Οργανωμένη πάλη: μια προσέγγιση πέρα από μύθους και εύκολα αναθέματα

του Τάσου Σαπουνά

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 2005

Είναι κοινό μυστικό ότι στη σημερινή περίοδο, και στη βάση όλων αυτών που προηγήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες, το ζήτημα της οργάνωσης και γενικότερα της οργανωμένης πάλης και της συλλογικής διεκδίκησης έχει "τσαλακωθεί" στις συνειδήσεις πλατιών τμημάτων τόσο της νεολαίας όσο και των λαϊκών στρωμάτων. Η οπισθοχώρηση και η ήττα του εργατικού και επαναστατικού κινήματος σε Ανατολή και Δύση, η πορεία παλινόρθωσης του καπιταλισμού στις ανατολικές χώρες και η ολοκλήρωση αυτής της στροφής με τις καταρρεύσεις του'90 -'91, η συνακόλουθη πλήρης κυριάρχηση των πιο αντιδραστικών δυνάμεων παγκόσμια και σε κάθε χώρα ξεχωριστά, ήταν το έδαφος πάνω στο οποίο πάτησαν και πατούν οι διαστρεβλωτικές και απαξιωτικές ερμηνείες για την αναγκαιότητα και την προοπτική που δίνει σε κάποιο νεολαίο ή λαϊκό αγωνιστή η συμμετοχή του με οργανωμένο τρόπο στη πάλη του λαού και της νεολαίας.

Είναι κάτι παραπάνω από αναγκαίο, λοιπόν, να ανοίξουμε τη συζήτηση και την αντιπαράθεση γι' αυτό το ζήτημα, να προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε το ρόλο της οργάνωσης τόσο με την ευρύτερη όσο και με την στενή της έννοια στις κοινωνίες των ανθρώπων, να "καθαρίσουμε" την αντίληψη και τη πρακτική της οργανωμένης πάλης και της ένταξης σε αριστερές και επαναστατικές οργανώσεις από τη σκουριά, τους μύθους και πλάνες που έχουν σωρεύσει πάνω της οι προηγούμενες "πέτρινες" δεκαετίες.

Η κοινωνική οργάνωση των ανθρώπων (από το χθες στο σήμερα)

Από την πρωτόγονη κοινωνία έως τη δουλοκτητική και από εκεί στη φεουδαρχία και τον καπιταλισμό, αλλά και στις απόπειρες οικοδόμησης του σοσιαλισμού, η οικονομική και κοινωνική οργάνωση της ζωής των ανθρώπων είναι κάτι το αξεχώριστο από την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη. Το κάθε άτομο ανακαλύπτει (όσο και όπως) την ύπαρξή του και την ατομικότητά του μόνο μέσα από τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους (και τη φύση). Διαφορετικά, δε θα έπρεπε να αναφερόμαστε καν σε κοινωνίες...

Στην πρωτόγονη κοινωνία οι άνθρωποι οργανώνονται συλλογικά για να μπορέσουν να υποτάξουν τις δυνάμεις της φύσης που ως τότε στέκονται ξένες και εχθρικές προς αυτούς, κυριαρχούν πάνω τους. Βέβαια η συλλογική - κοινή εκμετάλλευση όλων των προϊόντων που παράγει ο άνθρωπος και η φύση, δεν είναι προϊόν συνειδητής επιλογής και σχεδιασμού, αλλά επιβάλλεται σαν αδήριτη ανάγκη επιβίωσης και διαιώνισης του ανθρώπινου είδους λόγω του χαμηλού επιπέδου ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.

Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, που διαλύει την πρωτόγονη κοινοκτημοσύνη, σημαίνει ταυτόχρονα και την αυγή των ταξικών κοινωνιών και των σχέσεων εκμετάλλευσης. Οι άνθρωποι χωρίζονται σε τάξεις, σε ομάδες δηλαδή που με βάση τη θέση τους στην παραγωγή έχουν πια και διαφορετικά και αντιτιθέμενα συμφέροντα, οι κοινωνίες των ανθρώπων χωρίζονται γενικά σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους. Αυτή η πορεία διαμόρφωσης των πρώτων ταξικών κοινωνιών συμβαδίζει και με την πορεία διαμόρφωσης ενός οργανωμένου μηχανισμού επιβολής των κυρίαρχων τάξεων πάνω στους κυριαρχούμενους και για τη διαιώνιση της εκμετάλλευσης: του κράτους. Η ομάδα εκείνη των ανθρώπων που πριν διεκπεραίωναν για λογαριασμό και με εντολή της κοινωνίας τις γενικές της υποθέσεις, τώρα υψώνονται πάνω από αυτή, γίνονται οι δυνάστες των μαζών για την εξυπηρέτηση των κυρίαρχων συμφερόντων. Οι κυρίαρχες τάξεις οργανώνουν και επεκτείνουν τους κρατικούς θεσμούς (νομικούς, πολιτικούς, κατασταλτικούς), τους επανδρώνουν και τους εξοπλίζουν ώστε να συνεχίζεται απρόσκοπτα η εκμετάλλευση.

Από την άλλη πλευρά, οι "από κάτω", οι κυριαρχούμενες τάξεις, βιώνοντας την ανέχεια και τη δυστυχία, από καιρό σε καιρό οργανώνουν εξεγέρσεις για την αποτίναξη της σκλαβιάς. Η εξέγερση με επικεφαλής τον Σπάρτακο είναι μια από τις τόσες εξεγέρσεις των δούλων, που τις "διαδέχονται" οι μικρές και μεγάλες εξεγέρσεις και μάχες των χωρικών στο φεουδαρχικό μεσαίωνα. Εξεγέρσεις που αντανακλούν τους πόθους των ανθρώπων για μια ανθρώπινη ζωή σε μια Ανθρώπινη -κυριολεκτικά- κοινωνία.

Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στους κόλπους της φεουδαρχικής κοινωνίας συντελεί στη σταδιακή ανάπτυξη της αστικής τάξης που, με επαναστάσεις αλλά και με συμβιβασμούς, παίρνει την οικονομική και πολιτική εξουσία. Μια διαδικασία που σημαδεύτηκε από το μαζικό ξερίζωμα των παραγωγών από τη γη και την απόσπαση των εργαλείων της δουλειάς από τους τεχνίτες στις πόλεις και τη μετατροπή και των δύο σε εργάτες που το μόνο εμπόρευμα που είχαν πια να πουλήσουν ήταν η εργατική τους δύναμη.

Η επικράτηση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής σηματοδοτεί ταυτόχρονα και μια άνευ προηγουμένου ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και του κοινωνικού χαρακτήρα της ατομικής εργασίας των παραγωγών. Έτσι, από την αρχικά απλή συνεύρεση των εργατών στο χώρο του χειροτεχνικού εργοστασίου περάσαμε στον πιο λεπτομερή καταμερισμό της δουλειάς μέσα στο σύγχρονο εργοστάσιο. Το ίδιο και στο πιο πάνω επίπεδο αφού η ανάπτυξη του κάθε τομέα εξαρτιόταν ολοένα και περισσότερο από την ανάπτυξη των άλλων τομέων της παραγωγής. Αυτή η ανάπτυξη του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας και της παραγωγής ("όπου κανένας δεν μπορεί να πει: αυτό το έφτιαξα εγώ") ερχόταν σε ολοένα και μεγαλύτερη αντίφαση με τον καπιταλιστικό τρόπο ιδιοποίησης των προϊόντων της εργασίας. Οι καπιταλιστές ιδιοποιούνταν, έκλεβαν το προϊόν της εργασίας των παραγωγών. Αυτή η αντίφαση (που εκφράζεται ως αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας) συνδυαζόμενη με την αναπόφευκτη τάση του κάθε ξεχωριστού κεφαλαίου να επικρατήσει έναντι των άλλων (με σκοπό τα κέρδη), έχει ως αποτέλεσμα από τη μια το συνεχή εκσυγχρονισμό της παραγωγικής βάσης και από την άλλη την αναρχία στη παραγωγή, τις κρίσεις υπερπαραγωγής, την καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων (κλείσιμο εργοστασίων, μαζική ανεργία), ακριβώς σε εκείνη τη φάση που η παραγωγή είχε τη μεγαλύτερη άνοδο: έτσι "οι εργάτες αποκόπτονταν από τα προϊόντα της εργασίας γιατί ακριβώς είχαν παράξει πολλά από αυτά.".

Το πέρασμα του καπιταλισμού στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο σήμανε και το πέρασμά του από μια περίοδο που ήταν ιστορικά προοδευτικό σύστημα στη κοινωνική εξέλιξη σε μια περίοδο που (όπως η φεουδαρχία πριν από αυτόν) λειτουργούσε πια σαν τροχοπέδη στην εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών. Έτσι, μια μικρή ομάδα χωρών απομυζά τον πλούτο που παράγουν και τη ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων στο πλανήτη "κόβοντας κουπόνια", εξάγοντας κεφάλαια, χρεώνοντας τις υπανάπτυκτες χώρες, υποτάσσοντάς τις στα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα. Αλλά και στο εσωτερικό κάθε χώρας, το χρηματιστικό κεφάλαιο αγκαλιάζει όλους τους βασικούς οικονομικούς τομείς και τους βάζει υπό την κυριαρχία του, ενώ παράλληλα πολλά κεφάλαια αποσπώνται από την παραγωγή και μετατρέπονται σε κουρείς μετοχών, ώστε να αποσπούν μεγαλύτερα κέρδη.

Επίσης, σήμαινε και την τερατώδη ανάπτυξη, επέκταση και εκσυγχρονισμό όλων των κρατικών μηχανισμών καταστολής, ποινικοποίησης και χειραγώγησης των λαϊκών μαζών, αλλά και τη χρησιμοποίηση όλων των δυνατοτήτων που έχει παράξει ο άνθρωπος για την επικοινωνία του ή/και την ψυχαγωγία του για την διαμόρφωση άκριτων και υποταγμένων, στο κεφάλαιο, ανθρώπων. Και αυτή η διαδικασία γίνεται αφάνταστα οργανωμένα και επιστημονικά που θα τρόμαζε και αυτούς τους αφελείς (εάν υπάρχουν τέτοιοι) υπέρμαχους των "ελευθεριών" που δήθεν προσφέρει ο καπιταλισμός - ιμπεριαλισμός.

Κοινωνικές, συνδικαλιστικές και πολιτικές οργανώσεις των λαϊκών στρωμάτων

Ήταν λοιπόν και είναι, από ταξική άποψη, ζήτημα επιβίωσης αλλά και προκοπής οι καταπιεζόμενες τάξεις απέναντι στην κίνηση και τη λειτουργία του κεφαλαίου να αντιτάξουν, στην αρχή αυθόρμητα και σε στοιχειώδες επίπεδο, μορφές κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης. Μορφές οργάνωσης που θα τους βοηθούν να διεκδικούν καλύτερες συνθήκες δουλειάς και ζωής και να αντιμετωπίζουν τη βουλιμία του κεφαλαίου για περισσότερα κέρδη και των κρατικών μηχανισμών που είχαν αναλάβει την προώθηση των γενικών καπιταλιστικών συμφερόντων.

Η ιστορία δημιουργίας και στεριώματος των πρώτων -αλλά και των κατοπινών- συνδικαλιστικών οργανώσεων των εργατών, είναι μια ιστορία ανείπωτων διώξεων, εκβιασμών και τρομοκρατίας. Αυτά που σήμερα θεωρούνται(;) δεδομένα: το δικαίωμα να συμμετέχεις στο σωματείο στο χώρο της δουλειάς σου ή στο σύλλογο της σχολής, να απεργείς, να διαδηλώνεις, δεν αποτελούν μια "δωρεά" του συστήματος, αλλά προϊόντα μακρόχρονης πάλης του εργατικού και επαναστατικού κινήματος, που με τη πρώτη ευκαιρία το σύστημα θα 'θελε να το αναιρέσει. Το ίδιο και το δικαίωμα (στην ασφάλιση, την οκτάωρη και πενθήμερη εργασία, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τη σύνταξη. Οι εξελίξεις της περιόδου που διανύουμε κρύβουν οδυνηρές εκπλήξεις για τους εν αγνοία διατελούντες...

Αυτή η διαδικασία υπεράσπισης των εργατικών συμφερόντων με οργανωμένο τρόπο συντέλεσε και στην ανάπτυξη της πάλης και της συγκρότησης μιας σειράς οργανώσεων που αφορούσαν είτε επιμέρους κοινωνικές δυνάμεις και κατηγορίες, που μαζί με τα γενικά βίωναν και ειδικότερα προβλήματα (π.χ. νεολαία, γυναίκες), είτε οργανώσεων με πολιτιστικό και μορφωτικό περιεχόμενο που συνέβαλαν στο ανέβασμα -παρά και ενάντια στη θέληση του κεφαλαίου- του επιπέδου των λαϊκών μαζών που το σύστημα αντιμετώπιζε ως απάνθρωπους.

Επαναστατική κοσμοθεωρία και κομμουνιστικό κόμμα

Το πιο σημαντικό, όμως, γεγονός που σημάδεψε τις προσπάθειες του κόσμου της δουλειάς να οργανώσουν την πάλη τους για μια καλύτερη ζωή, ήταν η ανάπτυξη της επαναστατικής κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας. Για πρώτη φορά στη μακραίωνη ιστορία της πάλης των καταπιεσμένων, εμφανίστηκε μια θεωρία που έδινε τα εφόδια για να ερμηνευτεί ο καπιταλισμός, η εκμεταλλευτική του φύση και ο πρόσκαιρος (όπως και όλων των προηγούμενων κοινωνιών) χαρακτήρας του, αλλά και για να ανατραπεί και να οικοδομηθεί μια κοινωνία απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και από κάθε είδους καταπίεση. Έτσι ώστε η κατάκτηση του συνόλου της κοινωνικής παραγωγής από την εργαζόμενη κοινωνία να βγάλει τον άνθρωπο από τη ζωώδη -στο κοινωνικό επίπεδο- κατάσταση. Γιατί τέτοια, δηλαδή ζωώδη χαρακτηριστικά, έχει μια κοινωνία που προμετωπίδα της έχει "ο θάνατός σου η ζωή μου", "εκμεταλλεύσου τους άλλους για να πλουτίσεις", "ο ισχυρός επιβιώνει".

Αυτή η κίνηση απελευθέρωσης της εργατικής τάξης και μαζί και όλης της κοινωνίας από τα καπιταλιστικά δεσμά, ήταν φανερό πως έπρεπε να μορφοποιηθεί πολιτικά και οργανωτικά. Να συγκροτηθεί, ώστε να συμβάλλει στην οργάνωση της πάλης των εργαζομένων τόσο για τα άμεσα όσο και για τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά τους και να αντιμετωπίσει τους πολυποίκιλους μηχανισμούς του κεφαλαίου και του κράτους του που έβλεπε να απειλείται από τους "ξυπόλυτους" Το κομμουνιστικό κόμμα έγινε αδήριτη αναγκαιότητα για να υπηρετηθεί με τον καλύτερο τρόπο η απελευθέρωση της εργατικής τάξης και ολόκληρης της κοινωνίας.

Από τα μέσα του 19ου αιώνα ως τις αρχές του 20ου, συσσωρεύτηκε μια αρκετά μεγάλη πολιτική, ιδεολογική και οργανωτική πείρα (Ένωση των Κομμουνιστών, εξεγέρσεις 1848-51, 1η Διεθνής, Παρισινή Κομμούνα 1871, 2η Διεθνής, μαζικοποίηση των ευρωπαϊκών κομμάτων της 2ης Διεθνούς αλλά και σταδιακός ρεφορμιστικός εκφυλισμός τους και η οργανωτική τους "διάχυση") που βρήκε την αντιστοίχισή της και σ' εκείνο τον τρόπο λειτουργίας του επαναστατικού κόμματος που θα υπηρετούσε τον απελευθερωτικό σκοπό και που ονομάστηκε Δημοκρατικός Συγκεντρωτισμός (ΔΣ). Έτσι περιγράφονταν η διαλεκτική ενότητα της εσωτερικής δημοκρατίας στο κόμμα με την ύπαρξη δομών που εξασφάλιζαν την ενιαία δράση του κόμματος στη βάση των αποφάσεων που πλειοψηφικά είχαν παρθεί και που αντιστοιχούσε (και αντιστοιχεί) στην ενιαιότητα των συμφερόντων της εργατικής τάξης. Το πιο σημαντικό, όμως, ήταν το γεγονός πως ο ΔΣ ήταν ενταγμένος σ' ένα επαναστατικό ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο, σ' αυτό αναφερόταν και αυτό υπηρετούσε. Γιατί, από εκεί και πέρα κανένα οργανωτικό σχήμα δεν μπορεί -κατά τη γνώμη μας- να διασφαλίσει έναν σωστό ιδεολογικό και πολιτικό προσανατολισμό, μόνο να τον διευκολύνει, ξεδιπλώνοντας όλες της δυνατότητές του ή να τον δυσχεράνει. Αυτή ακριβώς η σωστή σχέση πραγμάτων μεταξύ του επαναστατικού προσανατολισμού και δράσης και του τρόπου λειτουργίας, που του έδωσε τη δυνατότητα να αναλύει την πραγματικότητα και να παρεμβαίνει αποφασιστικά σ' αυτή για πάει τα πράγματα προς τα εμπρός, ήταν που ανέδειξε το μπολσεβίκικο κόμμα σε πρωτοπόρο της πάλης της ρώσικης εργατικής τάξης και του επέτρεψε να καθοδηγήσει την Οκτωβριανή Επανάσταση στα 1917. Αποδεικνύοντας στη πράξη πως είναι δυνατό οι "ξυπόλυτοι" να πάρουν την εξουσία και να οικοδομήσουν μια άλλη κοινωνική και οικονομική οργάνωση, με αναφορά και κέντρο τον εργαζόμενο άνθρωπο και της ανάγκες του.

Η απαξία του συλλογικού και η θεοποίηση του ατόμου (...πριν ριχτεί στη κόλαση)

Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι της ιστορίας. Μέσα από τις αδυναμίες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης αναδείχτηκαν κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που ανέτρεψαν την ως τότε πορεία και παλινόρθωσαν τον καπιταλισμό, τόσο στη ΣΕ όσο και στις άλλες χώρες. Διαδικασία που από τα μέσα του 20ου αιώνα ολοκληρώθηκε το 1989-1991 με την πλήρη κατάρρευση αυτών των χωρών του ιδιόμορφου καπιταλισμού. Αυτή η πορεία έχει, όπως αναφέραμε και στην αρχή, ανατροφοδοτήσει μια σειρά αντιθετικές απόψεις ως προς την ανάγκη της συλλογικής και οργανωμένης πάλης και ιδιαίτερα της ένταξης σε μια αγωνιστική και επαναστατική οργάνωση.

Καταρχήν, το σύστημα και οι δυνάμεις του αμφισβητούν εξολοκλήρου την αναγκαιότητα της οργανωμένης πάλης και της συλλογικής διεκδίκησης. Την ίδια στιγμή, λοιπόν, που ο ίδιος ο καπιταλισμός οργανώνει τους μηχανισμούς για να διαιωνίσει την εκμετάλλευση των πολλών από τους λίγους, την ίδια στιγμή που το ίδιο το σύστημα έχει μετατρέψει και την εργασία τού πιο απομακρυσμένου παραγωγού σε κοινωνική, την ίδια στιγμή που ισοπεδώνει σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο εθνικές ιδιαιτερότητες, πολιτισμούς, επιβάλλοντας την ευθυγράμμιση με τα ιμπεριαλιστικά "πρότυπα" και "αξίες". Αυτή την ίδια στιγμή εκθειάζει το ...άτομο. Για να κρύψει πως τελικά ο στόχος του δεν είναι να εξυψώσει το άτομο γενικά, αλλά το άτομο - καπιταλιστή. Για να κρύψει το γεγονός πως περισσότερο από κάθε άλλη φορά η ελευθερία και η προκοπή τού κάθε ατόμου - εργαζόμενου συνδέεται με την ελευθερία και την προκοπή τού συνόλου των εργαζομένων. Μ' αυτόν τον τρόπο, το κεφάλαιο και ο ιμπεριαλισμός διατρανώνει τη θέλησή του να προωθήσει τη μόνη ελευθερία που γνωρίζει και παραδέχεται: την ελευθερία αύξησης των κερδών του μέσα και από τη μετατροπή της νεολαίας και του λαού σε ανίσχυρες μονάδες, βορά στους κερδοσκοπικούς του σχεδιασμούς.

Έτσι, στις αρχές της δεκαετίας του '90 -με νωπό το θρίαμβο του καπιταλισμού- η νεολαία βομβαρδιζόταν από τα "πρότυπα" του "πετυχημένου", του "αυτοδημιούργητου", του γιάπη. Στη συνέχεια, και ενόσω ο καπιταλισμός έδειχνε το πραγματικό του πρόσωπο και γέμιζε με αδιέξοδα και γενικευμένη ανασφάλεια τη νεολαία για το παρόν και για το μέλλον (στις σπουδές, στο πτυχίο, τη δουλειά), προέβαλε μια παραλλαγή τα αρχικής έκδοσης: υποτάξου, άσε τους άλλους και κοίτα να σωθείς εσύ, "έλπιζε να τη βολέψεις". Έβαζε και βάζει τη νεολαία να κυνηγά χίμαιρες ατομικής ανέλιξης ενώ γνωρίζει πως οι "θέσεις" στον καπιταλισμό όχι μόνο είναι λίγες αλλά και ταξικά οριοθετημένες. Όσο για "το φτωχό που έγινε κάποιος", ήταν και είναι το μαντζούνι που πετάει το σύστημα στη νεολαία για να κρύψει το μίζερο μέλλον που γενικά της ετοιμάζει. Από εκεί και πέρα, θα θέλαμε πραγματικά κάποιος να μας εξηγήσει πώς ένας φοιτητής μπορεί, αν όχι μέσα από το σύλλογο της σχολής του, να υπερασπίσει το δικαίωμα του στην παροχή δωρεάν βιβλίων ή πως αλλιώς θα μπορούσε να διεκδικήσει καλύτερες συνθήκες σίτισης και στέγασης. Εκτός και αν κάποιον τον γοητεύει η προοπτική να πληρώνει τα βιβλία, να τρώει άθλιο και επί πληρωμή φαγητό, να ψάχνει για εστίες και να μη βρίσκει, να παίρνει πτυχίο μετά από εξαντλητικό τρέξιμο, να διαπραγματεύεται μόνος του με την εργοδοσία για το αν θα πληρώνεται και πόσο, αν θα έχει χρόνο για να ξεκουράζεται και να ψυχαγωγείται.

Αριστερή επαναστατική οργάνωση, ελευθερία (του ατόμου) και αναγκαιότητα

Όσο για την ένταξη κάποιου σε μια αριστερή φοιτητική παράταξη ή πολύ περισσότερο σε μια επαναστατική οργάνωση, το σύστημα επιστρατεύει την ελευθερία του ατόμου που δήθεν καταργείται από μια τέτοια επιλογή. Τίποτα πιο ψεύτικο από αυτήν την καραμέλα!

Καταρχήν, η ένταξη κάποιου σε μια φοιτητική παράταξη ή σε επαναστατική οργάνωση προϋποθέτει τη συνειδητοποίηση σ' ένα κρίσιμο βαθμό των σκοπών και των στόχων της και τη συμφωνία μ' αυτούς τους σκοπούς. Πολύ περισσότερο, που μια τέτοια επιλογή έχει να αντιπαλέψει την κατεστημένη και κυρίαρχη λογική και πρακτική, δε γίνεται "εύκολα" και αβασάνιστα. Συμμετέχω σε μια αριστερή φοιτητική παράταξη ή κίνηση όπως οι Αγωνιστικές Κινήσεις σημαίνει πως επιλέγω συνειδητά να παλέψω για τα φοιτητικά δικαιώματα και για την ανάπτυξη αντιιμπεριαλιστικού νεολαιίστικου κινήματος στο πλευρό των λαϊκών αγώνων. Συμμετέχω σε μια επαναστατική οργάνωση σημαίνει επιλέγω ελεύθερα και συνειδητά να υπηρετήσω τον πιο ευγενικό στόχο που έθεσε ποτέ η ανθρώπινη κοινωνία στον εαυτό της: την απελευθέρωσή της από κάθε είδους δεσμά. Αυτή η επιλογή είναι πράξη ελευθερίας, γιατί ελευθερία είναι η συνείδηση (η κατανόηση) της αναγκαιότητας. Γιατί, πραγματικά ελεύθερος είναι ο άνθρωπος που ερμηνεύοντας το σημερινό κόσμο της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης παλεύει για να τον αλλάξει. Σε μια τέτοια οργάνωση ο καθένας βοηθά και βοηθιέται να ξεπεράσει τον εγωισμό, να αντιμετωπίσει τα λάθη και τις ανεπάρκειές του. Του δίνει τη δυνατότητα να αντλήσει αλλά και να προσφέρει την πείρα του, να πλατύνει τον ορίζοντα της σκέψης του, να δράσει συλλογικά, για να περάσει στα αζήτητα της ιστορίας η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Για να περάσει η ανθρωπότητα "από το βασίλειο της αναγκαιότητας στο βασίλειο της ελευθερίας". Σε μια κοινωνική και οικονομική οργάνωση που θα "βασιλεύει" η συνειδητή δράση των ανθρώπων, όπου ο άνθρωπος θα κυριαρχεί πάνω στα δημιουργήματά του, όπου θα σέβεται το δεύτερο μισό του, τη φύση, και δε θα την κατασπαταλά και θα την καταστρέφει.

Βέβαια, οι κριτικές και οι κατηγορίες για την ελευθερία που καταργείται έχουν πολλές φορές διαφορετικές αφετηρίες. "Χρεώνονται" ο ΔΣ από τα λάθη, τις ανεπάρκειες και τις (κακές συνήθειες που παρουσίασε το κομμουνιστικό κίνημα στην ιστορική του εξέλιξη έως και μετατρέπεται (ο ΔΣ) σε κύρια αιτία της ήττας ή της στρέβλωσης των αρχών του κλπ. Αρχικά θέλουμε να τονίσουμε ξανά πως δε θεωρούμε κανένα οργανωτικό σχήμα ικανό να γίνει η αιτία ανεπίτρεπτων συμπεριφορών, πολιτικών ανεπαρκειών και πολύ περισσότερο αιτία ριζικών μεταβολών και ανατροπών. Αυτές είναι παντού και πάντοτε αποτέλεσμα πολιτικών προσανατολισμών, της δράσης κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, εν τέλει της πάλης των τάξεων, και νομίζουμε πως αυτό επιβεβαιώνει η ως τώρα ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών, των επαναστάσεων και των αντεπαναστάσεων. Γι' αυτό, θεωρούμε αυτού του είδους την κριτική "άδικη" αλλά πολύ περισσότερο "λίγη" γιατί δεν έχει κατανοήσει πώς εξελίσσονται τα κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα. Ένα οργανωτικό σχήμα υποβοηθά ή δυσχεραίνει τον πολιτικό προσανατολισμό. Και όπως έχουμε αναφέρει ο ΔΣ ήταν το κατάλληλο σχήμα για να εκφράζεται η αναζήτηση των αγωνιστών και το ενιαίο των συμφερόντων του προλεταριάτου, αλλά και για να εξασφαλίζεται η ενιαία δράση του κόμματος και μάλιστα με τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.

Όσον αφορά στη δική μας οπτική, η παραβίασή του είτε προς τη μια είτε προς την άλλη κατεύθυνση λειτουργεί σαν τροχοπέδη στους σκοπούς ενός επαναστατικού κόμματος. Έτσι, η παραβίαση του πρώτου σκέλους δε χτυπά μόνο τη δημοκρατία, αλλά υπονομεύει και "απονομιμοποιεί" το συγκεντρωτισμό που έχει βάση του τη δημοκρατία. Και ανάποδα η παρέκκλιση από το δεύτερο σκέλος δε δημιουργεί πρόβλημα μόνο στην π.χ. ενιαία δράση της οργάνωσης, αλλά καταλήγει και στην παραβίαση της δημοκρατίας που μια πτυχή της είναι να εφαρμόζονται οι πλειοψηφούσες απόψεις. Τέτοιες καταστάσεις θα εμφανίζονται, μιας και το ζήτημα του ΔΣ δεν είναι ζήτημα δοσολογίας και μια επαναστατική οργάνωση δεν μπορεί να διαγράψει το πρόβλημα της διαλεκτικής σχέσης των δύο σκελών και της σωστής κάθε φορά εφαρμογής αυτής της σχέσης. Μπορεί μόνο να αναπτύξει το πολιτικό και ιδεολογικό της κριτήριο, ώστε να διορθώνει τα λάθη της και να προχωρά, να παλεύει για μια ουσιαστική ενιαιοποίηση των μελών της σε αναφορά με τη πολιτική της κατεύθυνση και δράση.

Άλλης τάξης ζήτημα είναι η συνειδητή απαλοιφή του ενός ή του άλλου σκέλους από τον τρόπο λειτουργίας μιας οργάνωσης. Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν, όμως αυτό παράχθηκε σε άρρηκτη σχέση με την πολιτική τους μετάλλαξη σε κάτι ξένο προς την επαναστατική οργάνωση. Έτσι, το ΚΚΕ εφαρμόζει στην ουσία ένα συγκεντρωτικό συγκεντρωτισμό, πνίγει ή απονευρώνει στο εσωτερικό του τη δημοκρατική συζήτηση ακριβώς για να προφυλλάξει το ρεφορμιστικό του προσανατολισμό. Αντίστροφα, παλιότερα το ΚΚΕεσ ή τώρα ο ΣΥΝ, εφαρμόζοντας έναν ψευδεπίγραφο δημοκρατισμό, δίνει την ελευθερία στον καθένα να έχει όποια άποψη θέλει, (π.χ. να είναι και ενάντια στη ΕΕ) αρκεί να εφαρμόζει στο τέλος την άποψη του ΣΥΝ (που είναι υπέρ της ΕΕ). Έτσι και η βάση αισθάνεται "ελεύθερη" η ηγεσία είναι πραγματικά ελεύθερη να κάνει ό,τι (ρεφορμιστικό) θέλει.

Οργάνωση, ιεραρχία και "αντιιεραρχικά" σχήματα

Συναφές με τα προηγούμενα είναι και η κατηγορία πως η ιεραρχία στις δομές της οργάνωσης, που συνεπάγεται ο ΔΣ, την καταδικάζει εκ των προτέρων σε ανελεύθερη. Γι' αυτό διάφορες ομάδες (αυτονομία, αναρχικοί) αντιπροτείνουν ένα άλλο σύστημα λειτουργίας που το ονομάζουν "αντιιεραρχικό - αμεσοδημοκρατικό". Αυτή τους η οργανωτική πρακτική χαϊδεύει αρκετά τα αυτιά, ειδικά τμημάτων νεολαίας που θέλουν πραγματικά να αμφισβητήσουν και να αντιπαλέψουν το σύστημα και έχουν ταυτίσει την πειθαρχία που προσπαθεί να τους επιβάλει το σύστημα με τη συνειδητή πειθαρχία στην επαναστατική υπόθεση. Μια τέτοια αντίληψη:

α) Είναι αντιιστορική και μεταφυσική, γιατί όσο και να το θέλαμε όλοι μας να είναι διαφορετικά (και εύκολα) η συνείδηση των ανθρώπων αναπτύσσεται ανισόμετρα. Και είναι πραγματικά δημοκρατικό, αυτούς τους αγωνιστές που κάθε φορά συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη πείρα, το ψηλότερο ιδεολογικό και πολιτικό φορτίο, τη μεγαλύτερη συνέπεια και συνέχεια στη δράση και έχουν δοκιμασμένο στη ζωή ήθος και σταθερότητα στην υπεράσπιση των επαναστατικών αντιλήψεων, η ίδια η οργάνωση, εκλέγοντάς τους, να τους αναθέτει και τις ανάλογες πολιτικές, ιδεολογικές και οργανωτικές ευθύνες. Έτσι, από τη μια η ζωή και η δράση της οργάνωσης γίνεται πλουσιότερη και αποτελεσματικότερη και από την άλλη η οργάνωση μπορεί να ελέγχει και να ελέγχεται συλλογικά και ατομικά και έτσι να καταλογίζονται και να καταμερίζονται, με έναν ουσιαστικό τρόπο, οι ευθύνες και η συμβολή του καθένα στα θετικά και αρνητικά στοιχεία που παρουσίασε η οργάνωση. Έτσι, διορθώνονται λανθασμένες επιλογές σε πρόσωπα ή σε κινήσεις, αντιμετωπίζονται και ξεπερνιόνται ανεπάρκειες και άσχημα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς, προωθούνται τα θετικά κλπ.

β) Έχει συμβάλει στο να παραχθούν ουκ ολίγες φορές τα αποτελέσματα που υποτίθεται προσπαθεί να αποφύγει. Βαφτίζοντας, όπως κάνουν οι αναρχικές και αυτόνομες ομάδες, όλους τους αγωνιστές ίδιους από άποψη πείρας, φορτίου κλπ., ουσιαστικά ανοίγουν το δρόμο, αφενός για να επιβάλλονται οι απόψεις των πιο έμπειρων (κλπ) αγωνιστών στους πιο άπειρους (κλπ) με ...αμεσοδημοκρατικό τρόπο. Αφετέρου, κανένας δε δίνει λόγο σε κανένα και φυσικά αυτοί που ουσιαστικά ο λόγος τους είχε τη μεγαλύτερη βαρύτητα στη διαμόρφωση μιας π.χ. λανθασμένης απόφασης βρίσκονται στο απυρόβλητο (μιας και όλοι μαζί και "ισότιμα" πήραν την απόφαση). Γι' αυτό και δεν είναι τυχαίο πως σε τέτοιες ομάδες εμφανίζονται συχνά - πυκνά τα πιο κλειστά ιεραρχικά σχήματα, αναπτύσσονται αυθεντίες απρόσβλητες από την πλατιά μάζα των αγωνιστών και καλλιεργούνται παραγοντισμοί κάθε είδους.

Με δυο λόγια, η αριστερή επαναστατική οργάνωση "θεσμοθετεί" (καλύτερα προσπαθεί να αντιστοιχίσει στο εσωτερικό της) αυτό που (ανισόμετρα) παράγει η ίδια η ζωή έχοντας ταυτόχρονα τη συνείδηση πως παλεύει για μια κοινωνική κατάσταση που θα κάνει περιττή την ύπαρξη "του αναγκαίου κακού" (του κόμματος) και των δομών του, σαν αποτέλεσμα της εξάλειψης στη ζωή εκείνων των αιτιών που αναπαράγουν τους διαχωρισμούς μεταξύ των ανθρώπων. Και όχι μόνο αυτό, αλλά παλεύει "από τώρα", και παρά το αρνητικό περιβάλλον, για τη διαμόρφωση ανθρώπων με συνείδηση του κόσμου και του εαυτού τους. Ώστε να μπορούν να αλλάξουν και τα δύο στην υπηρεσία της ανθρωπότητας.

Επίλογος

Τελικά, η νεολαία χρειάζεται την οργάνωση. Με τη μορφή και στο επίπεδο μιας πρωτοβουλίας για τα ναρκωτικά, μιας πολιτιστικής ομάδας, μέχρι του συλλόγου, του σωματείου. Την χρειάζεται από τη μορφή και το επίπεδο μιας αριστερής πολιτικής και συνδικαλιστικής (φοιτητικής, σπουδαστικής, μαθητικής) κίνησης και παράταξης μέχρι το ανώτερο επίπεδο της επαναστατικής οργάνωσης. Την χρειάζεται για να αποκρούσει τις πολύχρωμες σφαίρες που επιχειρούν να σφηνωθούν στη συνείδησή της και να την αποδιοργανώσουν, για να αναπτύξει δημιουργικά τα ταλέντα και τις ανησυχίες της, για να υπερασπίσει τα συμφέροντά της εκεί που ζει και σπουδάζει. Για να δώσει προοπτική στις μάχες που δίνει, να τις συνδέσει (όπως πραγματικά συνδέονται) με την υπεράσπιση και τη διεύρυνση των δικαιωμάτων της στις σπουδές, στη δουλειά, στις ελευθερίες. Την χρειάζεται εάν θέλει να αντιπαλέψει αποτελεσματικά και νικηφόρα την κοινωνία της εκμετάλλευσης, της καταπίεσης και των πολέμων.

Σημείωση: Οι προτάσεις σε εισαγωγικά είναι από το "Αντι-Ντυρινγκ" του Φ.Ενγκελς.