«Τρελές» αγελάδες κι άλλες ιστορίες καθημερινής τρέλας…

της Αθηνάς Ναλμπάντη

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 1996

Αναμφισβήτητα, η ιστορία των "τρελών" αγελάδων προκάλεσε ένα ισχυρό σοκ στις δυτικές κοινωνίες, ανατρέποντας το κλίμα του εφησυχασμού και της αυτοϊκανοποίησης που με τόσο ζήλο προσπαθούν να καλλιεργήσουν οι αστικές τάξεις των ευρωπαϊκών χωρών στους λαούς τους, και στραπατσάρησε τη βιτρίνα της ευμάρειας και της ευδαιμονίας του λεγόμενου αναπτυγμένου δυτικού κόσμου. Όμως, το ειδύλλιο εξελίχτηκε σε εφιάλτη, όταν αποκαλύφθηκε πως οι τροφαντές αγελάδες των διαφημίσεων αντί να βόσκουν σε καταπράσινα λιβάδια, διατρέφονταν συστηματικά με... ψοφίμια. Πολύ περισσότερο που οι σαρκοφάγες, πλέον, αγελάδες δεν ήταν δημιούργημα ενός μεμονωμένου "διεστραμμένου" ιδιώτη, αλλά προϊόν της οργανωμένης ληστρικά καπιταλιστικής κτηνοτροφίας.

Η φαντασία στην εξουσία!!! Αφού πρώτα λεηλάτησαν και εξάντλησαν τον Τρίτο κόσμο, μετατρέποντας απέραντες εκτάσεις της Αφρικής σε χορτολίβαδα για τις ανάγκες τους, οι εγκέφαλοι του κέρδους στράφηκαν σε πιο... ευφάνταστες λύσεις. Απαλλαγμένοι από κάθε είδους ενδοιασμούς για τη δημόσια υγεία και απελευθερωμένοι από τυχόν κρατικές επεμβάσεις (γι’ αυτό είχε φροντίσει η Θάτσερ και η κυβέρνησή της, όταν απ' τα τέλη της δεκαετίας του '70 κατάργησε κάθε έλεγχο στη βιομηχανία τροφίμων), επινόησαν την... πτωματική τροφή που, σε τελευταία ανάλυση, και είδος εν αφθονία είναι και καλλιεργητικά... έξοδα δεν απαιτεί.

Μ' αυτόν τον τρόπο, από τη μία μεριά πέτυχαν την αύξηση του ποσοστού κέρδους με τη μείωση του κόστους παραγωγής, ενώ από την άλλη εξασφάλιζαν χαμηλές τιμές στα προϊόντα τους κάνοντάς τα ανταγωνιστικά στη διεθνή αγορά, μιας και η μεγαλύτερη ποσότητα του παραγόμενου βρετανικού βοδινού εξάγεται.

Όσο για τη δυσοσμία που αναδύεται... Δεν είναι τίποτα μπροστά σ' αυτήν που προέρχεται απ’ τη σαπίλα του συστήματος που θέλει να ονομάζεται "ελεύθερη(!) οικονομία της αγοράς". Τόσο "ελεύθερη" που δεν διστάζει να υποθάλπει τα πιο βάρβαρα εγκλήματα σε βάρος της ανθρωπότητας, που στο όνομά της καταπατούνται ακόμα και τα πιο στοιχειώδη δικαιώματα των λαών.

Τα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας γύρω από την υπόθεση των "τρελών" αγελάδων αλλά κι αυτά που πέρασαν στα "ψιλά" των εφημερίδων, είναι αποκαλυπτικά.

"Σε 20 χρόνια, θα πεθαίνουν από 5.000 έως 50.000 άνθρωποι το χρόνο από την αρρώστια που μετατρέπει τον εγκέφαλο σε σφουγγάρι". "Επιστήμονας που ανακάλυψε ότι το μικρόβιο προσβάλλει το DΝΑ και όχι μόνο τα εντόσθια, απολύθηκε και αναγκάστηκε να φύγει στην Αμερική για να ξαναβρεί δουλειά".

Μικροβιολόγος που είχε το θάρρος να δηλώσει δημόσια ότι υπάρχει κίνδυνος επιδημίας κατηγορήθηκε σαν... αριστεριστής"!

"Μικροπαραγωγός που είχε στραφεί στη βιοκαλλιέργεια και είχε ξεκινήσει έρευνα από μόνος του, δέχτηκε επίθεση από ένοπλους τραμπούκους και είδε το σπίτι του να γίνεται στάχτη". ("Προλεταριακή Σημαία", ανταπόκριση από το Λονδίνο, 6/4/'96).

Στοιχεία που δεν αποτελούν παρά ένα απειροελάχιστο δείγμα των εγκληματικών δραστηριοτήτων του κεφαλαίου ανά τον κόσμο.

"Να τρως την πρόοδο και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια της", λέει ο ποιητής, μόνο που στην περίπτωση μας, η πρόοδος έχει καταντήσει ένα σκέτο σκουπίδι, μια πληγή που κακοφορμίζει και δεν μπορεί να κλείσει.

Απ' τις τυποποιημένες, πλαστικές τροφές μέχρι τα ψόφια κοτόπουλα. Απ' τα λαχανικά θερμοκηπίου, μέχρι τα δηλητηριασμένα από τα χημικά φρούτα. Απ' τα light αναψυκτικά, μέχρι τα... "ζωντανά" γιαούρτια. Απ' τις... τετράγωνες ντομάτες (συσκευάζονται καλύτερα από τις φυσιολογικές), μέχρι τα πράσινα άλογα...

Ατελείωτη η ποικιλία των αχρήστων και επικίνδυνων (με επιεικείς χαρακτηρισμούς) προϊόντων που προσφέρει απλόχερα στο καταναλωτικό κοινό, η τεχνολογία τροφίμων. Ένας κλάδος ραγδαία αναπτυσσόμενος σύμφωνα με ...ανύπαρκτες ανάγκες ή για την ακρίβεια σύμφωνα με τις προδιαγραφές μιας βιομηχανίας στηριγμένης σε ανύπαρκτες ανάγκες. Ανάγκες πλαστές, φτιαγμένες με μοναδικό τους προορισμό τον πλουτισμό μιας χούφτας απ' αυτούς που συνηθίζουμε να λέμε ότι ανήκουν στη σφαίρα της "ιδιωτικής πρωτοβουλίας".

Την ίδια στιγμή, που για εκατομμύρια ανθρώπους τίθεται επιτακτικά το ζήτημα της επιβίωσης και μόνο, που η πείνα αποτελεί καθημερινά αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τους και αιτία του θανάτου τους (15 εκατομμύρια πεθαίνουν απ’ αυτήν κάθε χρόνο).

Πείνα στον αιώνα της αφθονίας; Ναι, της αφθονίας των χωματερών (ακόμα και για ζώα!!!), προκειμένου να μη διαταραχθεί ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης και οι τιμές να σταθούν στο... ύψος τους. Η μαζική καταστροφή των προϊόντων, μια πράξη παράλογη στην ουσία της, φαντάζει λογική στα πλαίσια της καπιταλιστικής λειτουργίας προκειμένου αυτή να μη διαταραχθεί απ' το πλεόνασμα των μέσων παραγωγής. Όπως ακριβώς, η πλειονότητα των εργαζομένων δεν έχει δυνατότητα κατανάλωσης αγαθών, επειδή έχει παράξει πάρα πολλά απ' αυτά!!!

Η ανισορροπία, λοιπόν, ανάμεσα στην παραγωγή και τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας, είναι η αιτία της εξαθλίωσης και ανέχειας που αγγίζει όλο και μεγαλύτερα τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού. 1,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας. 120.000.000 είναι άνεργοι, ενώ 700.000.000 ή το 30% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού υποαπασχολούνται με αμοιβές κάτω από το όριο της φτώχειας (στοιχεία από την Διάσκεψη της Κοπεγχάγης, το 1995).

Όπως, αιτία για τη στρεβλή ανάπτυξη σε βάρος της ανθρώπινης ζωής αυτής καθ' αυτής, αλλά και της ποιότητάς της, είναι η κερδοσκοπία, σύμφωνα πάντα με την πρωταρχική σημασία της λέξης. Δηλαδή, η επιδίωξη του κέρδους. Αυτός είναι ο μοναδικός σκοπός του καπιταλισμού, και για την επίτευξή του χρησιμοποιούνται όλα τα μέσα, θεμιτά και μη. Πάνω σ' αυτή τη βάση στηρίζεται ολόκληρη η συγκρότησή του, αυτό το στόχο εξυπηρετούν οι νόμοι και οι θεσμοί του.

Σχετικά, όμως, μ' αυτό το ζήτημα έχει αναπτυχθεί μια ολόκληρη επιχειρηματολογία πέρα για πέρα αποπροσανατολιστική. Ότι δηλαδή, φαινόμενα ανάλογα των "τρελών" αγελάδων δεν είναι παρά μεμονωμένα "ατυχή" περιστατικά, που πρέπει βέβαια ν' αποφεύγονται αλλά σε καμιά περίπτωση δεν αφορούν την κοινωνική δομή στο σύνολό της.

Αν, μάλιστα, θα μπορούσε να προσθέσει κανείς, δεν τύχαινε ν' αποκαλυφθούν, τόσο το καλύτερο! Έτσι κι αλλιώς η ανθρώπινη ζωή αξίζει να προστατευθεί μόνο όταν το κόστος (πολιτικό, οικονομικό) για το αντίθετο βαραίνει περισσότερο στη ζυγαριά. Γι’ αυτό και στις ανάλογες περιπτώσεις, τα παζάρια μεταξύ των "ενδιαφερόμενων μερών" δίνουν και παίρνουν. Οι αποφάσεις που λαμβάνονται κάθε φορά και που αφορούν στην προστασία της δημόσιας υγείας, μόνο μ' αυτή δεν έχουν να κάνουν. Στην ουσία, αφορούν στην προστασία και διαφύλαξη πολύ συγκεκριμένων συμφερόντων, στην τήρηση των ισορροπιών και στην εξασφάλιση ανταλλαγμάτων ανάμεσα στις ανταγωνιστικές οικονομικές και πολιτικές μερίδες της εξουσίας.

Όσο για τη συζήτηση περί αθέμιτου ή θεμιτού ανταγωνισμού, περί υπερβολικού ή μέσα σε "λογικά" πλαίσια κέρδους, αυτή δεν κάνει τίποτε άλλο από το να συσκοτίζει ακόμη περισσότερο τα πράγματα. Η σύγχυση είναι φανερή και ηθελημένη ακόμη και στη γλώσσα, στις λέξεις που επιλέγονται και στον τρόπο που αποδίδεται το νόημα τους. Όταν, για παράδειγμα, η κερδοσκοπία, στην οποία χρεώνονται συνήθως τα "κακώς κείμενα", σημαίνει στην καθομιλουμένη αλλά και σύμφωνα με τους ορισμούς των λεξικών: "επιδίωξη και απόκτηση υπερβολικού κέρδους (ιδιαίτερα με αθέμιτα μέσα)", το συμπέρασμα βγαίνει πλέον αβίαστα. Η επιδίωξη υπερβολικού κέρδους μπορεί να καταγγελθεί, η επιδίωξη κέρδους, ποτέ!

Να διυλίσουμε τον κώνωπα αλλά να αφήσουμε να περάσει η κάμηλος!

Μ' αυτόν τον τρόπο διοχετεύεται η λαϊκή δυσαρέσκεια σε ανώδυνα για το σύστημα κανάλια, ενώ παραμένουν άθικτα τα πραγματικά αίτια της σύγχρονης ανθρώπινης δυστυχίας.

Την ίδια στιγμή, έχοντας εξασφαλίσει το απυρόβλητο, οι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής και οι παρατρεχάμενοί τους "ανησυχούν" και "προβληματίζονται" σε διεθνείς συσκέψεις και συνέδρια για το παρόν και το μέλλον της ανθρωπότητας! Αυτό κι αν δεν είναι το "άκρον άωτον" της υποκρισίας!

Όταν, με λύσσα προσπαθούν να αποκρύψουν, και για τον σκοπό αυτό επιστρατεύονται οι κάθε λογής κονδυλοφόροι, ότι: "Η συσσώρευση του πλούτου στον ένα πόλο σημαίνει συσσώρευση φτώχειας, τυραννίας, σκλαβιάς, άγνοιας, βαρβαρότητας και ηθικής κατάπτωσης στον αντίθετο πόλο, στην τάξη εκείνη που παράγει το κεφάλαιο" (Μαρξ, Το Κεφάλαιο).

Όταν, με λύσσα υποστηρίζουν και εκθειάζουν το καθεστώς της ατομικής ιδιοκτησίας για την αποτελεσματικότητα και βιωσιμότητά του. "Μα στη σημερινή κοινωνία, η ατομική ιδιοκτησία έχει καταργηθεί για τα εννέα δέκατα των μελών της, υπάρχει, ακριβώς γιατί δεν υπάρχει για τα εννέα δέκατα... μια ιδιοκτησία, που ως αναγκαίο όρο για την ύπαρξή της προϋποθέτει την έλλειψη ιδιοκτησίας για την τεράστια πλειοψηφία της κοινωνίας". (Μαρξ, Το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος)

"Τα μπράτσα μας είναι κλαδιά όλο καρπούς, και

τα τινάζει ο εχθρός -πώς τα τινάζει!-

μέρα νύχτα.

Και για να μας ρημάζει πιο εύκολα,

με όλη του την ησυχία

δε μας αλυσοδένει τα ποδάρια

μα τα κεφάλια μας,

αγαπημένη μου"

(Ναζιμ Χικμέτ, "Οι Εχθροί")

Έτσι, λοιπόν, έχοντας διαμορφώσει μια ψευδή εικόνα του κόσμου που μας περιβάλλει, οι "μη έχοντες", όχι μόνο δεν μπορούν να απαλλαγούν από τα δεσμά τους, αλλά τα χαλκεύουν κάθε μέρα με τα ίδια τους τα χέρια. Με διάφορους τρόπους. Αργά, σταθερά και ανεπαίσθητα.

Τριγυρνώντας στους διαδρόμους των Super Market γοητευμένοι από τα φανταχτερά προϊόντα που κατακλύζουν τα ράφια τους. Με τα καρότσια γεμάτα από τη βιομηχανική σαβούρα, περιφέροντας λες, το αποδεικτικό μιας πετυχημένης ζωής. Μιας ζωής με υποκατάστατα, με ρυθμούς που εξουθενώνουν, στο κυνήγι ελπίδων φρούδων. Για μια θέση, προ πολλού χαμένη, στην κοινωνία του "έχειν" και του καταναλωτισμού.

"...Η παραγωγή δεν παράγει τον άνθρωπο μόνο σαν εμπόρευμα, το ανθρώπινο εμπόρευμα, ο άνθρωπος με τη μορφή εμπορεύματος παράγει επίσης τον άνθρωπο πνευματικά και φυσικά σαν απανθρωποποιημένη ύπαρξη..."

"... Το αποτέλεσμα είναι ο άνθρωπος να μη νοιώθει πια τον εαυτό του ελεύθερο παρά μονάχα στην εκπλήρωση των ζωικών του λειτουργιών, στό φαΐ, στο πιοτό και στην αναπαραγωγή (...), ενώ στις ανθρώπινες λειτουργίες του νοιώθει πιο απομονωμένος κι από ένα ζώο. Το ζωικό γίνεται ανθρώπινο και το ανθρώπινο ζωικό". (Μαρξ, Οικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφα)

Μες στις μεγαλουπόλεις των 5 και 10 εκατομμυρίων στοιβαγμένων στις σύγχρονες τρώγλες των πολυκατοικιών, οι αποκλειόμενοι του κόσμου τούτου περιχαρακώνουν τη μιζέρια τους κι ευχαριστούν την "καλή" τους τύχη ή τη "Θεία πρόνοια" όταν καταφέρνουν να καλύψουν τις πρωταρχικές ανάγκες τους για τροφή και στέγη. (Ένας στους δέκα εργαζόμενους στις αναπτυγμένες χώρες είναι άνεργος). Δεν έχουν τίποτα κι όμως αισθάνονται πως τα έχουν όλα!

"Ζουν" για να δουλεύουν, ανυποψίαστοι για τις ομορφιές της ζωής που κάποιοι άλλοι χαίρονται σε βάρος τους. Αυτοί που δεν ίδρωσαν ποτέ, αλλά γνωρίζουν τέλεια το πώς να τους απομυζούν και εκμεταλλεύονται. Κι από την άλλη, να τους κατηγορούν με περίσσιο θράσος για τεμπελιά κι αχαριστία!!! Σε περιόδους ιδιαίτερα, που το δώρο έχει γίνει τουλάχιστον 12ωρο, οι δυο δουλειές απαραίτητες για τα "προς το ζην", οι δε μισθοί κοντεύουν να πιάσουν… πάτο.

Όμως

"όταν οι κακουργίες πέφτουν σα βροχή, κανένας πια δεν φωνάζει:

Σταματείστε!

Όταν σωρεύονται τα εγκλήματα, γίνονται αόρατα.

Όταν οι πόνοι γίνονται αβάσταχτοι, δεν ακούγονται πια οι κραυγές"

(Μπ. Μπρεχτ)

"Η ανάπτυξη είναι ένα ταξίδι που μετρά πιο πολλούς ναυαγούς παρά θαλασσοπόρους" (Εντουάρντο Γκαλεάνο)

Στην εποχή του διαστήματος και των... πλανητικών επισκέψεων, η πείνα μαστίζει την ανθρωπότητα. Υπολογίζεται μάλιστα, ότι η μείωση των ετήσιων στρατιωτικών δαπανών κατά 3% (!!!) θα αρκούσε για να εξασφαλίσει την αξιοπρεπή διαβίωση όλων των ανθρώπων.

Στην εποχή των δορυφορικών προγραμμάτων και της πληροφορικής, οι άνθρωποι πεθαίνουν από αρρώστιες, όπως η ελονοσία, η φυματίωση και ο τύφος. Μέχρι το 2000 προβλέπεται να πεθάνουν 100 εκατομμύρια παιδιά από αφυδάτωση, λιμό κ.α.

Στην εποχή της αυτοματοποίησης και της τεχνολογίας, οι άνθρωποι πουλιούνται στα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα της Δύσης και της Ανατολής. Φτηνά εργατικά χέρια για ένα κομμάτι ψωμί. Κι ακόμη πιο φτηνά για τις πολυεθνικές, τα 200 εκατομμύρια παιδιά που εργάζονται κάτω από μεσαιωνικές συνθήκες σε ολόκληρο τον κόσμο. Συμπεριλαμβανομένης και της "πολιτισμένης" Δύσης, όπου πρόσφατα τέθηκε σε ισχύ κοινοτική οδηγία που επιτρέπει τη γενίκευση της παιδικής εργασίας στις χώρες της Ε.Ε. από την ηλικία των 13 χρόνων!!!

Στην εποχή των υπερσύγχρονων ουρανοξυστών και των πολυτελών οικοδομικών συγκροτημάτων, πληθαίνουν οι άστεγοι και οι παραγκουπόλεις.

Στην εποχή της απελευθέρωσης της γυναίκας, η πορνεία και μαζί της η βιομηχανία που έχει στηθεί γύρω από το sex γνωρίζουν μεγαλύτερες δόξες.

Οι μηχανισμοί παρακολούθησης και καταστολής των πολιτών εκσυγχρονίζονται και ενισχύονται (βλ. συνθήκη Schengen, διακρατικές συνεργασίες των μυστικών υπηρεσιών κ.α.) στο όνομα της πολυφωνίας και της... "ελεύθερης" διακίνησης ιδεών.

Οι πόλεμοι γίνονται στο όνομα της ειρήνης και οι λαοί οδηγούνται στο σφαγείο υπέρ της αυτοδιάθεσης... των κεφαλαίων και των αγορών.

Όψεις του ίδιου νομίσματος, παραλλαγές του ίδιου σκοπού. Καπιταλισμός σημαίνει βαρβαρότητα. Όχι ως αποτέλεσμα, μα ως συστατικό στοιχείο του. Όχι ως εξαίρεση, μα ως κανόνας. Δίχως αυτή δεν γίνεται, χάρη σ' αυτήν υπάρχει. Ποια πρόοδος και ποια ανάπτυξη; Των μονοπωλίων και των πολυεθνικών; Για τις εκατόμβες ποιος θα μιλήσει;

Ο αποτροπιασμός και οι κραυγές απελπισίας για τα δεινά που υφίστανται οι λαοί επί γης δεν αρκούν, δεν ωφελούν σαν σταματάνε εκεί. Δεν είναι το "κακό το ριζικό μας" που τα προκαλεί, αλλά μια πολύ συγκεκριμένη πολιτική που εκπορεύεται από πολύ συγκεκριμένες εξουσίες.

Όμως "Τη μέρα που ο θεός τη γη θα παρατήσει, θα δούμε όλα τα κρυμμένα και όσα δεν ειπώθηκαν θα ακούσουμε. Τότε και η ειρήνη θα φανεί τέτοια που ήταν πάντα: ένας πόλεμος" (Μπ. Μπρεχτ)