ΑΝΕΡΓΙΑ. ΟΥΔΕΝ ΜΟΝΙΜΟΤΕΡΟ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΡΙΝΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ

του Τάσου Σαπουνά

 Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 1998

Η ελπίδα γεννιέται στους δρόμους ανασύνταξης του κινήματος

Η λύση βρίσκεται στην ανατροπή

"Οι 12 μεγαλύτερες επιχειρήσεις στις ΕΠΑ απέλυσαν τα τελευταία μόνο χρόνια 363 χιλιάδες εργαζομένους"...

"Το 1/4 των νοικοκυριών στη Γαλλία γνώρισε την ανεργία", ενώ "600 χιλιάδες νέοι χτυπάνε κάρτα στην Εθνική Υπηρεσία Απασχόλησης"...

"Άνοδος της τιμής της Moulinex κατά 20% μετά την απόλυση 2600 εργαζομένων από αυτήν"...

"Στη "Μεγάλη Βρετανία το 1994 υπήρχαν 950 χιλιάδες άνεργοι για πάνω από ένα χρόνο"...

"Στην Ελλάδα, η ανεργία καρφώθηκε στο 10,4% φέτος"...

"Συνολικά στην Ευρώπη οι άνεργοι ξεπερνούν τα 20 εκατομμύρια"...

"'Στη Ν.Α. Ασία σημειώνονται χιλιάδες απολύσεις μετά την κρίση", ενώ "η ανεργία στην Ινδονησία ξεπέρασε το 20%".

Χιλιάδες τέτοιες ειδήσεις απ' τη Λατινική Αμερική, την Αφρική, τη Ρωσία και την Κίνα, την μακρινή Αυστραλία θα μπορούσε κανείς να προσθέσει στις παραπάνω, μόνο ξεφυλλίζοντας εφημερίδες και περιοδικά [1]. Ειδήσεις που, παρ' όλα αυτά, μόνο ένα μέρος της συνολικής εξέλιξης της ανεργίας προβάλλουν. Και το κυριότερο, σε καμιά από αυτές δεν γίνεται αναφορά στην ταμπακέρα:

Γιατί, δηλαδή, στην εποχή της τόσο ξέφρενης (όπως προπαγανδίζουν) "ανάπτυξης", ο καπιταλισμός παράγει μαζικά ανεργία με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον άνθρωπο (φτώχεια, πνευματική και σωματική εξαθλίωση και εξουθένωση);

Γιατί στην εποχή αυτή του "θριαμβευτή" καπιταλισμού (χωρίς τον κόκκινο κίνδυνο) η αλματώδης αύξηση της ανεργίας (σε σημείο που να ανησυχούν τα think tank (1) του συστήματος) να συνδυάζεται, όπως φαίνεται απ' τα επίσημα στοιχεία με τον πιο απόλυτο τρόπο, με την αύξηση του χρόνου εργασίας των απασχολούμενων εργαζομένων μέχρι σημείου εξαντλήσεως;

Το μόνο σίγουρο είναι πως τις απαντήσεις δεν μπορούν και δεν θέλουν να τις δώσουν οι απολογητές του συστήματος. Το καλύτερο που κάνουν είναι να συγκαλύπτουν τις αιτίες, την πραγματική βάση του προβλήματος. Το χειρότερο, να δίνουν "λύσεις" που μετακυλούν το πρόβλημα στις πλάτες των εργαζομένων.

Προϋπόθεση, λοιπόν, απ' τη μεριά των εργαζομένων και της νεολαίας, αν θέλουν να αντισταθούν στην επίθεση και στα ιδεολογήματα με τα οποία αυτή ντύνεται, είναι να βρουν εκείνους τους όρους πάνω στους οποίους υφίσταται το ζήτημα της ανεργίας και να χαράξουν τους δρόμους της ριζικής επίλυσης του.

Ο "παρωχημένος" Μαρξ και η αντίληψη του

Το χρήμα -αναφέρει ο πρώτος των κακών- λειτουργεί σαν κεφάλαιο όταν μετατραπεί σε μέσα παραγωγής και εργατική δύναμη. Έπειτα, και αφού η διαδικασία της παραγωγής ολοκληρωθεί, το εμπόρευμα που έχει παραχθεί περιέχει αξία ίση με το κεφάλαιο που χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή του, συν μια υπεραξία από το κλέψιμο της δουλειάς των εργαζομένων. Για να πραγματοποιηθεί αυτή η αξία των εμπορευμάτων τα εμπορεύματα πρέπει να πουληθούν, ώστε να μετατραπούν σε χρήμα και ξανά σε κεφάλαιο. Στη διευρυμένη μάλιστα αναπαραγωγή του κεφαλαίου, ένα μέρος της υπεραξίας που ο κεφαλαιοκράτης καρπώνεται το επανατοποθετεί σαν κεφάλαιο αυξάνοντας έτσι σταδιακά τη μάζα του κεφαλαίου. Η συσσώρευση για τη συσσώρευση, η παραγωγή για την παραγωγή, γίνεται η "ιστορική αποστολή της αστικής περιόδου". [2]

Η συσσώρευση όμως έχει σαν συνέπεια την αύξηση των μέσων παραγωγής που χειρίζονται οι εργάτες και αυτός ο συνδυασμός με τη σειρά του γίνεται όρος για ακόμα μεγαλύτερη συσσώρευση. Αυτός ο συνδυασμός που εκφράζει την αυξανόμενη παραγωγικότητα της εργασίας "φανερώνεται στην ελάττωση της μάζας εργασίας σχετικά με την μάζα των μέσων παραγωγής που (αυτή) κινεί... Η αλλαγή αυτή στην τεχνική σύνθεση του κεφαλαίου... αντικαθρεφτίζεται στην αξιακή του σύνθεση, στην αύξηση του σταθερού συστατικού της αξίας του κεφαλαίου, σε βάρος του μεταβλητού της συστατικού". [2]

Αυτή η σχετική μείωση βέβαια "δεν σημαίνει καθόλου πως αποκλείει την αύξηση του απόλυτου μεγέθους του" [3] δηλαδή την αύξηση της εργατικής τάξης, ούτε καταλήγει σε καπιταλισμό χωρίς εργάτες όπως πολλοί διατείνονται.

"Αυτή η σχετική μείωση του μεταβλητού συστατικού μέρους του κεφαλαίου, που επιταχύνεται με την αύξηση του συνολικού κεφαλαίου και μάλιστα σε ρυθμό πιο γοργό απ' τη δική του αύξηση, εμφανίζεται εξάλλου αντίστροφα σαν διαρκώς πιο γρήγορη απόλυτη αύξηση του εργατικού πληθυσμού απ' την αύξηση του μεταβλητού κεφαλαίου ή των μέσων απασχόλησης του εργατικού πληθυσμού. Πιο σωστά, η κεφαλαιοκρατική συσσώρευση παράγει διαρκώς, και μάλιστα σε σχέση με την έντασή της και την έκτασή της, ένα σχετικό δηλαδή για τις μέσες ανάγκες αξιοποίησης του κεφαλαίου, περίσσιο, επομένως περιττό ή πρόσθετο εργατικό πληθυσμό. [4]

Ο Μαρξ συνεχίζει: "Αν όμως ο εργατικός υπερπληθυσμός είναι αναγκαίο προϊόν της συσσώρευσης ή της ανάπτυξης του πλούτου πάνω σε κεφαλαιοκρατική βάση, αντίστροφα, ο υπερπληθυσμός αυτός γίνεται με τη σειρά του μοχλός της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης, ή κι ακόμα όρος ύπαρξης του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής". [5]

Μάλιστα: "Η υπερβολική εργασία του απασχολούμενου μέρους της εργατικής τάξης πληθαίνει τις γραμμές της εφεδρείας της, ενώ αντίθετα η αυξημένη πίεση που η εφεδρεία ασκεί με το συναγωνισμό της στους απασχολούμενους εργάτες, τους υποχρεώνει να εργάζονται υπερβολικά και να υποτάσσονται στις προσταγές του κεφαλαίου". [6]

Καθόλου μυστήριο, λοιπόν, στην προσπάθεια χρησιμοποίησης των ανέργων (σ' όλες τις περιόδους του εργατικού κινήματος) απ' το κεφάλαιο για το ψαλίδισμα των διεκδικήσεων ή και την υποταγή των εργαζομένων.

Καθόλου μυστήριο στην αύξηση της εργασίας τα Σαββατοκύριακα, στις αργίες, με δεύτερες και τρίτες δουλειές των εργαζόμενων, τη στιγμή που κάθε μέρα ξεφυτρώνουν άνεργοι.

"Καταλήγοντας" ο Μαρξ αναφέρει: "Επομένως το σχετικό μέγεθος του βιομηχανικού εφεδρικού στρατού αυξάνει μαζί με τις δυνάμεις του πλούτου. Όσο μεγαλύτερος όμως είναι αυτός ο εφεδρικός στρατός σε σχέση με τον εν ενεργεία εργατικό στρατό, τόσο μαζικότερος είναι ο σταθεροποιημένος υπερπληθυσμός, που η φτώχεια του είναι αντιστρόφως ανάλογη προς τα βάσανα της δουλειάς του. Τέλος, όσο πιο μεγάλο είναι το εξαθλιωμένο στρώμα της εργατικής τάξης και ο βιομηχανικός εφεδρικός στρατός, τόσο πιο μεγάλος είναι ο επίσημος παουπερισμός (2). Αυτός είναι ο απόλυτος, γενικός νόμος της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης". [7]

Η συσσώρευση και η ανάπτυξη δημιουργούν και τους όρους εκείνους για το ξέσπασμα της κρίσης. Η σπειροειδής κίνηση του κεφαλαίου, που στο διάβα της παράγει "περιττούς" εργαζόμενους, σπάει σ' ένα σημείο. Δεν ολοκληρώνεται ή τουλάχιστον δεν ολοκληρώνεται πια ικανοποιητικά για το κεφάλαιο. Γιατί σ' αυτή τη διαδικασία υπάρχουν εσωτερικές αντιφάσεις και αντιθέσεις που εκρήγνυνται κάποια στιγμή. Πώς π.χ. να λυθεί η αντίφαση ότι το εργατικό δυναμικό, που είναι αχρηστεμένο ή πετιέται στο δρόμο λόγω της ανάγκης για περισσότερα κέρδη, είναι ταυτόχρονα και αγοραστής εμπορευμάτων; Πώς να λυθεί η αντίφαση ότι η ερήμωση ολόκληρων περιοχών και η καταστροφή χωρών ώστε να "βρεθεί διέξοδος απ' την κρίση" (να αναχαιτισθεί η πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους) και να αναδειχθεί κάποιος νικητής στον ανταγωνισμό, αναγάγει την ίδια την κρίση και τον ανταγωνισμό σε υψηλότερα επίπεδα, αφού στενεύει τις αγορές και εξαϋλώνει την αγοραστική δύναμη εκατομμυρίων εργαζομένων;

Το κεφάλαιο δεν λειτουργεί ορθολογικά. Γι' αυτό σε περιόδους κρίσης πετάει τις "περισσευάμενες" παραγωγικές δυνάμεις (ανθρώπους, μηχανές, ακόμα και εφευρέσεις) στα αζήτητα, επιδεινώνοντας τους όρους της κρίσης, οδηγώντας πολλές φορές χώρες, περιοχές ή και τον κόσμο ολόκληρο, στην πιο απόλυτη μορφή καταστροφής παραγωγικών δυνάμεων, τον πόλεμο, ώστε να επικρατήσει κάποιος ή κάποιοι και να ξανασύρουν ένα νέο κύκλο.

"Η μόνη κυρίαρχη θεραπεία που έχει ανακαλύψει ποτέ ο καπιταλισμός για την καταπολέμηση της ανεργίας είναι ο πόλεμος" δηλώνει με αφοπλιστική ειλικρίνεια αλλά και κυνικότητα κάποιος αστός, Σερ Beveridge [8] σε βιβλίο του στα 1944 εν μέσω του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Από το οικονομικό μπουμ, στο μπουμ της ανεργίας

Η μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κατάσταση, που εξέθρεψε ελπίδες αλλά και αυταπάτες, έχει οριστικά κλείσει τον κύκλο της, ανοίγοντας ταυτόχρονα έναν καινούριο.

Στην αρχή της περιόδου αυτής και αφού το καπιταλιστικό και ιμπεριαλιστικό σύστημα συγκλονίστηκε το πρώτο μισό του αιώνα από δυο παγκόσμιους πολέμους και μια τρομακτική οικονομική κρίση, συνέπεια της όξυνσης των αντιθέσεων και αντιφάσεων στην εποχή του ιμπεριαλισμού, υπήρξε μια νέα "belle epoque". Είχαμε ένα οικονομικό μπουμ του καπιταλισμού, που πάτησε βέβαια στις εκατόμβες των νεκρών και την παρθενοποίηση χωρών και που έδινε για χρόνια μηδαμινά ποσοστά ανεργίας στις μητροπόλεις του. Τόσο η κάλυψη των αναγκών στην παραγωγή, όσο και κύρια, ο τότε παγκόσμιος ταξικός συσχετισμός με την ύπαρξη δυνατού εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος, λείανε μερικές απ' τις αποκρουστικές μορφές του συστήματος εκμετάλλευσης.

Η πρώτη σοβαρή ήττα του κομμουνιστικού κινήματος μετά το '17, η επικράτηση δηλαδή του ρεβιζιονισμού στο εσωτερικό του και η παλινόρθωση του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση και τις ανατολικές χώρες, ο αφοπλισμός και η αποδυνάμωση του εργατικού κινήματος που ακολούθησε, η ανάγκη απάντησης (απ' τους ιμπεριαλιστές) της κρίσης που δεν άργησε να 'ρθει (το '73) και που τα σημάδια της ήταν ορατά και πριν, άνοιξε τη βεντάλια της επίθεσης στα εργατικά και λαϊκά δικαιώματα. Στην αμέσως επόμενη περίοδο και ενόσω ο συσχετισμός μεγάλωνε υπέρ του κεφαλαίου, έφτασε η στιγμή που στα πρόσωπα του Ρήγκαν και της Θάτσερ εκφράστηκε η αναγωγή της επίθεσης ενάντια στους λαούς σε στρατηγικό ζήτημα για τον ιμπεριαλισμό, ενώ η ανεργία ξανανέβαινε απειλητικά.

Η ανατροπή του παγκόσμιου συσχετισμού σε βάρος των λαών με την κατάρρευση το '89 των χωρών του παλινορθωμένου καπιταλισμού και την είσοδό τους σε μια πορεία προς τον "τυπικό" καπιταλισμό, τροφοδότησε το σύστημα με την αντίληψη μιας συνολικής ρεβάνς απέναντι στους λαούς. Ο ιμπεριαλισμός και ο καπιταλισμός συμπεριφέρονται σαν ταύρος εν υαλοπωλείο. Βλέποντας το πεδίο ανοιχτό και θέλοντας ν' ανατρέψουν τους όρους της κρίσης, συμπιέζουν το "εργατικό κόστος", προωθούν διαδικασίες αποβιομηχάνισης και ερήμωσης ολόκληρων περιοχών, αλλά και διαδικασίες συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης (κύρια στα ιμπεριαλιστικά κέντρα) τινάζοντας την ανεργία στα ύψη. Διαδικασίες που υπηρετούν και την ανάγκη ανταπόκρισης στον ξέφρενο ανταγωνισμό για πρώτες ύλες, αγορές, χώρες και περιοχές του πλανήτη, για παγκόσμια κυριαρχία ενός ιμπεριαλιστή. Αλίμονο όμως! Όπως έχουμε ήδη δείξει αυτή η "γραμμή πλεύσης" διαγράφει μόνο τον μισό κύκλο. Δυναμώνει την κρίση και τον ανταγωνισμό (που τον ανεβάζει στα επίπεδα της πολιτικοοτρατιωτικής δράσης) αφήνοντας πίσω της εκατομμύρια άνεργους, φτωχούς, άστεγους, προσφυγές, σ' ολόκληρο τον πλανήτη.

Αυτή η πορεία, δεν είναι τυχαίο, ότι ενδυνάμωσε τις τάσεις χτυπήματος στρωμάτων που μέχρι πρότινος και για ταξικές-πολιτικές ανάγκες θεωρούνταν "μαξιλάρια" για τον καπιταλισμό. Η επίθεση τεράστιων διαστάσεων στην αγροτιά, η πολιτική της συρρίκνωσης του δημόσιου τομέα-δημοσίων υπαλλήλων (εκτός βέβαια του καθεαυτού κράτους: στρατού, αστυνομίας, δικαστών, εφόρων) είναι τα αποτελέσματα αυτής της τάσης που για προμετωπίδα της έχει το "όλα στο κεφάλαιο και για το κεφάλαιο". Παράγωγό της η αύξηση της στρατιάς των ανέργων απ' τις τάξεις εκείνες του πληθυσμού που ούτε θα το υποψιαζόταν πριν από μερικά χρονιά.

Πόσο σαθρό είναι λοιπόν το επιχείρημα τους πως η άνοδος της ανεργίας οφείλεται:

α) στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών, στις αναδιαρθρώσεις που επιχειρούνται με γνώμονα την ανάπτυξη και

β) στην εκπαιδευτική, τεχνικοεπαγγελματική ανελαστικότητα των εργαζομένων που δεν ανταποκρίνεται στην ευελιξία της αγοράς.

"Ξεχνάνε" πως δεν είναι γενικά οι νέες τεχνικές αλλά το ότι είναι πλήρως ενταγμένες και σ' όλες τους τις φάσεις στις κεφαλαιοκρατικές σχέσεις εκμετάλλευσης (μεγαλύτερα κέρδη, μεγαλύτερη υποταγή, υπεροχή στον ανταγωνισμό) που παράγει ανέργους.

"Ξεχνάνε" πως η ανάπτυξη για την οποία μιλάνε, ή είναι σε μεγάλο βαθμό στα χαρτιά, ή αφορά διαδικασίες συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης που παρατηρούνται σε ορισμένους κλάδους, τομείς και, φυσικά, χώρες. Πάντως δεν αφορά μια συνολική ανάπτυξη της παραγωγής, ούτε και τις περισσότερες χώρες.

Γιατί μια ματιά στον κόσμο θα έπειθε τον καθένα για την συρρίκνωση ή και καταστροφή της παραγωγικής βάσης πολλών χωρών, συνέπεια και αυτή, πέρα της κρίσης, της επιβολής όρων στις χώρες αυτές απ' τους ιμπεριαλιστές-δυνάστες τους.

Όσον αφορά τα περί της εκπαίδευσης-κατάρτισης, ζήτημα που προπαγανδίζεται μ' όλα τα μέσα στη νεολαία, αυτά δεν είναι παρά η συμβολή στην προσπάθεια προσαρμογής της εκπαίδευσης-κατάρτισης στους όρους που επιβάλλουν οι σημερινοί ταξικοί συσχετισμοί, για εργαζόμενους λάστιχο, πλήρως ανασφαλείς, με μια αδιάκοπη εναλλαγή στη ζωή τους ανάμεσα σε περιόδους ανεργίας και υπερεκμεταλλεύσιμης, χωρίς δικαιώματα, εργασίας.

Το "παράδειγμα" μείωσης της ανεργίας

Μέσα σ' αυτή τη μέθη της νίκης του ο καπιταλισμός δεν μπορεί να κρύψει τις τεράστιες αντιφάσεις και αντιθέσεις που αναβλύζουν απ' όλο του το σώμα. Πολύ περισσότερο δεν μπορεί να αποτρέψει πάντα τα παραγόμενα της δράσης του, που αρκετές φορές δεν είναι και για τον ίδιο επιθυμητά: εξεγέρσεις, κινήματα. Το σίγουρο είναι πως αποτελεί τον μόνο "αναρμόδιο" για να κλείσει τις πληγές που έχει ανοίξει στην ανθρωπότητα.

Βέβαια, οι απολογητές του συστήματος ισχυρίζονται άλλα. Μερικοί βλέποντας ή διαισθανόμενοι πως έχει ανοίξει ο ασκός του Αιόλου, ποντάρουν ή ελπίζουν στην "εκλογίκευση" - αυτοσυγκράτηση του καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού. Μόνο που αυτό δεν αποφασίζεται σε κάποια μυαλά ή σε κάποια γραφεία, αλλά στην ίδια την ταξική πάλη και στα αποτελέσματά της. Οι υπόλοιποι απλά λιβανίζουν την κυρίαρχη τάση, ντύνοντάς την με ιδεολογικά στοιχεία, έχοντας ακόμα και το θράσος να διατείνονται πως το σύστημα κρατά το μαγικό ραβδί της επίλυσης των προβλημάτων, μεταξύ αυτών και της ανεργίας.

Το "χειροπιαστό" παράδειγμα είναι -ποιος άλλος- οι ΕΠΑ ακολουθούμενες από την Αγγλία, Ολλανδία και πάει λέγοντας. Στις ΕΠΑ, μας λένε, μειώθηκε η ανεργία στο 4,9%, το ίδιο και στην Ολλανδία (μαγικό ραβδί-μαγικά νούμερα), ενώ και η Αγγλία έριξε τα ποσοστά της ανεργίας θεαματικά.

Στις ΕΠΑ, λοιπόν, που η ανεργία είναι στο 4.9%, "εργαζόμενος" θεωρείται κι αυτός που δουλεύει μια (1) ώρα την εβδομάδα! Στις ΕΠΑ το 72% των απολυμένων βρήκαν δουλειά με το 47% των προηγούμενων αποδοχών τους, ενώ συνολικά οι περικοπές μισθών αγγίζουν σε πολλές επιχειρήσεις το 40%. Στις ΕΠΑ τα 3/4 των φτωχών οικογενειών είχαν έναν εργαζόμενο στην οικογένεια τους. Στις ΕΠΑ η μερική απασχόληση, η αυτοαπασχόληση, η εργασία ορισμένου χρόνου, έχει εκτιναχθεί στα ύψη, τόσο σε ποσοστά όσο και σε απόλυτα νούμερα. Στις ΕΠΑ καταργήθηκε για τους άπορους το δικαίωμα στην κοινωνική πρόνοια και καθιερώθηκε η υποαμειβόμενη εργασία ως καθήκον του πολίτη και μοναδικό μέσο επιβίωσης των φτωχότερων".

Το ίδιο ευημερούν και οι Άγγλοι εργαζόμενοι και άνεργοι. Η χώρα τους είναι 35η από 49 χώρες στον τομέα της εκπαίδευσης και 4η στην ελαστικότητα της εργασίας και τις απολύσεις. Το 1998 που οι ιθύνοντες μιλούσαν για 2 εκατομμύρια σχεδόν ανέργων, πολλοί τους ανέβαζαν στα 4 εκατομμύρια 200 χιλιάδες μιας και τα "επίσημα στοιχεία δεν εμφανίζουν αυτούς που θέλουν να εργασθούν για πρώτη φορά, ούτε όσους εισπράττουν επίδομα ως μερικώς ανίκανοι για εργασία αλλά ζητούν δουλειά". Την περίοδο 1991 με 1995 τα ποσοστά ανεργίας μακράς διαρκείας ανέβηκαν απ' το 23% στο 43% επί του συνολικού ποσοστού ανεργίας. Όσο για τις νέες θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν το 1997-1998 είναι -ομολογημένο απ' τους ίδιους- στη συντριπτική τους πλειοψηφία θέσεις part time, γεγονός που πρέπει να 'χει εκτινάξει το πριν τη διετία αυτή ποσοστό του 23,8% στα ύψη. Όσο για τους μισθούς, η ανισότητά τους σύμφωνα με επίσημα στοιχεία είναι μεγαλύτερη απ' το 1886 (κάτι που ο πολύς ΟΟΣΑ κρίνει σαν κίνητρο για συνέχιση των σπουδών!).

Μια από τα ίδια είναι και το Ολλανδικό θαύμα, όπου επί 16 χρόνια έχουμε πάγωμα μισθών, ενώ στο μαγικό 4,9% δεν εγγράφονται όσοι ζουν απ' την κοινωνική πρόνοια (εξαιρούνται απ' το εργατικό δυναμικό) και οι οποίοι έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Ούτε υπολογίζουμε τη μερική απασχόληση, που έφτανε το 1995 στο 36,4% του εργατικού δυναμικού. [9]

Μπορούμε να καταλάβουμε, λοιπόν, το ποιόν των θαυμάτων (και των θαυματοποιών). Στον ίδιο καμβά και με τη σκέψη στη μερική απασχόληση και τις περικοπές μισθών, υφίστανται και οι προτάσεις διαφόρων κυβερνητικών ανά τον κόσμο παραγόντων για 35ωρο. Προτάσεις που δεν περιλαμβάνουν τον ημερήσιο χρόνο εργασίας, προτάσεις όχι συνολικής ρύθμισης (εκεί που συμφέρει, να γίνεται) και προτάσεις που φυσικά δεν θα δώσουν "δουλειά σε όλους", όπως διατείνονται, αλλά φτώχεια και ανεργία στους περισσότερους.

Η συνέχιση της παράθεσης στοιχείων θα καταντούσε εκνευριστικά... μονότονη. Περιοριζόμαστε να θυμίσουμε τους χιλιάδες άνεργους που δοκιμάζονται στις "τίγρεις" της Ν.Α. Ασίας, προβαλλόμενα πρότυπα μέχρι πρότινος για τις υπανάπτυκτες χώρες. Τον άνεργο πληθυσμό της Ρωσίας και των ανατολικών χωρών, που γεύεται κι αυτός τις συνταγές "σοκ" του ΔΝΤ και που μετατρέπεται πολλές φορές σε δούλος στα σκλαβοπάζαρα της Δύσης για να επιβιώσει. Τους εκατοντάδες χιλιάδες αγρότες της Κίνας που περνούν το κατώφλι της ανεργίας για να προστεθούν στους απολυμένους εργάτες των παράκτιων πόλεών της για χάρη της "αναδιάρθρωσης" σε νεοκαπιταλιστική βάση. Τους ξεχασμένους φτωχούς και ανέργους της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής.

Νεολαία και ανεργία

Σημαντικό και κρίσιμο ζήτημα η εξέλιξη της ανεργίας στους νέους. Έχει προ πολλού και σε πολλές χώρες ανάψει το κόκκινο, όσον αφορά τα ποσοστά ανεργίας στη νεολαία. Ποσοστά που δεν αφορούν πια τα κατώτερα εργατικά και λαϊκά στρώματα, αλλά αγκαλιάζουν τα μεσοστρώματα, νέους με πανεπιστημιακά διπλώματα. Κρίσιμο, για το σύστημα, ζήτημα αυτή η εξέλιξη να μην οδηγήσει σε συνάντηση της νεολαίας με την προοπτική του αγώνα με το λαϊκό-εργατικό και αριστερό κίνημα. Πολύ περισσότερο να βομβαρδιστεί με τις δήθεν "λύσεις" που προσφέρονται και να επιδοθεί σ' έναν αγώνα δρόμου ατομικής επιβίωσης και ανέλιξης "επί πτωμάτων", να χειραγωγηθεί, να στρέψει αλλού την οργή της (στους μετανάστες εργάτες) ή, αν δεν γίνεται αλλιώς, να υποταχθεί ή να περιθωριοποιηθεί και να μείνει μακριά απ' τη λογική της διεκδίκησης των δικαιωμάτων της στη δουλειά και τη ζωή. Σημαντική συμβολή στην προσπάθεια αυτή κατέχει η "εκπαιδευτική" λεγόμενη λύση του προβλήματος. Αντιστρέφοντας την αιτία της ύπαρξης της ανεργίας από κοινωνικό-οικονομικό σε εκπαιδευτικό, υπηρετούνται πολλαπλοί στόχοι: Αποενοχοποιείται το σύστημα φορτώνοντας το πρόβλημα στη νεολαία που δεν έχει εκπαιδευτεί καλά, δεν είναι καταρτισμένη, δεν είναι άξια για δουλειά τελικά. Προωθείται η εξατομίκευση, η διάσπαση της νεολαίας σε ατομικούς κυνηγούς τίτλων και πιστωτικών μονάδων και όπου φτάσει κανείς. Και επειδή το πρόβλημα δεν λύνεται, όλα αυτά πάνε χέρι-χέρι με την ένταση και απολυτοποίηση μερικές φορές των ταξικών φραγμών στη μόρφωση και στη δουλειά, με τις προσπάθειες ανακατανομής των νέων στις εκπαιδευτικές βαθμίδες με συμπίεση των πολλών προς τα κάτω.

Η νεολαία, σπουδάζουσα και μη, αποτελεί εξίσου κρίσιμο ζήτημα για το λαϊκό κίνημα. Το στοίχημα που δίνεται είναι αν θα γίνει κατορθωτό ή όχι να ανοίξουν τα κανάλια που θα συνδέσουν τις πιο απλές σκέψεις για τον παραλογισμό ενός συστήματος που είτε αχρηστεύει τους ανθρώπους στην πιο παραγωγική τους περίοδο είτε τους χρησιμοποιεί για να τους πετάξει σαν στυμμένες λεμονόκουπες στα καλάθια των αχρήστων, με την αναγκαιότητα της πάλης για την ανατροπή του.

Ελλάδα: Η χώρα του ήλιου ...και των ανέργων

Ευτυχώς για το σύστημα που οι διαφημιστικές καμπάνιες του ΕΟΤ ή αυτή η τελευταία για τα "μεγάλα έργα που συντελούνται στη χώρα" δεν περιλαμβάνει την απόγνωση των νέων που στοιβάζονται στα γραφεία του ΟΑΕΔ ψάχνοντας για δουλειά. Ούτε υπάρχει χώρος για ένα σποτάκι προβολής των Γραφείων Ευρέσεως Εργασίας που άνοιξαν πρόσφατα στο Χαϊδάρι και στον Πειραιά. Ούτε βέβαια προβάλλονται μαζί με τα διάφορα στατιστικά του χρηματιστηρίου, τα άλλα στατιστικά: Το Λαύριο με την ανεργία στο 50%, η βιομηχανική περιοχή του Βόλου που σφύζει από ...εγκατάλειψη με 25% ανεργία στους βιομηχανικούς εργάτες, η Σύρα με 30% ανεργία, η Πάτρα με 25%, η Θεσσαλονίκη με 17%, το Μαντούδι της Εύβοιας με 75%...

Η Ελλάδα του εκσυγχρονισμού δεν γνωρίζει τίποτε για τους άνεργους μακράς διάρκειας που φτάνουν το 58%, ούτε για το ότι ένας στους δυο νέους (50%) είναι άνεργος. Η "ανάπτυξη που συντελείται στον τόπο" δεν μπορεί να "κολλήσει" με τον βαθμό χρησιμοποίησης εργατικού δυναμικού, που από το 79,1% το 1981 κατέβηκε στο 74,9% το 1993.

Ούτε φυσικά οι υποψήφιοι δήμαρχοι των αστικών κομμάτων π.χ. στη Θεσσαλονίκη έχουν να πουν κάτι για τις πάνω από 50 επιχειρήσεις που έκλεισαν και τους πάνω από 2000 εργαζόμενους που πετάχτηκαν στο δρόμο τα τελευταία δύο χρόνια. [10]

Όμως όλα αυτά είναι υπαρκτά. Όπως είναι γεγονός η αύξηση της ανεργίας στη χώρα μας, αποτέλεσμα τόσο της οικονομικής κρίσης, όσο και κάποιων ιδιαίτερων συνθηκών.

Η διαμόρφωση της χώρας μας σ' ένα ενδιάμεσο επίπεδο καπιταλιστικής ανάπτυξης και η πολύπλευρη εξάρτησή της απ' τους ιμπεριαλιστές, της δίνουν τη δυνατότητα να "απολαμβάνει" και την κρίση που μέσω διαφόρων δρόμων μετακυλούν, μεταφέρουν τα ιμπεριαλιστικά κέντρα στις εξαρτημένες χώρες, για να φορτωθούν τελικά όλα στις πλάτες του εργαζόμενου λαού και της νεολαίας.

Με βάση μάλιστα το "νέο καταμερισμό εργασίας" (το άνοιγμα της ψαλίδας ανάμεσα στις πλούσιες και φτωχές χώρες) που επιβάλλουν οι Δυτικοί ιμπεριαλιστές, η Ελλάδα μετατρέπεται σταδιακά σε μια χώρα υπηρεσιών παντός είδους, διαμετακομιστικό κέντρο, με συρρικνωμένη παραγωγική βάση και αποδιαρθρωμένη αγροτική παραγωγή.

Έτσι "συναντιούνται" η τάση για μείωση του δημόσιου τομέα - δημοσίων υπαλλήλων, με το χτύπημα των μικροαστικών στρωμάτων της πόλης και της συρρίκνωσης της φτωχομεσαίας αγροτιάς, με βάση τις εντολές της ΕΟΚ.

Συναντιούνται η έλλειψη (και μείωση) θέσεων εργασίας στις βιομηχανίες με τον κορεσμό που έχει αρχίσει να επέρχεται στο νέο "στυλοβάτη" της οικονομίας: τον τουρισμό. Σε λίγο θα διαπιστώσουμε και τα όρια των παραφουσκωμένων υπηρεσιών και πως θ' αρχίσουν και εκεί να "φρακάρουν" τα πράγματα.

Φυσικά αυτό δεν σημαίνει πως η αστική "μας" τάξη δεν επιστρατεύει όλα τα μέσα για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις. Έτσι, η προπαγάνδα ενάντια στους ξένους εργάτες, που γίνεται μοχλός και για την χειραγώγηση του εργατικού κινήματος, και για τη συνολική επιδείνωση των συνθηκών ζωής του λαού και της νεολαίας, καλά κρατεί, παρά τις κατά καιρούς ύποπτες "ευαισθησίες" των ΜΜΕ.

Στο δρόμο του αγώνα. Στο δρόμο της ανατροπής

Ο Μαρξ, απαντώντας στο τι πρέπει να γίνει, μιλούσε για την ένταξη των ανέργων στο κίνημα της εργατικής τάξης, στους στόχους και τα οράματα της.

Εκατόν πενήντα χρόνια μετά αυτή η θέση διατηρεί ατόφια την αξία της. Τόσο από την άποψη της προοπτικής που δίνει για τη ριζική λύση του προβλήματος της ανεργίας, όσο και γιατί το αναδεικνύει σαν ένα σημαντικό στόχο του εργατικού κινήματος, κάτι που 'χουν για δεκαετίες "ξεχάσει" (όπως και τόσα άλλα) οι "ηγεσίες", αστικές, ρεφορμιστικές, των συνδικάτων.

Θά λέγαμε πως η ανασύνταξη του εργατικού κινήματος και η αντίστασή του στην λαίλαπα της επίθεσης που δέχεται, θα δίνει και σ' αυτό το κρίσιμο ζήτημα μια άλλη διάσταση. Αντίστροφα, η συσπείρωση των ανέργων στο πλάι του λαϊκού κινήματος θα δίνει άλλες δυνατότητες διεκδίκησης των λαϊκών ζητημάτων.

Τα πρώτα μεγάλα κινήματα ανέργων ήδη έχουν κάνει την εμφάνισή τους στις πρόσφατες μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις στη Γαλλία και στη Γερμανία ανησυχώντας τους κυβερνητικούς παράγοντες και τους "εργατοπατέρες" γι' αυτά τα σημάδια ριζοσπαστικοποίησης που φαίνονται στον ορίζοντα.

Στην ίδια μας τη χώρα η πάλη για το δικαίωμα στη δουλειά, κρίκος στη μάχη χιλιάδων κόσμου κατά του "διαγωνισμού" τον περασμένο Ιούνη και η συμπαράσταση που βρήκε απ' τον εργαζόμενο λαό, ταρακούνησε τους κρατούντες.

Οι συνθήκες που δημιουργεί ο ιμπεριαλισμός και η καπιταλιστική βαρβαρότητα, η επίθεση και τα παράγωγά της, φέρνουν όλο και πιο κοντά τον άνεργο εργάτη του Πειραιά με τον απολυμένο εργάτη στη Ν. Κορέα και τον Γάλλο άνεργο νέο. Σε κάθε χώρα πληθαίνουν τα σημάδια αντίστασης στο μεσαίωνα που προσπαθεί να επιβάλλει το σύστημα. Έτσι, αργά και βασανιστικά, και με την ισχυροποίηση των αριστερών ιδεών, οικοδομούνται οι όροι ώστε οι εργαζόμενοι και οι άνεργοι να φωνάξουν δυνατά και να κάνουν πράξη εκείνη την τελευταία στροφή του ποιήματος του Μπ. Μπρεχτ προς τους κυρίαρχους:

"Την άποψη σας να τη βράσουμε!

Η ανεργία, πληγή και παιδεμός του τόπου,

θα λείψει μονάχα τη μέρα όπου

θα μπείτε εσείς σε ανεργία".

(1) think tank = ομάδα διαμόρφωσης γνώμης

(2) παουπερισμός = έσχατη εξαθλίωση

Πηγές

[1], [9]: Τα στοιχεία είναι απ' τον ημερήσιο και περιοδικό ελληνικό Τύπο, καθώς και τα "Αφιερώματα της le Monde Diplomatique, τεύχος 13, Ελληνική Έκδοση"

[2] έως [7]: Κ. Μαρξ, Το Κεφάλαιο, τόμος 1ος, μέρος έβδομο. Εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή".

[8]: Η φράση περιεχόταν σε άρθρο στα "Αφιερώματα της le Monde Diplomatique, τεύχος 13, Ελληνική Έκδοση"

[10]: Όλα τα στοιχεία για την ανεργία στην Ελλάδα είναι απ' τον ημερήσιο και περιοδικό ελληνικό τύπο.