Μαργιάν Σατραπί. "Περσέπολις" - Εκδόσεις ΗΛΙΒΑΤΟΝ. Ανατολή και Δύση με τα μάτια μιας εξόριστης Ιρανής

της Φανής Καραγιάννη

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 2010

Το πρώτο βιβλίο-κόμικ από το Ιράν με τίτλο Περσέπολις, ήρθε για να μας φέρει σε επαφή με τον ιρανικό πολιτισμό, έναν πολιτισμό που από πολλούς έχει συνδυαστεί με το φανατισμό, την τρομοκρατία και το φονταμενταλισμό. Μέσα από το αυτοβιογραφικό αυτό έργο η Μαργιάν Σατραπί επιχειρεί να ανατρέψει την παραπάνω εικόνα, να δείξει την άλλη πλευρά του νομίσματος, χωρίς ταυτόχρονα να γίνεται απολογητής. Στις σελίδες του βιβλίου μας εξιστορεί τα παιδικά της χρόνια, τα οποία σημαδεύτηκαν από τα τρία μεγάλα γεγονότα: την ανατροπή του Σάχη, την ισλαμική επανάσταση και το πόλεμο Ιράν-Ιράκ. Μας καλεί, λοιπόν, να την ακολουθήσουμε σε μια νεανική και αυθάδη αναζήτηση της αλήθειας και να ανακαλύψουμε ότι η καθημερινότητα της δεν απέχει πολύ από τη δική μας.

Απόγονος του τελευταίου αυτοκράτορα που διώχθηκε από το Σάχη και μεγαλωμένη σε μια προοδευτική μαρξιστική οικογένεια του Ιράν, η Μάρτζι φαίνεται να διαμορφώνει έναν ατίθασο και ασυμβίβαστο χαρακτήρα. Ακούει πανκ, Iron Maiden, Abba, ενώ δεν κρύβει το θαυμασμό της για όσους φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν ως αντικαθεστωτικοί και στο περιβάλλον της υπήρξαν άτομα που κυνηγήθηκαν από όλα τα καθεστώτα. Παράλληλα όμως, δε μένει ανεπηρέαστη από το κοινωνικό της περιβάλλον που αλλάζει συνεχώς. Έτσι, ονειρεύεται μεγαλώνοντας να γίνει ο τελευταίος προφήτης και είναι σε συνεχή επικοινωνία με το θεό, ο οποίος μάλιστα της θυμίζει το Μαρξ.

Μέσα από τους προβληματισμούς και τις σκέψεις της μικρής ηρωίδας το βιβλίο αποκτά πολιτικό περιεχόμενο. Τίθεται το ζήτημα της ταξικής ανισότητας αλλά και του ρατσισμού. Είναι πολύ θετικό σε μια αυταρχική κοινωνία να καταγγέλλεται η καταπίεση και η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο κι αυτό βγαίνει έντονα μέσα από το βιβλίο. Στα παιδικά μάτια της Μάρτζι φαντάζει άδικο μια οικογένεια να ζει πιο πλούσια από μια άλλη έχοντας αυτοκίνητο και οικιακή βοηθό, ενώ κατακρίνει το καθεστώς που εμποδίζει τους πολίτες που χουν ανάγκη να βγουν από τη χώρα. Η Μάρτζι αναγνωρίζει την ανάγκη για μαζικότητα σε όλους τους αγώνες, παρομοιάζοντας την επανάσταση με ένα ποδήλατο που όταν δε γυρνούν όλες οι ρόδες του πέφτει.

Σίγουρα το βιβλίο παρουσιάζει πολλά θετικά στοιχεία, ωστόσο η συγγραφέας πέφτει σε αντιφάσεις. Έτσι, στην προσπάθειά της να τονίσει τις ομοιότητες του ιρανικού πολιτισμό με αυτόν της δύσης, καταλήγει να περιγράφει μια φιλελεύθερη μεν αλλά μικροαστική οικογένεια. Επιπλέον, πρέπει να γίνει ξεκάθαρο από τον αναγνώστη ότι οι φιλελεύθερες και προοδευτικές σκέψεις που μοιράζεται μαζί μας η Σατραπί μπορεί να εκφράζουν μέρος του ιρανικού λαού, ωστόσο δεν αποτελούν τον κανόνα και σίγουρα και ο ίδιος ο λαός φέρει μερίδιο ευθύνης για την κατάσταση. Τέλος, το γεγονός ότι η συγγραφέας δεν παίρνει θέση για τις άμεσες εξελίξεις στη χώρα μπορεί να δώσει πάτημα στην αμερικανική προπαγάνδα αφήνοντας να εννοηθεί ότι το καθεστώς πρέπει να ανατραπεί όχι όμως από τον ιρανικό λαό.

Το βιβλίο της Σατραπί μπορεί όπως είδαμε να έχει αρκετές ασάφειες, αλλά σίγουρα μας κάνει να δούμε με άλλα μάτια τον ιρανικό λαό...