1978-1998. Τα νεολαιίστικα κινήματα της εικοσαετίας

[Μια αναδρομή στα ξεσπάσματα στο χώρο της εκπαίδευσης, από τους αγώνες ενάντια στο νόμο 815, το κίνημα του '87, τις μαθητικές καταλήψεις του '90-'91 μέχρι και τις κινητοποιήσεις ενάντια στον ν. 2525, που σε πολλές περιπτώσεις συνοδεύτηκαν από νίκες του κινήματος.]

του Γιάννη Βάρλα

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 1999

«Τίποτα δεν έχει αλλάξει, Τίποτα δεν είναι όπως παλιά»

Οι νεολαιίστικοι αγώνες έβαζαν πάντα τη σφραγίδα τους στην ιστορία της χώρας. Ιδιαίτερα από τη μεταπολίτευση και ύστερα, το κίνημα της νεολαίας έδωσε το παρών με χαρακτηριστικά μαζικότητας, μαχητικότητας και πολιτικοποίησης κατά περιόδους, κάτι που το διαφοροποιούσε από το "πριν", ενώ στους κόλπους του διαμορφώθηκαν άνθρωποι και συνειδήσεις, αποκτήθηκαν εμπειρίες δράσης και αντίστασης, κοντραρίστηκαν αντίθετες λογικές με πολύ συγκεκριμένες πρακτικές συνέπειες, επηρεάστηκαν οι εξελίξεις του κεντρικού πολιτικού σκηνικού της χώρας. Ως "σταθμούς" του κινήματος αυτού θα μπορούσαμε να αναφέρουμε:

-Το κίνημα ενάντια στο νόμο 815.

-Το κίνημα του 1987.

-Το κίνημα του '90-'91.

-Τις πρόσφατες μαζικές κινητοποιήσεις μαθητών και νεολαίας ενάντια στον 2525.

Κοινό νήμα που συνδέει την επίθεση των κάθε φορά κυβερνήσεων ήταν και είναι οι ανάγκες του συστήματος για απομαζικοποίηση της παιδείας, μονοπωλιακή "αναπροσαρμογή" της, άρα όρθωση ταξικών φραγμών, ένταση ταξικής επιλογής, αμφισβήτηση του δικαιώματος σε μόρφωση-δουλειά, λιτότητα, πειθάρχηση, τρομοκρατία. Όπως κι αν εκφράστηκαν τα παραπάνω -εξεταστικά, αφαίρεση δικαιωμάτων, πανελλήνιες, πανελλαδικές, διατάγματα, "ξεσκαρτάρισμα"- έβγαζαν πάντα στην επιφάνεια την αντίθεση: σύστημα του εξαρτημένου "μας" καπιταλισμού - πολύπλευρες ανάγκες της νεολαίας. Έτσι, για να συμπληρωθεί η αντίθεση του κόσμου της δουλειάς με τους κηφήνες.

Ο αγώνας ενάντια στο ν. 815

Η καραμανλική Δεξιά έχει διαδεχτεί τη χούντα. Το αντιιμπεριαλιστικό-αντιφασιστικό κίνημα βρίσκεται σε φούντωση. Η πολιτικοποίηση στο πλαίσιο της νεολαίας -κύρια φοιτητικής- έντονη. Τους φοιτητές δεν τους απασχολούν μόνο τα "δικά τους" αλλά και το ΝΑΤΟ, οι βάσεις, η Κύπρος, ο ανταγωνισμός των ιμπεριαλιστικών υπερδυνάμεων. Στο πλαίσιο του κινήματος, δρουν οι δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας και του ρεβιζιονισμού (ΠΑΣΟΚ, "Κ"ΚΕ, "Κ"ΚΕ εσ.) όπως και οργανώσεις της επαναστατικής Αριστεράς με αξιοσημείωτη μαζικότητα και δυνατότητα δημιουργίας γεγονότων.

Όλη την περίοδο πριν από το ξέσπασμα του κινήματος ενάντια στον 815 (1979-80) οι φοιτητές κινητοποιούνταν με διάφορους τρόπους σε αγωνιστική κατεύθυνση. Χαρακτηριστικά αναφέρονται:

"Η πάλη των φοιτητών ενάντια στα πειθαρχικά. Ενάντια στην επιστροφή των φασιστών καθηγητών. Η πάλη για την πρόοδο. Για την κατοχύρωση χρονιάς. Για την υπεράσπιση της Γ Περιόδου. Η πάλη στις φοιτητικές Εστίες. Ο αγώνας των φοιτητών του εξωτερικού για το συνάλλαγμα. Η αντιτρομοκρατική πάλη ενάντια στους φασίστες". ("Για ένα νέο ξεκίνημα" (Να διδαχτούμε από την πορεία του φ.κ.) - Κείμενο της Π.Π.Σ.Π. Θεσ/νίκη Φλεβάρης 79).

Τον Αύγουστο του '78 η κυβέρνηση Καραμανλή μετά από αιφνιδιαστική σύσκεψη υπουργών και πρυτάνεων ψηφίζει στη Βουλή τον αντιφοιτητικό νόμο 815. Με βάση το νόμο αυτό, καταργούνταν η Γ εξεταστική περίοδος όπως και το δικαίωμα μεταφοράς μαθήματος από χρονιά σε χρονιά, ενώ προβλέπονταν ΔΙΑΓΡΑΦΕΣ φοιτητών από τις σχολές έπειτα από ρυθμίσεις που καθόριζαν όριο κατοχύρωσης μαθημάτων στα έτη σπουδών ή και στο πτυχίο. Έτσι, εδώ οι φραγμοί και η ταξική επιλογή μπαίνουν μ' έναν άμεσο τρόπο: σκληρά εξεταστικά - ξεκαθάρισμα των σχολών. Μαζί μ' αυτά θεσμοθετείται και η λεγόμενη "συνδιοίκηση" μέσω των τριμερών τομέων (με υποχρεωτικές εκλογές μάλιστα), ικανοποιώντας έτσι το όνειρο των πάσης φύσης ρεφορμιστών. Δεν έλειψε βέβαια και η επίθεση στο Ε.Δ.Π. (διαφορετικό από το σημερινό Δ.Ε.Π.) με τη διάλυση του κλάδου των βοηθών και την προσπάθεια δημιουργίας ενός πιο "ευκίνητου" στρώματος, των "επιστημονικών συνεργατών".

Πριν ξεσπάσουν οι αγώνες ενάντια στον 815 πραγματοποιήθηκαν και άλλοι σημαντικοί αγώνες:

Ο αγώνας των φοιτητών της Πάτρας (Μάρτης 78)

Η τρίμηνη απεργία του Ε.Δ.Π. (Φλεβάρης-Ιούνης 78)

Στην Πάτρα ξεκινά αγώνας με αίτημα την κατοχύρωση χρονιάς και τη δυνατότητα μεταφοράς μαθημάτων στο πτυχίο. Κορύφωση αποτέλεσε η κατάληψη του "Παραρτήματος" (κτίριο του Παν/μίου στο κέντρο της πόλης), κατάληψη με πολύ μεγάλη μαζικότητα, συγκρότηση (επιτροπές Τύπου, περιφρούρησης, ραδιοσταθμός, πολιτιστικές εκδηλώσεις, εφημεριδάκι), με πρωτοβουλία δυνάμεων του αγωνιστικού φ.κ. (ΠΠΣΠ, ΑΑΣΠΕ κ.λπ.), με τη χυδαία αντίθεση της "Κ"ΝΕ ("ομάδα αλητών" ονόμαζαν οι ρεφορμιστές τους αγωνιστές φοιτητές, κάτι που έγινε δεκτό στις στήλες του τοπικού ακροδεξιού Τύπου με μεγάλη ευχαρίστηση) και με το τρομοκρατικό χτύπημά της (40 συλλήψεις).

Το 1978-Οκτ. '79 χαρακτηρίζεται από έντονες διεργασίες στο φ.κ. Συνελεύσεις, επιμέρους αγώνες και κυρίως αντιπαράθεση δύο γραμμών στο κίνημα. Της γραμμής για κατάργηση του νομού και αυτής της "αποδυνάμωσης", "διόρθωσής" του ή αντιμετώπισής του ως δευτερεύοντος ζητήματος. Την κατάργηση την πάλευε το αγωνιστικό ρεύμα, στους κόλπους του οποίου όμως δεν υπήρχε πάντα συνέπεια (βλέπε και ταλαντεύσεις των ΑΑΣΠΕ, Β' Πανελλαδική (διάσπαση του "Ρήγα Φεραίου")), ενώ τη ρεφορμιστική γραμμή εξέφραζαν οι ΠΑΣΠ, "Κ"ΝΕ, Δ.Α. (Ρ.Φ.). Τον Οκτώβρη του '78 κυκλοφορούν κοινές προκηρύξεις των ΠΠΣΠ - Β' Πανελλαδικής, αλλού ξεσπούν αποχές, αλλού η ψήφιση των πλαισίων της "Κ"ΝΕ (με τη συμπαράσταση πολλές φορές της ελαχιστότατης ΔΑΠ) "παγώνει" τους αγώνες.

Με το μπάσιμο της ακαδημαϊκής χρονιάς του '79, αρχίζουν νέες κινητοποιήσεις με μαζική συμμετοχή πρωτοετών. Χαρακτηριστικά στοιχεία:

Η ένταση της κρατικής βίας-τρομοκρατίας, το χτύπημα από τα ΜΑΤ των διαδηλώσεων, στις 25/10 (εισβολή στη Νομική και 9 συλλήψεις), στις 1/11 (40 συλλήψεις, 25 σε δίκη).

Το άπλωμα των καταλήψεων σ' όλη τη χώρα, η μεγάλη μαζικότητα σ' αυτές, σημαντικός ο ρόλος των δυνάμεων της επαναστατικής Αριστεράς. (1/12 κατάληψη Χημείου, 8/12 κατάληψη ΦΜΣ - Φυσικείου, 11/12 κατάληψη Νομικής). Πολλές Γ.Σ. ψηφίζουν ΑΠΟΧΗ από τη Γ' εξεταστική περίοδο, ενώ οι διαδηλώσεις των συντονιστικών επιτροπών είναι μαζικότατες.

Η δραστηριοποίηση του σοσιαλφασιστικού μηχανισμού της "Κ"ΝΕ με τραμπουκισμούς ενάντια στους αγωνιστές, σε συνεργασία πολλές φορές με ασφαλίτικους μηχανισμούς (πορεία Πολυτεχνείου, επίθεση στο Χημείο). (Βλέπε και μπροσουράκι "Η αντεπαναστατική βία της "Κ"ΝΕ και τα χαρακτηριστικά της", Έκδοση της Κ.Ο. Σπουδάζουσας του ΚΚΕ(μ-λ) Δεκ. 79).

Οι ελιγμοί των ΠΑΣΠ-"Κ"ΝΕ (πλειοψηφία ΕΦΕΕ) για κλείσιμο του αγώνα.

Στις 3/1/80 η κυβέρνηση Καραμανλή παίρνει πίσω τον 815. Στο τέλος της ίδιας χρονιάς θα δολοφονήσει τους Κουμή  -Κανελλοπούλου μετά το ματοκύλισμα της απαγορευμένης πορείας του Πολυτεχνείου προς την πρεσβεία των αφεντικών - φονιάδων των λαών.

Η απόσυρση του νόμου ήταν μια μεγάλη νίκη του φ.κ. Ανέστειλε την επίθεση του συστήματος. Αποτέλεσε παρακαταθήκη για το αύριο. Ξεμπρόστιασε τους ψεύτικους φίλους του κινήματος. Παρ' όλα αυτά, η εφεδρεία του ΠΑΣΟΚ για το σύστημα δεν είχε παιχτεί ακόμα.

Η παπανδρεϊκή αντιπολίτευση αποτελούσε τον επικίνδυνο κυματοθραύστη για το κίνημα. Οι δυνάμεις του ρεβιζιονισμού από την άλλη και κύρια το "Κ"ΚΕ (με τις πλάτες της σοσιαλιμπεριαλιστικής Σ. Ένωσης) επηρέαζαν μεγάλες μάζες νεολαίων. Οι δυνάμεις της επαναστατικής Αριστεράς δεν μπόρεσαν ν' απαλλαγούν ούτε από διαλυτικές και αυτονομίζουσες τάσεις ούτε από μιμητισμούς, κι όλα αυτά χωρίς να μηδενίζεται η σημαντική τους συνεισφορά.

Το φ.κ. του 1987

Έχει αναλάβει εδώ και μεγάλο διάστημα τα ηνία της χώρας η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ. Η σοσιαλδημοκρατική διαχείριση αρχίζει να δείχνει σιγά σιγά το πρόσωπό της. Η κυβέρνηση έχει ήδη θεσμοθετήσει το νόμο-πλαίσιο (1982), τον κακόφημο 1268. Εισαγωγή των εξαμήνων, η εξεταστική περίοδος του Σεπτέμβρη απειλείται, η "συνδιοίκηση" (με τις αυταπάτες της "συμμετοχής" και "συνυπευθυνότητας") έχει θεσμοθετηθεί και εφαρμόζεται (πολλές οι καρέκλες για ΠΑΣΠ, ΠΣΚ-"Κ"ΝΕ και Δ.Α.). Το άσυλο θεωρείται μόνο "φοιτητικό προνόμιο" και τίθεται υπό αίρεση από τα "συνδοιηκητικά" με τις ψήφους των "δημοκρατών" της ΠΑΣΠ. Προβάλλεται το απατηλό σύνθημα της "αναβάθμισης" των σπουδών, στο όνομα της οποίας σκληραίνουν τα εξεταστικά και οι αυθαιρεσίες των καθηγητάδων, πληθαίνουν τα μαζικά κοψίματα στις εξετάσεις, εισάγονται αντιφοιτητικές ρυθμίσεις για τον αριθμό των μαθημάτων κάθε χρονιάς (το κακόφημο ν+3), τα προαπαιτούμενα μαθήματα, λειτουργούν τα πειθαρχικά, καταργούνται τα ΚΑΤΕΕ και στήνονται τα ΤΕΙ, με υποχρεωτικές παρακολουθήσεις (ν. 1404) στο πλαίσιο της προσπάθειας του συστήματος για στροφή προς την τεχνική εκπαίδευση.

Στην "αναβάθμιση" του ΠΑΣΟΚ και της ΠΑΣΠ, η "Κ"ΝΕ (όπως και ο μειοψηφικός Δ.Α.) αντιπροτείνει τη "δημοκρατική αναβάθμιση". ΠΣΚ-"Κ"ΝΕ φτάνει στο σημείο να προτείνει "αντιιμπεριαλιστικά προγράμματα σπουδών". Όλο αυτό το διάστημα στήριζε την ΠΑΣΠ, αποδεχόταν τα "θετικά" του 1268, έκανε ό,τι περνά από το χέρι της για να ευνουχίσει το φ.κ. Ανάλογη βέβαια ήταν και η στάση του "Κ"ΚΕ προς το ΠΑΣΟΚ. Ωραιοποίησή του, στήριξή του και... "κριτική του" γιατί το δεύτερο προτιμούσε την αυτοδυναμία και δεν το "έπαιζε" όσο θα ήθελε στο κεντρικό αστικό πολιτικό παιχνίδι.

Χαρακτηριστική η εμφάνιση της ΔΑΠ σ' ένα χώρο όπου παραδοσιακά δεν είχε θέση. Άλλοι της έστρωσαν το δρόμο. Κι αυτή προχώρησε σαν η πιο συνεπής και καθαρή έκφρασή τους.

Οι δυνάμεις του λεγόμενου "χώρου" σε σύγχυση. Άλλοτε παραιτημένες ("τελείωσε πια το φ.κ."), άλλοτε "γραφικές" (παράδειγματικές ενέργειες κ.λπ.).

Κι ενώ είναι κάπως έτσι η κατάσταση όσον αφορά τις δυνάμεις, το κίνημα δεν θ' αργήσει να ξεσπάσει και πάλι, αυτή τη φορά ενάντια στην παπανδρεϊκή "σοσιαλιστική" διαχείριση του ελληνικού εξαρτημένου καπιταλισμού. Με υπουργό Παιδείας τον Τρίτση, το ΠΑΣΟΚ περνά νέα αντιφοιτητικά μέτρα. Προωθούνται μέτρα για τις Εστίες, περικόπτονται δαπάνες για τη σίτιση και στέγαση των φοιτητών, κάτι που οξύνει το ήδη οξυμένο για τους φοιτητές (ιδίως στην επαρχία) στεγαστικό. Προωθούνται τα ΕΟΚικά προγράμματα CΟΜΜΕΤ και ERASMUS στην κατεύθυνση βαθέματος της εξάρτησης της παιδείας απ' την ΕΟΚ και όξυνσης της ταξικής επιλογής. Βέβαια και οι εισακτέοι στα ΑΕΙ-ΤΕΙ μειώνονται χρόνο με το χρόνο.

Τον Οκτώβρη του '87 αρχίζουν μαζικές (νέο στοιχείο για τα ΠΑΣΟΚικά χρόνια) γενικές συνελεύσεις, όπου εκφράζεται η αντίθεση των φοιτητών σε όλα τα παραπάνω προωθούμενα των τελευταίων χρόνων. Διαμορφώνεται ένα δυναμικό που αντιτίθεται στην απάτη της "αναβάθμισης", στη "συνδιοίκηση", στις εξεταστικές ρυθμίσεις, στη λιτότητα (σίτιση-στέγαση-δωρεάν συγγράμματα), στην πολιτική των ταξικών φραγμών. Στο δυναμικό αυτό συμμετέχουν και οργανωμένες δυνάμεις, χωρίς βέβαια τη συγκρότηση και οργάνωση των ετών 1978-80, ανάμεσα σ' αυτές και οι Αγωνιστικές Κινήσεις, ενώ εκφράζονται και οι αντιθέσεις για τους στόχους και το χαρακτήρα του κινήματος (αντιιμπεριαλιστικό, αντιαναβαθμισιακό; κίνημα "μορφών πάλης";).

Η Πάτρα και πάλι αποτελεί θα μπορούσαμε να πούμε "σημείο εκκίνησης" των κινητοποιήσεων, όταν στις 12-13/10 μαζική κινητοποίηση με αφορμή το στεγαστικό καταλήγει σε κατάληψη της Νομαρχίας. Έχει προηγηθεί απόπειρα κατάληψης ξενοδοχείου, σύγκρουση με τα ΜΑΤ και μαζική διαδήλωση στο κέντρο της πόλης. Η ΠΣΚ-"Κ"ΝΕ ξεπουλά τελικά την κατάληψη της Νομαρχίας.

Στην Αθήνα καταλαμβάνονται το Χημείο, η Νομική, το Πολυτεχνείο, η Φιλοσοφική και το κύμα απλώνεται πανελλαδικά. Κι ενώ η κυβερνητική ΠΑΣΠ είναι ενάντια στους αγώνες, η ΠΣΚ- "Κ"ΝΕ τη στηρίζει (στην ΕΦΕΕ, σε ΔΣ και ΓΣ) ενάντια στις καταλήψεις, ενώ αλλού (πάντα δέσμια της λογικής της "αύξησης των δαπανών για την παιδεία" και της προτασεολογίας) βρίσκεται στη δύσκολη θέση να συμμετάσχει σε μαζικές κινητοποιήσεις με το πολιτικό άγχος... να τις κλείσει. Μια τέτοια κινητοποίηση ήταν και η διαδήλωση στις 13/11/87 που χτυπιέται στη Σταδίου από τα ΜΑΤ μετά από απαγόρευσή της λόγω της επίσκεψης του... οικουμενικού πατριάρχη.

Ο χώρος των Συσπειρώσεων που συμμετείχε στο "μπλοκ των καταλήψεων" δεν είχε πάντα ξεκάθαρο το τι ήθελε. Ψήφιζε πλαίσια με τον ΔΑ, αλλά πολλές φορές και με την "Κ"ΝΕ, πρότεινε "αντιμαθήματα", αλληθώριζε σε αιτήματα "αύξησης των δαπανών", τμήμα του αγνοούσε παντελώς την εξάρτηση της Παιδείας και του συστήματος συνολικά. Αδυνατούσε να δώσει μια συνολική προοπτική στο κίνημα.

Οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται μέχρι το Δεκέμβρη, εκφραζόμενες είτε με καταλήψεις είτε με διαδηλώσεις της ΕΦΕΕ ή των συντονιστικών επιτροπών που έχουν αντικαταστήσει τα ανενεργά πλέον ΔΣ εκείνη την περίοδο. (30/10, 4/11 κατάληψη ξενοδοχείου απ' τους φοιτητές των ΤΕΙ, χτύπημα από ΜΑΤ, 13/11, 16/11, 17/11 επέτειος Πολυτεχνείου, επεισόδια με ΠΑΣΚίτες στην προσπάθεια κατάθεσης στεφανιού των Δροσογιάννη-Τρίτση, 19/11, 7/12, 9/12).

Επιμέρους αιτήματα καταχτιούνται, στη γενικότητά τους όμως οι καταλήψεις "κλείνουν" με πλαίσια που έχουν τη στήριξη και της ΔΑΠ.

Είναι φανερό πως το κίνημα του '87 δεν είχε ν' αντιμετωπίσει ένα σημείο αιχμής της επίθεσης (όπως π.χ. ο ν. 815 ή ο ν. 2525 σήμερα). Βεβαίως οι ν. 1268, 1404, όλο το πλαίσιο που αναφέρθηκε αρχικά αποτελούν για την περίοδο βασικά στοιχεία της επίθεσης. Και άφησε κι αυτό το κίνημα τις παρακαταθήκες του, ξεμπροστιάζοντας μια υποτίθεται "δημοκρατική" κυβέρνηση που ποτέ δεν έπαψε να είναι το ίδιο αντιλαϊκή όπως οι προηγούμενες (και επόμενες) νεοδημοκρατικές ή ΠΑΣΟΚικές κυβερνήσεις. Έβγαλε για μια ακόμα φορά στη φόρα την αντίθεση των ρεφορμιστικών αντιλήψεων και του αγωνιστικού φ.κ., όπως και το πόσο αναγκαία είναι η συγκρότηση του δεύτερου σε ξεκάθαρη αριστερή - αντιιμπεριαλιστική - αντικαπιταλιστική κατεύθυνση, η σύνδεσή του με τα άλλα νεολαιίστικα κινήματα (το μαθητικό δεν είχε ακόμα εκδηλωθεί) αλλά και το λαϊκό κίνημα συνολικότερα.

Το κίνημα του 90-91

Η Δεξιά με το Μητσοτάκη και πάλι στην εξουσία. Ο υπουργός Παιδείας Κοντογιαννόπουλος κατεβάζει νέο αντιδραστικό - αντιφοιτητικό νομοσχέδιο. Η φιλοσοφία του ίδια: ταξικοί φραγμοί, εξετάσεις, "ρύθμιση" των εισακτέων, "αναπροσαρμογή της παιδείας", πειθάρχηση. Στο στόχαστρο μπαίνουν απροκάλυπτα και φανερά πια και οι μαθητές (βαθμολογία στο δημοτικό, κατάργηση αδικαιολόγητων απουσιών, "ποδιά", έλεγχος της συμπεριφοράς των μαθητών). Στα ΑΕΙ-ΤΕΙ πλάι στ' άλλα μπαίνει και πάλι χέρι στο άσυλο, ποινικοποιούνται οι αγώνες, ενώ "αγγίζεται" για πρώτη φορά η επετηρίδα των εκπαιδευτικών.

Την περίοδο αυτή πρωτοκάνει την εμφάνισή του ως κίνημα το μαθητικό. Όχι πως τα προηγούμενα χρόνια δεν υπήρχαν επιμέρους μαθητικές κινητοποιήσεις, αποχές, σπέρματα οργανωμένης δράσης. Η διαφορά είναι ότι τώρα οι μαθητές βγαίνουν στο προσκήνιο συνολικά, μαζικά, με στοιχεία συντονισμού ανάμεσά τους, καταλαμβάνουν τα σχολεία τους σιγά σιγά σε πανελλαδικό επίπεδο, διαδηλώνουν, δημιουργούν όργανα πάλης, συγκρούονται με την κυβερνητική επίθεση. Βεβαίως η ενστικτώδικη αντίθεση στην αστική πολιτική θεωρείται αντίθεση στην πολιτική γενικά, ενώ και μόνο το γεγονός της αντίθεσης σ' ένα νόμο, σε μια κυβέρνηση, και του αγώνα δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί... πολιτικό. Το ζητούμενο βέβαια της πολιτικοποίησης με την ουσιαστική σημασία του όρου εξακολουθεί να παραμένει ανοιχτό. Θα εξελίσσονταν αλλιώς τα πράγματα αν δεν ήταν.

Πλάι στους μαθητές, ξανά πάλι οι φοιτητές. Ξανά μαζικές Γ.Σ., ζωντανές, με αντιπαραθέσεις, προβληματισμούς. Οι καταλήψεις με αίτημα την απόσυρση του νομοσχεδίου Κοντογιαννόπουλου αγκαλιάζουν το σύνολο σχεδόν των σχολών. Οι δυνάμεις του ρεφορμισμού απομονώνονται (η ΠΑΣΠ -πολύ πάει να την πει κανείς έστω και ρεφορμιστική- αποδυναμωμένη, ο Δ.Α. (Ρ.Φ.) διαλυμένος, η "Κ"ΝΕ βαθιά λαβωμένη και αδυνατισμένη απ' τη μαζική αποχώρηση νεολαίων της προς τ' αριστερά. Εχει βλέπετε προηγηθεί η κατάρρευση του (αν)υπαρκτού σοσιαλισμού, η συγκυβέρνηση με τη Δεξιά...)

Όμως και στο πλαίσιο του "αντιρεφορμιστικου" χώρου κυριαρχούν λαθεμένες απόψεις. Το "κίνημα των καταλήψεων" (λες και το ζητούμενο είναι απλά η μορφή της πάλης), τα αιτήματα για παραίτηση του υπουργού (λες και το πρόβλημα βρίσκεται στα πρόσωπα κι όχι στην πολιτική του συστήματος, όργανο του οποίου είναι η κυβέρνηση κι ο υπουργός), η υπερτίμηση του κινήματος πολλές φορές ("φοιτητές ίσον εργατική τάξη", "εμπρός για κατάληψη της Αθήνας") από δυνάμεις που πριν από κάποια χρόνια με την ίδια ευκολία το υποτιμούσαν ("φοιτητές ίσον μικροαστοί", "αυριανά στελέχη", "τελείωσε το φ.κ.") είναι κάποια ενδεικτικά.

Παρ' όλα αυτά, το κίνημα ανέδειξε ένα πολύ αξιόλογο δυναμικό τόσο ανάμεσα στις νέες γενιές φοιτητών όσο και στους μαθητές. Χιλιάδες έβγαλε στο δρόμο, τους διαπαιδαγώγησε, τους οδήγησε αντικειμενικά να συγκρουστούν με μια αντιλαϊκή κυβέρνηση, με τους μηχανισμούς καταστολής της, με το σύστημα που για μια ακόμα φορά ποδοπατούσε τις ανάγκες τους.

Στις 15 Νοέμβρη του '90 πραγματοποιείται η πρώτη διαδήλωση φοιτητών. Το πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο στις 6 Δεκέμβρη έχει πάνω από 10.000 κόσμο. Στις 14 Δεκέμβρη το συλλαλητήριο που αποφασίζουν οι συντονιστικές επιτροπές ΑΕΙ-ΤΕΙ χτυπιέται απ' τα ΜΑΤ έξω απ' το υπουργείο παιδείας. Νέα πανεκπαιδευτική πορεία στις 18. Η κυβέρνηση αποσύρει τα προεδρικά διατάγματα για τις απουσίες και το "πόιντ σίστεμ".

Οι καταλήψεις συνεχίζονται ακόμα και κατά τη διάρκεια των γιορτών. Μετά τις γιορτές κι ενώ η κυβέρνηση κρατά "σκληρή" στάση, τραμπούκοι, ΟΝΝΕΔίτες και "αγανακτισμένοι γονείς" επιχειρούν "ανακαταλήψεις σχολείων". Σε μια τέτοια "επιχείρηση" δολοφονείται (8 Γενάρη) ο αγωνιστής καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας, μέλος του ΕΑΜ, στο σχολικό συγκρότημα Βουδ της Πάτρας όπου συμπαραστεκόταν έμπρακτα. Δολοφόνοι οι φασιστοσυμμορίτες Καλαμπόκας-Σπίνος-Μαραγκός, υποκινητής και αυτουργός η κυβέρνηση της Ν.Δ. Το γεγονός ξεσηκώνει θύελλα αντιδράσεων σ' όλη την Ελλάδα. Στις 10 Γενάρη, μέρα της κηδείας, πορεία με 100.000 διαδηλωτές στην Αθήνα. Τα ΜΑΤ χτυπούν την πορεία, ενώ καίγεται με δακρυγόνα το "Κ. Μαρούσης" και μαζί μ' αυτό 5 άνθρωποι. Τα επεισόδια συνεχίζονται και το επόμενο διήμερο σ' όλο το κέντρο της Αθήνας με χιλιάδες λαού στο πλευρό της νεολαίας. Ο Κοντογιαννόπουλος παραιτείται, τον αντικαθιστά ο Σουφλιάς. Τα μέτρα αποσύρονται.

Ξανά νίκη για το κίνημα. Αναχαίτιση και καθυστέρηση της επίθεσης. Οι αδυναμίες βέβαια και πάλι ορατές όσον αφορά την παραπέρα πολιτικοποίησή του (σύνδεση με τ' άλλα κινήματα, παραπέρα συγκρότησή του, βαρύτητά του σε σοβαρά πολιτικά γεγονότα όπως π.χ. ο πόλεμος του Κόλπου, το ζήτημα της ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ). Ήταν ωστόσο ελπιδοφόρο και για έναν ακόμα λόγο: Γιατί λαός και νεολαία βγήκαν και πάλι στους δρόμους σε μια περίοδο όπου προπαγανδίζονται το "τέλος της ιστορίας", η "αποτυχία του κομμουνισμού", η συκοφάντηση οτιδήποτε αριστερού και προοδευτικού, το "ατομικό βόλεμα".

Το ΠΑΣΟΚ θα διαδεχτεί και πάλι τη Ν.Δ., όχι βέβαια με τα φόντα του '81, ωστόσο θα "παγώσει" προσωρινά κάπως τα πράγματα. Το κίνημα όμως φαίνεται για άλλη μια φορά πως αναπτύσσεται κατά κύματα, με το κάθε επόμενο πιο ισχυρό από το προηγούμενο (για να θυμηθούμε λίγο και τον Μάο Τσε Τουνγκ).

Το σημερινό μαθητικό και νεολαιίστικο κίνημα

Φτάνοντας στο σήμερα. Η ΠΑΣΟΚική Δεξιά με το Σημίτη επικεφαλής προχωρά σε μια επίθεση χωρίς προηγούμενο, χωρίς να λογαριάζει πολιτικό κόστος, χωρίς περιθώρια "λαϊκισμών" και ψευτοπαραχωρήσεων, στο δρόμο του λεγόμενου "εκσυγχρονισμού", (ή για να λέμε τα πράγματα με τ' όνομά τους, του "νέου μεσαίωνα"), πιεσμένη από τ' αφεντικά να "προλάβει το τραίνο της ΟΝΕ". Σκληρή στάση σ' όσους μπαίνουν στο στόχαστρο, τις "συντεχνίες" και "ομάδες" όπως αποκαλεί... το λαό. Αγρότες, συνταξιούχοι, εργαζόμενοι (Ιονική, Ολυμπιακή, δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι), καθηγητές, δάσκαλοι, αδιόριστοι, μαθητές, φοιτητές, άνεργοι, ξένοι εργάτες... κι ο κατάλογος καλά κρατεί.

Ο Αρσένης κατεβάζει έτσι τον Αύγουστο του '97 τον κατάπτυστο ν. 2525, με "ρυθμίσεις" που αφορούν το σύνολο της παιδείας κι όλους όσοι εμπλέκονται σ' αυτήν (και όχι μόνο...). Φαίνεται ότι για το σύστημα "δεν πάει άλλο". Πρέπει να ισοπεδώσει δικαιώματα, κατακτήσεις, πράγματα που θεωρούνταν "δεδομένα" (άλλο το τι αίμα χύθηκε για να κερδηθούν) για να κάνει ακόμα πιο μαύρο το ήδη μαύρο παρόν και το μέλλον λαού και νεολαίας. Καταργεί την επετηρίδα των εκπαιδευτικών, "αξιολογεί" τους εκπαιδευτικούς (άραγε ποιος και με τι δεδομένα;), θεσπίζει ένα ασφυκτικό εξεταστικό πλαίσιο στα σχολεία, απαραίτητο για ένα ριζικό και μαζικό "κοσκίνισμα" (μέσα από κάθε είδους τεστ, εξετάσεις γραπτές και προφορικές, τοπικές και πανελλαδικές και με ρυθμίσεις τέτοιες που και ο "μέτριος" μαθητής θα έχει πρόβλημα). Ανάλογα βέβαια επιδιώκει και τη ριζική αλλαγή του τοπίου στα ΑΕΙ-ΤΕΙ (απαξίωση πτυχίων, δημιουργία ΤΕΕ, νέες "συμπληγάδες", ενώ πρέπει και να "τελειώνει" με άσυλο, πορείες κ.λπ.).

Οι πρώτες αντιδράσεις ενάντια στο νόμο ήρθαν με το μεγαλειώδες κίνημα των εκπαιδευτικών και ειδικότερα των αδιόριστων εναντία στο διαγωνισμό-παρωδία του Ιούνη '98, με πολύ μεγάλη συμπαράσταση από μεριάς λαού. Το κίνημα του Ιούνη ανησύχησε την κυβέρνηση, ξεφτίλισε το εγχείρημά της, διαπαιδαγώγησε τους αγωνιστές αυτούς ωθώντας τους να συγκρουστούν με ένα σύστημα και μια κυβέρνηση που ποδοπατά τις ανάγκες τους με τον πιο ξεδιάντροπο τρόπο. Ήδη ο νόμος "κουρελιάζεται" στις συνειδήσεις των εκπαιδευτικών, μαθητών, φοιτητών αλλά και γονέων των πλατιών λαϊκών στρωμάτων.

Το μ.κ. ξαναβγαίνει έτσι στο δρόμο, σ' ένα κύμα πιο ψηλό απ' το '90-91. Τώρα δεν έ-χούμε "Δεξιά", έχουμε "ΠΑΣΟΚ", τώρα μια ήττα της κυβέρνησης θα έχει πολύ πιο μεγάλη βαρύτητα από πριν (από την απόσυρση του 815 π.χ. ή του ν/σ Κοντογιαννόπουλου), θα καθυστερήσει μια επίθεση που "δεν παίρνει" καθυστέρηση πια για το σύστημα, θα παραδειγματίσει θετικά και τ' άλλα κομμάτια του λαού (αποτελεσματικός ο αγώνας, εμείς τι κάνουμε;). Τώρα το σύστημα δεν διαθέτει τις εύκολες εφεδρείες. Τώρα ολοένα και περισσότερο οι μάζες αποδεσμεύονται από την επιρροή των κυρίαρχων αστικών κομμάτων. Τώρα οι δυνάμεις του ρεφορμισμού δεν έχουν τα φόντα του "πριν", δεν μπορεί το σύστημα να τους "ξελασπώσει" και να τους δώσει "νίκες", δεν υπάρχει βέβαια και ο (αν)υπαρκτός σοσιαλισμός. Κι αυτά ισχύουν άσχετα αν το "Κ"ΚΕ "παίζει" με το κίνημα και ζητά "κάτι" απ' την κυβέρνηση για να μπορέσει να το "κλείσει". Η λογική βέβαια που το χαρακτηρίζει είναι αυτή της "διόρθωσης" του νόμου ή του "να μείνει στα χαρτιά", ενώ για ένα ολόκληρο διάστημα υποτιμά τελείως την ανάγκη της πάλης εναντίον του. Η αντίθεση ανάμεσα στη λογική της ΑΠΟΣΥΡΣΗΣ του νόμου και της προτασεολογίας ξαναβγαίνει στην επιφάνεια.

Από τις αρχές του Νοέμβρη οι μαθητές κάνουν συνελεύσεις, διαδηλώνουν, καταλαμβάνουν τα σχολεία τους, κλείνουν τους δρόμους, δημιουργούν συντονιστικά. Πριν τις γιορτές τα υπό κατάληψη σχολεία αγγίζουν τα 2.000 πανελλαδικά. Οργανώνονται μαζικά συλλαλητήρια με συμμετοχή και φοιτητικών συλλόγων και εκπαιδευτικών (3/11, 4/11 Αθήνα-Θεσ/νίκη, 11/11, 12/11, 17/11, Πολυτεχνείο (κοινή δράση "Κ"ΝΕ-ΜΑΤ), 20/11, 26/11, 9/12, 15/12 (απεργία ΓΣΕΕ)). Κι ενώ η κυβέρνηση συκοφαντεί ("υποκινούμενοι μαθητές", "φθορές", "ναρκωτικά" κ.λπ.) δηλώνοντας ανυποχώρητη και... αισιόδοξη πως μετά τις γιορτές θα "κλείσει" το κίνημα, οι μαθητές δείχνουν εξίσου ανυποχώρητοι. Οι καταλήψεις ξαναφουντώνουν, παρεμβαίνουν εισαγγελείς, νέα πανεκπαιδευτική διαδήλωση στις 15/1 συσπειρώνει 20.000 κόσμο. Η αντίθεση οξύνεται. Οι φοιτητές κινητοποιούνται κι αυτοί, όχι όπως στα επίπεδα του '90-91 (όχι ακόμη;), αρκετές σχολές μπαίνουν σε καταλήψεις. Οι καθηγητές κρατούν σε γενικές γραμμές καλή στάση ωστόσο το ζήτημα ΤΟΥΣ ΑΦΟΡΑ και πρέπει να ξεπεραστούν οι λογικές απλής συμπαράστασης. Τα σχολεία καθημερινά γίνονται πεδία αντιπαράθεσης ανάμεσα σε μαθητές, καθηγητές και γονείς-συμπαραστάτες και σε στημένους και "αγανακτισμένους γονείς". Το παιχνίδι των "ανακαταλήψεων" δεν είναι τόσο εύκολο για το ΠΑΣΟΚ. Ο ΣΥΝ προτείνει "πάγωμα" του νόμου για ένα χρόνο, κάτι που υιοθετήθηκε κάποια στιγμή και απ' το "Κ"ΚΕ, όχι όμως και απ' το Σημίτη που στην ουσία μεταθέτει το πρόβλημα. Νέα πανεκπαιδευτικά συλλαλητήρια στις 19/1 το απόγευμα και στις 21/1 σε όλες σχεδόν τις μεγάλες πόλεις της χώρας (Αθήνα, Θεσ/νίκη, Πάτρα, Χανιά, Ηράκλειο, Πύργος, Ξάνθη κλπ). Παρά την αγωνιστική διάθεση όμως του μαθητόκοσμου, το κίνημα οδηγείται σε υποχώρηση (σημαντικός ο ρόλος του "Κ"ΚΕ στην έκβαση αυτή), προσωρινή θα έλεγε κανείς αφού ούτε οι αιτίες γέννησής του έπαψαν να υπάρχουν, το αντίθετο μάλιστα, η επιστροφή στα θρανία θα βρει τους μαθητές ακόμα πιο απογυμνωμένα αντιμέτωπους με την επίθεση, όπως αυτή και αν εκφράζεται.

Πιθανή απόσυρση του νόμου θα αποτελούσε πολύ σημαντική νίκη, όχι μόνο για το νεολαιίστικο κίνημα, αλλά και για όλο το λαϊκό κίνημα. Ο αγώνας, βέβαια, ενάντια στο νόμο δεν έχει σταματήσει. Οι παρακαταθήκες, απ' την άλλη, του πρόσφατου κινήματος είναι σημαντικότατες σε πολλά επίπεδα. Η "γενιά" αυτή διαπαιδαγωγήθηκε με τη ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ και την ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ, κόντρα στο πρότυπο ατομισμού και υποταγής που θέλει να περάσει στο λαό η αστική τάξη. Στράφηκε ενάντια στην ταξική παιδεία και "ανακάλυψε" το μονόδρομο του κινήματος. Όσον αφορά το κίνημα, υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά που πρέπει: Να συνδεθεί με τ' άλλα κινήματα στην εκπαίδευση, να αποκτήσει χαρακτηριστικά πολιτικοποίησης, να συναντήσει την προοπτική γι' αυτό αλλά και για ολόκληρο το λ.κ. που δεν είναι ούτε οι προτάσεις για "αναβάθμιση", δαπάνες, "σύγχρονο σχολείο" -όπως κι αν βαφτίζονται κάθε φορά- ούτε "το άλλο σχολείο" στα πλαίσια αυτού του κοινωνικοοικονομικού συστήματος (ακούγεται κι αυτό από δυνάμεις... επαναστατικές), αλλά μια άλλη κοινωνία απαλλαγμένη από εξάρτηση-καταπίεση-εκμετάλλευση.

Ήδη στην κοινωνία κάτι έχει αρχίσει ν' αλλάζει στην Ελλάδα και διεθνώς. Οι αγώνες που έρχονται μπροστά μας, σε πολλά θα διαφέρουν απ' αυτούς του χθες...