30 χρόνια από τη Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση (Β Μέρος)

Εισήγηση του περιοδικού «Έναυσμα» στην εκδήλωση για τα 30 χρόνια της ΜΠΠΕ

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία αρ. φύλ. 320, στις 22/6/1996

Αγαπητοί φίλοι και συναγωνιστές

Σήμερα που παρακολουθούμε από μια απόσταση τα τότε γεγονότα και έχουμε μπροστά μας την κατάρρευση των καθεστώτων στις ανατολικές χώρες στο σύνολό τους και την επέλαση του πιο άγριου και των νόμων του σ’ αυτές τις χώρες, θα πρέπει χωρίς αμφιβολία να δικαιώσουμε τον Μάο και τους υπόλοιπους κινέζους κομμουνιστές, σ’ αυτό τουλάχιστον που κυρίως έστρεψαν την προσοχή τους. Και με σιγουριά μπορούμε να πούμε ότι η ΜΠΠΕ, δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία.

Δεν κράτησε μερικές εβδομάδες, είχε συνέχεια και διάρκεια και άφησε παρακαταθήκες που πρέπει να μελετηθούν και να αξιοποιηθούν και κυρίως προετοιμάστηκε. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι βρίσκεται σε πλήρη συμφωνία με όσα συνέλαβε και μορφοποίησε σε θεωρητικό επίπεδο ο μεγάλος αυτός επαναστάτης. Ο μεγάλος αυτός ανατροπέας.

Οι βάσεις αυτού του θεωρητικού έργου, που φυσικά πέρασε από διάφορες φάσεις και δεν ολοκληρώθηκε μονομιάς και που ένα μεγάλο μέρος του μένει ακόμα αδημοσίευτο και αναξιοποίητο με ευθύνη της σημερινής ηγεσίας της Κίνας, η οποία είχε κάθε λόγο να σιωπά, τέθηκαν το 1936-37 με τα έργα του «Για την πράξη» και «Για τις αντιθέσεις» που γράφτηκαν στο Γενάν. Τα έργα αυτά, που πρέπει όλοι οι επαναστάτες και κομμουνιστές του σήμερα να μελετήσουν, αν και γράφτηκαν 12 χρόνια πριν από την απελευθέρωση της Κίνας και 30 χρόνια πριν από την εξαπόλυση της ΜΠΠΕ περικλείουν τη βάση πάνω στην οποία οικοδομήθηκε 20 χρόνια αργότερα η βασική θέση του για τη διεξαγωγή της ταξικής πάλης, στις συνθήκες του σοσιαλισμού.

Ένα θεωρητικό έργο που σε μεγάλο βαθμό στηρίχτηκε στη βάση των σκέψεων του Μαρξ και του Λένιν, που έλαβε υπόψη του τις αρνητικές εμπειρίες, τις ήττες και τα πισωγυρίσματα της πορείας της άλλης μεγάλης σοσιαλιστικής χώρας, την περίοδο τόσο του Στάλιν όσο και κυρίως ύστερα απ’ αυτόν. Όταν, ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο, στην αρχή της δεκαετίας του ’50 όλα έδειχναν ότι η τότε ΣΕ βάδιζε προς τον εκφυλισμό και την παλινόρθωση του καπιταλισμού.

Ένα θεωρητικό έργο του, ας ξεκαθαρίσουμε, στο βαθμό που είναι δημοσιευμένο (γιατί όπως είπαμε υπάρχει και αρκετό αδημοσίευτο) δίνει όχι ολοκληρωμένες απαντήσεις, αλλά τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί ως βάση για να προχωρήσουν οι επαναστάτες στη χάραξη της γραμμής του σήμερα. Και πώς θα μπορούσε άλλωστε να δώσει ολοκληρωμένες απαντήσεις, όταν από τις ίδιες τις εξελίξεις και μέσα στην Κίνα έδειξε ότι δεν έφτασε στο να φωτίσει τους κομμουνιστές της κίνας, στο βαθμό που απαιτούνταν, ώστε να μπουν με πιο μόνιμο, συστηματικό και συνεχή τρόπο εμπόδιο στην καπιταλιστική παλινόρθωση.

Ένα θεωρητικό έργο που, σημειωτέον, κριτίκαρε το φιλοσοφικό και θεωρητικό έργο του Στάλιν, και μάλιστα μερικές φορές σκληρά, χωρίς όμως ν’ αμφισβητεί το γενικά θετικό ρόλο της τότε ηγεσίας, του ΚΚΣΕ στο προχώρημα της υπόθεσης του κομμουνισμού και του σοσιαλισμού.

Αυτό λοιπόν που κυρίως πρέπει να συγκρατήσουμε απ’ το πλούσιο θεωρητικό έργο είναι η αγωνία και η ανάγκη του Μάο να μελετήσει και να διερευνήσει την εξέλιξη, το χαρακτήρα, την πορεία των μεταβατικών κοινωνιών απ’ τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό. Μελέτη και διερεύνηση που δεν αφορούσε μόνο την κοινωνία της ΣΕ αλλά κυρίως την κοινωνία της ίδιας της Κίνας.

Ο Μάο Τσε Τουνγκ -όχι τυχαία- στάθηκε στο χαρακτήρα αυτών των αντιθέσεων στο πλαίσιο αυτών των κοινωνιών. Συνειδητοποίησε αρκετά έγκαιρα ότι δεν αρκεί η κατάληψη της πολιτικής εξουσίας απ’ τις λαϊκές δυνάμεις και η νομική και συνταγματική κατοχύρωση της κρατικής και συλλογικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής για να προχωρήσει ο επαναστατικός μετασχηματισμός μιας κοινωνίας που κουβαλάει τόσα πολλά κατάλοιπα και συνήθειες απ’ την παλιά καπιταλιστική.

Προσπάθησε να μελετήσει τους όρους εσωτερικής αναπαραγωγής της αστικής τάξης στο πλαίσιο αυτών των κοινωνιών που αντιπαλεύει με την εργατική. Διέκρινε ότι η ταξική πάλη στα πλαίσια αυτών των κοινωνιών αντανακλάται και μέσα στο ίδιο το κομμουνιστικό κόμμα που βρίσκεται στην εξουσία. Έκανε τομή στα μέχρι τότε κρατούντα θέσφατα και διέκρινε ότι ο κίνδυνος καπιταλιστικής παλινόρθωσης σε μια σοσιαλιστική χώρα δεν ξεκινάει μόνο απ’ τον καπιταλιστικό περίγυρο και από εξωτερικούς παράγοντες, αλλά έχει σαφώς και κύρια την εσωτερική του πλευρά και εσωτερικούς όρους που κάνουν πιθανή μια τέτοια δυνατότητα. Γενικά όλο το έργο αυτού του μεγάλου επαναστάτη διακρινόταν από τομές μακριά από έναν φορμαλιστικό και μεταφυσικό τρόπο εξέτασης των πραγμάτων. Μακριά από τυπολατρίες, αναζητούσε τη βαθύτερη και εσωτερική πλευρά των φαινομένων και δεν αρκούνταν στα εξωτερικά τους γνωρίσματα. Αυτό που του έδινε τη δυνατότητα να το κάνει ήταν μια βαθιά εμπιστοσύνη στη δύναμη των μαζών και η μεγάλη του ανησυχία να διδαχθεί απ’ τις προηγούμενες εμπειρίες του κομμουνιστικού κινήματος.

Αυτός ο χαρακτήρας του πρακτικού και θεωρητικού του έργου, που τον διέκρινε πολύ πριν από την απελευθέρωση της Κίνας το 1949, από πολλές πλευρές παρεξηγήθηκε και σίγουρα δεν κατανοήθηκε. Το γεγονός ότι ήρθε σε αντιπαράθεση με την ΚΔ, όχι γιατί έτσι τον ωθούσε ο ανήσυχος χαρακτήρας του, αλλά γιατί έτσι πίστευε ότι εξυπηρετούσε την επαναστατική υπόθεση, του προσέδωσε τον χαρακτήρα του «αιρετικού» που σε πολλούς δεν γέμιζε το μάτι. Άλλοι πάλι έγιναν υποστηρικτές του μόνο και μόνο επειδή εναντιώθηκε στον χρουστσοφισμό και το μόνο που τους απασχόλησε ήταν πώς θα κλείσει αυτή η -κατά τη γνώμη τους- παρένθεση στο ΚΚΣΕ για να επανέλθουν τα πράγματα στην προτεραία, πριν το ’56, κατάσταση.

Ήταν οι ίδιοι που όταν έγινε η αλλαγή του ’64 και τον Χρουστσόφ ανέτρεψε ο Μπρέζνιεφ, πίστεψαν ότι τα πράγματα αποκαταστάθηκαν. Τέτοιες τάσεις δεν εμφανίστηκαν μόνο στο διεθνές κίνημα αλλά και μέσα στην ίδια την Κίνα. Μέσα στην Κίνα, την εποχή της ΜΠΠΕ, αλλά και μετά, όπως και διεθνώς, αναπτύχθηκε μια τάση, κατ’ όνομα ακραία, που όπως είπαμε θεώρησε τον Μάο Τσε Τουνγκ σε πλήρη διάσταση όχι μόνο με τον Στάλιν, αλλά τράβηξε και παραπέρα και το έφθασε μέχρι και τον Λένιν. Οι εμπειρίες του κινήματος απ’ αυτή την τάση «Η επανάσταση άρχισε στο Γενάν» και πριν αυτού τίποτε. Μετά το 1967 όπως είπαμε τα πράγματα βρίσκουν την ισορροπία τους.

Απ’ τον ίδιο τον Μάο Τσε Τουνγκ, ιδιαίτερα την περίοδο μετά το ’67 μέχρι πριν το θάνατό του, τα πράγματα μπήκαν κάπως στη θέση τους. Το ζήτημα βέβαια παραμένει για αρκετούς. Για μας το ζήτημα δεν τίθεται έτσι. Γιατί τότε θα ‘πρεπε να φτάσουμε και στο ότι ο Λένιν βρισκόταν σε διάσταση με τον Μαρξ. Δεν χωράει αμφιβολία ότι αυτοί οι δύο ηγέτες βρέθηκαν μεν αντιμέτωποι με μεγάλα προβλήματα, σε διαφορετικές όμως φάσεις. Ιδιαίτερα ο Μάο Τσε Τουνγκ, όταν τα αντιμετώπισε στο εσωτερικό της Κίνας, είχε ήδη υπόψη του την εμπειρία της οικοδόμησης στη ΣΕ και αυτό τον βοήθησε να διερευνήσει τα φαινόμενα σε μεγαλύτερο βάθος.

Από γενική άποψη όλοι οι ηγέτες του κομμουνιστικού κινήματος στον αιώνα μας, και ιδιαίτερα ο Στάλιν και μετέπειτα, ο Μάο διακρινόταν απ’ αυτό που λέμε επαναστατικό πνεύμα και ανεξάντλητη διάθεση να προχωρήσει η υπόθεση του κομμουνιστικού κινήματος. Ανεξάρτητα απ’ τα λάθη τους, που είναι δευτερεύουσα πλευρά του έργου και της προσφορά τους. Και ανεξάρτητα απ’ την κατάληψη των προσπαθειών τους, ανεξάρτητα απ’ το αν οι προσπάθειές τους αυτές δεν ολοκληρώθηκαν και δεν πέτυχαν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις, έτσι ώστε να εμποδίσουν την καπιταλιστική παλινόρθωση στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες.

Είπαμε ότι η ΜΠΠΕ δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Ούτε ένα στιγμιαίο επεισόδιο. Είχε και διάρκεια και προεκτάσεις. Κυρίως ώθησε τις μάζες για χρόνια ολόκληρα να πάρουν τις τύχες στα χέρια τους και να επιχειρήσουν μέσα από νέες και πρωτότυπες μορφές οργάνωσης στα εργοστάσια, στην ύπαιθρο, στις τέχνες και την κουλτούρα, να δώσουν μια νέα διάσταση στο προχώρημα της προλεταριακής υπόθεσης και στην κυριαρχία της εργατικής τάξης. Επιχείρησαν να δώσουν την πραγματική διάσταση και το πραγματικό νόημα στην υπόθεση της δικτατορίας του προλεταριάτου. Από το 1967 και μετά, για χρόνια, προωθήθηκαν απ’ τα κάτω και με τη συμμετοχή των μαζών πρωτοβουλίες και κινήματα τόσο στην ύπαιθρο (όπως η περίπτωση του Τατσάι) όσο και στα εργοστάσια με επιτροπές που διεύρυναν τη συμμετοχή της εργατικής τάξης στη διεύθυνση και διοίκηση των εργοστασίων. Την εποχή εκείνη επίσης, οι γυναίκες στην Κίνα διεκδικούν στην πράξη την ισότητά τους. Σ’ αυτές όλες τις κινήσεις πρωτοστατούν γυναίκες και άντρες ερυθροφρουροί, που δεν ήταν παρά η γενιά της Πολιτιστικής Επανάστασης που έμπαιναν ορμητικά στο προσκήνιο της Κίνας.

Είναι η εποχή που ο λαϊκός απελευθερωτικός στρατός συνδέεται αρμονικά με την κοινωνία και δίνεται μια καινούρια διάσταση στη σχέση κράτους-κοινωνίας, κόμματος-μαζών.

Παραθέτουμε ένα σημείο απ’ την απόφαση της ΚΕ του ΚΚ Κίνας, στα τέλη του 1966: «Πολλά νέα πράγματα άρχισαν να εμφανίζονται στο κίνημα της ΜΠΠΕ. Οι ομάδες και οι επιτροπές της Πολιτιστικής Επανάστασης, όπως και άλλες μορφές οργάνωσης που δημιουργήθηκαν απ’ τις μάζες σε πολλές σχολές και σε πολλούς οργανισμούς, είναι κάτι το καινούριο και είχαν μια μεγάλη ιστορική σημασία. Οι ομάδες, επιτροπές και συνέδρια της Πολιτιστικής Επανάστασης είναι οι καλύτερες μορφές οργάνωσης μέσα στις οποίες οι μάζες διαπαιδαγωγούνται κάτω απ’ την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού κόμματος. Αποτελούν μια εξαίρετη γέφυρα που επιτρέπει στο κόμμα μας να διατηρεί στενούς δεσμούς με τις μάζες. Αποτελούν όργανα εξουσίας της Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης…».

Στην ουσία όλα αυτά αποτέλεσαν μια προσπάθεια για το ανέβασμα του πολιτικού επιπέδου των μαζών, για το ανέβασμα του πολιτικού και ιδεολογικού τους κριτηρίου. Για να αποτελέσουν το υποκείμενο του επαναστατικού μετασχηματισμού της κοινωνίας. Μιας και, όπως σωστά πίστευαν οι κινέζοι κομμουνιστές και ο Μάο, η υπόθεση της οικοδόμησης της νέας κοινωνίας δεν ανήκε ούτε στους ειδικούς, ούτε στους καθοδηγητές του κόμματος, ούτε στα κρατικά στελέχη. Αλλά αντίθετα όλοι αυτοί πρέπει να υπόκεινται στην κριτική των μαζών.

Ένα από τα πιο φωτισμένα συνθήματα της περιόδου της Πολιτιστικής Επανάστασης, ήταν το «βομβαρδίστε τα επιτελεία». Σύνθημα που έκρυβε όλη την ουσία αυτού που μόλις αναφέραμε. Σύνθημα που συνδυάστηκε επίσης με ένα εξίσου σημαντικό, «η πολιτική στο τιμόνι». Σύνθημα που έκρυβε αυτό που ο Μάο πάσχισε να γίνει πράξη. Να φτάσουν δηλαδή οι μάζες να κρίνουν τη γενική πολιτική γραμμή του κόμματος και των στελεχών του.

Οι κινέζοι κομμουνιστές, έχοντας διδαχθεί απ’ την εμπειρία της ΣΕ, κατανόησαν ότι η οικονομική ανάπτυξη από μόνη της ούτε αυτοσκοπό αποτελεί ούτε πολύ περισσότερο, εγγυάται τη συνέχιση της πορείας της επανάστασης προς τα μπρος. Το σύνθημα αυτό ήταν η απάντηση στο σύνθημα του Τενγκ Χσιάο Πινγκ «μαύρη γάτα, άσπρη γάτα, δεν έχει σημασία, αρκεί να τρώει τα ποντίκια». Σύνθημα οικονομίστικο, που στην ουσία αμφισβητούσε τον ηγετικό ρόλο της εργατικής τάξης, της μαρξιστικής ιδεολογίας και έδινε προτεραιότητα σ’ αυτό που ο ίδιος ο Τενγκ τα επόμενα χρόνια, όταν βρέθηκε στην ηγεσία, ονόμασε εκσυγχρονισμό της Κίνας, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν. Αρκετοί που εκείνη την εποχή βολεύονταν στη σιγουριά και τη φαινομενική ισχύ που παρείχε ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» του Μπρέζνιεφ, κρίνοντας την ΜΠΠΕ απ’ το αποτέλεσμά της, λίγο πολύ πίστεψαν ότι όλη αυτή η εξέγερση και η επαναστατικοποίηση που έφερε στο πλαίσιο της κινεζικής κοινωνίας έκανε μια τρύπα στο νερό.

Θα τους απαντήσουμε με μια θέση του ίδιου του Μάο, διατυπωμένη στα 1964, όταν ήδη είχε φουντώσει η αντιπαράθεση του ΚΚΣΕ με τη χρουστσοφική πολιτική. Όταν ήδη είχε αφομοιώσει την πείρα της οικοδόμησης στην τότε ΣΕ. «Στον κοινωνικό αγώνα οι δυνάμεις που εκπροσωπούν την προχωρημένη τάξη, ορισμένες φορές υφίστανται ήττα, όχι γιατί οι ιδέες τους είναι λαθεμένες αλλά γιατί, στο συσχετισμό των δυνάμεων που συγκρούονται στον αγώνα, δεν είναι τόσο δυνατή για την ώρα όσο οι δυνάμεις της αντίδρασης. Υφίστανται συνεπώς μια προσωρινή ήττα, αλλά είναι προορισμένες να θριαμβεύσουν νωρίτερα ή αργότερα» (βλ. μπροσούρα «Από πού προέρχονται οι σωστές ιδέες»).

Δύο χρόνια νωρίτερα, επίσης, στη 10^η ολομέλεια της ΚΕ που εκλέχτηκε στο 8^ο συνέδριο του 1962, ο ίδιος ο Μάο έλεγε: «Η σοσιαλιστική κοινωνία διαρκεί για μια αρκετά μακριά ιστορική περίοδο και στη διάρκειά της εξακολουθούν να υπάρχουν οι τάξεις, οι αντιθέσεις των τάξεων και η πάλη των τάξεων, όπως επίσης και ο αγώνας ανάμεσα στον σοσιαλιστικό και στον καπιταλιστικό δρόμο, αλλά ακόμα και ο κίνδυνος της παλινόρθωσης του καπιταλισμού. Πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτός ο αγώνας θα ‘ναι μακρύς και σύνθετος, πρέπει να διπλασιάσουμε την επαγρύπνηση και να συνεχίσουμε τη σοσιαλιστική διαπαιδαγώγηση … Διαφορετικά μια σοσιαλιστική χώρα, όπως η δική μας, θα μεταβληθεί στο αντίθετό της. Θα αλλάξει φύση και θα δει την παλινόρθωση του καπιταλισμού». Μ’ αυτό τον τρόπο απαντούσε από τότε σε όλους εκείνους που μ’ έναν μεταφυσικό και ιδεαλιστικό τρόπο αντιλαμβάνονταν την εξέλιξη μιας μεταβατικής κοινωνίας, που πίστευαν ότι όπου να ‘ναι η ΣΕ φτάνει στον κομμουνισμό, ότι δεν χρειάζονται επαναστάσεις και ανατροπές στο πλαίσιο των μεταβατικών κοινωνιών, αλλά αρκούσαν ορισμένα σωστά διοικητικά μέτρα και σχεδιασμός της οικονομίας.

Σ’ ένα κείμενο μνημείο διαύγειας και διορατικότητας, το 1962, στην ίδια ολομέλεια (10^η) της ΚΕ του ΚΚ Κίνας σημειώνει: «Τα προσεχή πενήντα-εκατό χρόνια, θα είναι μια επική περίοδος θεμελιακών αλλαγών στο παγκόσμιο κοινωνικό σύστημα, θα είναι μια εποχή σεισμών και ανατροπών, μια εποχή που δεν μπορεί να συγκριθεί με καμιά άλλη εποχή. Για να ζήσουμε αυτή την εποχή πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουμε μεγάλους αγώνες, που από πολλές απόψεις θα είναι διαφορετικοί απ’ τους μεγάλους αγώνες των προηγούμενων περιόδων. Για να ανταποκριθούμε σ’ αυτό το καθήκον πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να συνδυάζουμε τη γενική αλήθεια του μαρξισμού-λενινισμού με τη συγκεκριμένη πρακτική της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην Κίνα και με τη συγκεκριμένη πρακτική της μελλοντικής παγκόσμιας επανάστασης και μέσα απ’ την πράξη να κατανοήσουμε τους αντικειμενικούς νόμους της πάλης. Πρέπει να είμαστε έτοιμοι να υποστούμε πολλές ήττες και πολλές αναποδιές που απορρέουν απ’ την τύφλωσή μας, αλλά έτσι θα διατηρήσουμε τις ελπίδες και θα κατακτήσουμε την τελική νίκη. Απ’ αυτή την άποψη υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα, αν θεωρήσουμε πως θα υπάρξει μια παρατεταμένη περίοδος. Αντίθετα, θα ήταν επιζήμιο να υπολογίσουμε πως θα πρόκειται για μια σύντομη περίοδο».

Μήπως όλα αυτά σημαίνουν ότι ο Μάο υποκύπτει στο αντικειμενικό; Μήπως σημαίνει ότι παραιτείται και βλέπει σαν αναπόφευκτη την παλινόρθωση του καπιταλισμού; Κάθε άλλο πιστεύουμε. Αντίθετα, με τον τρόπο του καυτηριάζει όλους εκείνους που πίστευαν και πιστεύουν ότι η υπόθεση της ανάπτυξης του κομμουνιστικού κινήματος της εποχής μας θα είναι μια εύκολη και ταχύρρυθμη υπόθεση. Μια υπόθεση που αρχίζει και τελειώνει με την επίκληση των γενικών αρχών. Μια υπόθεση που εξαντλείται σε οργανωτικού τύπου μέτρα και αποφάσεις, σε αμφίβολης διάρκειας συγκολλήσεις των διάσπαρτων πρωτοπόρων. Αντίθετα, ο Μάο, δεκαετίες πριν, διακρίνει και προβλέπει όλα όσα βιώνουμε σήμερα με τον πιο κρυστάλλινο τρόπο. Και θεωρεί με τον πιο απόλυτο τρόπο ότι η οικοδόμηση του κινήματος θα απαιτήσει απαντήσεις για το σήμερα, γραμμή, στρατηγική και κομμουνιστική πρόταση για το σήμερα. Θέτει δηλαδή την ίδια άποψη που στο έργο του για τις αντιθέσεις έχει αναπτύξει στο φιλοσοφικό επίπεδο, ότι το νέο ξεπηδάει μέσα απ’ το παλιό, μέχρις ότου να μετασχηματιστεί σε ανώτερη ποιότητα.

Και πώς είναι δυνατόν να κατηγορηθεί ο Μάο ότι υποκλίνεται στο αντικειμενικό, όταν ο ίδιος σε μια έξαρση αισιοδοξίας εκτιμάει, αρχή της δεκαετίας του ’70: «Αν η δεξιά εξαπολύσει ένα αντικομουνιστικό πραξικόπημα στην Κίνα, είμαι σίγουρος πως ούτε τότε θα μείνει ήσυχη. Είναι μάλιστα πολύ πιθανό πως το καθεστώς της θα διαρκέσει πολύ λίγο γιατί οι επαναστάτες που εκπροσωπούν τα συμφέροντα του λαού που αποτελεί πάνω απ’ το 90% του πληθυσμού δεν θα το επιτρέψουν».

Πρόβλεψη που μέχρι σήμερα δεν δικαιώθηκε πλήρως, αλλά φανερώνει τις ανησυχίες και τους φόβους του, μπροστά σ’ όσα πιθανόν ακολουθήσουν μετά τον θάνατό του.

Αγαπητοί συναγωνιστές και φίλοι

Έχουμε και μεις σοβαρά ερωτηματικά και επιμέρους ενστάσεις σε πλευρές της ΜΠΠΕ που φτάνουν και μέχρι κάποιες πλευρές του ίδιου του έργου του Μάο. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε για τις ιδεολογικές και πολιτικές υπερβολές στη διάρκεια της ΜΠΠΕ στις οποίες υπεύθυνη θεωρήθηκε η άκρα αριστερά. Όπως επίσης για τους συμβιβασμούς του Μάο πότε με τη μια τάση και πότε με την άλλη. Σοβαρά ερωτηματικά έχουμε επίσης για τον ρόλο του Μάο στη «θεωρία του τρίτου κόσμου». Ερωτηματικά που αφορούν κυρίως τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του μετά την πρώτη έκρηξη της ΜΠΠΕ, την εκ νέου αναρρίχηση του Τενγκ στα ανώτερα κομματικά αξιώματα. Περίοδο που συνοδεύεται με την εκ νέου ενδυνάμωση της δεξιάς, μετά τα χτυπήματα που δέχτηκε στην περίοδο 1966-69. Δεν μπορούμε όμως να συμφωνήσουμε με μια θεώρηση ότι η ΜΠΠΕ δεν άφησε τίποτα στα πλαίσια της κινεζικής κοινωνίας. Για την ιστορία και μόνο αναφέρουμε την ένταση της ταξικής πάλης την περίοδο του ’75, με κύριο στόχο πάλι τον Τεγκ, που ξανακαθαιρέθηκε, για να επιστρέψει το 1978, αφού ο Χούα Κούο Φεγκ του προετοίμασε το δρόμο.

Ούτε μπορούμε να διαφωνήσουμε με την εκτίμηση του Μάο ότι η δεξιά δεν θα έμενε ήσυχη αν έκανε πραξικόπημα, όταν γνωρίζουμε ότι ουσιαστικά δείχνει να σταθεροποιείται μετά το ’90 και τα γεγονότα της Τιεν-Αν-Μεν. Όταν γνωρίζουμε ότι για να σταθεροποιηθεί, αναγκάστηκε να εξοντώσει, να εκτελέσει, να εξουθενώσει όλους όσοι συμμετείχαν σ’ αυτό που ο Χούο και ο Τενγκ στη συνέχεια αποκαλούσαν «συμμορία των τεσσάρων». Όταν γίναμε μάρτυρες εκατοντάδων εκτελεσμένων μετά τα γεγονότα στην Τιεν-Αν-Μεν.

Ο ίδιος ο Μάο είχε συστήσει να μη στεκόμαστε στην εξωτερική επιφάνεια των γεγονότων, αλλά να ψάχνουμε βαθύτερα. Και αν μείνουμε στα εξωτερικά γνωρίσματα θα βγάλουμε λάθος συμπεράσματα. Τι συμπέρασμα αλήθεια μπορούμε να βγάλουμε απ’ το γεγονός ότι ιδιαίτερα μετά το 1990 περιστασιακά και πού η σημερινή κινεζική ηγεσία χρησιμοποιεί τον Μάο. Τουλάχιστον δεν του επιτίθεται όπως έκανε τα πρώτα χρόνια μετά το ’76. Ας αφήσουμε τον ίδιο τον Λένιν να μιλήσει:

«Όπου ο μαρξισμός είναι δημοφιλής ανάμεσα στους εργάτες, εκεί αυτό το πολιτικό ρεύμα, αυτό το ”αστικό εργατικό κόμμα” θα ομνύει και θα ορκίζεται στο έργο του Μαρξ. Αυτό δεν μπορεί να το απαγορέψει κανείς, όπως δεν μπορεί να απαγορεύεις σ’ έναν εμπορικό οίκο να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε ετικέτα, οποιαδήποτε ταμπέλα, οποιαδήποτε διαφήμιση. Στην ιστορία συμβαίνει πάντα τα ονόματα των επαναστατών ηγετών, των δημοφιλών ανάμεσα στις καταπιεζόμενες τάξεις, μετά τον θάνατό τους να προσπαθούν οι εχθροί τους να τα οικειοποιηθούν για να εξαπατήσουν τις εργαζόμενες μάζες».

Μήπως την ίδια στάση δεν κράτησε και η ρεβιζιονιστική ηγεσία του ΚΚΣΕ, όταν επί Χρουστσόφ έπνεε μένεα ενάντια στον Στάλιν και, όταν σταθεροποιήθηκε μετά το 1964, τον ξαναθυμήθηκε και τον χρησιμοποιούσε επιλεκτικά;

Αναμφίβολα λοιπόν η ΜΠΠΕ ανεξαρτήτως των αποτελεσμάτων της, αποτέλεσε την μεγαλύτερη σύγχρονη μορφή επαναστατικής έκφρασης, που περιμένει να αξιοποιηθεί και να προχωρήσει παραπέρα.

«Η κατάκτηση μιας παλλαϊκής νίκης είναι μόνο το πρώτο βήμα μιας μεγάλης πορείας δέκα χιλιάδων λι. Αν και γι’ αυτό το βήμα αξίζει να αισθάνονται υπερήφανοι, είναι όμως συγκριτικά ελάχιστο. Γι’ αυτό που θα αξίζει περισσότερο να αισθανόμαστε περήφανοι είναι η μετέπειτα πορεία. Μετά από αρκετές δεκαετίες, η νίκη της δημοκρατικής επανάστασης του κινέζικου λαού, ιδωμένη μέσα από μια ανασκόπηση, θα φαίνεται σαν η σύντομη περίληψη ενός μακροχρόνιου δράματος. Η κινεζική επανάσταση είναι μεγάλη, αλλά ο δρόμος της επανάστασης θα είναι μακρύτερος, η δουλειά μεγαλύτερη και περισσότερο κοπιαστική».

Αυτά έλεγε ο Μάο το 1949, για να ολοκληρώσει το 1967: «Η τωρινή ΜΠΠΕ είναι μόνο η πρώτη αυτού του είδους. Στο μέλλον τέτοιες επαναστάσεις πρέπει να γίνονται… όλα τα μέλη του κόμματος πρέπει να προσέξουν να μην πιστέψουν … ότι όλα θα είναι ωραία μετά από μια, δυο τρεις ή τέσσερις πολιτιστικές επαναστάσεις. Πρέπει να προσέξουμε πολύ και δεν πρέπει να χαλαρώσουμε την επαγρύπνηση μας».

Όπως άλλωστε πιστεύει και ο Μαρξ στη 18^η Μπριμέρ: «Η παράδοση όλων των νεκρών γενεών βαραίνει σαν εφιάλτης πάνω στο μυαλό των ζωντανών».

Το μέλλον λοιπόν είναι λαμπρό, ο δρόμος όμως βασανιστικός.