Εθνικισμός. Να ξεθάψουμε από τα συντρίμμια του χρόνου τις απλές αλήθειες

της Ειρήνης Κουκούλα

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 1994

Δεν υπάρχει Έλληνας, που περνώντας από το δημοτικό σχολειό, να μην έχει τραγουδήσει το χιλιοειπωμένο άσμα για τη "μικρή μας σκλαβωμένη αδελφούλα, τη Βόρεια Ήπειρο", που να μην έχει ακούσει αμέτρητες φορές για τις "χαμένες μας πατρίδες", που κάθε ελληνόπουλο "οφείλει να οραματίζεται το λυτρωμό τους", που να μην έχει γαλουχηθεί με το τρίπτυχο "πατρίς - θρησκεία - οικογένεια".

Η εκπαίδευση, σ' όλες της τις βαθμίδες, ποτέ δεν έπαψε να είναι θερμοκήπιο του εθνικισμού στα μυαλά της νεολαίας,

Η νεολαία έμφυτα έχει την τάση να αναζητά ιδανικά, στόχους, οράματα^. να αμφισβητεί αυτά που βιώνει, ν' αντιδρά, να παλεύει. Υγιή χαρακτηριστικά όλα αυτά της νεολαίας, αλλά για κάποιους απεχθή και επικίνδυνα. Επικίνδυνα γι' αυτούς που βολεύονται στην υπάρχουσα τάξη πραγμάτων και μοχθούν να τη συντηρούν, να την παγιώνουν και να την αναπαράγουν. Όλοι αυτοί ζουν με τη μόνιμη αγωνία, μήπως και οι αναμετρήσεις της νεολαίας καταφέρουν και βρουν την πραγματική διέξοδο στην αμφισβήτηση της κυριαρχίας τους, στην ανειρήνευτη πάλη για όσα της ανήκουν κι όμως της τα στερούν.

Ο εθνικισμός ήταν πάντα η συνταγή για τον αποπροσανατολισμό της νεολαίας, για τη διοχέτευση των αναζητήσεών της σε δρόμους πολύ επικίνδυνους για την ίδια, αλλά ανώδυνους για τους ιθύνοντες. Η συνταγή για να απαντήσουν στα ιδανικά και τα οράματα που αναζητά η νεολαία με τα ξεφτισμένα και αναπαλαιωμένα οράματα των "χαμένων πατρίδων" και των ελληνορθόδοξων ιδεωδών. Η συνταγή για να απαντήσουν στα προβλήματα που βιώνει η νεολαία -στην ανεργία που την απειλεί, στη λιτότητα που την ξεζουμίζει, στον αγώνα για την επιβίωση που πρέπει να επιδοθεί- πως ο υπαίτιος και άρα ο εχθρός δεν είναι το σύστημα της εκμετάλλευσης που της πίνει το αίμα αλλά ο ξένος εργάτης και ο γείτονας λαός.

Αυτή η έτσι κι αλλιώς πάγια προσπάθεια μπολιάσματος της νεολαίας με εθνικιστικά ιδεώδη, πήρε τα τελευταία τρία χρόνια διαστάσεις παροξυσμού.

Σχολεία και πανεπιστήμια, εκκλησία, τύπος, τηλεόραση επιδόθηκαν σ' ένα εθνικιστικό παραλήρημα με φόντο την πατρότητα της Μακεδονίας. Ωθούν τη νεολαία να πλαισιώσει τα υστερικά συλλαλητήρια για τη Μακεδονία και παλεύουν να τη μπολιάσουν με το μίσος για το γείτονα λαό. Οι ακροδεξιές φασιστικές οργανώσεις ευνοούμενες απ' το κλίμα εντείνουν τη δουλειά τους κυρίως στα σχολεία και προσπαθούν να αυξήσουν την επιρροή τους στη νεολαία.

Σίγουρα η εθνικιστική υστερία των τελευταίων δεν έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία. Ήρθε με το άνοιγμα του ασκού του Αιόλου στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Η πίτα που μοιράζουν τα μεγάλα ιμπεριαλιστικά κοράκια στην περιοχή (ΗΠΑ, Γερμανία, Ρωσία, Γαλλία, Αγγλία) άνοιξε την όρεξη και στις διάφορες τυχοδιωκτικές αστικές τάξεις των χωρών της Βαλκανικής, μεταξύ των οποίων και στη χώρα μας. Η άρχουσα τάξη της χώρας μας, απ' την πρώτη στιγμή της έναρξης της γιουγκοσλαβικής κρίσης, ελπίζει πως απ' το φαγοπότι, ίσως περισσέψει και γι' αυτήν κανένα ξεροκόμματο. Γι' αυτό και τόσο καιρό πασχίζει να της ανατεθεί ένας ρόλος στην αιματηρή σύγκρουση. Δεν έχει κανέναν ενδοιασμό, προκειμένου να εξυπηρετήσει τα ξένα αφεντικά της και τις δικές της τυχοδιωκτικές βλέψεις, να εμπλέξει το λαό και τη νεολαία που αυτή πρώτη πρώτη θα καλεστεί να μακελευτεί στο ατέρμονο ματοκύλισμα. Και σίγουρα άλλος τρόπος για να γίνει η νεολαία το πιόνι σ' αυτό το βρωμερό παιχνίδι δεν υπάρχει απ' το να διαποτιστεί με το μίσος για τους γειτονικούς λαούς, να πειστεί πως εκεί βρίσκεται ο εχθρός, ο "υπαίτιος" για όλα τα κακώς κείμενα.

Μέσα σ' αυτήν, λοιπόν, τη συγκυρία, δεν είναι καθόλου τυχαίος ο εθνικιστικός παροξυσμός που βιώνουμε το τελευταίο διάστημα.

Το καίριο ερώτημα όμως που γεννά αυτή η πραγματικότητα είναι το ποια η απήχησή της στη νεολαία. Πόσο, δηλαδή, τα εθνικιστικά μηνύματα έχουν ριζώσει κι έχουν καρποφορήσει στην ελληνική νεολαία;

Ως έναν βαθμό, σίγουρα έχουν την απήχησή τους. Η άποψη π.χ., ότι για την ανεργία φταίνε οι ξένοι εργάτες που μας παίρνουν τις δουλειές είναι ευρέως διαδεδομένη και αποδεκτή. Ο μαθητόκοσμος συμμετείχε σε μεγάλο ποσοστό και με αρκετό πάθος στα εθνικιστικά συλλαλητήρια.

Από την άλλη πλευρά όμως, το γεγονός ότι η ίδια αυτή νεολαία που πλαισίωσε τα εθνικιστικά συλλαλητήρια, μετά από λίγο καιρό οργάνωσε αυθόρμητα, δυναμικά και αποφασιστικά αντιναζιστικό συλλαλητήριο με αφορμή τη χάραξη σβάστικας στο μέτωπο μαθήτριας, σίγουρα αποτελεί ενθαρρυντικό μήνυμα.

Αυτή τη στιγμή μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε πως όσο κι αν στα μυαλά της νεολαίας διαχέονται εθνικιστικές απόψεις, ο εθνικισμός δεν είναι ότι την έχει κερδίσει ακόμα. Αυτό βέβαια δεν μπορεί να μας επαναπαύει. Γιατί η εθνικιστική προπαγάνδα δουλεύει αδιάκοπα. Ευνοείται και θα ευνοείται για πολύ ακόμα από τη διεθνή συγκυρία και καθημερινά διαμορφώνει συνειδήσεις μέσα από τα σχολειά, τα αμφιθέατρα, τις εφημερίδες, την τηλεόραση, την ψυχαγωγία.

Επιβάλλεται, λοιπόν, και χωρίς καθυστερήσεις, όλοι όσοι έχουμε μια διαφορετική απάντηση σ' όλα αυτά, μια ξεχωριστή διέξοδο, να εντείνουμε τις προσπάθειες μας. Γιατί αυτό το οποίο ξανά μας επιβεβαίωσαν οι διεργασίες που συντελούνται στη νεολαία τα τελευταία χρόνια είναι πως το αυθόρμητο ξέσπασμά της, αν και έμφυτα, είναι προοδευτικό και ανατρεπτικό, αυτό από μόνο του δεν αρκεί.

Η ζωή απέδειξε πως η νεολαία που το '90-'91, ξεσηκώθηκε αυθόρμητα διεκδικώντας τα δίκια της, με πολύ εύκολο τρόπο την επόμενη χρονιά οδηγήθηκε στα εθνικιστικά συλλαλητήρια για τη Μακεδονία, χωρίς αυτό να είναι καθόλου παράδοξο. Γιατί ο δρόμος της μαζικής πάλης που βρίσκει αυθόρμητα όταν ο κόμπος φτάσει στο χτένι δεν της έχει γίνει συνείδηση. Δεν έχει πειστεί γι' αυτόν. Χρέος μας είναι να την πείσουμε.

Να αξιοποιήσουμε όποιες δυνάμεις διαθέτουμε για να ακουστούν όσο το δυνατόν πλατύτερα στη νεολαία οι απαντήσεις που ψάχνει και που σίγουρα δε θα τις βρει σε κανένα θρανίο, αμφιθέατρο ή τηλεόραση.

Να ξεθάψουμε απ' τα συντρίμμια του χρόνου τις απλές αλήθειες που θάφτηκαν.

Να αναδείξουμε τα συμφέροντα που υποκινούν τους πολέμους και μακελεύουν τους λαούς. Που σπέρνουν τον εθνικισμό και το μίσος για να τους έχουν νια στα βρώμικα παιχνίδια τους.

Να υπερασπιστούμε τη φιλία και την αλληλεγγύη των λαών. Οι λαοί μεταξύ τους δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα. Ίσα ίσα που έχουν κοινό συμφέρον να ενώσουν τις δυνάμεις τους ενάντια στους εκμεταλλευτές τους.

Δεν υπάρχει άλλη απάντηση στον εθνικισμό και τον πόλεμο από ένα ισχυρό αντιπολεμικό- αντιιμπεριαλιστικό κίνημα. Τόσο στη χώρα μας όσο και στις υπόλοιπες. Η δύναμη της μαζικής πάλης, του ανειρήνευτου αγώνα είναι η μοναδική που μπορεί να βάλει φραγμό στα ιμπεριαλιστικά σχέδια και στους τυχοδιωκτισμούς των ντόπιων αστικών τάξεων.

Προοπτική, όχι και τόσο εύκολη, αν λάβουμε υπόψη μας το γεγονός ότι η εμπιστοσύνη του κόσμου στη μαζική πάλη έχει κλονιστεί σημαντικά απ' τις πρόσφατες εξελίξεις της κατάρρευσης του ανύπαρκτου σοσιαλισμού. Παρόλα αυτά όμως είναι η μοναδική προοπτική που υπάρχει.

Όλοι οι αριστεροί, οι προοδευτικοί νεολαίοι που αγωνιούμε γι' αυτήν την ιστορία, είτε ανένταχτοι είμαστε, είτε δρούμε στο πλαίσιο ενός χώρου, έχουμε χρέος να βρούμε και να πάρουμε τις κατάλληλες πρωτοβουλίες στους νεολαιίστικους χώρους, είτε σχολειά είναι αυτοί, είτε πανεπιστήμια, είτε εργασιακοί χώροι.

Απαραίτητο είναι να δημιουργήσουμε αντιπολεμικές πρωτοβουλίες στους χώρους αυτούς. Μια αξιόλογη προσπάθεια σ' αυτό το επίπεδο είχε γίνει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Αδρανοποιήθηκε όμως αυτή η αντιπολεμική πρωτοβουλία μετά από μερικές συναντήσεις, μια προκήρυξη που έβγαλε και μια εκδήλωση που πραγματοποίησε.

Αναγκαίο είναι να ξαναδραστηριοποιηθεί όπως και να συσταθούν ανάλογες αντιπολεμικές πρωτοβουλίες σ' όλα τα πανεπιστήμια της χώρας. Πρωτοβουλίες με καθημερινή παρέμβαση και ζύμωση του κόσμου στις σχολές, μέσα από προκηρύξεις, συζητήσεις, εκδηλώσεις, διαδηλώσεις. Ανάλογες προσπάθειες μπορούν να γίνουν και στα σχολεία από τους πρωτοπόρους μαθητές που αναδείχθηκαν στις πρόσφατες κινητοποιήσεις ή όπου αυτό δεν είναι δυνατόν οι φοιτητικές πρωτοβουλίες μπορούν να συμβάλουν με μοίρασμα προκηρύξεων και με όποιες άλλες δραστηριότητες εκτιμήσουν ως κατάλληλες στην ανάπτυξη ζύμωσης και στα σχολεία.

Τακτικές παρεμβάσεις σε επίπεδο πόλεων με μοίρασμα προκηρύξεων σε γειτονιές και σε εργασιακούς χώρους, με πραγματοποίηση εκδηλώσεων και διαδηλώσεων είναι απαραίτητες.

Μέσα από τέτοιου είδους δραστηριότητες και όποιες άλλες μπορούμε να βρούμε στην πορεία, πρέπει σιγά σιγά να αρχίσουμε να εκπέμπουμε στις κεραίες της νεολαίας σήματα διαφορετικά απ' τα αντιδραστικά που μέχρι τώρα δέχεται, σήματα αντιπολεμικά, αντιιμπεριαλιστικά, αντιεθνικιστικά.

Μόνον έτσι, όσο δύσκολο, αργό και βασανιστικό αν φαίνεται, μπορούν να αρχίσουν σιγά σιγά να μπαίνουν τα πρώτα ψήγματα στην κατεύθυνση ανάπτυξης αντιπολεμικού - αντιιμπεριαλιστικού νεολαιίστικου κινήματος.

Οι αντιδραστικές εξελίξεις που δρομολογούνται αυτό επιβάλλουν και δεν μας παρέχουν την πολυτέλεια να καθυστερούμε. Ο καθένας με τις δυνατότητες και τις δυνάμεις του και όλοι μαζί, ας προχωρήσουμε σ' αυτήν την κατεύθυνση.