Χάραξαν την έρημο, μάτωσαν τους λαούς. 100 χρόνια από τη μυστική Συμφωνία Σάικς - Πικό

Δημοσιεύτηκε στον Προλεταριακή Σημαία φύλ. 782, στις 9-7-2016

Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, το 1916, υπογράφηκε μια μυστική συμφωνία μεταξύ Βρετανίας και Γαλλίας σχετικά με το πώς θα μοιραστούν μετά τον Πόλεμο τα εδάφη τής υπό κατάρρευση Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Μέση Ανατολή (αραβικές επαρχίες). Η Συμφωνία (επίσημα Συμφωνία της Μικράς Ασίας) πραγματοποιήθηκε μεταξύ δύο διπλωματών και στρατιωτικών, του Βρετανού Μαρκ Σάικς και του Γάλλου Φρανσουά Ζορζ Πικό. Οι μυστικές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν τον Νοέμβριο του 1915 και τελείωσαν το Μάρτιο του 1916. Η τελική συμφωνία υπογράφηκε δυο μήνες αργότερα στις 16 Μαΐου του 1916 και είχε τη συναίνεση της Ρωσίας.

Με τη Συμφωνία αυτή, η σημερινή νοτιοανατολική Τουρκία, Συρία, Λίβανος και ένα μικρό μέρος του Β. Ιράκ θα ήταν υπό την έλεγχο και την επιρροή της Γαλλίας και το σημερινό Ιράκ, η Ιορδανία και μέρος του Ιράν υπό την επιρροή και τον έλεγχο της Βρετανίας. Μέσα στη Συμφωνία προβλέπονταν και οι σφαίρες επιρροής των Ρώσων. Η προσάρτηση της Κωνσταντινούπολης, ο έλεγχος των Στενών των Δαρδανελίων, της χερσονήσου της Καλλίπολης και της σημερινής Αρμενίας. Επίσης υπήρχε μια ζώνη υπό διεθνή έλεγχο (περιοχή της Παλαιστίνης).

Η δεύτερη παράγραφος της Συμφωνίας είναι χαρακτηριστική της αγωνίας των Αγγλογάλλων για τον πλήρη έλεγχο της περιοχής: «Στις δύο δυνάμεις θα πρέπει να επιτρέπεται στις περιοχές αυτές να δημιουργήσουν άμεση ή έμμεση διοίκηση ή να κάνουν ελέγχους, όπως αυτές θεωρούν αναγκαίο για τις περιοχές αυτές, σε σχέση με τα αραβικά κράτη ή την αραβική συνομοσπονδία».

Τέλος υπήρχε και αναφορά στην Κύπρο που απέκλειε την ένωσή της με την Ελλάδα ή οποιαδήποτε άλλη παραχώρησή της αν δεν συμφωνούσε και η Γαλλία.

Ήταν ολοφάνερο ότι η Συμφωνία δημιουργούσε τεράστια προβλήματα στους λαούς της περιοχής. Όπως για παράδειγμα δεν λάμβαναν υπόψη μερικά εκατομμύρια Κούρδων που ζούσαν διάσπαρτοι στα κράτη αυτά. Ή το γεγονός ότι η κοινωνική δομή των κατοίκων της περιοχής βασιζόταν στο διαχωρισμό σε φυλές και η έννοια του κράτους - έθνους ήταν άγνωστη.

Βέβαια μέσα στις αρχικές υποσχέσεις των Άγγλων προς τους Άραβες ήταν η δημιουργία ενιαίου και ανεξάρτητου αραβικού κράτους με πρωτεύουσα τη Δαμασκό (ταγματάρχης Λόρενς, γνωστός ως Λόρενς της Αραβίας). Ήδη από το 1915 ο Βρετανός ύπατος αρμοστής στην Αίγυπτο, Χένρι Μακ Μαόν, διαπραγματεύεται με τον Σαρίφ της Μέκκας, Χουσέιν ιμπν Αλί, δεσμευόμενος για ανεξαρτησία των Αράβων. Μ’ αυτές τις υποσχέσεις οι Άγγλοι κατάφεραν να ενώσουν τους τοπικούς φυλάρχους σε ένα μεγάλο στρατό εναντίον των Οθωμανών. Όμως μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και την κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τα συμφέροντά τους στην ευρύτερη περιοχή, πετρέλαια, χερσαίοι και θαλάσσιοι δρόμοι (Σουέζ, λιμάνια κ.α.), επέβαλλαν τη μοιρασιά των εδαφών και το διαμελισμό που προέβλεπε η συμφωνία Σάικς - Πικό. Έπρεπε επίσης να ελέγχουν πλήρως αυτή τη δίοδο προς την κεντρική Ασία που ήταν το πεδίο αντιπαράθεσης με τον άλλον μεγάλο ανταγωνιστή τους, τη Ρωσία. Τέλος ήταν επιβεβλημένη η προσωρινή συμμαχία μεταξύ των Γάλλων και των Βρετανών ώστε να εμποδίσουν την Γερμανία (σύμμαχο χώρα με τους Οθωμανούς) να έχει λόγο στα εδάφη της Μέσης Ανατολής.

Η συμφωνία δόθηκε και στην κυβέρνηση της Ρωσίας για έγκριση. Φυσικά τα δεδομένα άλλαξαν μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και τη δημοσιοποίηση και καταγγελία της Συμφωνίας από τους Μπολσεβίκους, στα πλαίσια της κατάργησης της μυστικής διπλωματίας που ήταν βασική αρχή τους. Η συμφωνία δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες Ισβέστια και Πράβντα το Νοέμβριο του 1917 και λίγο αργότερα στη Βρετανική Γκάρντιαν.

Όπως ήταν φυσικό μετά τη συμφωνία αυτή, εγκαταλείφθηκε από την μεριά των Αγγλογάλλων κάθε υπόσχεση ίδρυσης ενιαίου αραβικού κράτους στη Μέση Ανατολή. Έτσι δημιουργήθηκε η Σαουδική Αραβία δίνοντας την διακυβέρνηση στη φυλή των Σαούντ και στην αντίπαλη φυλή των Χασεμιτών δόθηκε η διακυβέρνηση του Ιράκ και της Ιορδανίας (τότε Υπεριορδανίας). Μαζί με τη Συρία και το Λίβανο δημιουργήθηκαν πέντε ελεγχόμενα από τους Αγγλογάλλους κράτη που διασφάλιζαν τα ευρωπαϊκά συμφέροντα στην περιοχή.

Το έγκλημα ολοκληρώθηκε ένα χρόνο αργότερα με τη διακήρυξη του Μπάλφουρ, την επιστολή δηλαδή του βρετανού υπουργού Εξωτερικών, Άρθουρ Τζέιμς Μπάλφουρ, προς τον ηγέτη της εβραϊκής κοινότητας της Μεγάλης Βρετανίας, Γουόλτερ Ρότσιλντ, με την οποία δινόταν η υπόσχεση για την «εγκαθίδρυση εβραϊκής εθνικής εστίας στην Παλαιστίνη». Η επιστολή διαβιβάστηκε στη Διεθνή Σιωνιστική Ομοσπονδία και ήταν η πρώτη υπόσχεση της Μ. Βρετανίας για τη μελλοντική ίδρυση του κράτους του Ισραήλ στα εδάφη της Παλαιστίνης το 1948.

Έτσι οι Βρετανοί θα αποκτούσαν ένα ισχυρό οικονομικό και πολιτικό λόμπι ως σύμμαχό τους που θα επένδυε κεφάλαια για τη συνέχιση του πολέμου, θα ενθάρρυνε τις ΗΠΑ να εισέλθουν στον πόλεμο και μελλοντικά, όταν θα ιδρυόταν το ισραηλινό κράτος, θα είχαν ένα κράτος σύμμαχο που θα προωθούσε με κάθε τρόπο τα γεωπολιτικά τους σχέδια στη Μέση Ανατολή. Τρία χρόνια αργότερα, με τον πιο επίσημο τρόπο, η διακήρυξη του Μπάλφουρ συμπεριλήφθηκε στη συνθήκη των Σεβρών (1920). Πρέπει τέλος να σημειωθεί πως η συνθήκη της Λοζάνης προέβλεπε την ανεξαρτησία της Αρμενίας και την αυτονομία του Κουρδιστάν αλλά δεν τηρήθηκε.

Επίσης στα 1919 υπογράφηκε η Εντολή της Κοινωνίας των Εθνών που όριζε το νομικό καθεστώς, με το οποίο οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες αναλάμβαναν την διακυβέρνηση των πρώην Γερμανικών και Οθωμανικών αποικιών μετά την λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Φυσικά οι συμφωνίες και οι γραμμές που χάραξαν στο χάρτη οι ιμπεριαλιστές της εποχής δεν έφεραν σε καμιά περίπτωση της ειρήνευση αλλά γέννησαν νέα δεινά για τους λαούς της περιοχής. Στα εδάφη που ανέλαβε η Γαλλία ξέσπασαν πολλές εξεγέρσεις αραβικών πληθυσμών. Στα 1925 η Γαλλία κατέστειλε μια μεγάλη λαϊκή εξέγερση βομβαρδίζοντας της Δαμασκό. Σκοτώθηκαν δεκάδες χιλιάδες Άραβες και περίπου 5000 Γάλλοι στρατιώτες. Σε μια δεύτερη εξέγερση στα 1945 η Δαμασκός βομβαρδίστηκε ξανά από το στρατηγό Ντε Γκολ. Αλλά γενικότερα στη Μέση Ανατολή, σε όλη τη διάρκεια του 20^ου αιώνα, οι εξεγέρσεις, τα αντιαποικιοκρατικά και αντιιμπεριαλιστικά κινήματα, έδειχναν τις διαθέσεις των Αράβων για ανεξαρτησία, όπως το 1919-1921 στην Αίγυπτο, το 1931 στην Κύπρο, το 1936-1939 στην Παλαιστίνη.

Με λίγα λόγια, μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, αντί της ανεξαρτησίας στην περιοχή της Μ. Ανατολής, η Μ. Βρετανία και η Γαλλία πήραν τη θέση της Υψηλής Πύλης και μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι ΗΠΑ ανέλαβαν το ρόλο του εγγυητή για τη συνέχιση της εφαρμογής της συμφωνίας. Βέβαια υπήρξαν και διαφοροποιήσεις με την προσέγγιση της Συρίας και του Ιράκ με τους Σοβιετικούς.

Στη σημερινή εποχή ζούμε για άλλη μια φορά την αιματηρή επαναχάραξη των συνόρων της περιοχής από τις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Οι επεμβάσεις στο Ιράκ, ο σημερινός πόλεμος στη Συρία, παλιότερα ο πόλεμος στο Λίβανο, οι αραβοϊσραηλινοί πόλεμοι, η συνεχιζόμενη κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών από τους Ισραηλινούς είναι το τίμημα που πληρώνουν κάθε φορά οι λαοί όταν τα συμφέροντα των ιμπεριαλιστών συγκρούονται.

Κλείνουμε αυτό το σημείωμα με τα λόγια του Gareth Stansfield, καθηγητή Μεσανατολικής Πολιτικής στο βρετανικό Πανεπιστήμιο του Exeter: «Οι ζώνες επιρροής και τα σύνορα που προέκυψαν μετά το τέλος του πολέμου ως αποτέλεσμα της τάσης να τραβάνε κάποιοι ίσιες αλλά αυθαίρετες γραμμές πάνω στην άμμο, αποδείκνυε την αποικιοκρατική προχειρότητα αλλά και τον ιμπεριαλιστικό κυνισμό αυτή της συμφωνίας καταδεικνύοντας πόσο εγκληματικά και κατάφωρα αγνοήθηκαν οι φυλετικές και εθνοτικές μειονότητες της ευρύτερης περιοχής».

Θα συμπληρώναμε από τη μεριά μας ότι η Συμφωνία Σάικς - Πικό είναι το σύμβολο της διπροσωπίας των ιμπεριαλιστών και η απαρχή όλων των δεινών που υπέστησαν οι αραβικοί λαοί στη Μέση Ανατολή τον 20^ο αιώνα.

 

ΣΣ