40 χρόνια Αναγέννηση. Ο Αι-Στράτης

Προλεταριακή Σημαία φ. 512, 30/10/2004

Δεν είναι υπερβολή η διαπίστωση πως ο Αι-Στράτης ταυτίστηκε σε σημαντικό βαθμό με την αντι-ρεβιζιονιστική αντίσταση των ελλήνων κομμουνιστών και το ρεύμα που επιχείρησε να εκφράσει και να ενισχύσει η "Αναγέννηση". Η συντριπτική πλειοψηφία των συντακτών, των οπαδών και των φίλων της "Αναγέννησης", από τις παλιότερες γενιές των κομμουνιστών, ήταν πρώην εξόριστοι στον Αι-Στράτη.

Ο Αι-Στράτης, τόπος εξορίας από την μεταξική περίοδο, λειτούργησε και πάλι στα χρόνια του εμφυλίου. Μετά το κλείσιμο όμως της Μακρονήσου, μετατράπηκε σε βασικό και μαζικό τόπο εξορίας για όλη τη δεκαετία του ’50. Εκεί μεταφέρθηκαν και αρκετοί Μακρονησιώτες. Ο Αι-Στράτης έκλεισε το καλοκαίρι του 1962, με την απόλυση των τελευταίων εκατοντάδων αμετανόητων κομμουνιστών.

Πάνω από 800 εξόριστοι έζησαν στο νησί, για αρκετά χρόνια, και μεταξύ τους αρκετά ανώτερα και μεσαία στελέχη του ΚΚΕ. Η συντριπτική πλειοψηφία άντεξε τη δοκιμασία, και επανεντάχθηκε στο λαϊκό και αριστερό κίνημα όταν ξεκίνησαν από το 1958 οι μαζικές απολύσεις. Οι νέες φουρνιές των ελλήνων κομμουνιστών αποδείχτηκαν αντάξιες της βαριάς και ηρωικής παράδοσης που είχε το νησί από τον καιρό της μεταξικής δικτατορίας και των χρόνων της κατοχής.

Εκεί, λοιπόν, γράφτηκε μια από τις σημαντικότερες αλλά και σχετικά άγνωστες, σελίδες της επαναστατικής πάλης ενάντια στον ρεβιζιονισμό και στις ανατροπές που έγιναν στο εσωτερικό του ΚΚΕ αλλά και στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα. Η πλειοψηφία των εξόριστων κομμουνιστών, αντιστάθηκε μέχρι τέλους στις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας, στην εξωτερική παρέμβαση στα εσωτερικά του ΚΚΕ και στις ανατροπές στην Σοβιετική Ενωση που επέβαλλε ο Χρουστσόφ και το 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ. Παρά τις συνεχείς προσπάθειες "συμμόρφωσης" διάμεσου των διάφορων απεσταλμένων και αργότερα της ηγεσίας της ΕΔΑ, η πλειοψηφία του στρατοπέδου, υπεράσπισε με πείσμα και αυταπάρνηση την επαναστατική γραμμή, δεν συμβιβάστηκε και δεν υπέκυψε στις πιέσεις.

Η νέα ηγεσία του ΚΚΕ, με επικεφαλής τον Κολιγιάννη, ταυτισμένη πλήρως με την ηγεσία της ΕΔΑ και τους διάφορους ανερχόμενους "ανανεωτές", επιχείρησε όλο αυτό το διάστημα να επιβληθεί στον Αι-Στράτη με ντιρεκτίβες, καθοδηγητικές αντικαταστάσεις και διάφορες υπονομευτικές ενέργειες. Αποτελεί ένα μεγάλο και συγκλονιστικό κεφάλαιο της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος η μάχη και η αντιπαράθεση που έγινε την περίοδο από το 1956-1957 έως το 1962, στο νησί. Που αξίζει μιας ιδιαίτερης παρουσίασης και μελέτης από τους νέους κομμουνιστές.

Είναι από αυτή την άποψη εντυπωσιακά δυο ντοκουμέντα της εποχής, που προέρχονται από την αντίπαλη πλευρά. Το πρώτο είναι ένα εμπιστευτικό κείμενο από το ημερολόγιο του στελέχους της Σοβιετικής πρεσβείας Β.Ι. Σούνιν, στην Αθήνα. Δημοσιεύτηκε σχετικά πρόσφατα, προερχόμενο από τα αποχαρακτηρισμένα αρχεία του ΚΚΣΕ, και βρίσκεται στο Κέντρο Φύλαξης Σύγχρονων Εγγράφων των Κρατικών Αρχείων της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Περιλαμβάνεται στη συλλογική έκδοση με τίτλο "Οι σχέσεις ΚΚΕ και ΚΚΣΕ στο διάστημα 1953-1977" (Εκδόσεις "Παρατηρητής" 1999). Αναφέροντας την πηγή του ο Σούνιν -τον έμπορο Λαγώνα- περιγράφει την κατάσταση στον Αι-Στρατη, το φθινόπωρο του 1956, και παραδέχεται ότι περίπου 400 (η αλήθεια είναι ότι ήταν πολύ παραπάνω) Αι-Στρατήτες από τους 800, αντιστέκονταν στην 6η Ολομέλεια και το 20ο Συνέδριο.

Το δεύτερο είναι γνωστότερο. Είναι η έκθεση του Κολιγιάννη, αφότου γύρισε από την Ελλάδα, στην 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, τον Ιούνη του 1960. Μέρος της έκθεσης υιοθετήθηκε μάλιστα στην απόφαση και βρίσκεται στα επίσημα κείμενα του ΚΚΕ, στον όγδοο τόμο. Παρά τους κομπασμούς για την επιτυχία ποδηγέτησης της κοινότητας των εξόριστων στον Αι-Στρατη, ο Κολιγιάννης δεν κρύβει τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετώπισε εκεί η νέα ηγεσία του ΚΚΕ. Παραδέχεται ότι ο Αι-Στράτης υπήρξε το δυσκολότερο πρόβλημα και αναγνωρίζει, πως παρόλες τις προσπάθειες, η "αναμόρφωση" δεν έχει πετύχει πλήρως. Στην πραγματικότητα ως το τέλος (1962) ο Αι-Στράτης στην πλειοψηφία του άντεξε!!!

Για χρόνια μετά, οι Αι-Στρατήτες που αντιστάθηκαν ήταν τα "μαύρα πρόβατα" για την ηγεσία της ΕΔΑ και του ΚΚΕ, παρέμειναν σε "καραντίνα" και τους ζητούσαν δηλώσεις μεταμέλειας για να ενταχθούν στις οργανώσεις της ΕΔΑ. Ακόμα και όσοι επέλεξαν να επανενταχτούν στις γραμμές του ΚΚΕ, έχοντας μια συγκεκριμένη "παιδεία" και εφόδια από την μάχη στον Αι-Στράτη, αντιμετωπίζονταν για καιρό σαν ιδιαίτερες περιπτώσεις.

Ηταν, λοιπόν πολύ φυσιολογικό, αρκετοί πρώην εξόριστοι από τον Αι-Στράτη να πλαισιώσουν το εγχείρημα της "Αναγέννησης", από την πρώτη στιγμή. Και να ακολουθήσουν την μετέπειτα πορεία του μ-λ κινήματος μέσα από τις γραμμές της ΟΜΛΕ και αργότερα του ΚΚΕ(μ-λ).

Τον Απρίλη του 1976, η "Προλεταριακή Σημαία", σε τρεις συνέχειες με τον γενικό τίτλο "Η επίθεση του ρεβιζιονισμού στον Αι-Στράτη", δημοσίευσε ένα άρθρο παρουσίασης και αποτίμησης αυτής της μάχης. Για τους νέους κομμουνιστές που θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα, αυτό το κείμενο βρίσκεται στην ιστοσελίδα του ΚΚΕ(μ-λ). Η μάχη που δόθηκε ήταν απίστευτα δύσκολη, σε καθεστώς απομόνωσης και βασίστηκε σε ένα δυναμικό μεσαίων και απλών μελών του ΚΚΕ, που είχαν εκείνο το διάστημα συγκεκριμένες δυνατότητες. Η ουσία των προβλημάτων που ανέκυψαν, αφορούσε το σύνολο της γραμμής του κομμουνιστικού κινήματος, την οικοδόμηση του σοσιαλισμού και τα νέα καθήκοντα που έμπαιναν στις νέες μεταπολεμικές και μετεμφυλιακές συνθήκες στον κόσμο και στην Ελλάδα. Δεν ήταν εύκολα, λοιπόν τα πράγματα, όπως αποδείχτηκε και από τη συνέχεια. Ούτε και υπήρχε και πλήρη συνείδηση των εξελίξεων που διαδραματίζονταν τόσο μέσα στο ΚΚΕ όσο και στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα. Αυτό αντί να μειώνει, ίσα-ίσα ενισχύει τη σημασία της αντίστασης στον Αι-Στράτη, μια προδρομική μάχη όχι μόνο για την Ελληνική επαναστατική αριστερά, αλλά και για το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα.

Ο Αι-Στράτης ήταν η μαζικότερη, αλλά όχι η μοναδική εστία αντίστασης στο νέο ρεβιζιονισμό και τις ανατροπές στο ΚΚΕ, στο εσωτερικό της χώρας. Και στις φυλακές του Ιτζεδίν στην Κρήτη και στα Γιούρα υπήρξαν ομάδες κομμουνιστών που αρνήθηκαν να συμμορφωθούν. Ο Αι-Στράτης όμως δίκαια έχει πάρει τον τίτλο της μήτρας του ελληνικού μαρξιστικού-λενινιστικού κινήματος, στο εσωτερικό της Ελλάδας. Στους εκατοντάδες ηρωικούς αμετανόητους κομμουνιστές του Αι-Στράτη οφείλεται η τιμή ότι αυτοί αντιστάθηκαν με αξιοπρέπεια και πείσμα, και αποτέλεσαν τα πρώτα σημαντικά στηρίγματα της νέας προσπάθειας.