικών αναγκών) των γάλλων ρεβιζιονιστών και φυσικά των σοβιετικών, γκομουλκικών κλπ και μια απερίφραστη αλλά από "επαναστατική" πλευρά από μέρους των καστρικών κ.ά. συνεργαζόμενων και αλληλοτρωγόμενων "επαναστατών". Κοινή βάση όλων αυτών των θέσεων ο αστικός ατομικισμός. Η καταπίεση του ατόμου κάτω από την πειθαρχία, η "αλλοτρίωση" της προσωπικότητας, η τυραννία των στελεχών, ο γραφειοκρατισμός.

Οι τελευταίοι μάλιστα χρησιμοποιούν έντονα το επίθετο "επαγγελματισμός" για να δυσφημίσουν, όπως νομίζουν, τις μπολσεβίκες οργανωτικές αρχές. Υποστηρίζουν όλοι μαζί με αποχρώσεις βέβαια, πως από την αρχή το Μπολσεβίκικο Κόμμα ήταν ένας γραφειοκρατικός μηχανι-σμός, ξεκομμένος από τις μάζες και ανίκανος να ακούσει τη φωνή των μαζών. Οι απόψεις των ρεβιζιονιστών δεν κρύβονται πια, το μόνο πάνω στο οποίο σπεκουλάρουν όλοι είναι ότι το κόμμα αυτό διέπραξε φοβερά εγκλήματα κι έτσι ο κ. Αραγκόν θρηνεί τη "χαμένη του ελπίδα".

Χωρίς να υστερούν στην εκμετάλλευση αυτού του αβανταδόρικου ζητήματος οι "σκληροί" αριστεροί προσθέτουν τα βαρύγδουπα επιχειρήματά τους: Ο μπολσεβικισμός χρεοκόπησε την επομένη της Οχτωβριανής Επανάστασης, το κόμμα γραφειοκρατικοποιήθηκε και βαθμιαία αστικοποιήθηκε, έτσι φυσιολογικός ηγέτης του έπρεπε να είναι ο Στάλιν. Ο Λένιν το είδε αυτό πριν πεθάνει και έκανε μια προσπάθεια να το γιατρέψει από την "αρρώστια" του αλλά απέτυχε (αναφορά στον Τρότσκι και στους μενσεβίκους της εποχής κτλ κτλ). Σε συνέχεια η "μπολσεβικοποίηση", η καμπάνια για την μπολσεβικοποίηση της ΚΔ ήταν η καμπάνια για το διώξιμο των ζωντανών στοιχείων των ΚΚ και η στελέχωση τους με υπαλλήλους του σταλινικού μηχανισμού.

Σήμερα τι χρειάζεται; Μην περιμένετε καθαρή απάντηση στο ερώτημα αυτό, γιατί δεν υπάρχει. "Προβληματίζονται". Μερικές φορές ομολογούν: Να, σαν το κόμμα της Κούβας. Ποιο κόμμα της Κούβας: Αυτό που υπήρχε πριν ο Κάστρο δηλώσει κομμουνιστής; Ή εκείνο που έγινε μετά;

Αλλά ας τους αφήσουμε. Κι ας έρθουμε σε μερικά ουσιαστικά σημεία που αγγίζει η κριτική και αυτών και των άλλων αντιλενινιστικών κριτικών. Το λενινιστικό κόμμα σφυρηλατήθηκε με βάση τις λενινιστικές οργανωτικές αρχές, άντεξε στη δοκιμασία και αυτό το έδειξε με τη νικηφόρα κατάληψη της εξουσίας στη Ρωσία, με την απόκρουση της αντεπανάστασης, διεθνούς και εσωτερικής, και με τη σταθεροποίηση της εξουσίας των Σοβιέτ. Από κει και πέρα μπαίνουμε στην περίοδο της γραφειοκρατικοποίησης κλπ. Σε όλη την περίοδο από το 1923 (πριν πεθάνει ο Λένιν) μέχρι το 1929, σε περίοδο που σοβαρά προβλήματα αντιμετώπιζε η χώρα των Σοβιέτ, το Κόμμα βρισκόταν στην ουσία σε μια διαρκή ιδεολογική πάλη. Κανένας εκπρόσωπος των διαδοχικών αντιπολιτεύσεων δεν διατύπωσε (τότε) παράπονα πως η συζήτηση αυτή δεν διεξάχθηκε με τον πιο πλατύ δημοκρατικό τρόπο. Ο "επαναστάτης" Τρότσκι λχ, αφού εξαπέλυσε φιλιππικούς στις συνοικίες και στις σχολές της Μόσχας χωρίς την έγκριση του ΠΓ του οποίου ήταν μέλος την περίοδο 1923-25, χειροκροτιόταν άνετα από τους "νέπμαν" και τους άλλους παλιούς και νέους αστούς που υποτίθεται πως καταπολεμούσε στους φιλιππικούς του. (Αυτό το ανάφερε κι ο ίδιος). Στο ίδιο διάστημα οι κανόνες εισδοχής των νέων μελών στο Κόμμα εφαρμόζονται με τη συμμετοχή και των εξωκομματικών που σε χωριστές συνελεύσεις διατύπωναν την άποψη τους για το αν ο Α ή ο Β ήταν άξιος να γίνει μέλος του Κόμματος. Τα Σοβιέτ λειτουργούσαν με πλατιά συμμετοχή των μαζών όπου συχνά η αντιπολίτευση έμπαζε για συζήτηση τα θέματα που ήθελε. Στις δοσμένες συνθήκες που επικρατούσαν στην ΕΣΣΔ, με το δοσμένο επίπεδο διαπαιδαγώγησης των μαζών και το δοσμένο πολιτιστικό επίπεδο, η τέτοια λειτουργία της δημοκρατίας δεν άξιζε πραγματικά τον τίτλο της "μοναδικής αληθινής δημοκρατίας";

Μετά το 1929, το Κόμμα, οι μάζες είχαν κουραστεί, απαυδήσει και εξεγερθεί μ' αυτή την αδιάκοπη συζήτηση τη στιγμή που επείγοντα προβλήματα στέκονταν μπροστά τους. Πώς αλλιώς μπορεί να εξηγηθεί η κατακόρυφη πτώση των ηγετών της αντιπολίτευσης σε επιρροή όχι μονάχα μέσα στο Κόμμα αλλά κι έξω απ' αυτό; Η βάση του Κόμματος απαιτούσε να παρθούν μέτρα. Και πάρθηκαν μέτρα ιδιαίτερα ύστερα από την ανοιχτή, εχθρική, υπονομευτική δραστηριότητα της αντιπολίτευσης. Ήταν γραφειοκρατική εκδήλωση η λήψη μέτρων; Τα μέτρα αυτά δεν φιγουράρουν στον κατάλογο των "σταλινικών εγκλημάτων". Γιατί αν φιγούραραν θα κοινοποιούνταν πολύ ευχάριστα πράγματα για μερικούς "μετανοημένους" της εποχής, πατέρες του σύγχρονου ρεβιζιονισμού.

Παρακάτω. Περνάμε στην ακόλουθη περίοδο. Είναι η περίοδος των Πεντάχρονων. Τι ατμόσφαιρα επικρατούσε τότε στην ΕΣΣΔ θα την αντιληφθούμε αν ανοίξουμε οποιαδήποτε αστική εφημερίδα της εποχής. Το Μπολσεβίκικο Κόμμα πέρασε μια άλλη δοκιμασία. Και παρά τις ελλείψεις, τα λάθη και τις υπερβολές που έχουν υπογραμμιστεί από τους επαναστάτες της Σ. Ένωσης, μόνο η στενή σύνδεση τους με τις μάζες μπόρεσε να του επιτρέψει να τα βγάλει πέρα νικηφόρα. Ακριβώς ο θρίαμβος αυτός επαναφέρει πολλούς αντιπολιτευόμενους στο κόμμα, άλλοι γιατί ειλικρινά συνεπάρθηκαν από το μεγαλείο των καθηκόντων που αναλάμβανε το Κόμμα, άλλοι και από καιροσκοπισμό. Ακριβώς αυτή η λαϊκή ανάταση γύρω από το κόμμα αντανακλάται και στην απόφαση για την κατάρτιση του σοβιετικού Συντάγματος. Σειρά από εξέχοντες παράγοντες της αντιπολίτευσης όπως οι Μπουχάριν, Κάμενεφ, Ράντεκ, Πιατακώφ κ.ά. τοποθετούνται σε υπεύθυνες θέσεις. Αλλά έρχονται δύο σημαντικά γεγονότα: Πρώτα-πρώτα σκοτεινιάζει ο διεθνής ορίζοντας.

Δεύτερο, όχι άσχετα μ' αυτό, αναδιοργανώνεται η αντιπολίτευση σε άλλη βάση τώρα. Το πρώτο γεγονός δεν μπορεί να το αρνηθεί κανένας. Εκτός αν πιστέψουμε τους κ. Χρουστσώφ και Σία πως ήταν αδικαιολόγητη η δυσπιστία του Στάλιν πως οι δυτικοί ιμπεριαλιστές ήθελαν να ρίξουν τη Σοβιετική Ένωση να "βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά", ισχυρισμό που οι Χρουστσώφ και Σία δεν τόλμησαν να τον προβάλουν παρά μόνο μέσω των κειμένων που δημοσιεύτηκαν "ευγενεί μερίμνη" του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Όσο για την αντιπολίτευση, όταν ο Μπουχάριν ταξιδεύει στην Ευρώπη και έρχεται σε επαφή με μενσεβίκους αντεπαναστάτες (Νταν πχ) χωρίς εντολές της σοβιετικής ηγεσίας, όταν ο Τουχατσέφσκυ αποκαθιστά επαφές με τον προηγούμενο και με τον Κάμενεφ -που μ' αυτούς δεν χωνεύονταν πριν γιατί αυτοί τον θεωρούσαν σταλινικό- όταν δολοφονείται ο Κίρωφ από ανώτερο στέλεχος της Κομσομόλ κλπ, γεγονότα που δεν αναφέρθηκαν μονάχα στις δίκες της Μόσχας, αλλά και στη διάρκεια της "αποσταλινοποίησης" προσπαθώντας να τα παρουσιάσουν σαν "αθώα" δραστηριότητα, δεν θεωρούν πως πρέπει να είναι αφελείς όσοι καλούνται να πιστέψουν πως στη Σ. Ένωση, την εποχή του 1930-38, σε συνθήκες ολοκληρωτικής καπιταλιστικής περικύκλωσης, η αντίδραση δεν θα χρησιμοποιούσε φιλοδοξίες, προσωπικές πικρίες ή ακόμα και καλόπιστους "αντισταλινικούς" για να απαλλαγεί από μια ηγεσία στην αρχή και από ένα καθεστώς σε συνεχεία που της δηλητηρίαζε τον ύπνο;

Είναι γεγονός πως μέσα στους ανθρώπους που δικάστηκαν στις ανοιχτές δίκες υπήρχαν και αθώοι. Όμως όλοι αυτοί, μπολσεβίκοι που πέρασαν από φωτιά κι από σίδερο την εποχή του τσαρισμού, θα "έσπαγαν" μπροστά στη βία ώστε να δεχτούν όλοι να ομολογήσουν; Ούτε ένας δεν ήταν λοιπόν παλικάρι; Ακόμα, οι κ.κ. αυτοί με τον τρόπο αυτό αφαιρούν κάθε αληθοφάνεια από την εκστρατεία τους. Γι' αυτό οι πλατιές μάζες δεν τους πίστεψαν και δεν τους πιστεύουν. Ο Στάλιν, ο διχτάτορας, όπως θέλετε, ήταν ηλίθιος; Έπεσε θύμα, λένε, του Μπενες. (Ο Μπένες που τον ανέβασαν στα ουράνια μετά το 20ο συνέδριο σαν μεγάλο δημοκράτη και σοσιαλιστή μετατρέπεται εδώ σε πρακτοράκο της Γκεστάπο και την ίδια στιγμή δοξάζουν τη Σοβιετική Κατασκοπεία που αλώνιζε τη χιτλερική Γερμανία)! Πέρα απ' αυτό, ένα χαρτί που του πάσαρε ο Μπένες, αυτός ο δύσπιστος, ο γεωργιανός το κατάπιε; Αλλά μονό άνθρωποι με διανοουμενίστικη αστάθεια ή κακοήθεια θα μπορούσαν να ισχυριστούν υστέρα από "όσα βλέπουν τα μάτια μας" όπως λέει ο λαός μας, πως στην εποχή της πιο ασφυκτικής περικύκλωσης της ΕΣΣΔ οι ανοιχτοί και σκεπασμένοι εχθροί θα καθόντουσαν με σταυρωμένα τα χέρια.

Τι ήταν εκείνο που καθόρισε την απαράδεκτη έκταση της καταστολής που διενεργήθηκε μετά το 1936; Ένα βασικό γεγονός για την εποχή εκείνη. Η ανάθεση της σοβαρής αυτής υπόθεσης στα Όργανα Ασφαλείας, που μεταβλήθηκαν σε υπερκόμμα σε σημείο να χρειαστεί όπως τονίζουν οι ρώσοι επαναστάτες να σταλούν οι επικεφαλής τους στο απόσπασμα για τον τρόπο που διεξήγαγαν την υπόθεση. Ο Στάλιν και όλη η σοβιετική ηγεσία διέπραξαν ένα σοβαρό λάθος γιατί πίστεψαν πως έπρεπε να ενεργήσουν όπως στην Επανάσταση του Οχτώβρη που η Τσεκά τα ‘βγαλε πέρα μ' αυτή την υπόθεση με τιμημένο τρόπο. Αλλά τώρα οι συνθήκες είναι αλλιώτικες. Τώρα πια υπήρχε εξουσία σταθεροποιημένη. Υπήρχαν ισχυρές μαζικές οργανώσεις, Σοβιέτ κλπ. Η κινητοποίηση των μαζών θα επέτρεπε -κάτω από τον έλεγχο του Κόμματος- και να μειωθούν οι περιπτώσεις λαθών αλλά και να μην ξεφύγουν ένοχοι που ξέφυγαν και όχι λίγοι...

Από τι καθορίστηκε το λάθος αυτό του Στάλιν; Από ένα γενικότερο λάθος. Από την αντίληψη του πως έπρεπε πια μπροστά στον εξωτερικό κίνδυνο να φυσήξει πολεμικός άνεμος στη χώρα και όλες οι κομματικές οργανώσεις, οι μαζικές οργανώσεις να στρατιωτικοποιηθούν. Η αντίληψη αυτή δεν ήταν λάθος. Το λάθος βρίσκεται στο ότι δεν είδε, δεν μπόρεσε να δει ότι έπρεπε η στρατιωτικοποίηση αυτή να γινόταν βαθμιαία, και πως όχι δεν έπρεπε αλλά αντίθετα επιβαλλόταν η δραστηριοποίηση του λαϊκού παράγοντα για την επιτυχία του σκοπού αυτού. Μοιραία από χρόνια η δουλειά συγκεντρωνόταν όλο και σε λιγότερα χεριά. Από την άλλη ο έλεγχος παύει να είναι αποτελεσματικός άμα δεν ελέγχεται ο κομματικός έλεγχος από το λαϊκό παράγοντα. Έτσι το Μπολσεβίκικο Κόμμα εφάρμοσε το συγκεντρωτισμό. Έπρεπε να τον εφαρμόσει αλλά όχι με μονόπλευρο τρόπο. Εδώ θα ‘πρεπε να προσθέσουμε πως το λάθος αυτό είχε μια γνωσιοθεωρητική βάση που θα την εξετάσουμε αλλού. Απ' αυτό όμως βγαίνει πως το Μπολσεβίκικο Κόμμα είχε γραφειοκρατικοποιηθεί από τα πάνω μέχρι κάτω; Όχι! Γιατί αν είχε συμβεί αυτό, τη στιγμή της άλλης μεγάλης δοκιμασίας θα είχε σταθεί ανίκανο να εμπνεύσει το σοβιετικό λαό στον αγώνα, ούτε θα πλήρωνε το ίδιο το Κόμμα τέτοιο βαρύ φόρο αίματος στον αγώνα αυτόν. Όμως είχαν δημιουργηθεί εστίες μέσα στο κόμμα από αριβίστες-γραφειοκράτες και διπρόσωπους που εκμεταλλεύονταν την παρατεταμένη στρατιωτικοποίηση για να κρύβονται, να δυναμώνουν και να προωθούνται και οι οποίοι ανάλογα με τις συνθήκες θα ελίσσονταν. Έτσι στη διάρκεια του πολέμου αποκαλύφθηκαν τέτοιες εστίες που μάλιστα διαλύθηκαν. Αλλά τέτοια περιστατικά έκαναν πιο προσεχτικούς τους "υπόλοιπους"...

Μετά το τέλος του πολέμου μια καινούργια κατάσταση είχε δημιουργηθεί. Ερείπια, εκατόμβες, καταστροφές... Οξύτατα καθήκοντα αλλά και μεγαλειώδικες νίκες. Το Κόμμα έπρεπε να αναλάβει να οδηγήσει την εργατική τάξη και την αγροτιά, τον εργαζόμενο λαό στην ανοικοδόμηση αλλά και να λύσει με επιτυχία τα νέα προβλήματα που έμπαιναν μπροστά του σ' όλους τους τομείς. Η νίκη συνένωσε το λαό γύρω από το Κόμμα. Αλλά αρκούσε αυτό; Για τη σοβιετική ηγεσία στην πράξη φάνηκε πως αυτό έφτανε. Έτσι το αρχικό λάθος διαιωνίζεται. Και οι συνέπειες του θα είναι τώρα πια ολέθριες, θα φανεί αυτό ολοκάθαρα μόλις το φέρετρο του Στάλιν θα κατατεθεί στο μαυσωλείο... Οι διπρόσωποι, οι καριερίστες, οι αριβίστες στο Κόμμα, συνενωμένοι με τους γραφειοκράτες και τους σπεκουλάντες θα εφορμήσουν. Και οι συνέπειες θα είναι ολέθριες για το σοβιετικό λαό και φυσικά όχι μονάχα για το σοβιετικό λαό. Αυτή είναι η άποψη μας για το πρόβλημα αυτό. Ένα κόμμα που μόλις είχε προλάβει να δείξει τη δυνατότητα του να εμπνέει και να καθοδηγεί, να "μετακινεί βουνά" χάρη στη σύνδεση του με τις μάζες, εκπορθήθηκε γιατί δεν εφαρμόστηκαν αποφασιστικά και ως το τέλος οι αρχές του και γιατί ακριβώς σε μια ορισμένη συγκυρία το γεγονός αυτό μαζί με άλλα, συνετέλεσε να καταστεί το λάθος αυτό μοιραίο.

Για τους ρεβιζιονιστές η σταλινική εποχή είναι εποχή προσωπολατρίας που έπνιξε και στέγνωσε κάθε βαθιά θεωρητική προσπάθεια, με ανάλογες επιπτώσεις σ' όλους τους τομείς του εποικοδομήματος. Οι "τολμηροί" πολυκεντριστές μιλάνε για πενήντα χρόνια οπισθοχώρησης της μαρξιστικής σκέψης. Επομένως η αφετηρία του κακού ήταν το "λάθος" του Οχτώβρη. Για τους άλλους, τους "επαναστατικούς", από τον Οχτώβρη εγκαινιάζεται και βαθαίνει ο εκφυλισμός του μαρξισμού σε μια "ιδιάζουσα ιδεολογία που αντανακλά την καθυστερημένη Ρωσία και που στην πορεία της εκβιομηχάνισης αντανακλά τον αυξανόμενο αστικό εθνικισμό της". Οι πρώτοι μιλάνε για "δογματισμό" σα χαρακτηριστικό στοιχείο της περιόδου αυτής, οι άλλοι για μια συνένωση του μαρξισμού με έναν αστικό ριζοσπαστισμό. Εδώ πρέπει να τεθούν δυο ζητήματα: Το πρώτο, η οικοδόμηση του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα, ήταν ένα γεγονός που αντικειμενικά γεννούσε την ανάγκη από τη μια να επιβεβαιωθεί αυτή η δυνατότητα, πράγμα που σήμαινε τη θεωρητική επεξεργασία του ζητήματος. Δεύτερο, τα θεωρητικά προβλήματα γινόντουσαν πιο πολύπλοκα από το γεγονός πως ο σοσιαλισμός θα οικοδομούνταν σε μια καθυστερημένη χώρα. Επανερχόμαστε λοιπόν στο "λάθος". Ή αποτελούσε λάθος η άποψη του Λένιν οπότε περιττεύει ο τέτοιος τρόπος τοποθέτησης του ζητήματος ή δεν αποτελούσε λάθος οπότε ο τέτοιος τρόπος τοποθέτησης ισχύει πέρα για πέρα. Φυσικά, για μας το ζήτημα έχει λυθεί. Για τους άλλους έχει "λυθεί" αλλά με το γνωστό τρόπο. δηλαδή για τους τολιαττικούς θα μπορούσε να "οικοδομηθεί" ένας σοσιαλισμός άλλος. Αλά Σουηδία να πούμε. Μια προέκταση του καθεστώτος που εγκαθιδρύθηκε με την Επανάσταση του Φλεβάρη. Το αν ακόμα κι ένα τέτοιο καθεστώς θα μπορούσε να ζήσει στη Ρωσία αυτό το έχει δείξει ο ίδιος ο Λένιν όταν έλεγε: " Ή το προλεταριάτο θα πάρει την εξουσία ή πάμε προς την καταστροφή". Αλλά για τους πολυκεντριστές που γοητεύονται από το Σύνταγμά τους και πιστεύουν ότι έτσι τα πράγματα είναι ωραιότερα, τα λόγια του Λένιν είναι κουραφέξαλα. Αλλά υπάρχουν οι "επαναστάτες" μας. Αυτοί παραπαίουν σε δυο "θέσεις". Ή έπρεπε οι μπολσεβίκοι να εισβάλουν στις άλλες χώρες και να έχουμε έτσι μια εκτεταμένη επαναστατική ζώνη από τότε ή έπρεπε να αναβληθεί η εκβιομηχάνιση και η κολλεχτιβοποίηση και να δοθεί η προσοχή στη σφυρηλάτηση επαναστατικού πνεύματος πριν επιχειρηθούν τέτοια καθήκοντα. Επειδή και οι δύο αυτές απόψεις είναι ολοφάνερα ανόητες δεν αξίζει τον κόπο να ασχοληθούμε μ' αυτές.

Έχουμε λοιπόν δύο πράγματα κατά συνέπεια: δογματισμός-προσωπολατρία, γιατί χτίστηκε ο σοσιαλισμός. Εθνικισμός-αστικός ριζοσπαστισμός, γιατί χτίστηκε σε μια χώρα ο σοσιαλισμός. Συμπέρασμα: Δεν έπρεπε και για τους δυο να χτιστεί ο σοσιαλισμός σε μια μονάχα χώρα. Για μας, τους μαρξιστές-λενινιστές, το πράγμα είναι καθαρό: Οι μπολσεβίκοι πήγαν στην Οχτωβριανή Επανάσταση με τη θέση του Λένιν πως είναι δυνατό να χτιστεί ο σοσιαλισμός σε μερικές ή και σε μια ξεχωριστά παρμένη χώρα. Σήμαινε αυτό πως υπήρχαν δύο δυνατότητες: να νικήσει ή Επανάσταση και σε άλλες χώρες ή να νικήσει μονάχα στη Ρωσία. Το ζήτημα αυτό λύθηκε σε λίγα χρόνια. Φάνηκε καθαρά πως έπρεπε να πάρουν υπόψη τους τη δεύτερη δυνατότητα. Αλλά τα στελέχη της αντιπολίτευσης δεν μπορούσαν να δεχτούν μια τέτοια δυνατότητα. Είχαν βαθιά την πεποίθηση πως μόνη της η Ρωσία δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Αυτό είναι πέρα για πέρα καθαρό. (Μάλιστα οι φωστήρες εξαίρουν την οξυδέρκεια τους αυτή). Το γεγονός αυτό, ότι δηλαδή ο σοσιαλισμός θα οικοδομιόταν σε μια μόνη χωρά, έθετε τα ακόλουθα προβλήματα:

α) Να ξεπεράσει την οικονομική της καθυστέρηση η χώρα με κάθε θυσία: δύο αντίθετοι πόλοι διαγράφονταν έτσι, να γίνει ισχυρή βάση της Επανάστασης ή μια προηγμένη οικονομικά χώρα.

β) Να συνδυάσει τον προλεταριακό διεθνισμό με τον υγιή σοβιετικό πατριωτισμό. Αλλιώτικα θα έπεφτε στον εθνικισμό με όλες τις συνέπειες.

γ) Να αναπτύξει μια εξωτερική πολιτική που στην ουσία θα είναι η διεθνής πολιτική του προλεταριάτου ή μια εξωτερική πολιτική μιας χώρας που υπερασπίζει μόνο τα δικά της συμφέροντα.

δ) Να αναπτύξει το μαρξισμό-λενινισμό σαν ιδεολογία διεθνή και "εθνική": να αξιοποιήσει τις προοδευτικές παραδόσεις της ρώσικης κουλτούρας ή να υποκαταστήσει το μαρξισμό με την αστικοδημοκρατική ιδεολογία, που ας σημειωθεί είχε επαναστατικές παραδόσεις.

ε) Να δημιουργήσει ένα στρατό όργανο του διεθνούς προλεταριάτου ή έναν εθνικό στρατό κληρονόμο των γνωστών εθνικών παραδόσεων.

στ) Να παίξει το ρόλο οδηγού του διεθνούς προλεταριάτου σαν το πιο έμπειρο τμήμα ή να προσαρτήσει στα ειδικά ιδιαίτερα συμφέροντα της τη δράση του διεθνούς προλεταριάτου.

ζ) Οι συμφωνίες κλπ με τις ιμπεριαλιστικές και καπιταλιστικές χώρες θα γίνονται προς το συμφέρον του διεθνούς προλεταριάτου ή προς το συμφέρον της δικής "τους" ξεχωριστής χώρας.

Αυτές είναι λίγες και όχι όλες οι πλευρές που έθετε η οικοδόμηση του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα. Οι δυσκολίες είναι φανερές. Τα στραβοπατήματα πολύ εύκολα. Η πολυπλοκότητα του καθήκοντος μαζί με τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούσαν στον κόσμο και στη Ρωσία δείχνουν πως το Μπολσεβίκικο Κόμμα έπρεπε να προχωρήσει στις συνθήκες αυτές σ' έναν ανεξερεύνητο δρόμο. Ο δρόμος αυτός ανοίχτηκε με επιτυχία. Στην πορεία υπήρξαν λοξοδρομίσματα προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Κι αν ο δρόμος αυτός στη Ρωσία κλείστηκε για την ώρα και σημειώθηκε οπισθοχώρηση, ο δρόμος αυτός, η πορεία που διανύθηκε, χρησίμευσε και χρησιμεύει και θα χρησιμεύσει σαν παράδειγμα για τους άλλους λαούς με τα θετικά του πρώτα, αλλά και κατά δεύτερο λόγο με τα αρνητικά του. Χωρίς την πορεία του Μπολσεβίκικου Κόμματος δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν οι προοπτικές που υπάρχουν σήμερα για την απολύτρωση των καταπιεζόμενων λαών και εθνών. Αλλά ποιος ξέρει; Η "ιστορία είναι τόσο πονηρή" έλεγε ο Λένιν.

Δεν πρόκειται να κάνουμε τον ιστορικό πίνακα της πορείας της Οχτωβριανής Επανάστασης, θα σταθούμε σε μερικά σημεία. Και μάλιστα μόνο στα λοξοδρομίσματα. Γιατί αυτά τα λοξοδρομίσματα όταν αναλυθούν τίμια, δίνουν την καλύτερη απάντηση στους αρνητές, όλους τους αρνητές του δρόμου του Οχτώβρη. Από την άλλη δίνουν διδάγματα κι αυτό βέβαια έχει τη μεγαλύτερη σημασία.

α) Η οριστική νίκη του σοσιαλισμού σε μια χώρα.

Κατηγορείται ο Στάλιν πως θεωρούσε πως ο σοσιαλισμός μπορούσε να νικήσει οριστικά στη Ρωσία. Αλλά πρέπει να κατηγορηθεί γι' αυτό και ο Λένιν. Γιατί αυτός διατύπωσε την άποψη πως μπορούσε να νικήσει και καθόριζε τους όρους οριστικά στην ΕΣΣΔ. Δεν νομίζουμε πως αποτελούσε λάθος αυτή η διαβεβαίωση. Γιατί πώς θα μπορούσε να κεντρίσει τους εργάτες και τους αγρότες όταν μάλιστα έθετε τόσο δύσκολους όρους για να είναι οριστική νίκη του σοσιαλισμού, εξαρτώντας από εξωτερικούς όρους τη νίκη του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ. Το λάθος του Στάλιν κατά τη γνώμη μας είναι πως αυτός ο ίδιος που καταπολεμούσε τον "ίλιγγο από την επιτυχία", στην πράξη έδειξε πως ο ίδιος είχε παρασυρθεί όταν μετά το δεύτερο Πεντάχρονο μιλούσε για πέρασμα στον κομμουνισμό την ίδια στιγμή που εξαπέλυε την τεράστια εκστρατεία εκκαθάρισης... Μαζί μ' αυτό ακριβώς γιατί μιλούσε για πέρασμα στον κομμουνισμό, δεχόταν την ύπαρξη αταξικής κοινωνίας στη Ρωσία. Το λάθος αυτό το επανέλαβε το 1952 όταν εξακολουθώντας να μιλάει για κομμουνισμό, τόνιζε τον κίνδυνο που υπήρχε στην ΕΣΣΔ ανάμεσα στην ύπαρξη παλλαϊκής ιδιοχτησίας στη βιομηχανία και συλλογικής μη παλλαϊκής οικονομίας στην αγροτική οικονομία.

β) Η πολιτιστική επανάσταση.

Όπως τα καθήκοντα της σοσιαλιστικής επανάστασης συμπλέκονταν με ορισμένα αστικοδημοκρατικά καθήκοντα, από την πρώτη στιγμή η σοβιετική εξουσία αντιμετώπισε την πολιτιστική επανάσταση με βάση αυτό το γεγονός. Ο Λένιν τα τελευταία χρόνια της ζωής του χτυπώντας τις αναρχικές φλυαρίες για μια "προλεταριακή κουλτούρα", "προλεταριακό πολιτισμό" κλπ, πρόβαλε με ένταση το καθήκον της καταπολέμησης του αναλφαβητισμού και της αγραμματοσύνης, την ανάπτυξη και το συγχρονισμό των διάφορων εθνικών γλωσσών και τη δημιουργία επιστημονικών ιδρυμάτων για τη διεξαγωγή μιας πραγματικής δημοκρατικής πολιτιστικής επανάστασης σ' όλη τη χώρα. Τόνιζε χαρακτηριστικά πως η δουλειά που κάνει ένας δάσκαλος σ' ένα απομακρυσμένο χωριό αξίζει χίλιες φορές περισσότερο από τις φλυαρίες πολλών διανοουμένων για "προλεταριακό πολιτισμό" κλπ. Τι σήμαινε αυτό; Σήμαινε αυτό που ισχυρίζονται οι ρεβιζιονιστές, πως δηλαδή ο Λένιν θεωρούσε ανοησία και αυταπάτη τον προλεταριακό πολιτισμό, επιχείρημα που αντέταξαν στην πολιτιστική επανάσταση στην Κίνα; Σίγουρα όχι! Θεωρούσε πως για την περίοδο εκείνη αυτό που είχε σημασία για τη Σοβιετική Ένωση ήταν η ανάπτυξη μιας πλατιάς πολιτιστικής επανάστασης για την υπερνίκηση της καθυστέρησης της χώρας. Τόνιζε χαρακτηριστικά: «Για την ώρα αυτό που μας χρειάζεται είναι ένας αν θέλετε "αστικός πολιτισμός" για να μπορέσουμε να ξυπνήσουμε το λαό μας από την καθυστέρηση αιώνων, να τον κάνουμε ικανό να πάρει μέρος δραστήριο στην εθνική ζωή, να ξεφύγει από την τοπική του απομόνωση. Από την άλλη να καταχτήσουν τα στελέχη μας, οι διοικητικοί μας παράγοντες τη γνώση που έχει συσσωρευτεί στις πιο προηγμένες χώρες για να μπορέσουν να διεξαγάγουν με "πολιτισμένο τρόπο" τις υποθέσεις μας"». Από την άλλη, καταπολεμώντας τις θεωρίες για "προλεταριακή κουλτούρα" κλπ, το έκανε γιατί αυτές ήταν καθαρά αναρχικές απόψεις. Δεν είχαν καμιά σχέση με τη μαρξιστική αντίληψη του εποικοδομήματος σε αντιστοιχία με την οικονομική βάση. Και ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνες τη στιγμή αυτή, γιατί η εφαρμογή τους θα οδηγούσε σ' ένα χάος ακριβώς τη στιγμή που η χώρα και η Επανάσταση περνούσαν δύσκολες στιγμές. Με βάση τη σημερινή ιστορική απόσταση πώς πρέπει να κρίνουμε τη θέση αυτή του Λένιν; Και την άλλη που διακήρυξε στο συνέδριο της Κομσομόλ το 1920: "Το κυριότερο καθήκον σας είναι να μορφωθείτε"; Σαν θέση που είχε ζωτική σημασία η εφαρμογή της για την περίοδο εκείνη. Φυσικά δεν ικανοποιούσε τους αναρχικούς διανοούμενους και τους ρομαντικούς μικροαστούς που πολλοί απ' αυτούς εξέφραζαν την απογοήτευση τους με ποιήματα, διατριβές, φλογερούς λόγους κλπ. Είναι γνωστό τι τεράστια σημασία έδωσε η Σοβιετική εξουσία στην ανάπτυξη της παιδείας, της επιστήμης, της κουλτούρας. Αργότερα μετά το 1930 τέθηκαν οι βάσεις της σοσιαλιστικής κουλτούρας, με το "σοσιαλιστικό ρεαλισμό". Και κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί την επαναστατική φλόγα και το μεγαλείο μιας σειράς από δημιουργήματα σε διάφορους τομείς της τέχνης και της λογοτεχνίας. Οι επιτεύξεις αυτές ήταν τα πρώτα δείγματα μιας σοσιαλιστικής κουλτούρας που ενέπνευσαν και διαπαιδαγώγησαν όχι μονάχα τους επαναστάτες της Σ. Ένωσης αλλά και σ' όλο τον κόσμο.

Υπήρξαν όμως δύο στοιχεία που σημάδεψαν με αρνητικό τρόπο αυτή την "πολιτιστική επανάσταση". Το πρώτο, το εκπαιδευτικό σύστημα δεν εξελίχτηκε ούτε στην περίοδο 1930-40 ούτε μεταπολεμικά. Παρεμείνε βασικά μακριά από τη θέση του Μαρξ πως το εκπαιδευτικό σύστημα του σοσιαλισμού πρέπει να συνδυάζει τη μελέτη, την έρευνα, μαζί με την παραγωγική απασχόληση και τη στρατιωτική εκπαίδευση των νέων. Δηλαδή, παρά τα όσα έγιναν που κάπως να ανταποκρίνεται στο σχήμα αυτό, δε συνδέθηκε πραγματικά μόνιμα, οργανικά με την παραγωγή.

Δεύτερο, η προσταγή του σοσιαλιστικού ρεαλισμού για την "εθνική μορφή" της τέχνης τονίστηκε στην πράξη περισσότερο από το "σοσιαλιστικό περιεχόμενο", ιδιαίτερα μετά το 1935 όταν υπήρχε ο κίνδυνος πολέμου πιο κοντά. Αυτό αντανακλούσε φυσικά την ανάγκη να εξαρθεί ο σοβιετικός πατριωτισμός κλπ, αλλά όμως αυτό οδήγησε σε χοντρικές παραμορφώσεις εθνικιστικού χαρακτήρα. Και σα συνέπεια, η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον αστικό, σχετικά παροδικό, περιορισμένο, προοδευτικό χαρακτήρα των διάφορων πολιτιστικών αξιών και στην ανάγκη να εξαίρονται, να ενθαρρύνονται και να προωθούνται τα σοσιαλιστικά φύτρα της δημιουργίας, σβήστηκε σε μεγάλο βαθμό. Ένας κλασικισμός επικράτησε σε πολλούς τομείς. Οι προσπάθειες του Κόμματος μετά τον πόλεμο στον τομέα αυτόν ήταν ορθές κατ' αρχήν, αλλά περιορισμένες γιατί δεν εμπνέονταν από την πεποίθηση πως έπρεπε να τεθούν σε αμφισβήτηση εκτεταμένοι τομείς της παιδείας, της κουλτούρας κλπ, αλλά αντιμετωπίζονταν σαν μερικές περιπτώσεις εκτροπής κλπ. Στη Σοβ. Ένωση είχε ωριμάσει η ανάγκη για μια μεγάλη πολιτιστική επανάσταση. Και επειδή παρακάμφθηκε αυτή η απαίτηση που αποτελούσε οργανική ανάγκη για να ζήσει και να προχωρήσει ο σοσιαλισμός, ήταν φυσικό οι τομείς αυτοί να μετατραπούν σε αρκετό βαθμό σε εστίες ανάπτυξης και δράσης των ρεβιζιονιστικών στοιχείων.  

γ) Ο σταλινικός δογματισμός.

Ποιο είναι το κυριότερο στοιχείο της περιόδου του Στάλιν στο θεωρητικό τομέα; Πρόοδος ή στασιμότητα, δηλαδή πισωδρόμηση; Μονάχα "εκλεκτικά" πνεύματα μπορούν να ισχυρίζονται πως ήταν περίοδος πισωδρόμησης. Η καλύτερη απόδειξη είναι η ίδια η πράξη. Στην περίοδο αυτή ο μαρξισμός κατάχτησε ολόκληρο κόσμο από τη Δύση στην Ανατολή κι από το Βορρά στο Νότο. Την ίδια περίοδο ο μαρξισμός πέρασε στο πεδίο της πραχτικής εφαρμογής σε τεράστια έκταση. Την ίδια περίοδο δόθηκαν κατά συνέπεια απαντήσεις σε πλήθος από νέα προβλήματα που γεννήθηκαν. Κι όλα αυτά σ' ένα σύντομο ιστορικά διάστημα τριών δεκαετηρίδων. Όμως οι ρεβιζιονιστές και οι όψιμοι φωστήρες θεωρούν πως το βασικό στοιχείο της περιόδου αυτής είναι ο δογματισμός. Άλλοι μιλάνε για παραμόρφωση του μαρξισμού. Έτσι λχ κριτικάρουν το προσωπικό στιλ του Στάλιν στα κείμενα του που το θεωρούν φτωχό και μονότονο, τον απλουστευμένο τρόπο που δίνονται διάφορα προβλήματα στην "Ιστορία του ΚΚΣΕ" και ιδιαίτερα το κεφάλαιο "Διαλεχτικός και Ιστορικός Υλισμός", και το πλήθος των αναφορών στο Στάλιν που χαρακτηρίζει την περίοδο μετά το 1935 περίπου τους θεωρητικούς στα έργα τους. Αυτά είναι όσα συγκομίζουν δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια. Πολύ λίγα πράγματα ομολογουμένως. Γιατί μια πραγματικά μαρξιστική-λενινιστική αυτοκριτική θα βρισκε πολύ περισσότερα. Γιατί αυτή δεν θα έψαχνε με το φανάρι για να βρει πράγματα που θα τα χρησιμοποιήσει για να βρωμίσει, να ατιμάσει μια ολόκληρη ιστορική περίοδο τέτοιας σημασίας σαν τη σταλινική περίοδο, αλλά θα πάσχιζε να ακονίσει τα θεωρητικά όπλα του προλεταριάτου. Δύο είναι οι βασικές πλευρές της θεωρητικής συνεισφοράς του Στάλιν και του σταλινισμού. Η τοποθέτηση και το φώτισμα των προβλημάτων της οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε μια χώρα, της γενικής κρίσης του καπιταλισμού, της αντιφασιστικής πάλης και του ενιαίου αντιμπεριαλιστικού μετώπου, και κατά δεύτερο λόγο η δουλειά της εκλαΐκευσης του μαρξισμού-λενινισμού. Η διαπαιδαγώγηση των μαζών με μαρξιστικό-λενινιστικό τρόπο. Μια προώθηση προς τα μπρος του επαναστατικού κινήματος του προλεταριάτου και μάλιστα με τέτοια ορμητικότητα και σε τέτοια έκταση και που συντελέστηκε -και δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς- μέσα σε περίπλοκους όρους. Αυτή η περιπλοκότητα αντανακλάται στην ιδεολογική δουλειά της περιόδου αυτής, από την άποψη μιας ορισμένης ανισομετρίας στην ανάπτυξη της. Ο μαρξισμός, έλεγε ο Λένιν, δεν είναι ένα αποτελειωμένο σύστημα, αναπτύσσεται στη βάση της πραχτικής του πραγματικά μαζικού επαναστατικού κινήματος.

Έτσι λοιπόν η θεωρητική ιδεολογική δουλειά της σταλινικής περιόδου αναγκαστικά θα περιείχε τις ιδιομορφίες που χαρακτήριζαν τη δοσμένη εποχή. Έτσι βλέπουμε να καταργείται η διάκριση ανάμεσα στους "θεωρητικούς" και "πραχτικούς", διάκριση που εξακολουθούσε να υπάρχει στο Μπολσεβικικο Κόμμα και μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση, κληρονομιά του παλιού ενωμένου ΡΣΔΕΚ. Τα θεωρητικά προβλήματα απασχολούν όλο το Κόμμα. Είναι μια αλλαγή που έχει μεγάλη σημασία. Αν η απασχόληση αυτή εκφράζεται σε πολλές περιπτώσεις με δογματικό τρόπο αυτό ήταν αναπόφευκτο. Αν μετά το κλείσιμο της συζήτησης στο Κόμμα με την αντιπολίτευση, η προσοχή στράφηκε περισσότερο στα πραχτικά προβλήματα κι έγινε κριτήριο όχι τι λέει ο καθένας και πώς το λέει αλλά τι κάνει σε σχέση μ' αυτό, τούτο αποτελούσε απόλυτα υγιή εκδήλωση που η επέκταση της σαν αρχή στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα έβαζε τέλος στην πλαδαρότητα, την ασυνέπεια και τη φλυαρία της II Διεθνούς. Το δυνάμωμα του σκέλους του "κύρους" σε σχέση με το σκέλος "αυτονομία" επίσης ήταν υγιές φαινόμενο γιατί έβαζε τέλος στις επιβιώσεις του αναρχισμού μέσα στις κομμουνιστικές γραμμές. Η αναγωγή της ορθότητας κάθε ενέργειας στην κρίση του Κόμματος και η επίκληση της "σοφίας του Κόμματος" δεν έρχεται σε αντίθεση με τη "σοφία των μαζών" αφού το Κόμμα αντλεί, πρέπει να αντλεί και να εκφράζει αυτή τη "λαϊκή σοφία". Η έξαρση τέλος του ρόλου των ηγετών ήταν ορθή και δικαιολογημένη (άλλο το κατοπινό παρατράβηγμα και η "συστηματοποίηση" της). Η πάλη για την καταστροφή του κύρους των ηγετών της αντιπολίτευσης και η δουλειά στο ιδεολογικό πεδίο προς το σκοπό αυτό ήταν επίσης αναγκαία από τον παραπανίσιο λόγο πως είχαν παρασιωπηθεί για μια περίοδο πολλά πράγματα σε σχέση με τους ηγέτες αυτούς και ορισμένοι είχαν χρησιμοποιήσει τις θέσεις τους για να δημιουργήσουν μια ψεύτικη και υπερβολική ιδέα για το ρόλο τους. Έτσι η "Ιστορία του ΚΚΣΕ" βασικά και σήμερα φωτίζει το προτσές της Επανάστασης στη Ρωσία και εξοπλίζει τους κομμουνιστές με πείρα και διδάγματα μεγάλης σημασίας. Ο δογματισμός που βλέπουν στο κεφάλαιο για το "Διαλεχτικό και Ιστορικό Υλισμό" αντανακλά την υπεροψία διανοουμένων που εξαγριώνονται όταν βλέπουν πως μερικά πράγματα δεν μένουν στη σφαίρα της δικής τους "σοφίας" αλλά γίνονται προσιτά για τις πλατιές μάζες. Αλλά όλοι αυτοί οι κριτικοί τι βρήκαν συγκεκριμένα να κατακρίνουν σ' αυτό το κεφάλαιο; Μπερδεμένα ψελλίσματα για την "άρνηση της άρνησης" και για το ότι αριθμούνται οι νόμοι της διαλεχτικής ενώ είναι... άπειροι και αναρίθμητοι. Έτσι που να έχουν την ευχέρεια να προσθέτουν και να αφαιρούν από κανένα για τις ανάγκες τους. Δηλαδή στο όνομα του "αντιδογματισμού" και της επιστημοσύνης να αντικαθιστούν τη διαλεχτική με τον πιο χυδαίο εξελικτικισμό. Να νεκρανασταίνουν το σύνθημα των ρεβιζιονιστών της εποχής του πρώτου ρεβιζιονισμού: Ας στραφούμε στον Καντ!

Κι έτσι βλέπουμε μαρξιστές-κομμουνιστές στην Ευρώπη (Ιταλία, Γαλλία, Τσεχοσλοβακία κι όχι μονάχα οι "ντουμπτσεκικοί" κ.ά.) να επινοούν συστήματα όπου ο Καντ... συνδυάζεται με τον... Ενγκελς, ο θετικισμός του Κοντ και ο νεοθετικισμός να ανακατεύεται με λίγο Μαρξ και καθόλου Ενγκελς (Τραπέζνικωφ κ.ά. στην ΕΣΣΔ) κοκ. Ιδιαίτερο στόχο στις επιθέσεις αυτές, όπως ήταν επόμενο, αποτέλεσε ο νόμος για τις αντιθέσεις που όπως λέει ο Λένιν αποτελεί την ουσία της διαλεχτικής.

(Αρκετοί σοφολογιότατοι σοβιετικοί από Ιλιτσώφ μέχρι κάποιον Σαμιάτιν κατατρόπωσαν σαν... αντιμαρξιστικό το έργο του Μάο για τις "Αντιθέσεις"). Έτσι στο σημείο αυτό υπάρχει ομοφωνία ανάμεσα σ' όλους τους αντιλενινιστές δεξιούς και "αριστερούς". Πολύ ενοχλητικός νόμος! Εκεί κλείνεται η μέγιστη πλάνη του Λένιν! φώναζε πρόσφατα ένας από τους "σοφούς" του τσέχικου αναθεωρητισμού. Εξάλλου και ο σ. Μάο Τσε Τουνγκ σ' αυτό δέχτηκε τις μεγαλύτερες επιθέσεις στο φιλοσοφικό τομέα από τους συνασπισμένους θεωρητικούς της δεξιάς και της "αριστεράς". Αυτό αποδείχνει λοιπόν πως δεν τους ενοχλεί και δεν τους ενοχλούσε το "στιλ" του Στάλιν, η όχι "βαθιά" και απλουστευμένη μορφή που έδινε στα πιο "στριφνά" πράγματα αλλά ολόκληρη η μαρξιστική διδασκαλία για την εξέλιξη στη γνώση, στη φύση και στην κοινωνία. Αν ήταν πραγματικά μαρξιστική-λενινιστική κριτική που έκαναν και κάνουν στο Στάλιν στον φιλοσοφικό τομέα, τότε ακριβώς θα ‘πρεπε να τον κριτικάρουν για το αντίθετο, θα ‘πρεπε δηλαδή να τον κριτικάρουν πως δεν υπερασπίστηκε ως το τέλος, στην πράξη, τη μαρξιστική-λενινιστική αντίληψη για την εξέλιξη. Γιατί εκεί βρίσκεται η αιτία των λαθών του, των πραγματικών λαθών του κι όχι αυτών που του αποδίνουν. Γιατί δεν εχτίμησε σωστά την επενέργεια του νόμου των αντιθέσεων μέσα στη σοσιαλιστική κοινωνία. Γιατί θεώρησε πως οι αναντιστοιχίες και οι "διαφορές" μπορούσαν να αίρονται και να λύνονται με απλές καθοδηγητικές επεμβάσεις. Με δυο λόγια, γιατί δεν εκτίμησε όσο έπρεπε τον επαναστατικό χαρακτήρα του ρόλου της πρωτοπορίας, των μαζών για την άρση των αντιθέσεων μέσα στο σοσιαλισμό. Γιατί απόκλεισε την πιθανότητα μερικές από τις αντιθέσεις -μέσα σε καθορισμένες συνθήκες- να μετατραπούν σε ανταγωνιστικές.

Το λάθος αυτό τον έκανε να θεωρεί ολοκληρωμένη την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ πριν τον πόλεμο και να θεωρεί σαν πραγματικότητα την αταξική κοινωνία στην ΕΣΣΔ. Να βλέπει βασικά τον κίνδυνο της ανατροπής του σοσιαλισμού μόνο από την εξωτερική επέμβαση -και τραγική αντίφαση!- την ίδια στιγμή που διεξήγαγε μιας ευρείας έκτασης εκκαθάριση στην ΕΣΣΔ ακριβώς ενάντια στα ταξικά στοιχεία των πρώην εκμεταλλευτριών τάξεων και στα καινούργια γραφειοκρατικά-αστικά στοιχεία. Η αντίφαση αυτή εξακολούθησε και μετά τον πόλεμο.

Βλέπουμε λχ τον Α. Ζντάνωφ το 1948 να μιλάει για την περίοδο της κομμουνιστικής οικοδόμησης και να τονίζει πως η "κριτική και αυτοκριτική" είναι κινητήρια δύναμη εξέλιξης της κομμουνιστικής κοινωνίας ("είναι ένας διαλεχτικός νόμος"). Ενώ χρόνια ολόκληρα μετά από τότε ο ίδιος ο Στάλιν μιλούσε για σοβαρές "αναντιστοιχίες" και "διαφορές". Αυτό αποδείχνει πως στην πράξη ξέχασε την υποθήκη του Μαρξ "Αδιάκοπη Επανάσταση".

Το λάθος αυτό έδειξε τη βαρύτητά του κύρια τη στιγμή της επέκτασης της ζώνης που επικράτησαν οι επαναστατικές δυνάμεις κι αυτό καθόρισε σε σημαντικό βαθμό τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την ανάπτυξη του ρεβιζιονισμού. Μετά το θάνατο του Στάλιν οι συνέπειες του λάθους αυτού ήταν δυνατό να εξαλειφθούν. Αλλά αυτό που συνέβηκε μετά το θάνατο του Στάλιν ήταν ακριβώς το αντίθετο. Το σύνθημα που κυριάρχησε ήταν να καλυφθούν, να κρυφτούν οι αντιθέσεις. Έτσι, μήνες μετά το θάνατο του Ι. Στάλιν βλέπουμε στην "Επιτομή της Ιστορίας του ΚΚΣΕ" που εκδόθηκε για τα 50 χρόνια του μπολσεβικισμού να τίθεται στο κέντρο της προσοχής ή "εξάλειψη της προσωπολατρίας". Τίποτε άλλο! Και ταυτόχρονα να διακηρύσσεται επίσημα και με έμφαση πως "όλες οι διεθνείς διαφορές μπορούν να λυθούν με διαπραγματεύσεις". Δηλαδή και οι αντιθέσεις οι ασυμφιλίωτες με τον ιμπεριαλισμό. Διπλωματικό σχήμα βέβαια. Αλλά που έδειχνε μια πνευματική στάση. Να καλυφθούν αντιθέσεις που είχαν εμφανιστεί στο διεθνές κίνημα. Να διορθωθούν τα "λάθη" του Στάλιν, αλλά εκείνα που στενοχωρούσαν το συνασπισμό των καιροσκόπων αντεπαναστατών που πήραν την εξουσία στην ΕΣΣΔ. Να γίνονται προπόσεις υπέρ του σ. Τίτο και άλλα...

Στην περίοδο 1953-56 έγιναν τόσα βήματα προς την κατεύθυνση της απόρριψης του σταλινισμού στη Σ. Ένωση που το 1956 με το 20ο συνέδριο απλώς επικυρώθηκε ό,τι είχε συντελεστεί. Κι αυτό φυσικά δεν αφορά μονάχα τη Σ. Ένωση αλλά το μεγαλύτερο μέρος του σοσιαλιστικού στρατοπέδου.

Αν αντί γι' αυτό στρέφονταν η προσοχή στην εξάλειψη των πραγματικά αρνητικών πλευρών της σταλινικής κληρονομιάς, αυτό δεν θα γινόταν με την κάλυψη αυτού που συντελούνταν από τους "διάδοχους" του Στάλιν, αλλά με το ξεσκέπασμα, τη δραστηριοποίηση εκείνης της δύναμης που με επαναστατικό τρόπο λύνει τις αντιθέσεις. Αυτό όμως δεν έγινε. Και έτσι διευκολύνθηκε το έργο και ουσιαστικά στρώθηκε ο δρόμος για να ανέβουν στην εξουσία οι αντεπαναστάτες ρεβιζιονιστές.

δ) Η μπολσεβικοποίηση και το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα.

Υπάρχει η γνωστή άποψη πως η μπολσεβικοποίηση των κομμουνιστικών κομμάτων στάθηκε η πηγή των λαθών που διέπραξαν τα ΚΚ στην Ευρώπη και που τα εμπόδισαν να αναπτύξουν μια πλατιά πολιτική συμμαχιών (Τολιάττι και Σία αλλά και άλλοι καθόλου τολιαττικοί). Από την άλλη τονίζεται πως η μπολσεβικοποίηση έπνιξε την επαναστατική τους ορμή και τα έσπρωξε σε σωρεία λαθών δεξιού χαρακτήρα. Τέλος, λέγεται πως η μπολσεβικοποίηση γραφειοκρατικοποίησε τα ΚΚ που δεν αφέθηκαν να εξελιχτούν "φυσιολογικά". Όλες αυτές οι αντιλήψεις φυσικά διατυπώνονται για να δικαιολογηθούν οι σημερινοί προσανατολισμοί εκείνων που τις εκθέτουν. Αλλά εδώ υπάρχουν τα γεγονότα.

Τα περισσότερα ΚΚ που δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη και στην Αμερική προήλθαν από διασπάσεις των Σοσιαλδημοκρατικών Κομμάτων. Στην Ασία, από ομάδες διανοουμένων που μέχρι πριν λίγο στέκονταν σε μια πατριωτική-ριζοσπαστική άποψη. Σαν τμήματα της ΚΔ είχαν δεχτεί ορισμένους όρους που η ρητή αποδοχή τους ήταν μια θέση αρχής. Στη διάρκεια της περιόδου 1919-1929 σ' όλα σχεδόν αναπτύχθηκε μια ζωηρή φραξιονιστική πάλη, έκφραση της "νεανικής" τους ηλικίας και αντανάκλασης της διαπάλης στο μεγαλύτερο τμήμα της ΚΔ, στο Μπολσεβίκικο Κόμμα. Στα κόμματα κυρίως της Ευρώπης, η σοσιαλδημοκρατική παράδοση παρέμεινε αρκετά ζωηρή και στον τρόπο λειτουργίας και στις μέθοδες δουλειάς και δράσης. Πχ η εισδοχή νέων μελών γινότανε σχεδόν όπως και στα Σοσιαλιστικά Κόμματα. Δηλαδή υπήρχε διαπιστωμένη ρευστότητα μελών. Έτσι γλίστρησαν γνωστοί τυχοδιώκτες και πράκτορες όπως λχ οι περιβόητοι Ντοριό και Σιλόνε που απαράλλακτα όπως στα παλιά Σοσιαλιστικά Κόμματα προετοιμάζονταν μάλλον για υψηλές θέσεις στον αστικό κρατικό μηχανισμό. Από την άλλη, ο τρόπος συγκρότησης και λειτουργίας τους τα έκανε εξαιρετικά τρωτά στις επιθέσεις του αστικού κράτους. Δηλαδή δεν υπήρχε στα κόμματα αυτά ενότητα θέλησης και δράσης και φυσικά ούτε και ιδεολογική ενότητα. Αν τα άφηνε η ΚΔ να αναπτυχθούν "φυσιολογικά" τότε σήμαινε πως δεν είχε λόγο ύπαρξης, θα ‘πρεπε να διαλυθεί. Το πώς επενέβαινε όπου επενέβηκε άμεσα, σπάνια ή καθόλου δεν αναφέρεται. Ξέρουμε όμως πολλοί μιλάνε πλαγίως για την Κίνα. Αλλά απ' ότι ξέρουμε τώρα το τροπάρι άλλαξε. Όταν οι σοβιετικοί ρεβιζιονιστές θέλανε να φανούνε "περιποιητικοί" στο ΚΚ Κίνας μιλούσανε για τις "άγριες επεμβάσεις του Στάλιν". Τώρα μιλάνε για "τη στοργική βοήθεια του ΚΚΣΕ στο ΚΚ Κίνας" και φυσικά αμολάνε τις γνωστές βρωμιές πως ο Μάο έχει αντιγράψει τις εγκυκλίους της ΚΔ και τις παρουσιάζει για δικά του έργα κλπ... Για κείνο που έχουν μιλήσει οι ηγετικοί παράγοντες του ΚΚ Κίνας δεν είναι η αρχή της επέμβασης της ΚΔ στο ΚΚ Κίνας, ούτε απορρίπτουν μαζικά τις οδηγίες που αυτή είχε δώσει. Έχουν μιλήσει για το δογματισμό και το συνθηκολογητισμό του εκπροσώπου της ΚΔ Βαν Μιγκ και τις ολέθριες συνέπειες αυτού του δογματισμού για το ΚΚ Κίνας. Όπως επίσης "για τα έργα και ημέρες" στην Κίνα 28 κινέζων σπουδαγμένων εκεί, που ο σ. Μάο τους είχε βαφτίσει "αυτοκρατορικούς απεσταλμένους". Επίσης, απ' ότι είναι γνωστό, για ορισμένες απόψεις του Στάλιν που σε διάφορες στιγμές της επανάστασης στην Κίνα ήταν αντίθετες με τις εκτιμήσεις του ΚΚ Κίνας. Απ' ότι ξέρουμε αυτές αφορούν κυρίως την περίοδο 1930-34 και την περίοδο 1945-46. Αυτά απ' όσα είχε πει σε διάφορες ευκαιρίες το ΚΚ Κίνας. Αλλά σε ότι αφορά την ίδια την αρχή της μπολσεβικοποίησης για τη Δύση, τι ακούμε και τι διαβάζουμε; Πρώτα-πρώτα πως οι ιταλοί κομμουνιστές εμποδίστηκαν να αναπτύξουν πλατιά πολιτική συμμαχιών από το 1930. Πως εμποδίστηκαν από τη θέση της ΚΔ για τη σοσιαλδημοκρατία. Δεύτερο, πως εμποδίστηκαν να αναπτύξουν από τότε το δικό τους στιλ δουλειάς. Μιλάνε μάλιστα για το σεχταρισμό της ΚΔ στο συνδικαλιστικό τομέα.

Φυσικά εδώ δεν έχουμε σκοπό να ανοίξουμε μια τέτοια παρένθεση που θα μας έβγαζε αλλού. Αναφέραμε μονάχα, πως ο ίδιος ο Τολιάττι έχει πει πως το ΚΚ Ιταλίας παρόλα αυτά διατήρησε το δικό του στιλ δουλειάς και ανάπτυξε την πολιτική συμμαχιών που ήθελε.

Είναι επίσης γνωστό πως ο ίδιος καθοδήγησε από μέρους της ΚΔ και άλλα σημαντικά ΚΚ. Επομένως για κάτι άλλο πρόκειται. Κι αυτό ανάγεται στην "ευμενή" και "δυσμενή" μεταχείριση για την οποία έγινε σε άλλο μέρος λόγος και ασφαλώς ο Τολιάττι και οι ιταλοί πολυκεντριστές δεν υποστήκαν "δυσμενή μεταχείριση". (Απόδειξη πως ο Τολιάττι, "εξέχον μέλος" της μπουχαρινικής φράξιας στην ΚΔ, τα κατάφερε να προωθηθεί και μάλιστα πολύ ψηλά...). Ειπώθηκαν και γράφτηκαν ανάλογα πράγματα για το ΚΚΕ. Και ακούστηκαν κραυγές: "Καημένε Χαϊτά"! Ο "καημένος" ο Χαϊτάς, Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ μέχρι το 1931, ήταν εκείνος που διακήρυσσε: Εμείς δεν κάνουμε λάθη! και που συνιστούσε σε μια από τις φράξιες που υπήρχαν στο ΚΚΕ το 1929-31, τότε την ομάδα Σιάντου-Θέου, να εκμεταλλευτούν τη "συμπάθεια" που έδειχνε σ' αυτούς ο αρχηγός της Διώξεως Κομμουνισμού Λαμπρινόπουλος κ.ά.

Αλλά ας τ' αφήσουμε αυτά κι ας έρθουμε σε τούτο το ερώτημα: Αν δεν προχωρούσε η ΚΔ στην μπολσεβικοποίηση ποια θα ήταν η εικόνα των ΚΚ τη στιγμή των αποφασιστικών συγκρούσεων; Θα παραδινόντουσαν στον εχθρό περίπου όπως παραδόθηκαν τα Σοσιαλιστικά Κόμματα το 1914-18. Δεν θα συνένωναν όπως συνένωσαν την εργατική τάξη και την πλειοψηφία του εργαζόμενου λαού στον αγώνα ενάντια στο φασισμό και δεν θα εξαφάνιζαν όπου πραγματικά εξαφάνισαν την επιρροή πατροπαράδοτων ρευμάτων όπως ο αναρχισμός (έξω από την Ισπανία). Δεν θα μείωναν σε καθορισμένες συνθήκες την επιρροή της σοσιαλδημοκρατίας στο εργατικό κίνημα. Δεν θα σφυρηλατούσαν τον τύπο του κομμουνιστή που τα δίνει όλα για την υπόθεση του λαού και δεν θα έδεναν τις λαϊκές μάζες με το κομμουνιστικό κίνημα με δεσμούς αίματος και θυσιών. Η σημερινή προδοσία των ρεβιζιονιστών δεν σβήνει το συμβόλαιο που έχει υπογραφτεί ανάμεσα στο μαρξιστικό-λενινιστικό κομμουνιστικό κίνημα με τις λαϊκές μάζες, συμβόλαιο που έχει υπογραφτεί με αίμα, με εκατόμβες θυσιών, με τα βάσανα και τους ηρωισμούς των διαλεχτών παιδιών του κομμουνισμού. Ο όρος "μπολσεβίκος" έχει περάσει στο λαϊκό λεξιλόγιο και σημαίνει τον αφιλόκερδο, ατρόμητο λαϊκό αγωνιστή. Αυτόν που λέει λίγα και κάνει πολλά. Που βάζει πάνω από το ατομικό του συμφέρον το λαϊκό συμφέρον. Που θεωρεί ότι ο εαυτός του ανήκει στο Κόμμα και στην εργατική τάξη. Αυτός είναι λοιπόν ο σταλινικός γραφειοκράτης! Ας είχαμε τέτοιους "σταλινικούς γραφειοκράτες" και οπωσδήποτε δεν θα υπήρχαν σήμερα Μπρέζνιεφ, Κοσίγκιν, Μπερλίνγκουερ, Ροσσέ κλπ. Αλλά ας προχωρήσουμε. Τι ήταν εκείνο που επέτρεψε τη μετατροπή κομμάτων στα οποία είχε αρχίσει και προχωρήσει η μπολσεβικοποίηση σε γραφειοκρατικούς-ρεβιζιονιστικούς μηχανισμούς; Από γενική άποψη οι αλλοιώσεις οι βασικές που επήλθαν στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα με την αλλαγή των γενικών προσανατολισμών. Ένα πράγμα σε καθορισμένες συνθήκες μετατρέπεται στο αντίθετο του. Ο επαναστάτης σε ρεφορμιστή. Το κόμμα νέου τύπου σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα "νέου τύπου". Ποιοι ειδικοί όμως όροι ήταν εκείνοι που βοήθησαν σ' αυτό; Ακριβώς η "ακινησία" στο εσωτερικό των ΚΚ μετά τη Μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη. Αυτό ήταν ιδιαίτερα αισθητό εκεί που η εσωτερική "ακινησία" συνδυάστηκε και με εξωτερική "ακινησία", λχ ΚΚ Γαλλίας. Γιατί είναι γνωστό πως τα δυο μεγαλύτερα κόμματα της Δ. Ευρώπης, το ιταλικό και το γαλλικό, παρέκαμψαν με πολύ "ευλυγισία" τα διεθνή και εθνικά τους καθήκοντα τη στιγμή που άλλα τμήματα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος είχαν αποδυθεί σε σκληρές μάχες, τη στιγμή που η εθνική ανεξαρτησία των χωρών τους χάνονταν (σχέδιο Μάρσαλ κλπ). Οι κομμουνιστές και το κόμμα τους σε κάθε στιγμή χρειάζεται να επιβεβαιώνουν τον εαυτό τους, να "ξεκόβουν" με τα χθεσινά καθήκοντα και να προχωρούν σε αλλά. δυσκολότερα, συνθετότερα καθήκοντα. Να ξετινάζουν από πάνω τους τη σκόνη και τη "συνήθεια". Έτσι, η επαναστατικοποίηση του κόμματος είναι ένα διαρκές προτσές. Ο,τι χθες ήταν αρκετό για να δικαιολογεί τον "τίτλο" του επαναστάτη, δεν είναι αρκετό σήμερα. Ο Στάλιν σε πολλές περιπτώσεις το τόνιζε αυτό, αλλά στη διάρκεια της τελευταίας περιόδου της ζωής και της δράσης του, στην πράξη το είχε ξεχάσει. Η "ακινησία" αυτή ήταν αποτέλεσμα της "ακινησίας" που υπήρχε, σε άλλες διαστάσεις βέβαια, στο μεγαλύτερο τμήμα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, αποτέλεσμα της κάλυψης ή της υποτίμησης των αντιθέσεων στους κόλπους της ΕΣΣΔ. Έτσι τα κενά στη διαπαιδαγώγηση των κομμουνιστών που δεν έπαιζαν σπουδαίο ρόλο στην περίοδο 1930-1945, προβλήθηκαν σε πρώτο πλάνο. Η αρχή του Λένιν "είναι ωραίο να επαναστατείς ενάντια στον οπορτουνισμό και βλαβερό να επαναστατείς ενάντια σε καθετί το επαναστατικό" είχε αντικατασταθεί βαθμιαία με την χωρίς όρους πειθαρχία και με την με κάθε θυσία ενότητα. Η με χωρίς συζήτηση εφαρμογή των εντολών του Κόμματος αντικαταστάθηκε με τη χωρίς συζήτηση αποδοχή όλων των αποφάσεων, προσανατολισμών κλπ της καθοδήγησης. Η εμπιστοσύνη των μελών στην καθοδήγηση που αναπτύχθηκε στα χρόνια των επιτυχιών και των νικών αποτέλεσε το κεφάλαιο πάνω στο οποίο κερδοσκόπησαν οι ρεβιζιονιστές που έντεχνα για ένα διάστημα φορούσαν το σταλινικό μανδύα. Έτσι πολλοί επαναστάτες αφέθηκαν να γελαστούν και έδωσαν τη δική τους κάλυψη για να εξωραϊστεί αυτός ο ψεύτικος σταλινικός μανδύας. Από κει και πέρα όλα ήταν εύκολα. Με το "κόλπο" της "συνύπαρξης" και του "ειρηνικού περάσματος" σε δόσεις, μπόρεσαν μαζί με έντεχνους χειρισμούς να μετασχηματίσουν επαναστάτες σε γραφειοκράτες, επαναστάτες σε "δογματικούς" και σε "διασπαστές", το Μπολσεβίκικο Κόμμα σε "παλλαϊκό κόμμα" και πολλά κομμουνιστικά κόμματα σε "πολυκεντρικά", "μονοκεντρικά" ρεβιζιονιστικά κόμματα.

Σταθήκαμε σε μερικές πλευρές του προβλήματος "Στάλιν". Κάθε άλλο παρά η προσπάθεια αυτή αγκάλιασε όλες τις πλευρές του προβλήματος. ίσως απ' αυτήν έμειναν έξω οι σπουδαιότερες. Ωστόσο δεν ήταν αυτή η πρόθεση μας. Αλλά ούτε πιστεύουμε πως οι δυνατότητες μας θα μας επέτρεπαν μια τέτοια προσπάθεια. Ακόμα πόσες και πόσες πλευρές χρειάζεται να διερευνηθούν. Πόσο υλικό χρειάζεται όχι μοναχά να μελετηθεί αλλά και να ανασυρθεί από κει που το έχουν ρίξει οι διάφορες εναλλαγές στη ζωή του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος μετά το θάνατο του Ι. Στάλιν. Τέλος, συμμεριζόμαστε απόλυτα την άποψη του ΚΚ Κίνας που διατύπωσε το 1963 πως στο πρόβλημα Στάλιν θα χρειαστούν πολλά χρόνια ερευνών για να δοθεί μια ολοκληρωμένη απάντηση στο χαρακτήρα των λαθών του, να διαπιστωθεί δηλαδή ποια απ' αυτά ήταν αναπόφευκτα συνδεμένα με την περίοδο που το προλεταριάτο προχωρούσε και άνοιγε ανεξερεύνητους δρόμους και ποια ήταν λάθη που μπορούσαν να αποφευχθούν. Έτσι θεωρούμε πως η απάντηση θα δίνεται στο βαθμό που οι κομμουνιστές μελετούν και διδάσκονται από την πείρα της σταλινικής περιόδου, από τα θετικά και τα αρνητικά της, στο βαθμό που ξεχωρίζουν αποφασιστικά από την επιρροή την άμεση και έμμεση του αντισταλινισμού, που υπερασπίζουν το δρόμο του Οχτώβρη από τις επιθέσεις και που αφομοιώνουν τα μεγάλα διδάγματα του δρόμου αυτού.

Η Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση στην Κίνα αποτελεί μια λαμπρή απόδειξη πως η επαναστατική πρωτοπορία αξιοποιεί τα διδάγματα αυτά. Ο Μάο Τσε Τουνγκ μελετώντας και την πείρα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ και την άνοδο του ρεβιζιονισμού στην πρώτη χώρα του Σοσιαλισμού, εξόπλισε το ΚΚ Κίνας και τους επαναστάτες όλου του κόσμου με πολύτιμα διδάγματα και κατευθύνσεις. Ταυτόχρονα έδειξε και δείχνει το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουν οι επαναστάτες σ' όλο τον κόσμο για να αγωνιστούν ενάντια σε κάθε καταπίεση και εκμετάλλευση, για να συντρίψουν τον ιμπεριαλισμό και να εξαλείψουν το ρεβιζιονισμό. Εμείς οι κομμουνιστές μαρξιστές-λενινιστές της Ελλάδας μελετούμε τις θεωρίες και τα διδάγματα του Μάο Τσε Τουνγκ, παρακολουθούμε και προσπαθούμε να αφομοιώσουμε όλη την κοσμογονία που συντελείται στη Λαϊκή Κίνα. Πιστεύουμε πως ο σ. Μάο Τσε Τουνγκ, όπως το έχουμε διακηρύξει και άλλες φορές, είναι ο μεγαλύτερος μαρξιστής-λενινιστής της εποχής μας και πως η ανάπτυξη και ο πλουτισμός της μαρξιστικής-λενινιστικής θεωρίας απ' αυτόν έχει παγκόσμια σημασία. Έτσι από την πρώτη στιγμή χειροκροτήσαμε τη Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση και υπογραμμίσαμε την παγκόσμια ιστορική σημασία της. Ακολουθούμε τη σύσταση του σ. Μάο Τσε Τουνγκ που καλεί τους επαναστάτες να μελετούν και να συνοψίζουν την επαναστατική πείρα με σεμνότητα και ταπεινοφροσύνη. Γι' αυτό μας βρίσκουν αντίθετους οι προσπάθειες όλων εκείνων που παριστάνοντας τους οπαδούς της Κινέζικης Επανάστασης και τους φλογερούς "θαυμαστές" του σ. Μάο Τσε Τουνγκ προσπαθούν να διαστρεβλώσουν την ουσία της διδασκαλίας του και να τη "συνενώσουν" με εκλεκτικό τρόπο με αντιμαρξιστικές-αντιλενινιστικές θέσεις. Που προσπαθούν να αντιπαραθέσουν το σ. Μάο Τσε Τουνγκ και τη θεωρητική του προσφορά στους Λένιν και Στάλιν για να σκορπίσουν σύγχυση και να αποπροσανατολίσουν τους επαναστάτες και να εξυπηρετήσουν τους άνομους σκοπούς τους.

Ο μαρξισμός-λενινισμός είναι η ακατανίκητη θεωρία που οδήγησε και θα οδηγήσει το επαναστατικό κίνημα στο δρόμο της απελευθέρωσης της ανθρωπότητας από τον καπιταλισμό και κάθε είδους καταπίεση. Η ακατανίκητη προλεταριακή ιδεολογία που τη θεμελίωσαν οι Μαρξ, Ενγκελς, που την ανάπτυξε παραπέρα ο Λένιν και που την υπερασπίστηκε και τη συμπλήρωσε με την πραχτική της οικοδόμησης του σοσιαλισμού ο Στάλιν, σήμερα την ανεβάζει σε υψηλότερα ακόμα επίπεδα, πλουτίζοντας την αδιάκοπα, ο Μάο Τσε Τουνγκ.

Το καλύτερο μνημόσυνο που έχουμε να κάνουμε στη μνήμη του Ι. Β. Στάλιν είναι να σηκώσουμε ακόμα πιο ψηλά τη σημαία του μαρξισμού-λενινισμού, να οπλιστούμε με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και πίστη στην πάλη μας ενάντια στους ιμπεριαλιστές, τους φασίστες και τους συμμάχους τους.

Τιμή και δόξα στον Ι. Β. Στάλιν, στον ατρόμητο επαναστάτη και αδιάλλαχτο προλετάριο καθοδηγητή, στο λαμπρό συνεχιστή του έργου του Βλαντιμίρ Ιλιτς Λένιν, στον ατσαλένιο μπολσεβίκο μαχητή.