Περί τεχνολογίας

του Βασίλη Σαμαρά
Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία στις 20/7/1985

«Οι πιλότοι και οι οδηγοί δεν θα μπορούν πλέον αν αποκοιμηθούν στο τιμόνι, χάρη σ’ ένα μικρό σύστημα συναγερμού που κατασκεύασαν δύο Βρετανοί εφευρέτες…

… Η συσκευή εξάλλου μπορεί ν’ αποδειχθεί χρήσιμη πέρα από τους οδηγούς, στους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας, τους νυχτοφύλακες και τις νυχτερινές νοσοκόμες».

Τα «μικρά θαύματα» της τεχνολογίας. Θα μπορούσε ακόμη και να ενθουσιαστεί κανείς με τις προόδους της επιστήμης, της τεχνολογίας, της ανθρώπινης εφευρετικότητας γενικότερα. Και όσο μας αφορά, δεν είμαστε καθόλου με την άποψη της «επιστροφής στη φύση». Είμαστε υποστηριχτές της άποψης για την όσο γίνεται μεγαλύτερη ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, και οτιδήποτε άλλου που υπηρετεί τον άνθρωπο.

Προσθέσαμε αλήθεια μια φράση: «Που υπηρετεί τον άνθρωπο». Και εδώ ξεκινάει η δική μας κάθετη αντίθεση. Για το πώς χρησιμοποιείται η επιστήμη. Ποιους υπηρετεί η τεχνολογία. Και ποιους δυναστεύει. Γιατί βέβαια δεν υπηρετεί όλους. Αλλά ούτε και δυναστεύει όλους, όπως υποστηρίζει ένα είδος φιλολογίας που αναπτύσσεται τελευταία. (Το «δέος» που δημιουργεί αυτή η φιλολογία και πάλι αυτούς που ελέγχουν και την τεχνολογία και τα πάντα υπηρετεί).

Ηλεκτρικές εκκενώσεις λοιπόν στους οδηγούς που κοιμούνται στο τιμόνι. Τώρα πλέον μπορούν να κάνουν οι νταλίκες τη διαδρομή Αθήνα - Μόναχο ή Παρίσι - Βαρκελώνη μονοκοπανιά και να ‘χουν και κάποιες «ελπίδες» ότι δε θα τσακιστούν ή δε θα τσακίσουν κάποιους άλλους. Και «κυρίως» ασφαλίζεται έτσι περισσότερο και το «φορτίο». Το εμπόρευμα, τα λεφτά!

Γιατί βέβαια, αν η μέριμνα ήταν πραγματικά για τον οδηγό (τον πιλότο, τον εναέριο ελεγκτή κ.λπ.) κάπου αλλού θα προσανατολιζόταν ο προβληματισμός, η έρευνα, τα μέτρα. Στους όρους δουλειάς, στο ωράριο, στις συνθήκες ζωής γενικότερα.

Ζητάμε βέβαια «παράλογα» πράγματα για τη «λογική» με την οποία κινείται το σύστημα. Που τα πάντα τα υποτάσσει στη λογική του κέρδους. Και που όλη του η «φροντίδα» για τον άνθρωπο προσδιορίζεται (και περιορίζεται) στο να συντηρεί και να διασφαλίζει (όλα κι όλα) τη μηχανική του δυνατότητα να κινείται, να λειτουργεί και να υπηρετεί το μηχανισμό παραγωγής κέρδους και την αναπαραγωγή του όλου συστήματος εκμετάλλευσης. Αυτό μάλιστα. Το φροντίζει, και μάλιστα προσπαθεί συνέχεια να τελειοποιεί τους ανάλογους μηχανισμούς και μέθοδες.

Σαν την εφεύρεση με τις ηλεκτρικές εκκενώσεις. Που έρχεται να υποκαταστήσει την έλλειψη ύπνου. Μας στοιβάζουν στις πόλεις, επειδή έτσι επιβάλλει η γενικότερη λογική της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου. Μας στερούν τη χαρά της εργασίας μετατρέποντάς την σε δουλεία και τους εργαζόμενους σε μηχανικούς διεκπεραιωτές της, ενώ ταυτόχρονα την εντατικοποιούν στα πιο ψηλά επίπεδα.

Η ζωή μας γενικότερα γίνεται αφόρητη με οδυνηρές επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ύπαρξης και δραστηριότητας.

-Οι νευρασθένειες π.χ. γίνονται το πιο συνηθισμένο το πιο καθημερινό φαινόμενο,

Το σύστημα φροντίζει να μας μπουκώνει με όλων των ειδών τα χάπια. («Ηρεμιστικά» κ.λπ.). «Μπορούμε» να συνεχίσουμε να παράγουμε.

-Μας έχουν στοιβάξει στις πολυκατοικίες και μας έχουν περιορίσει (απόλυτα σχεδόν) τη δυνατότητα να επικοινωνούμε με τους άλλους ανθρώπους. Μας έχουν δώσει ωστόσο την τηλεόραση (και έγχρωμη παρακαλώ). Κάνει έτσι τρεις δουλειές μαζί. Υποκαθιστά αυτήν την επικοινωνία με τον άλλο κόσμο. Περνάει την ιδεολογία του συστήματος. Και πουλάν και οι εταιρίες το προϊόν τους.

-Μας έχουν κλείσει στο τσιμέντο να ασφυκτιούμε. «Μπορούμε» ωστόσο να βάλουμε γλάστρες στο μπαλκόνι. Παραέξω μας έχουν και πάρκα. (Κι άμα άφηναν τον Τρίτση θα «μας» έφτιαχνε ίσως και περισσότερα. Η «προοδευτική» πλευρά του συστήματος). Και το Σαββατοκύριακο άμα έχουμε χρόνο, διάθεση (και αυτοκίνητο), μπορούμε να πάμε και γουίκ εντ.

-Μας εξαναγκάζουν να τρέχουμε απ’ το πρωί μέχρι το βράδυ για να προλάβουμε. Μας «διαθέτουν» ωστόσο το αυτοκίνητο (και πουλάν και οι εταιρίες). Τώρα αν σκοτώνονται χιλιάδες κάθε χρόνο, αυτό πολύ λίγο τους απασχολεί. Το πολύ πολύ, οι πιο εκσυγχρονιστές, κι αυτοί που σφόδρα επιθυμούν να «γίνουμε Ευρώπη», προωθούν μέτρα για το οδικό δίκτυο, τη σηματοδότηση, την αναδιοργάνωση της τροχαίας κ.λπ. κ.λπ.

-Μας έχουν κυκλώσει με ρυπογόνα εργοστάσια που τα χτίζουν γύρω από τις μεγαλουπόλεις (στα πλαίσια της ίδιας τάσης συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης). Η «προοδευτική» εκσυγχρονιστική πτέρυγα του συστήματος αγωνίζεται να τους βάλει φίλτρα, που να «περιορίζουν» την ρύπανση.

-Μας έχουν υποχρεωθεί να ανατρέφουμε (τρόπος του λέγειν) τα παιδιά μας σε λίγα τετραγωνικά μέτρα, φυλακισμένα στο τσιμέντο, με την αγωνία να μην βγουν στο δρόμο (δηλαδή στο φυσικό τους χώρο) και τα πατήσει κανένα αυτοκίνητο.

Μας «φροντίζουν» ωστόσο. Κάνουν «παιδικές χαρές», ιδρύουν παιδικούς σταθμούς (δημόσιους και ιδιωτικούς) και βάζουν και αυτοκίνητα να τα παίρνουν και να τα φέρνουν πίσω «στην ώρα τους».

-Μας έχουν ακινητοποιήσει, μας έχουν δέσει χειροπόδαρα, στην καθορισμένη θέση στο εργοστάσιο, στην καρέκλα του γραφείου, στο κάθισμα της καφετερίας, στην πολυθρόνα της τηλεόρασης, στην κουζίνα, στο αυτοκίνητο.

Μας φτιάχνουν ωστόσο ινστιτούτα γυμναστικής, «αισθητικής», και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς.

Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε δεκάδες ακόμη παραδείγματα. Θα μπορούσαμε να πάμε και πιο μακριά ακόμα. Και να πούμε ότι από τη μια μας ετοιμάζουν πόλεμο και από την άλλη φροντίζουν να χτίσουν «καταφύγια». Είναι η ίδια λογική. Σταματάμε εδώ για την ώρα. Με τη γενική παρατήρηση ότι το σύστημα αφαιρεί κάθε τι που δίνει ουσιαστικό περιεχόμενο και πραγματική χαρά στη ζωή μας, για να το υποκαταστήσει με μηχανικές απομιμήσεις του, χωρίς κανένα χυμό, κάνοντας έτσι τη ζωή μας τελείως επίπεδη και μηχανική.

Αρκεί να μπορούμε να συνεχίσουμε να κινούμαστε και να παράγουμε και να λειτουργούμε το μηχανισμό που φέρνει κέρδη στους κρατούντες.

Και κάτι ακόμη. Είναι λάθος, είναι παγίδα να τα βάζομε με την τεχνολογία. Είναι μια «μάχη» αδιέξοδη από την οποία «επιστρέφει» κανείς στην άκριτη αποδοχή της, στην υποταγή της «παντοδυναμίας» της, σε τελευταία ανάλυση στην υποταγή στο σύστημα.