Βιβλιοπαρουσίαση: «Μην πυροβολείτε τον χαρταετό» της Φεριντέ Τσιτσέκογλου

του Δημήτρη Παυλίδη

Η συγγραφέας του βιβλίου φυλακίστηκε για 4 χρόνια στις τουρκικές φυλακές αμέσως μετά την επικράτηση της χούντας του Εβρέν (Σεπτέμβρης του 1980). 

Το βιβλίο παρουσιάζει στιγμές από τη ζωή των φυλακισμένων γυναικών στην Τουρκία. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Έναυσμα» το 1999

Η βιβλιοπαρουσίαση αυτή είχε σχεδιαστεί στο χαρτί εδώ και έναν περίπου χρόνο. Για διάφορους λόγους δεν προλάβαινε να ολοκληρωθεί και να δοθεί για δημοσίευση. Όμως, σ' αυτό το χρονικό διάστημα, ο μικρός Μπαρής επέμενε να μένει ζωντανός στη σκέψη και, όχι λίγες φορές, να μπλέκεται με την πραγματικότητα που έφερναν οι ειδήσεις από την άλλη όχθη του Αιγαίου. Άλλοτε να ταξιδεύει μέσα στις φλόγες της κουρδικής οργής που αγκάλιασαν όλο τον κόσμο τους πρώτους μήνες αυτής της χρονιάς, άλλοτε να ξεπροβάλει μέσα από τα ερείπια και την απόγνωση που άφησε πίσω του ο σεισμός της Μαύρης Θάλασσας κι άλλοτε να βρίσκεται δίπλα στους ηρωικούς εξεγερμένους δεσμώτες στις τουρκικές φυλακές. Πρόσφατα σαν να βρέθηκε κρυμμένος πίσω από μια είδηση που έκανε το γύρο του κόσμου: Ο πρόεδρος της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Παιδιών του δικηγορικού συλλόγου του Ντιγιαρμπακίρ, Αρίφ Αλτουνκαλέμ, κατήγγειλε ότι στην Τουρκία καταδικάζονται παιδιά σε θάνατο από τα δικαστήρια κρατικής ασφάλειας ενώ παράλληλα εκατοντάδες παιδιά κάτω των 15 χρονών(!) βρίσκονται στις φυλακές για "εγκλήματα κατά του κράτους"!!

Η Φεριντέ Τσιτσέκογλου με το πρώτο διήγημα της με τίτλο "Μην Πυροβολείτε Τον Χαρταετό" (Εκδόσεις Καστανιώτη, σειρά "Οι Ορίζοντες Των Βαλκανίων", 1998) αρχίζει με μια αξιόλογη διαδρομή στη νέα τουρκική λογοτεχνία της αντίστασης. Το βιβλίο που πρωτοεκδόθηκε στα 1986, έγινε ταινία το 1989 και πήρε βραβείο σεναρίου το 1991 στις Κάνες. (Στην ίδια εκδοτική σειρά του Καστανιώτη έχει εκδοθεί και "Η Άλλη Μεριά Του Νερού", πιο πρόσφατο μυθιστόρημα της Φεριντέ Τσιτσέκογλου που και αυτό έγινε σενάριο για ταινία.)

Για τέσσερα χρόνια η Φ. Τσιτσέκογλου βρέθηκε στις φυλακές της χούντας του Κενάν Εβρέν και γι' αυτό το λόγο, το συγκεκριμένο διήγημα έχει έντονα τα στοιχεία μιας προσωπικής εμπειρίας. Η Φ. Τσιστέκογλου πρόσφατα επισκέφτηκε την Ελλάδα και είχαμε την τύχη να την ακούσουμε να μιλάει πολύ ανθρώπινα για την Τουρκία των απλών Τούρκων και των αδιάκοπων δημοκρατικών αγώνων. Με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη, γεννήθηκε το 1951 στην Άγκυρα και σήμερα μένει μόνιμα στην Κωνσταντινούπολη.

Το "Μην Πυροβολείτε Τον Χαρταετό" είναι μια συλλογή φανταστικών γραμμάτων που για ένα σχεδόν χρόνο γράφει ο μικρός Μπαρής (άλλοτε σαν αγόρι και άλλοτε σαν κορίτσι) στην αγαπημένη του φίλη Ιντζή. Η Ιντζή που τόσο αγάπησε ο Μπαρής, μόλις είχε αποφυλακιστεί αφήνοντας πίσω της το μικρό παιδί που αναγκαστικά ζούσε στη φυλακή με τη μητέρα του. Γυναικείες φυλακές με χωριστούς θαλάμους ποινικών και πολιτικών κρατουμένων. Η μητέρα του Μπαρής στις ποινικές και η Ιντζή πρώην πολιτική κρατούμενη. Η συγγραφέας παρουσιάζοντας τον Μπαρής -που το όνομα του στα τουρκικά σημαίνει "ειρήνη"- γράφει: "Στο χώρο που γνώρισα τον Μπαρής ούτε λουλούδια υπήρχαν ούτε "ένα πλατάνι που η κορφή του ν' αγγίζει τα σύννεφα... Ο Μπαρής μ' έμαθε να κάθομαι πάνω στα φτερά των πουλιών και να ταξιδεύω στα λιβάδια... έμαθα απ' τον Μπαρής να πετώ φανταστικούς χαρταετούς... το βιβλιαράκι αυτό γράφτηκε για να φτάσουν στον προορισμό τους τα γράμματα του Μπαρής... για να μην πυροβολήσουν τον χαρταετό, για να μπορούν τα παιδιά να πετούν χαρταετούς...".

Η Φεριντέ Τσιτσέκογλου μ' έναν όμορφο απλό τρόπο, μέσα σε λιγότερες από εκατό σελίδες, κατορθώνει με τα παιδικά μάτια του Μπαρής να μιλήσει για την "άλλη" Τουρκία: των χιλιάδων φυλακισμένων ανθρώπων, για την καθημερινή αντίσταση τους. Να μας γνωρίσει με τα προβλήματα, τα αδιέξοδα και τα όνειρα αυτών των ανθρώπων. Να φωνάξει μ' έναν πιο "γλυκό" τρόπο για την καταπίεση, τη φτώχεια και την απόγνωση. Να κάνει διεισδυτικές αναφορές στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα της γειτονικής χώρας. Και προπαντός να μας στείλει ένα μήνυμα: Ότι στην αντίπερα πλευρά του αρχιπελάγους υπάρχουν χιλιάδες, εκατομμύρια απλοί άνθρωποι που ονειρεύονται, διεκδικούν, επιμένουν, αντιστέκονται. Απογοητεύονται και ξανά προσπαθούν. Αδιάκοπα. Για μια καλύτερη ζωή όπου οι χαρταετοί των μικρών παιδιών δεν θα πυροβολούνται και δε θα χρειάζεται εκατοντάδες μικροί Μπαρής να ακολουθούν τις μανάδες τους στις φυλακές ή να γεννιούνται μέσα σ' αυτές.

Ο μικρός Μπαρής μας ξύπνησε και προσωπικές μνήμες. Σχεδόν δεκαπέντε χρόνια πριν, ο Τζεμίλ μόλις είχε βγει από τις φυλακές μαζί με την μητέρα του. Πρώτος σταθμός για το ταξίδι της προσφυγιάς στη δυτική Ευρώπη, η Ελλάδα. Γεννημένος στη φυλακή, με υποψίες φυματίωσης και με ανήσυχο ύπνο στις πρώτες νύχτες της ελευθερίας του, ο μικρός Τζεμίλ μας συγκλόνισε όταν κατάλαβε πως έπρεπε να του μάθουμε να τρώει κάτι παραπάνω από ψωμί! Ήταν γι' αυτόν το πιο αγαπημένο, γιατί στη φυλακή ήταν και το μοναδικό. (Καλή του ώρα εκεί που βρίσκεται).

Η Φεριντέ Τσιτσέκογλου μας μιλάει για τους απλούς ανθρώπους που υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν στη γειτονική χώρα τόσο στους δύσκολους καιρούς της αντιπαράθεσης που οδήγησαν σ' αυτόν τον αιώνα τους δύο λαούς τα αστικά καθεστώτα και τα ξένα αφεντικά τους όσο στους καιρούς της "διατεταγμένης φιλίας" και της υποκρισίας των ελίτ που κυβερνούν τις δυο χώρες, αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε.

Οι χιλιάδες, εκατομμύρια ξεκληρισμένοι από τα βάθη της Ανατολίας που σαν κοπάδια παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς για τις μεγάλες πόλεις ή για τη Δύση εξαιτίας της ανείπωτης φτώχειας και της καταπίεσης του Κεμαλικού καθεστώτος. Η "θυμωμένη θάλασσα" της ανέχειας και της απόγνωσης που κατοικεί στους τενεκεδομαχαλάδες της Πόλης, της Σμύρνης και της Άγκυρας. Οι χιλιάδες κατάδικοι που αντιστέκονται χωρίς συμβιβασμούς πίσω από τον "τοίχο" των φυλακών της Ουμρανίγιε, του Μπαϊραμπάσα, του Ουλουτσανλάρ και αλλού και "καίγονται" σαν τον Κερέμ για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια. Η Τουρκία των εργαζόμενων τίμιων ανθρώπων, της προοδευτικής διανόησης και της αγωνιζόμενης νεολαίας εκπροσωπείται στα γραπτά της Φεριντέ Τσιτσέκογλου. Απ' αυτήν την Τουρκία μας στέλνει γράμματα φιλίας και αλληλεγγύης ο μικρός Μπαρής και η Φεριντέ. Εκπρόσωπος μιας νέας γενιάς λογοτεχνών που αξίζει να γνωρίσουμε καλύτερα.