BLOODY SUNDAY (Ματωμένη Κυριακή). Σκηνοθεσία Paul Greengrass

του Πάνου Γεωργιάδη

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 2002

Από τον τίτλο της ταινίας καταλαβαίνουμε αμέσως με τι καταπιάνεται. Πρόκειται για τα γεγονότα που συνέβησαν στο Derry της Ιρλανδίας την Κυριακή 30 Ιανουαρίου του 1972, όταν ο αγγλικός στρατός κατοχής σκότωσε 13 άτομα και τραυμάτισε πολλά περισσότερα κατά τη διάρκεια απαγορευμένης πορείας για τα δημοκρατικά δικαιώματα των καθολικών στην Β. Ιρλανδία. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι και αυτή η ταινία, όπως και αρκετά ντοκιμαντέρ που γυρίζονται με θέμα την κατάσταση στη Β. Ιρλανδία, συμπίπτουν χρονικά πέρα από την συμπλήρωση τριάντα χρόνων από τη μέρα εκείνη, με τον συμβιβασμό που επιτεύχθηκε μεταξύ των Άγγλων ιμπεριαλιστών και του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (ΙRΑ) με τον αφοπλισμό του δεύτερου και τη συμμετοχή του Σιν Φέιν, πολιτικού σκέλους του ΙRΑ, ως νόμιμου κόμματος στο πολιτικό σκηνικό της χώρας. Η εξέλιξη αυτή δίνει πάτημα σε διάφορες πλευρές που πρότειναν τότε τον "ειρηνικό δρόμο" να ξαναβγούν στο προσκήνιο, θεωρώντας ότι όλα αυτά τα χρόνια θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί η καθημερινή αιματοχυσία, οι συμπλοκές, η βία και ο διαχωρισμός, εάν βέβαια ο αγγλικός στρατός είχε αποφύγει να χτυπήσει με τέτοιο τρόπο εκείνη την πορεία.

Αυτή είναι η πλευρά που κυριαρχεί και στην ταινία. Ο Greengrass, Ιρλανδός και ο ίδιος, προβάλει τα γεγονότα βασιζόμενος στη σχέση "ειρηνική πορεία η μια πλευρά - άγρια καταστολή η άλλη", κάτι που οδηγεί σε μια περισσότερο συναισθηματική προσέγγιση των γεγονότων. Όχι ότι δεν υπάρχει και αυτή η πλευρά, αφήνει όμως στην άκρη το πραγματικό πολιτικό κλίμα της εποχής και την πραγματική καθημερινή κατάσταση κατοχής που βίωνε ο ιρλανδικός λαός. Κάτι που, αν το έδειχνε, δε θα δικαιολογούσε την ειρηνιστική γραμμή του βουλευτή Ίβαν Κούπερ, του πρωταγωνιστή της ταινίας, τον οποίο η κάμερα ακολουθεί σε όλη τη διάρκειά της. Από την προετοιμασία της πορείας, τον ειρηνικό χαρακτήρα που της δίνεται και το ανάλογο πολιτικό κλίμα που καλλιεργείται, την προσπάθεια διασφάλισης της ομαλότητας και αποτροπής επεισοδίων κατά την διαδήλωση, αλλά και την πρόγνωση της ιστορίας από τον Κούπερ, μετά την πορεία, όπου προβλέπει ότι οι Άγγλοι θα "θερίσουν ανέμους" μετά από την απόφασή τους να αιματοκυλήσουν την πορεία, εννοώντας ότι αυτή η τροπή των πραγμάτων θα ενίσχυε τις θέσεις του ΙRΑ και θα τον μαζικοποιούσε στη συνέχεια, όπως και έγινε. Χαρακτηριστικό είναι το τελευταίο πλάνο της ταινίας όπου νέοι Ιρλανδοί πηγαίνουν μαζικά και παίρνουν όπλα απ' τον ΙRΑ. Ο Greengrass οικοδομεί σε όλη την ταινία την εικόνα του βουλευτή ως εκείνου του ατόμου που αναλαμβάνει πλήρως την διοργάνωση, που το εμπιστεύεται και το στηρίζει ο κόσμος, την εικόνα του "καλού" της ιστορίας που βοηθάει τους συμπολίτες του ακόμα και όταν αυτοί δέχονται τα πυρά. Συνδιαλέγεται βεβαίως, και με την απέναντι πλευρά για τη διασφάλιση της ομαλότητας, κάνει τα πάντα για την ειρήνη στην περιοχή, αλλά τελικά αποτυγχάνει οικτρά, μιας και οι Άγγλοι αλεξιπτωτιστές που χρησιμοποιήθηκαν από τον στρατό πυροβολούν αδιακρίτως και σκοτώνουν άοπλους πολίτες καταρρίπτοντας, έτσι, κάθε άποψη και προσπάθεια για ειρηνική διευθέτηση του πράγματος. Αυτή η αντίθεση που δείχνεται και στην ταινία με την αντιπαράθεση των πλάνων από την προετοιμασία του ειρηνιστή βουλευτή σε σχέση με την ανάλογη του διοικητή του στρατού, των διαδηλωτών και των Άγγλων κομάντος, των διαδηλωτών και του βουλευτή, αντί να καταλήγει στο δίκαιο του ιρλανδικού λαού να αντιστέκεται και στην ανυποχώρητη πάλη του με όσα μέσα χρειάζονται, στην ουσία προσπερνιέται για να βγει η άποψη ότι ήταν στις προθέσεις τους και μπορούσε να επιτευχθεί μια ειρηνική διευθέτηση των προβλημάτων και ότι η άνοδος της επιρροής του ΙRΑ, που μέχρι εκείνη τη στιγμή παρουσιαζόταν στο περιθώριο και αποκομμένος από τον κόσμο, είναι αποκλειστικά ευθύνη των Άγγλων.

Σκηνοθετικά, τα πλάνα από την πορεία με τη χρήση κινούμενης κάμερας θέλουν να προσδώσουν ρεαλισμό και χαρακτήρα ντοκιμαντέρ στα γεγονότα, δείχνοντας την ωμότητα του χτυπήματος του αγγλικού στρατού. Η ταινία τοποθετείται και στο ζήτημα του κατά πόσο ο αγγλικός στρατός είχε να αντιμετωπίσει ένοπλες ομάδες, δείχνοντας Άγγλους στρατιώτες να τοποθετούν βόμβες στα χέρια νεκρών διαδηλωτών, κάτι που μέχρι σήμερα δεν έχει παραδεχθεί ο Αγγλικός στρατός. Βλέπουμε, τελικά, ποιος είναι ο πραγματικός τρομοκράτης και πώς οι κυρίαρχοι κατασκευάζουν "τρομοκράτες", ποιους θεωρούν αντιπάλους και εχθρούς τους. Τον άοπλο λαό που παλεύει για τα δικαιώματά του στη συγκεκριμένη περίπτωση. Τέλος, καταβαίνουμε το πρόβλημα της έντονης λογοκρισίας και ελέγχου που τίθεται σε ταινίες που θέλουν να τοποθετηθούν σε τέτοια ζητήματα που "ξύνουν πληγές" και μάλιστα την περίοδο που διανύουμε, παρ' όλα αυτά είναι αναγκαία η πολιτική και ξεκάθαρη προβολή της πραγματικής κατάστασης, ειδικά όταν καταπιάνεται με πραγματικά γεγονότα που αφορούν τις θυσίες, ακόμα και με αίμα, ενός ολόκληρου λαού.

ΥΓ. Η ταινία κλείνει με το γνωστό τραγούδι των U2, "Sunday, bloody Sunday". Αν κρίνουμε από το γεγονός ότι ο τραγουδιστής των U2, Bono, παρακαλάει εδώ και καιρό των πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους για την παραγραφή των χρεών του τρίτου κόσμου, με το αζημίωτο φυσικά (επίσημη αναγνώρισή του και βραβείο ως καλλιτέχνη με ...ευαισθησίες για τα κακά που πλήττουν τον πλανήτη) θα πρέπει να πούμε πως η ματωμένη εκείνη μέρα απέκτησε τελικά και τον επίσημο ...τροβαδούρο της.