Βαλς με τον Μπασίρ

του Δημήτρη Γαγγάδη

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Eναυσμα» το 2009

Πρωτότυπος τίτλος: Vals Im Bashir

Σενάριο: Ari Folman

Σκηνοθεσία: Ari Folman

Χώρα παραγωγής: Ισραήλ

Έτος κυκλοφορίας: 2008

Η ταινία-ντοκιμαντέρ-κόμικ του ισραηλινού Άρι Φόλμαν πραγματεύεται τον πρώτο πόλεμο του Λιβάνου (1982) και την τερατώδη σφαγή νέων, ηλικιωμένων και μικρών παιδιών στους παλαιστινιακούς προσφυγικούς καταυλισμούς της Σάμπρα και της Σατιλα.

Ο πρωταγωνιστής (Άρι - η ταινία έχει αυτοβιογραφικά στοιχεία) προσπαθεί να εξηγήσει ένα Όνειρο στο οποίο βλέπει συνέχεια 26 σκυλιά να τον καταδιώκουν (Ερινύες) και το γεγονός πως δεν θυμάται σχεδόν τίποτα από τη στρατιωτική του θητεία. Έτσι ξεκινάει για να βρει τους φίλους του από το στρατό ώστε να ανακαλύψει τις αναμνήσεις του. Στην πορεία ανακαλύπτει ότι η συμμετοχή του στον πόλεμο συνεχίστηκε μέσα από τη συμμετοχή στις μαζικές εκτελέσεις αμάχων στους καταυλισμούς της Σάμπρα και της Σατίλα, οι οποίες έλαβαν χώρα με αφορμή το ότι μέσα στους καταυλισμούς κρύβονται μέλη της PLO (Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης). Η ταινία πήρε τον τίτλο της από μια σουρεαλιστική σκηνή στην οποία ένας φαντάρος, στη μέση πυροβολισμών, αρχίζει να χορεύει πυροβολώντας με το όπλο του κάτω από ένα γιγαντοπανό του Τζεμαγιέλ Μπασίρ - του εγκάθετου (μέσα από εκλογές) από Αμερικάνους και Ισραηλινούς πρωθυπουργού. Η ταινία καταλήγει δίνοντας τη σκυτάλη σε εικόνες από την πραγματικότητα ξεπερνώντας το animation, όπου το κλάμα και ο οδυρμός είναι το μόνο που μένουν μετά τις μαζικές δολοφονίες.

Παρά την προσπάθεια να πλασαριστεί από πολλούς κριτικούς σαν μια αντιπολεμική ταινία και ένα δριμύ κατηγορώ στους Ισραηλινούς, ντυμένη με το νεωτερισμό των κόμικς, αυτό που την χαρακτηρίζει είναι το γεγονός ότι είναι εξοργιστική και αποτελεί απάτη, όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε ο Ισραηλινός προοδευτικός δημοσιογράφος Γκίντεον Λέβι.

Είναι έντονο το στοιχείο της μετάθεσης των ευθυνών, όπως για παράδειγμα ότι δεν φταίει ο ισραηλινός στρατιώτης που εισβάλει σε ξένα εδάφη και σκοτώνει μικρά παιδιά γιατί και αυτός άνθρωπος είναι και νιώθει τύψεις και μια ζωή μετά πηγαίνει σε ψυχιάτρους, αλλά το παράδοξο του πολέμου, το άσχημο της όλης κατάστασης, ίσως κάποιοι πολιτικοί... αλλά και πάλι τι φταίει ο στρατιώτης, ειδικότερα αν αυτά τα μικρά παιδιά κρατάνε και αντιαρματικά πολυβόλα; Τότε φταίει η σάπια πραγματικότητα.

Επιπλέον, πλασάρεται έντονα ως δικαιολογία για τις σφαγές των παλαιστινιακών καταυλισμών η μη συμμετοχή του ισραηλινού στρατού αλλά απλά η ανοχή του στις δολοφονίες από τα μέλη της Φιλοϊσραηλινής Λιβανέζικης Φάλαγγας και η μετάθεση ευθυνών πάντα στους από πάνω μιας και στο στρατό όλοι εκτελούν εντολές. Αυτό που ίσως είναι πιο ενοχλητικό από όλα στην ταινία είναι το γεγονός ότι ο πρωταγωνιστής, στην προσπάθειά του να γιατρευτεί από τις τύψεις του που τον οδηγούν στην ενθύμηση των τραγικών γεγονότων, ούτε στιγμή δεν σκέφτεται ή ξεστομίζει το γεγονός ότι είχε επιλογή^. είχε επιλογή να μην πολεμήσει, να μην σκοτώσει και να μην συμμετάσχει σε όλη αυτή την κτηνωδία. Αντίθετα, προσπαθεί να ξεπλύνει τα χέρια του στην καρέκλα του ψυχιάτρου του και στις συζητήσεις με τους φίλους του στα μπαρ. Έτσι ο πρωταγωνιστής, σκηνοθέτης πλέον, βρίσκει την απόλυτη κάθαρση 20 χρόνια μετά τον πόλεμο του Λιβάνου κάνοντας μια ταινία για τα γεγονότα αυτά. Έλα όμως που η πραγματικότητα δεν σε αφήνει να ξεχάσεις. Έτσι, μπορεί ο Άρι Φόλμαν να κέρδισε χρυσή σφαίρα για την ταινία του αλλά πώς εξηγεί κανείς το γεγονός πως, ενώ όταν γινόταν η βράβευσή του, παράλληλα συντελούνταν η σφαγή στη Γάζα από τους Ισραηλινούς, ο ίδιος δεν έβγαλε κουβέντα για το γεγονός; Ποιος ξέρει, ίσως σε 20 χρόνια από τώρα να λυθεί πάλι η γλώσσα του και να κάνει και άλλη ταινία.