Η ονομασία του ιστολογίου είναι ο τίτλος του βιβλίου του Βασίλη Σαμαρά "1917-1953, Η ιστορία διδάσκει και εμπνέει"

Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2016

Η κομμούνα του Παρισιού. Τότε και τώρα

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία αρ. φ. 246, 3-4-1993

Πέρασαν 122 χρόνια αφότου οι εκφραστές και απολογητές του καπιταλιστικού συστήματος πανηγύριζαν για τη νίκη τους πάνω στους κομμουνάρους και τη συντριβή και κατάρρευση της πρώτης απόπειρας σοσιαλιστικής κοινωνίας στον κόσμο, την Κομμούνας του Παρισιού. Και σήμερα οι καπιταλιστές ανά τον κόσμο βρίσκονται σε κατάσταση ευφορίας και πανηγυριού. Όμως στο μεταξύ -σ’ αυτά τα 122 χρόνια- πολλά έχουν συμβεί και ακόμα περισσότερα μέλλουν να συμβούν.

Υπάρχει αναμφίβολα ένα κόκκινο ιστορικό νήμα που συνδέει την Κομμούνα με όλα εκείνα τα λαϊκά ξεσπάσματα που προηγήθηκαν αυτής (τόσο στη Γαλλία όσο και στον κόσμο ολάκερο) αλλά και μ’ εκείνα που την ακολούθησαν. Είναι τα ποτάμια αίματος της εργατικής τάξης και των λαϊκών αγωνιστών, που χύθηκαν και χύνονται για να ξημερώσουν καλύτερα χρόνια για τον πλανήτη Γη.


Νόμισαν οι μεγαλοαστοί και τα τσανάκια τους ότι ξορκίσανε το «μίασμα» της κοινωνικής επανάστασης με τον να πνίξουν στο αίμα τους κομμουνάρους. Όμως τα «φαντάσματα» των κομμουνάρων πλανώνταν και πλανιώνται πάνω στην Ευρώπη, σ’ όλη τη γη, και δεν είναι τυχαίο ότι ο οραματιστής μιας κομμουνιστικής κοινωνίας Κ. Μαρξ τα είδε καθαρά και μίλησε γι’ αυτά. Και δεν άργησε να επιβεβαιωθεί. Και δεν άργησαν να διαψευσθούν οι βερσαλιέροι μακελάρηδες του παρισινού προλεταριάτου, ότι τάχα «ο σοσιαλισμός έπαψε πια να υπάρχει». Στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, στις ΕΠΑ, λίγα χρόνια μετά την Κομμούνα, όταν το 1886 απαγχονίζονταν οι εργάτες στο Σικάγο από τους μπόσηδες της νεαρής «μεγάλης υπερατλαντικής δημοκρατίας», ξεκίναγε η περιπλάνηση των «φαντασμάτων» της κοινωνικής επανάστασης ανά τον κόσμο. Τα όνειρα των προλετάριων ήταν και παρέμεναν εφιάλτες των αστών. Εφιαλτικός, συνακόλουθα, ήταν και παραμένει ο κόσμος και η κοινωνία των αστών και σ’ αυτόν συμπαρασύρουν λαούς, έθνη και χώρες.

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η «ειρήνη» του Μεσοπολέμου, ή καλύτερα, η προετοιμασία του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, οι εκστρατείες, οι ψυχροί πόλεμοι όταν σταματούν οι θερμοί, οι ιμπεριαλιστικές επιθέσεις και η κατάπνιξη απελευθερωτικών κινημάτων, όλα αυτά τα εφιαλτικά για την ανθρωπότητα είναι σύμφυτα με το εκμεταλλευτικό καπιταλιστικό σύστημα και απόρροια του δέους που νιώθουν οι αστοί από τα «φαντάσματα» της Κομμούνας, του Οκτώβρη, της αντιναζιστικής νίκης στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, του Βιετνάμ… και ο κατάλογος δεν τελειώνει και ούτε πρόκειται να τελειώσει αν δεν κλείσει το κεφάλαιο της προϊστορίας του ανθρώπινου γένους και αν δεν μπει η ανθρωπότητα στην πραγματική της ιστορία.

Με τη σημερινή εποχή που διανύουμε -αναντίρρητα- η Κομμούνα του Παρισιού έχει πολλά κοινά στοιχεία αλλά και πολλές διαφορές. Έχει το κοινό στοιχείο ότι το εργατικό -επαναστατικό - λαϊκό κίνημα βρίσκεται στην αρχή. Ποια αρχή όμως; Εφόσον οι σταθμοί του (π.χ. η Κομμούνα) αποτελούν συνάμα και αφετηρία νέου ξεκινήματος για το κίνημα. Και έτσι είναι αν αναλογιστούμε την πλούσια και νικηφόρα εμπειρία του κινήματος, από τον Οκτώβρη του 1917 και μετά, αλλά και τις εξίσου χρήσιμες και πολύτιμες εμπειρίες της ήττας. Η Κομμούνα -με τους 2 και πλέον μήνες λαϊκής εξουσίας που γνώρισε- φαντάζει πολύ μικροσκοπική μέσα στο μεγαλείο και την ακτινοβολία που γνώρισε, μπροστά σ’ ό,τι τη διαδέχτηκε και σ’ αυτό που πρόκειται να τη διαδεχτεί.

Τότε, με την Κομμούνα, όπως και τώρα, η Ευρώπη βρισκόταν σε αναταραχή. Η Πρωσία προωθούσε τον πανγερμανισμό και είχε κατανικήσει την Αυστρο-Ουγγαρία. Ωστόσο η Γαλλία με τον Ναπολέοντα τον ΙΙΙ, προσπαθούσε να δώσει μια διέξοδο και στα σοβαρά εσωτερικά κοινωνικά προβλήματα με τη στρατιωτική επέκτασή της πέρα από το Ρήνο. Ο πόλεμος ξέσπασε το 1870 με τη Γαλλία να επιτίθεται κατά της Πρωσίας, γρήγορα κατέληξε στην αντιστροφή των όρων και των ρόλων. Η Γαλλία από επιτιθέμενη δεχόταν τώρα σφοδρή επίθεση από τους Πρώσους, που από αμυνόμενοι έγιναν επιτιθέμενοι, πολιορκώντας το Παρίσι και καταλαμβάνοντας ένα τμήμα του.

Άραγε πόσοι πόλεμοι σφυρίζουν και σήμερα στ’ αυτιά μας εδώ στην Ευρώπη και πόσοι μπορεί να ξεκινήσουν επιτιθέμενοι για να βρεθούν στη συνέχεια αμυνόμενοι ή και το αντίστροφο; Ο καιρός θα δείξει και δεν φαίνεται ν’ αργεί.

Οι ομοιότητες θα μπορούσαν να συνεχιστούν με το πανηγύρι των αστών για το τέλος του κομμουνισμού, ακόμα και της ιστορίας -προσθέτουν σήμερα μερικοί- με τις δήθεν «αιώνιες αξίες» του καπιταλισμού και τα ιδιοκτησιακά ένστικτα του ανθρώπου, με τα θρησκευτικά πάθη, τα εθνικά μίση, τις φυλετικές διαφορές και την ακαταμάχητη τάση για αλληλοσφαγές και πολέμους. Τελικά η ιστορία επαναλαμβάνεται; Και αν δεν επαναλαμβάνεται -έλεγε ο Μαρξ- τη μια σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν κωμωδία. Σήμερα όμως δεν έχει και πολλά περιθώρια επανάληψης, γιατί επαναλήψεις, τραγικές και κωμικές, έχουν ήδη γίνει. Αυτό που δεν έχει γίνει ακόμα είναι -ίσως- ο συνδυασμός αυτών των δύο, δηλαδή η ιλαροτραγωδία.

Σήμερα, όσο και αν βρίσκεται πίσω το κίνημα και σε αναντιστοιχία με όρους και συνθήκες της κοινωνίας, έχει τέτοια στοιχεία εμπειρίας, που μπορούν κάλλιστα να το οδηγήσουν σε κάτι ποιοτικά διάφορο με ό,τι έχει προϋπάρξει στη μακρινή του πορεία. Και δεν θ’ αργήσουν να φανούν αυτά τα στοιχεία, γιατί η οργή και η ανάγκη ξεχειλίζει στους λαούς, γιατί το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα βρίσκεται σε βαθιά και αγιάτρευτη κρίση. Και αυτή η κρίση αποτελεί την ανεξάντλητη δεξαμενή από την οποία αντλεί και θα αντλεί το κίνημα εφόδια χρήσιμα για την έφοδό του.

Πίσω από την αυλαία και τις μπάντες της «ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» καλύπτονται οι ήχοι από τα μαχαίρια που ακονίζονται. Το τότε με το τώρα διαφέρει στη διάταξη των δυνάμεων στην Ευρώπη και τον κόσμο. Άλλοι οι ρόλοι, εξάλλου και της σημερινής Γαλλίας και της ενιαίας Πρωσίας (Γερμανία θέλαμε να πούμε). Διαφοροποιήθηκαν επίσης οι κοινωνικές δομές και η κοινωνική σύνθεση και η κοινωνικοποίηση της παραγωγής έχει εξαντλήσει τα όριά της μέσα στις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Στο μεταξύ, οι αγορές και η γη ολάκερη έχει μοιραστεί στους ισχυρούς και το φαινόμενο του ιμπεριαλισμού σφράγισε τον 20ο αιώνα και προανάγγειλε τις προλεταριακές επαναστάσεις.

Η σημερινή κατάσταση δεν κληρονομήθηκε έτσι από τις προηγούμενες γενιές και ούτε πρόκειται να παραδοθεί έτσι ή καλύτερα, να παραληφθεί έτσι από τις επόμενες. Η Κομμούνα γνώρισε και θα συνεχίζει να γνωρίζει συνεχιστές.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου