Τρία γράμματα…

 Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία αρ. φυλ. 719, στις 5/10/2013

Είναι πραγματικά λίγες φορές στις οποίες ένας λαός σηκώνεται και δείχνει την πραγματική του δύναμη, όταν όμως αυτό συμβαίνει, μένει στην Ιστορία και γίνεται φάρος και παράδειγμα για τις μετέπειτα γενιές.

Μια από τις στιγμές αυτές ήταν η ίδρυση του ΕΑΜ, του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941.

Αν και έχουν γραφεί εκατοντάδες βιβλία, τα οποία περιγράφουν τον αγώνα, το μεγαλείο, όσο και την προδοσία των ονείρων ενός ολόκληρου λαού για ελεύθερη, ανεξάρτητη πατρίδα, χωρίς ξένους και ντόπιους δυνάστες στον τόπο τους, αξίζει σε αυτό το μικρό σημείωμα να αναφερθούμε σε μερικά από όσα προσέφερε το ΕΑΜ στον ελληνικό λαό.

Από την διακήρυξή του, την οποία υπέγραψαν 4 κόμματα, αλλά με την ουσιαστική πρωτοβουλία και οργανωτική δύναμη του ΚΚΕ, προβλέπονταν μεταξύ άλλων ως σκοποί «η απελευθέρωσις του Έθνους μας από τον σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας… αμέσως μετά την εκδίωξιν των ξένων κατακτητών… η προκήρυξις εκλογών δια συντακτικήν εθνοσυνέλευσιν… ίνα ο λαός αποφανθή κυριαρχικώς επί του τρόπου της διακυβερνήσεως του».

Οι στόχοι του ΕΑΜ θα εκλαϊκευτούν σε μια μπροσούρα που έγραψε ο μεγάλος δάσκαλος Δημήτρης Γληνός, με τίτλο «τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ». Το βιβλίο αυτό είναι γραμμένο με τρόπο απλό και κατανοητό από όλους και πρέπει να διαβαστεί όχι μόνο από όσους ασχολούνται με την περίοδο, αλλά και από τους σημερινούς, καθώς τα μηνύματα και οι απαντήσεις που δίνει διδάσκουν και σήμερα, όχι ως μια ανόητη μηχανική επανάληψή του αλλά ως παράδειγμα του πόσο βοηθά η σωστή ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης.

Με αυτές τις βάσεις, με τους κομμουνιστές και τους απλούς ανθρώπους να θέλουν να βρουν καθοδήγηση για πάλη ενάντια στους κατακτητές, το ΕΑΜ άρχισε να ριζώνει σε πόλεις και χωριά, βοήθησε τον κόσμο να σωθεί από την πείνα, όχι όμως ως πράξη ελεημοσύνης ή απλά αλληλεγγύης αλλά ως προσκλητήριο αγώνα.

Οι τοπικές όμως οργανώσεις, πέρα από την προστασία των πολιτών, είχαν κι έναν άλλο στόχο, ο οποίος γρήγορα άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά: τον ένοπλο αγώνα.

Το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ, εμφανίστηκε πρώτη φορά στη Δομνίστα της Ευρυτανίας, τον Μάιο του 1942, και από τότε άρχισε να εξαπλώνεται σε ολόκληρη την Ελλάδα, με ραχοκοκαλιά τον ορεινό όγκο της χώρας. Δε θα αναφερθούμε στους χιλιάδες πολεμιστές του ΕΛΑΣ, τις μάχες που έδωσαν και τις θυσίες, είναι παράλειψη όμως να μην αναφέρουμε τους αρχηγούς του Λαϊκού Στρατού, τον Άρη Βελουχιώτη και τον Στέφανο Σαράφη, όπως και το γεγονός ότι, ως τα μέσα του 1944, είχε ελευθερωθεί μεγάλο μέρος της χώρας, η Ελεύθερη Ελλάδα.

Το ΕΑΜ οργάνωσε τη ζωή των ανθρώπων των απελευθερωμένων περιοχών, με τρόπο πρωτοφανή για τη χώρα: Άνοιξε σχολεία, καταπολέμησε τη ληστεία, δημιουργήθηκε λαϊκή αυτοδιοίκηση, παίχτηκαν θεατρικές παραστάσεις, για πρώτη φορά οι ξεχασμένοι κάτοικοι της υπαίθρου ανέπνευσαν ελεύθερα.

Αυτή την ελεύθερη χώρα ανέλαβε να διοικήσει από την άνοιξη του 1944 η ΠΕΕΑ, η κυβέρνηση του βουνού, όπως επικράτησε να ονομάζεται, αλλά η δροσερή, όσο και δυναμική παρουσία που έβαλε τη σφραγίδα της στη δράση του ΕΑΜ, προερχόταν από τη νεολαία. Πρόκειται για την ΕΠΟΝ, η οποία ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1943 και ενοποίησε την πάλη των νέων για λευτεριά και πολιτισμό. Οι νέοι αυτοί έτρεχαν σε χωριά, εντάσσονταν σε ειδικούς λόχους στον ΕΛΑΣ, τραγουδούσαν και πολεμούσαν, κυριολεκτικά.

Το ίδιο όμως έκαναν και στις πόλεις, κάτω κυριολεκτικά από την μπότα του κατακτητή και πολλές φορές με τίμημα τη ζωή τους. Έγραφαν συνθήματα, έμπαιναν μπροστά σε διαδηλώσεις, ξεσήκωναν απεργίες και διαδηλώσεις εναντίον των κατακτητών.

Αυτή η δύναμη του ΕΑΜ, να οργανώνει διαδηλώσεις σε πόλεις, ήταν πρωτόγνωρη σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη. Ειδικά στην Αθήνα, δυο συλλαλητήρια έμειναν ιστορικά. Η διαδήλωση για τη ματαίωση της επιστράτευσης τον Μάρτιο του 1943, όταν οι διαδηλωτές έκαψαν τους καταλόγους των εργαζομένων που θα επιστρατεύονταν για την πολεμική μηχανή του Χίτλερ. Η Ελλάδα, χάρη σε αυτούς τους αγώνες, ήταν η μόνη χώρα στην οποία δεν εφαρμόστηκε η πολιτική επιστράτευση. Το δεύτερο συλλαλητήριο έγινε εναντίον της Βουλγαρικής κατοχής στην Μακεδονία, τον Ιούλιο του 1943. Οι ΕΠΟΝίτισσες Παναγιώτα Σταθοπούλου και η Κούλα Λίλη πέφτουν νεκρές, μαζί με άλλους 30 διαδηλωτές, σε αυτή τη διαδήλωση.

Παρόμοιες διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις πραγματοποιήθηκαν σε πολλές πόλεις, με διάφορα αιτήματα, πάντα όμως με κινητήρια δύναμη το ΕΑΜ.

Επίσης, θα πρέπει να γίνει ειδική αναφορά στο ΕΕΑΜ, το εργατικό ΕΑΜ και το ΕΑΜ λογοτεχνών. Το Εργατικό ΕΑΜ ιδρύθηκε ήδη από το καλοκαίρι του 1941 και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση και επιβίωση των εργαζομένων και εργατών, τον πρώτο δύσκολο και φονικό χειμώνα του 1941-2, όσο και στις μεγαλειώδεις απεργίες και κινητοποιήσεις που ακολούθησαν. Είναι συγκλονιστικό το γεγονός των επιτυχημένων καθολικών απεργιών για αυξήσεις μισθών σε περίοδο κατοχής και με τον φόβο της σύλληψης ή της εκτέλεσης, όσο και διδακτικό για τις μέρες μας, ειδικά σε όσους πιστεύουν ότι οι απεργίες είναι παρωχημένες.

Το ΕΑΜ λογοτεχνών, από την άλλη, συγκέντρωσε πολλούς καταξιωμένους όσο και νέους, τότε, λογοτέχνες, από τον Νίκο Καββαδία και τη Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, ως τον Νικηφόρο Βρεττάκο και τον Βασίλη Ρώτα.

Τα έργα των ανθρώπων αυτών εξύψωσαν το φρόνημα του λαού, είτε με ποιήματα που μελοποιήθηκαν και τραγουδήθηκαν, είτε με θεατρικά έργα, είτε με συγκλονιστικές στιγμές, όπως στην κηδεία του Παλαμά, όταν ένας συγκλονιστικός Σικελιανός απήγγειλε:«Ηχήστε σάλπιγγες… σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα».

Πραγματικά, αν κανείς προσπαθήσει να περιγράψει όλες τις πτυχές του μεγαλείου του αγώνα που έδωσε το ΕΑΜ, θα χρειαστεί ολόκληρους τόμους. Ας αρκεστούμε μόνο σε αυτό, το οποίο τόνιζαν και οι ίδιοι οι αγωνιστές του ΕΑΜ: Μόνο στην επανάσταση του 1821 εμφάνισε ο ελληνικός λαός τόσους αγωνιστές και τόσες αστείρευτες δυνάμεις, προκειμένου όχι μόνο να διώξει τους κατακτητές, αλλά και να προσπαθήσει να σχεδιάσει το μέλλον του ανεξάρτητα, ελεύθερα και δημοκρατικά.

Φυσικά, πολλά θα μπορούσαν ακόμη να γράφουν για τα λάθη, τα σφάλματα, τις παραλείψεις, τις σχέσεις με τις άλλες αντιστασιακές δυνάμεις, με τις μεγάλες δυνάμεις, με τους Άγγλους, για τους λόγους που τελικά όλο αυτό το κίνημα προδόθηκε από μια ανάξια ηγεσία και κατέληξε στη συμφωνία της Βάρκιζας, με τις γνωστές της συνέπειες. Όμως, η ουσία είναι ότι αυτά τα τρία γράμματα έχουν γραφτεί βαθιά στην ιστορία του λαού, οι αγώνες, οι ιδέες και το αίμα των αγωνιστών έχουν ποτίσει κάθε σπιθαμή αυτή της γης, ότι αυτά τα τρία γράμματα συνεχίζουν να δείχνουν τον δρόμο των λαών και να τον φωτίζουν.