Η ονομασία του ιστολογίου είναι ο τίτλος του βιβλίου του Βασίλη Σαμαρά "1917-1953, Η ιστορία διδάσκει και εμπνέει"

Πέμπτη 26 Μαΐου 2016

Βιβλιοπαρουσίαση: "Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα" του Νίκου Μπελογιάννη

του Τάσου Σαπουνά
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Έναυσμα» το 1999


Η παρουσίαση ενός τέτοιου βιβλίου κάθε άλλο παρά αποτελεί εύκολη υπόθεση. Το "βάρος" είναι μεγάλο και αισθάνεται κανείς αρκετά μικρός όταν καταπιαστεί με τη σημαντική αυτή μελέτη της μεγάλης και ηρωικής μορφής που γέννησε το εργατικό-λαϊκό και κομμουνιστικό κίνημα της χώρας μας, του Νίκου Μπελογιάννη.
Μιας μορφής που συντάραξε το παγκόσμιο κίνημα των λαών με την "απολογία"- καταγγελία του μετεμφυλιακού κράτους και της ξενικής εξάρτησης, της υπεράσπισης των ιδανικών της ελευθερίας και του σοσιαλισμού στην περίφημη -πια- δίκη του.
Μια μορφή που επέλεξε το εκτελεστικό απόσπασμα υπερασπιζόμενος αυτά τα ιδανικά, γυρνώντας την πλάτη στον αυτοεξευτελισμό, την υποταγή και την αμαύρωση των λαϊκών αγώνων.


Το βιβλίο αυτό είναι σημαντικό γιατί την περίοδο που ολοκληρώθηκε (μετά την απελευθέρωση) συνεχίζονται οι λαϊκοί αγώνες, οι οποίοι θα καταλήξουν στο δεύτερο αντάρτικο και στον Δ.Σ.Ε.
Και είναι σημαντικό, γιατί δείχνει πώς συνδύαζε το Κομμουνιστικό Κίνημα της χώρας μας την πιο απλόχερη συνεισφορά στους αγώνες του λαού με την προσπάθεια να φωτίσει ιδεολογικά και πολιτικά την πάλη αυτή. (Δεν γνωρίζουμε βέβαια γιατί αυτή η μελέτη δεν εκδόθηκε ούτε τότε ούτε κατοπινά, και χρειάστηκαν να περάσουν τόσες δεκαετίες για να γίνει αυτό. Αν οι συνθήκες μετά την απελευθέρωση δίνουν μια εξήγηση, αυτό δεν ισχύει για όλη την περίοδο από τότε μέχρι το 1998, που τελικά βρήκε το φως της δημοσιότητας). Καταρρίπτει, επίσης, αυτή η μελέτη -που δεν είναι η μόνη- την τόσο προβαλλόμενη εικόνα της "φτώχειας" του τότε Κομμουνιστικού Κινήματος, που "μπορεί να ήταν ηρωικό, αλλά δεν είχε επίπεδο", όπως αρκετοί εξ' αριστερών (με ή χωρίς εισαγωγικά) λένε. Μια εικόνα που στήθηκε, όχι για να ρίξει φως στις αδυναμίες του Κομμουνιστικού Κινήματος της τότε εποχής (απολύτως αναγκαία και χρήσιμη διαδικασία για το σημερινό προχώρημα) αλλά για να το μηδενίσει, να το εξοστρακίσει απ' τη συνείδηση του λαού μας, να το υποβαθμίσει στα μάτια των νέων αγωνιστών που γεννά η σύγχρονη ταξική πάλη. Μια εικόνα που συνοδεύτηκε με τις πιο αισχρές συκοφαντίες. Έτσι, περισσεύει σήμερα η αφ' υψηλού κριτική στο Κομμουνιστικό Κίνημα ενώ λείπει η βαθιά γνώση των προσπαθειών και των αδυναμιών του, που τόσο μας χρειάζεται.
Το βιβλίο αυτό δεν είναι μια οικονομική -απλά- μελέτη (αν και τα οικονομικά στοιχεία που παραθέτει και επεξεργάζεται το καθιστούν, για τα δεδομένα της εποχής του, αρκετά πλούσιο και εμπεριστατωμένο). Το πολιτικο-ιστορικό πλαίσιο -τόσο εθνικό όσο και διεθνές- μέσα στο οποίο συντελούνται οι οικονομικές εξελίξεις διαπερνά όλες τις σελίδες του. Διακρίνει, επίσης, κανείς καθαρά τη στάση των διαφόρων τάξεων της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στο ζήτημα της ξένης εξάρτησης -αποικιοκρατικής και μετέπειτα ιμπεριαλιστικής- αλλά και την ίδια την πορεία διαμόρφωσης των χαρακτηριστικών των τάξεων, τις συμμαχίες ή τους συμβιβασμούς ανάμεσα τους.


Εξέχουσα θέση κατέχουν στη μελέτη αυτή και τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει ο Νίκος Μπελογιάννης για τις τεράστιες αρνητικές συνέπειες που είχε (και έχει) για το λαό και τη χώρα η παρουσία του ξένου κεφαλαίου σε στενή σύνδεση με την -υποτελή και σε ρόλο συνεργού- ντόπια αστοτσιφλικάδικη (τότε) τάξη και των πολιτικών εκπροσώπων της.
Καταρρίπτονται σ' αυτή τη μελέτη οι μύθοι της "ψωροκώσταινας", της "πτωχής και αγόνου Ελλάδος", για να ξεπροβάλουν τα πραγματικά αίτια της οικονομικής-κοινωνικής της καθυστέρησης.
"Για την Ελλάδα η ιστορία του ξένου κεφαλαίου είναι στενά δεμένη με την πολιτική ιστορία των 120 χρόνων της ελεύθερης ύπαρξης του έθνους..."
"...Τονίζω ιδιαίτερα τα εξωτερικά δάνεια, γιατί η μορφή τούτη του κεφαλαίου στάθηκε η μεγαλύτερη σε ποσότητα και η καταστροφικότερη, μπορούμε να πούμε, σε αποτελέσματα... Ενώ η άλλη μορφή του ξένου κεφαλαίου, αυτό που μας ήρθε σαν ιδιωτικό δάνειο είτε τοποθετήθηκε σε προνομιούχες και διάφορες άλλες επιχειρήσεις, δεν έχει "επίσημη ιστορία", έδρασε, θα 'λεγε κανείς, στα παρασκήνια, ύπουλα.
Τα πρώτα, τα δημόσια δάνεια μοιάζουν με την παγωνιά που μαραίνει κάθε χλωρό κλαδί. Το δεύτερο, το ιδιωτικό ξένο κεφάλαιο μοιάζει με το κρυφό σαράκι που σακατεύει ακόμα και γίγαντες" (Υπογραμμίσεις δικές μας).
Αυτές οι γραμμές, παρμένες απ' τον πρόλογο της μελέτης, φωτίζουν με τον πιο καθαρό τρόπο τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε ο Νίκος Μπελογιάννης (και το Κ.Κ.Ε.) απ' τη μελέτη της ιστορίας -οικονομικής και όχι μόνο- αυτού του τόπου. Συμπεράσματα που εξακολουθούν να' χουν ατόφια την αξία τους και σήμερα, που το εξωτερικό χρέος, η παραρτημοποίηση της βιομηχανίας, η αποδιάρθρωση της αγροτικής παραγωγής με οδηγό την Ε.Ε., γενικότερα η ιμπεριαλιστική οικονομική, πολιτική και στρατιωτική εξάρτηση της χώρας προχωράει γοργά, έχοντας εξελίξει τις μορφές και το περιεχόμενό της, απλώνοντας τα δίχτυα της σ' όλους τους τομείς της χώρας.
Η μελέτη αυτού του βιβλίου ξεκινά απ' την επανάσταση του 1821. Τότε: "Μόλις άρχισε η επανάσταση του '21 αρχίζουν και οι ξένοι κεφαλαιούχοι τη δράση τους σε βάρος ενός λαού που 'χυσε ποτάμι το αίμα για τη λευτεριά. Είναι αλήθεια ότι μέσα στις συνθήκες που πάλευαν οι Έλληνες ένα εξωτερικό δάνειο με καλούς όρους θα βοηθούσε σημαντικά, θα δυνάμωνε και θα 'δινε φτερά στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.
Οι ξένοι όμως τραπεζίτες, με συνεργούς τους ντόπιους κοτζαμπάσηδες, τους Φαναριώτες και τους πάμπλουτους καραβοκυραίους, κατάφεραν να ωφελήσουν μονάχα τον μπεζαχτά τους και τους ξένους τυχοδιώκτες απ' τα δύο δάνεια της επανάστασης".
Τα στοιχεία που παρατίθενται για τους όρους των δανείων αυτών: η διαφορά της ονομαστικής με την πραγματική τιμή τους, τι κατακρατήθηκε για προεξόφληση τόκων, πληρωμή προμηθειών (κοινώς μίζες), το τι πραγματικά έφτασε στη Ελλάδα και τι τελικά πήγε για την επανάσταση (από ελάχιστα έως καθόλου), συγκλονίζουν.
Το ίδιο συνέβη και με το μεγάλο δάνειο επί Όθωνα, από το οποίο δεν περίσσεψε ούτε δραχμή για την αστική, έστω, ανάπτυξη της Ελλάδας, αλλά φαγώθηκε απ' τους ξένους δανειστές σε συνεργασία με τους ντόπιους τοκογλύφους, το παλάτι και το πολιτικό προσωπικό των αστών και των τσιφλικάδων, ενώ ο λαός ζούσε σε συνθήκες απόλυτης ένδειας.
Σ' αυτό το βιβλίο ανακαλύπτει κανείς τις αιτίες της κακοδαιμονίας αυτού του τόπου.
Το ξεκαθάρισμα της Επανάστασης απ' τα πιο τίμια και λαϊκά της στοιχεία και την επιβολή της αστοτσιφλικάδικης τάξης στο σβέρκο του λαού. Την επιβολή απ' τα έξω της μοναρχίας σε ρόλο τοποτηρητή των συμφερόντων του ξένου κεφαλαίου των αποικιοκρατικών και ιμπεριαλιστικών χωρών. Την αξεδιάλυτη σχέση εξάρτησης των ανερχόμενων αστών απ' το ξένο κεφάλαιο αλλά και τους αλλεπάλληλους συμβιβασμούς της αστικής τάξης με τους τσιφλικάδες, γεγονότα που επέδρασαν και που υποβοήθησαν στην καθυστέρηση του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού. Ενδεικτικό για την κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Ελλάδα είναι οι αλλεπάλληλες πτωχεύσεις "4 μέσα σε 110 χρόνια. Μία το 1827, δεύτερη το 1843, τρίτη το 1893 και τέταρτη το 1932". Πτωχεύσεις υπό το βάρος των χρεών και οι οποίες βάθαιναν την εξάρτηση και άπλωναν τα νήματα της στη χώρα μας. Κομβικό σημείο η εγκατάσταση του ΔΟΕ (Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος), μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και αφού είχε προηγηθεί η τρίτη πτώχευση, με τον οποίο επικυρώνεται και τυπικά η υπαγωγή των βασικών οικονομικών εξελίξεων στο ξένο κεφάλαιο και τους ντόπιους συνεργάτες τους (κύρια τραπεζίτες).
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στον Τρικούπη και στο Βενιζέλο. Εκτιμάται απ' τη μια ο ρόλος τους ως εκπρόσωποι μιας προσπάθειας εκσυγχρονισμού του ελληνικού καπιταλισμού, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και τα όρια αυτών των προσπαθειών, ακριβώς λόγω των ταξικών συμφερόντων που εκπροσωπούν. Απ' την άλλη προβάλλονται και εκείνες οι πλευρές της πολιτικής τους που επιμελώς αποκρύβονται (ειδικά για τον δεύτερο) απ' τα σχολικά εγχειρίδια "Ιστορίας".
Σημαντική θεωρεί ο Νίκος Μπελογιάννης την ίδρυση του ΣΕΚΕ (μετέπειτα ΚΚΕ) το 1917, απ' την άποψη της υπεράσπισης και προώθησης των συμφερόντων της εργατικής τάξης και του λαού. Η απουσία ενός τέτοιου σχηματισμού στοίχισε στο λαό αρκετά τις προηγούμενες δεκαετίες: Οι εξεγέρσεις του συνθλίβονταν και αξιοποιούνταν απ' τη μια ή από την άλλη πλευρά της κυρίαρχης τάξης, ρίχνοντας τον σε περιόδους ακόμη μεγαλύτερης φτώχειας και εξαθλίωσης. Άλλωστε, εκείνη την περίοδο που γράφεται αυτή η μελέτη, το ΚΚΕ, ή ψυχή του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, δίνει χιλιάδες αγωνιστές στον αγώνα για την ανεξαρτησία και την κοινωνική απελευθέρωση: Αυτή η διαπίστωση λοιπόν απ' την πλευρά του Μπελογιάννη (στέλεχος ο ίδιος του ΚΚΕ) ήταν ταυτόχρονα διαπίστωση και των ίδιων των λαϊκών μαζών μέσα απ' την εμπειρία και τη δράση τους.
Αυτή η διαπίστωση βαραίνει και στο σήμερα, μια και η απουσία ενός τέτοιου δυνατού και μαζικού επαναστατικού οργανισμού επηρεάζει όλες τις εξελίξεις στη χώρα μας.
Χιλιάδες ακόμη είναι τα στοιχεία και πάρα πολλά τα συμπεράσματα για μια σειρά ζητήματα, τα οποία θα ανακαλύψει κανείς σ' αυτό το βιβλίο. Δεν θα μπούμε στον πειρασμό να συνεχίσουμε. Απλά θα τονίσουμε πως θα 'μαστε πλήρως ικανοποιημένοι αν μ' αυτήν την παρουσίαση -ελλιπής έτσι κι αλλιώς- παρακινήσουμε τους παλιούς και τους νέους αγωνιστές να μελετήσουν αυτό το βιβλίο και να το εντάξουν στην πάλη που διεξάγει λαός και νεολαία ενάντια στην εξάρτηση, τη φτώχεια, τον πόλεμο. ..'

Το βιβλίο "Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα" κυκλοφορεί απ' τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου