Αριστερά και αιτήματα. Πώς η επανάσταση γίνεται διαχείριση

του Δημήτρη Κωνσταντίνου

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 2010

Η κυριαρχία του συστήματος, η ήττα του κομμουνιστικού κινήματος, η καπιταλιστική κρίση και οι συνέπειες της, αποτελούν τους λόγους που η Αριστερά σήμερα έχει χάσει πλήρως τη δυνατότητα να κόψει τον ομφάλιο λώρο με το σύστημα και να δώσει προοπτική για σύγκρουση με αυτό.

Έχει μπολιαστεί από αστικές απόψεις και λειτουργεί πολλές φορές ως αριστερός συμβουλάτορας της αστικής τάξης και των κυβερνήσεών της.

"Στάση πληρωμών-επαναδιαπραγμάτευση του χρέους"

Αυτά τα αιτήματα, έρχονται σαν μια αριστερή απάντηση στην αστική προπαγάνδα του δημόσιου χρέους. Πρώτα απ' όλα είναι ξεκάθαρο ότι με αυτά γίνεται αποδεκτή η ύπαρξη του χρέους και εδώ μπαίνουν τα εξής ερωτήματα. Σε ποιόν απευθύνονται αυτά τα αιτήματα και για ποιο λόγο χρωστάει η Ελλάδα;

Στο πρώτο ερώτημα, εάν υποθέσουμε ότι απευθύνονται στο λαό, υπάρχει η αποδοχή ότι ο λαός είναι συνυπεύθυνος και καλείται να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Δηλαδή, είτε υποτασσόμαστε στην κυριαρχία του κεφαλαίου και προσπαθούμε να βρούμε σανίδα σωτηρίας στην αστική τάξη, είτε κάνουμε μια αταξική θεώρηση ότι το κράτος είναι ουδέτερο και δίνουμε από κοινού λύση στο πρόβλημα. Κύριο χαρακτηριστικό των αιτημάτων αυτών είναι ότι απευθύνονται στην αστική τάξη και καλούνται να εφαρμοστούν στον καπιταλισμό. Φορέας υλοποίησής τους δε θα μπορούσε να είναι παρά μόνο μία αστική κυβέρνηση, χρησιμοποιώντας τα όπως αυτή θα ήθελε.

Στο δεύτερο ερώτημα αποτυπώνεται η αποδοχή της κυριαρχίας του ιμπεριαλισμού και ότι τη νύφη της οικονομικοπολιτικής κρίσης καλούνται να την πληρώσουν εξαρτημένες χώρες όπως η Ελλάδα.

Ποιος πιστεύει ότι ακόμα και να μην πλήρωνε η Ελλάδα τα χρέη της, θα δίνονταν στο λαό; Έτσι όπως τα 28 δις; Ή μήπως οι 150 χώρες που έχουν κάνει στάση πληρωμών είναι σοσιαλιστικές;

"Κρατικοποιήσεις τραπεζών"

Ένα ακόμη αίτημα της Αριστεράς, που δε βλέπει το κράτος ως όργανο κυριαρχίας της αστικής τάξης. Ακόμα και αν κρατικοποιηθούν οι τράπεζες, σημαίνει ότι περνούν στο λαό; Αν αποφασίσει το κράτος να κρατικοποιήσει τις τράπεζες, θα το κάνει προς όφελος αυτών και εν γένει του ίδιου του συστήματος. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που αυτό το αίτημα ακούγεται από αστούς πολιτικούς/οικονομολόγους. Σκοπός του κινήματος δεν είναι να βγάλει το σύστημα από την κρίση του, αλλά να το ανατρέψει. Άλλωστε αυτά τα αιτήματα για άλλη μια φορά έρχονται σε αντίθεση με την πραγματικότητα. Πώς μπορείς να μιλάς για κρατικοποίηση του κεφαλαίου, όταν αυτό στην πλειονότητά του ανήκει σε ξένο κεφάλαιο, χωρίς να μιλάς για αντιιμπεριαλιστική πάλη;

"Εργατικός έλεγχος"

Έρχεται και δένει συνήθως με το παραπάνω. Πάλι μιλάμε για ένα αίτημα που καλείται να εφαρμοστεί στην εποχή που μιλάμε. Δηλαδή οι καπιταλιστές θα υποταχθούν στον έλεγχο των εργατών και θα φανερώσουν τα πραγματικά τους κέρδη. Αυτοί έχουν την κυριαρχία και σε καμία περίπτωση δε θα έμπαιναν κάτω από τον έλεγχο κανενός, ειδικά αυτών που καταπιέζουν. Κάτι αντίστοιχο υπάρχει στα ΔΣ των επιχειρήσεων, με εκπροσώπους των εργαζομένων και στα τμήματα των σχολών με εκπροσώπους των φοιτητών. Πάλι αντιδραστικές συνθήκες δεν επικρατούν;

Σημαντικό είναι ότι όλα τα παραπάνω συνθήματα είχαν ειπωθεί από τους Μπολσεβίκους λίγο πριν, ή αφού πήραν την εξουσία. Αυτά τίθενται και σήμερα χωρίς όμως να παίρνονται υπόψη οι αντικειμενικές και υποκειμενικές συνθήκες της εποχής. Σίγουρα αυτά τα συνθήματα θα ήταν επαναστατικά αν στη χώρα μας υπήρχε επαναστατική (ή ακόμα και προεπαναστατική) κατάσταση και η εξουσία είχε περάσει στο λαό. Ειπωμένα όμως σε μία κοινωνία όπου δεσπόζει η καπιταλιστική κυριαρχία, τα συγκεκριμένα συνθήματα είναι είτε διαχειριστικά, είτε ουτοπικά.

"Απαγόρευση των απολύσεων"

Είναι κατανοητό ότι η απαγόρευση, είναι απόρροια κάποιου νόμου. Συνεπώς υπάρχει άμεση απεύθυνση στη νομοθετική εξουσία. Πάλι όμως αναφέρεται στη νομοθετική εξουσία του καπιταλισμού, που ο ρόλος της είναι να θεσπίζει κανόνες αστικού δικαίου. Προς όφελος δηλαδή του συστήματος. Οι απολύσεις όμως είναι βασικό όπλο του καπιταλισμού, για να κρατά χαμηλούς τους μισθούς και όχι μόνο. Συνεπώς πώς γίνεται να δημιουργηθεί ένας νόμος που δε θα συμφέρει το ίδιο το σύστημα που θα τον φτιάξει;

Έτσι και αλλιώς υπάρχει όριο στις απολύσεις και αυτό καταπατάται. Το κατά πόσο θα εμποδιστούν οι απολύσεις, έχει να κάνει με τους ταξικούς συσχετισμούς και το δυνάμωμα των σωματείων.

"Φορολογείστε το κεφάλαιο"

Μη αναγνωρίζοντας το κράτος ως όργανο της αστικής τάξης, ζητά επί της ουσίας να φορολογήσει η ίδια η αστική τάξη τον εαυτό της. Εάν το κάνει αυτοβούλως, έχει χάσει το ρόλο της ως άρχουσα τάξη. Εάν είναι ο λαός σε θέση να αναιρέσει την κυριαρχία της αστικής τάξης, γιατί απλά να τη φορολογήσει και όχι να την ανατρέψει; Το ζήτημα είναι το εξής; Τι να πρωτοζητήσουμε από την αστική τάξη; Πενταροδεκάρες (μέσω φόρων) για να νιώσουμε δυνατοί, που στην τελική μπορεί να συμφέρει το ίδιο το κράτος να αυξήσει τη φορολογία τους προς όφελος του, ή την υπεραξία που κλέβει από την εργατική τάξη εδώ και αιώνες;

"Κατώτατοι μισθοί-συντάξεις,

35ωρο-5μερο-7ωρο,

λιγότερη δουλειά-δουλειά για όλους"

Εδώ χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα. 1.400/1.500€ βασικός μισθός π.χ. για καθαρίστριες, 1.800€ στον πρωτοδιόριστο εκπαιδευτικό και πάει λέγοντας. Πλήρως αταξικές αναλύσεις για το πώς διεκδικούνται δικαιώματα και κατακτήσεις, απορροφημένες από ιδεολογήματα του συστήματος. Είναι άλλο να λέει κάποιος αυξήσεις στους μισθούς και άλλο να καθορίζει το πόσο. Με ποια κριτήρια διατυπώνονται αυτοί οι αριθμοί; Με ποια κριτήρια το κίνημα καλείται να κάνει έναν τέτοιου είδους διαχωρισμό πνευματικής-χειρωνακτικής εργασίας και να καθορίσει το πόσο πρέπει να αμείβεται ο καθένας; Ο διαχωρισμός αυτός αποτελεί βασικό στοιχείο του καπιταλισμού και έχει ως στόχο την αναπαραγωγή της ταξικότητας του συστήματος. Ακόμα και στο σοσιαλισμό συνεχίζει να υπάρχει και είναι θέμα ταξικής πάλης η εξάλειψη του. Εδώ όμως με αυτού του είδους τα αιτήματα, όχι μόνο γίνεται αποδεκτή η διατήρηση των τάξεων, αλλά προσπερνιέται η πάλη των τάξεων και ο αγώνας ως βασικός όρος διεκδίκησης. Αυτού του είδους «προωθητικά αιτήματα» το μόνο που κάνουν είναι να προσπερνούν το χτύπημα των δικαιωμάτων π.χ. 8ωρο και να υιοθετούν επιχειρήματα του συστήματος, ότι δηλαδή το πρόβλημα της ανεργίας έχει να κάνει με το ότι δουλεύουμε πολύ. Πάνω σε αυτή τη λογική το σύστημα έφερε τη μερική απασχόληση και τις ελαστικές σχέσεις εργασίας. Αντί λοιπόν να ζητάμε την υπεράσπιση του δώρου και των μισθών, τα προσπερνάμε λέγοντας ότι δε μας αρκούν.

Αιτήματα στο χώρο της εκπαίδευσης

"Εν/αία Ανώτατη/Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση"

Σύμφωνα με αυτές τις απόψεις, τα συγκεκριμένα μοντέλα θα αποτελέσουν το «φάρμακο» για την εκπαίδευση, ώστε να γίνει φιλολαϊκή. Δηλαδή το πρόβλημα έγκειται στο ότι η εκπαίδευση δεν είναι ενιαία ανώτατη ή επιστημονική. Ξεπερνούν το ρόλο και το χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Ότι δηλαδή αποτελεί εποικοδόμημα του συστήματος και λειτουργεί σύμφωνα με τις ανάγκες του. Αγνοούν ότι η εκπαίδευση λειτουργεί, τόσο ως ιδεολογικός μηχανισμός της κυριαρχίας της αστικής τάξης, όσο και ως μέσο αναπαραγωγής της ταξικότητας της κοινωνίας και συνδέεται άμεσα με τις ανάγκες της παραγωγής.

"Γνωστικό αντικείμενα"

Πάνω στην προηγούμενη λογική έρχεται και δένει η ανάγκη για ανάλυση των γνωστικών αντικειμένων. Τα γνωστικά αντικείμενα καθορίζονται όμως από τις ανάγκες του συστήματος. Το φοιτητικό κίνημα καλείται να αναλύσει τις ανάγκες του συστήματος και να προτείνει λύσεις για τη βελτίωσή του; Πώς μπορεί να καθορίσει τα γνωστικά αντικείμενα κάθε σχολής; Και αν βρει κάποια σχολή που δεν έχει καθορισμένο γνωστικό αντικείμενο, θα πρέπει να έχει αίτημα να κλείσει; Και οι φοιτητές/απόφοιτοι από αυτή τη σχολή τι θα απογίνουν; Πάνω σε αυτή τη λογική έρχεται και πατά το Υπουργείο Παιδείας μιλώντας για κλείσιμο σχολών.

"Όχι στο Πανεπιστήμιο επιχείρηση"

Έρχεται ως απάντηση στις μεταρρυθμίσεις του Υπουργείου Παιδείας. Μιλώντας για επιχειρηματικό πανεπιστήμιο, θα πρέπει να γνωρίζουμε τα χαρακτηριστικά του. Πρώτον ότι η λειτουργία του θα συνδέεται άμεσα με επιχειρήσεις (θα μπουν επιχειρήσεις στις σχολές) και δεύτερον ότι θα αναπτυχθούν σχέσεις κεφαλαίου-εργασίας. Στο πρώτο στοιχείο, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να έχουμε ξεκάθαρο το χαρακτήρα της Ελλάδας, έτσι ώστε να καθορίσουμε τι είδους πανεπιστήμιο της ταιριάζει. Ποιος επιχειρηματίας θα έκανε επένδυση στο ελληνικό πανεπιστήμιο; Έχοντας τι ως όφελος; Την έρευνα που θα απορροφηθεί από τις ελληνικές επιχειρήσεις; Η Ελλάδα βλέπουμε πως έχει καταντήσει υπό τις επιταγές του ξένου κεφαλαίου σε μία σχεδόν πλήρως αποβιομηχανοποιημένη χώρα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό σε κάποιο βαθμό ίσως να συμβαίνει σε ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις, όπου η παραγωγή ανθίζει. Και πάλι όμως η έρευνα και εκεί εξάγεται από φημισμένα κρατικά πανεπιστήμια, καθώς δε συμφέρει το κεφάλαιο να δημιουργήσει και να συντηρήσει ένα τέτοιο ίδρυμα.

Το δεύτερο στοιχείο είναι και το βασικότερο θα λέγαμε. Σε καμία περίπτωση ο φοιτητής δεν έχει το ρόλο του εργαζόμενου. Ούτε υπεραξία παράγει, ούτε δέχεται κάποια αντίστοιχη εκμετάλλευση.

Αυτό που προσπαθεί η κυβέρνηση να φτιάξει δεν είναι επιχειρήσεις, αλλά πανεπιστήμια που θα εξυπηρετούν καλύτερα το σύστημα. Πανεπιστήμια για λίγους και εκλεκτούς, που θα αποτελούν στο μέλλον την ελίτ της ελληνικής κοινωνίας.

Η απάντηση στη λυσσαλέα επίθεση του συστήματος δεν μπορεί να είναι παρά μόνο επαναστατική. Απάντηση που θα βγαίνει από τις ανάγκες του σήμερα και όχι σαν ξαναζεσταμένο φαΐ, ή μεταφυσικές λύσεις. Δίνοντας την πραγματική διέξοδο. Τη ρήξη με το σύστημα και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Η ίδια η πραγματικότητα θα δείξει το δρόμο. Γιατί όλα τα κινήματα δημιουργήθηκαν από την ίδια την ανάγκη του ανθρώπου για τη ζωή.