ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ EE. Ναι αλλά... για να συγκρουστείς πρέπει να ξέρεις ποιόν έχεις απέναντί σου

του Δημήτρη Χαρτζουλάκη

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 2015

Η αφορμή...

Τα 5 τελευταία χρόνια, έχουν δημιουργήσει προβληματισμούς στο λαό για μια σειρά ζητήματα. Ένα από αυτά είναι το ζήτημα της ΕΕ. Αυταπάτες χρόνων καταρρέουν σε μια νύχτα. Αυτό φυσικά δεν οδηγεί αυτόματα τον λαό στην αναμέτρηση με τους ιμπεριαλιστές. Άλλωστε η αστική αντίληψη της «ψωροκώσταινας» είναι μια «παλιά» προπαγάνδα που χρειάζεται δουλειά για να «σπάσει». Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι χρειάζεται να προσδιορίσουμε καλύτερα τα αιτήματά μας (θα πιάσουμε το «Έξω από την ΕΕ»). Ειδικά τώρα, που, τίθεται σε έντονους τόνους από τους «εταίρους» το Grexit (με «κυβέρνηση αριστεράς»).

Έχουμε ανάγκη να ξεκαθαρίσουμε τις θέσεις μας. Αυτό περνάει και από την κριτική στις υπόλοιπες αριστερές δυνάμεις. Είναι μια κουβέντα που συναντάμε στα αμφιθέατρα προσπαθώντας να αναδείξουμε την εξάρτηση σαν ένα κομβικό ζήτημα που δεν τίθεται από την αριστερά. Και παίρνουμε απαντήσεις: «και οι άλλοι λένε Έξω η ΕΕ. Η διατύπωση είναι διαφορετική!». Επειδή λοιπόν η αντιπαράθεση δεν έχει χαρακτήρα εννοιολογικό αλλά πολιτικό και άμεσο για την κατεύθυνση του κινήματος πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα.

Για τα αιτήματα...

Ένα αίτημα μόνο του, δεν έχει αρνητικό ή θετικό πρόσημο. Το βασικό ζήτημα είναι πού το απευθύνεις, και σε ποια βάση συγκροτεί τον λαό. Αυτό είναι συνάρτηση του πώς βλέπεις το σύστημα, την κατάσταση του κινήματος και τον ρόλο που παίζει στα πράγματα. Με βάση αυτό υπάρχουν δύο ειδών αιτήματα: πάλης και ζύμωσης. Ας δούμε όμως συγκεκριμένα κάποιες απόψεις.

ΑΝΤΑΡΣΥΑ: έξοδος από ΕΕ τώρα-μεταβατικό πρόγραμμα...

Είναι γεγονός οι διαφοροποιήσεις μέσα στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ για το πώς βλέπει η κάθε οργάνωση τα πράγματα. Δεν μπορούμε όμως να παραγνωρίσουμε μια ενιαία πολιτική βάση (μεταβατικό πρόγραμμα) πάνω στην οποία μπορούμε να κάνουμε μια ενιαία κριτική. Το «Έξω από την ΕΕ», μπαίνει στα πλαίσια του μεταβατικού προγράμματος. Ενός προγράμματος που μπορεί να εφαρμοστεί (εν μέρει ή εξ ολοκλήρου) από μια (αντιφατική, αριστερή) κυβέρνηση. Οι δυνάμεις αυτές λοιπόν αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα «Εξόδου από την ΕΕ». Αυτό θα το λέγαμε και «θετικό βήμα» αν αναλογιστούμε ότι κομμάτια αυτών διαφωνούσαν με το σύνθημα χαρακτηρίζοντας το "εθνικής περιχαράκωσης".

Πρέπει βέβαια να δούμε το πλαίσιο που μπαίνει. Αυτό είναι το «εδώ και τώρα» και το μεταβατικό πρόγραμμα. Το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε και για τα δύο είναι σε ποιον απευθύνονται. Το εδώ και τώρα δηλώνει ότι υπάρχει αυτή την στιγμή η κοινωνική δύναμη συγκροτημένη στο επίπεδο εκείνο που μπορεί «να το επιβάλλει». Εδώ αρχίζει το «μπουρδούκλωμα». Γιατί η τάξη εκείνη που θα μπορούσε (με συμμαχίες) να το υλοποιήσει (η εργατική), είναι αποσυγκροτημένη, και η συγκρότησή της είναι μακρόχρονη διαδικασία. Που λοιπόν στοχεύει το "τώρα"; Αυτό συνδέεται με την μη αποδοχή της εξάρτησης (όχι σαν όρο αλλά σαν πολιτική ουσία και σχέση που καθορίζει το γίγνεσθαι στην χώρα). Με βάση τις αναλύσεις για την "παγκοσμιοποίηση - ολοκληρώσεις - ιμπεριαλιστική Ελλάδα" αλλά και τις αυταπάτες τους για τον ρόλο του κράτους, άρα την δυνατότητα εφαρμογής «σοσιαλιστικών» «τομών» στα πλαίσια του καπιταλισμού (πχ εργατικός έλεγχος), καταλήγουν στο ότι μπορεί να υπάρξει «μια άλλη πορεία της χώρας χωρίς χρέος-ευρώ». Χωρίς την συγκρότηση του λαού, χωρίς σύγκρουση με το σύστημα της εξάρτησης και της εκμετάλλευσης. Αρκεί μια κυβέρνηση να έρθει σε ρήξη με τους δανειστές. Όχι βέβαια με το κίνημα στον καναπέ, αλλά σε συμπληρωματικό-κριτικό ρόλο. Και αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι τέτοια κυβέρνηση, θα του κάνουμε ανελέητη κριτική για το «ανολοκλήρωτο του προγράμματός του».

Όλα αυτά, γιατί αν έβλεπαν το «έξω η ΕΕ» σε συνάρτηση με την εξάρτηση, θα αντιλαμβάνονταν ότι το χρέος, η είσοδος στην ΕΕ, είναι αποτύπωση της σχέσης αυτής. Η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ ('80) και έπειτα στο ευρώ, αποτέλεσε την αναβάθμιση της εξάρτησης από τους ευρωπαίους ιμπεριαλιστές (που προϋπήρχε). Δεν μιλάμε για μια αστική τάξη που μπαίνει σε μια «συμμαχία» και αν την «χαλάει» φεύγει. Μιλάμε για μια αστική τάξη που για να έχει την εξουσία παραχωρεί την οικονομία, την παραγωγή και τον λαό στις ορέξεις των ιμπεριαλιστών. Δεν υπάρχει κομμάτι της που να θέλει να συγκρουστεί με αυτούς.

Μην έχοντας αυτήν την αντίληψη, νομίζουν ότι η «έξοδος» είναι ένα ζήτημα πολιτικής απόφασης που θα πάρει μια κυβέρνηση και κανείς δεν θα την εμποδίσει. Δεν είναι περίεργο λοιπόν που η γραμμή τους είναι η πίεση στον ΣΥΡΙΖΑ να έρθει σε ρήξη με την ΕΕ και τους δανειστές. Η ουσία όμως που πρέπει να απαντήσουν είναι η εξής: μια επιλογή (των ιμπεριαλιστών, γιατί μόνο αυτοί μπορούν τώρα) εξόδου από την ΕΕ με την υπάρχουσα συγκρότηση του λαού θα μας φέρει σε καλύτερη θέση; Είναι γεγονός ότι μια τέτοια κίνηση (άσχετα της πιθανότητας να γίνει) με τους υπάρχοντες συσχετισμούς θα φέρει χειρότερα δεινά στον λαό. Για αυτό οι προτάσεις αυτές, (έξω τώρα από ευρώ-ΕΕ, παραγωγική ανασυγκρότηση) δεν έχουν στόχο την συγκρότηση του λαού, αλλά είναι προτάσεις (ριζοσπαστικής) διαχείρισης με παραλήπτη, κομμάτια της αστικής τάξης που δεν θέλουν (ούτε μπορούν) να τα εφαρμόσουν.

ΚΚΕ: Λαϊκή εξουσία-αποδέσμευση από ΕΕ...

Για να κατανοήσουμε ολοκληρωμένα την θέση του ΚΚΕ για το ζήτημα πρέπει να δούμε την άποψη του για την θέση της χώρας. Το θεώρημα που έχει υιοθετήσει τα τελευταία χρόνια (από το 18ο συνέδριο) είναι αυτό της (ανισότιμης) αλληλεξάρτησης. Μάλιστα στο πλαίσιο της «καθαρότητας» ξορκίζει το αίτημα για Ανεξαρτησία με την δικαιολογία της «αθώωσης του ρόλου της ντόπιας αστικής τάξης». Για αυτό αντιλαμβάνεται το αίτημα της «αποδέσμευσης από την ΕΕ» σαν ένα αυτονόητο μέτρο που θα πάρει η «Λαϊκή Συμμαχία στα πλαίσια της Λαϊκής Εξουσίας».

Στην πραγματικότητα αυτό που «κρύβεται» πίσω από αυτήν την στομφώδη θέση είναι ακριβώς η μη θέληση του ΚΚΕ να συγκροτήσει τον λαό στην βάση της πραγματικής σύγκρουσης με το σύστημα. Η εξαφάνιση της εξάρτησης, δηλαδή της αντίθεσης «ιμπεριαλισμού - λαού», αποκρύπτει τους όρους και τον χαρακτήρα της μάχης που πρέπει να δοθεί. Αποκρύπτει δηλαδή από τον λαό τον κύριο εχθρό που θα αντιμετωπίσει για να (όχι αφού) πάρει την εξουσία. Γιατί δεν μπορεί να υπάρχει «λαϊκή εξουσία» χωρίς την σύγκρουση με τον ιμπεριαλισμό. Γιατί η εξάρτηση (και η είσοδος στην ΕΕ) δεν είναι μια απόφαση του αστικού πολιτικού προσωπικού που θα αναιρεθεί με ένα διάταγμα στην «Λαϊκή Εξουσία». Η εξάρτηση είναι το πολιτικό σύστημα στην χώρα. Για να μπορέσει ο λαός να πάρει την εξουσία πρέπει να αντιμετωπίσει και αυτήν.

Αυτό όμως δεν είναι ένα θεωρητικό λάθος του ΚΚΕ. Αποκαλύπτει τον ρεφορμιστικό του χαρακτήρα, την αποφυγή της σύγκρουσης. Σε παλιότερα συνέδρια (10^ο, 15^ο) η δήθεν θεωρία της εξάρτησης που διατύπωνε, κατέληγε στο Α.Α.Δ.Μ. Αυτό το οδηγούσε σε συνεργασία με την "αντιμονοπωλιακή αστική τάξη", με το ΠΑΣΟΚ το '80, εκφυλίζοντας τον χαρακτήρα της αντιιμπεριαλιστικής πάλης. «Σήμερα» ξορκίζει την εξάρτηση όχι για να ξεκαθαρίσει καλύτερα στο λαό το ζήτημα της εξουσίας αλλά ακριβώς για να μην μπει στην διαδικασία να το θέσει στην ουσία του. Ακριβώς για τον ίδιο λόγο που υποτιμάει την ανάγκη Μετώπου Αντίστασης. Γιατί όπως η αντίσταση είναι η βάση συγκρότησης του λαού και της εργατικής τάξης για να μπορέσει να πάει παραπέρα, έτσι και η αναγνώριση της εξάρτησης σαν το κεντρικό πολιτικό ζήτημα θέτει καθήκοντα που είναι προϋπόθεση για το πάρσιμο της εξουσίας.

Συνοψίζοντας το πρόβλημα της θέσης του ΚΚΕ κινείται σε ένα δίπολο (θεωρητικό και πολιτικό-κινηματικό). 1) αντιλαμβάνεται την παρέμβαση της ΕΕ στην χώρα σαν ένα εξωτερικό ζήτημα. Αυτό το οδηγεί στην τοποθέτηση της αποδέσμευσης σαν αποτέλεσμα του παρσίματος της εξουσίας από τον λαό, και όχι σαν την βασική σχέση (της εξάρτησης) που κρατάει την αστική τάξη στην εξουσία, άρα και την ανάγκη του διπλού στόχου για ανεξαρτησία-κοινωνική απελευθέρωση. 2) δεν συγκροτεί το κίνημα πάνω στην πραγματική διάσταση της αντιιμπεριαλιστικής πάλης, άρα καταλήγει στην αποφυγή της σύγκρουσης με το σύστημα. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της θέσης της αλληλεξάρτησης, αλλά και ο στόχος της ηγεσίας του ΚΚΕ. Δεν είναι τυχαίο ότι, όσες φορές τίθεται επί τάπητος το αντιιμπεριαλιστικό, το αποφεύγει συνειδητά (Πολυτεχνείο 73- το έξω το ΝΑΤΟ είναι αριστερίστικο, μνημόνια: "ο όρος επιβολή των μνημονίων από τους ιμπεριαλιστές αθωώνει την ντόπια πλουτοκρατία").

Η δική μας άποψη...

Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι στο πλαίσιο της αιτηματολογίας μέσα στο κίνημα πρέπει να γίνεται βαθιά κατανόηση του τι λέει ο καθένας και να μην εμμένουμε σε μια επιφανειακή κριτική. Όσο αφορά την δική μας αντίληψη, το σύνθημα "Έξω από την ΕΕ" εντάσσεται στο πλαίσιο του στόχου για Ανεξαρτησία. Για αυτό τον λόγο, τον αντιλαμβανόμαστε σαν ένα στρατηγικό στόχο για το κίνημα.

Γιατί η πάλη του λαού για Ανεξαρτησία, είναι συνυφασμένη με την πάλη του για κοινωνική απελευθέρωση, άρα με την δυνατότητά του να φτάσει στο επίπεδο οργάνωσης εκείνο (πολιτικό, ιδεολογικό) που θα μπορεί να διαφεντεύει τον τόπο του μόνος του. Καταλήγουμε σε αυτό, γιατί δεν μπορούμε να δούμε κανένα κομμάτι της αστικής τάξης που να θέλει να συγκρουστεί με τον ιμπεριαλισμό. Ούτε, όμως βλέπουμε τους ιμπεριαλιστές να παραιτούνται αμαχητί από την χώρα. Γι’ αυτό το ζήτημα της ανεξαρτησίας περνάει στις πλάτες της εργατικής τάξης. Σαν την τάξη εκείνη που μπορεί να συγκροτήσει την πλατύτερη συμμαχία με τον λαό, και ηγεμονεύοντας πολιτικά μέσα σε αυτήν, να την οδηγήσει στο σπάσιμο των δεσμών της εξάρτησης.

Το «έξω από την ΕΕ» για μας, μαζί με τα υπόλοιπα αιτήματα του αντιιμπεριαλιστικού κινήματος, θέλει να αναδείξει αυτήν την κατεύθυνση. Να αποδομήσει την συστημική προπαγάνδα τού "δεν μπορούμε μόνοι μας! χωρίς τους συμμάχους". Να αναδείξει την αναγκαιότητα αλλά και την δυνατότητα του λαού μας να είναι ο ίδιος αφέντης στην χώρα του με σχέσεις ειρήνης και διεθνιστικής αλληλεγγύης με τους λαούς των γύρω χωρών. Φυσικά όμως, σε αυτήν την φάση το σύνθημα αυτό αποκτάει και άλλο χαρακτήρα. Του να μην περάσουν τα μέτρα και οι εκβιασμοί των ιμπεριαλιστών στην συνείδηση του λαού σαν κάτι νομοτελειακό και αντικειμενικό. Το σύνθημα λοιπόν έχει διπλό χαρακτήρα. Και ανάδειξης της προοπτικής για τον λαό, αλλά και άμεσων στόχων πάλης στο σήμερα. Να μην αποδεχτούμε τα Μνημόνια και την επίθεση στο όνομα της συμμόρφωσης απέναντι στους «εταίρους», στο όνομα κάποιας δημοσιονομικής πειθαρχίας και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Να μην αποδεχτούμε την συνέχιση του ξεκληρίσματος της αγροτιάς, της αποβιομηχάνισης, της παραρτημοποίησης της οικονομίας, του ξεπουλήματος του δημόσιου και ορυκτού πλούτου στο όνομα της δημιουργίας του "κατάλληλου επενδυτικού περιβάλλοντος". Όπως και η νεολαία δεν πρέπει να αποδεχτεί το πέταγμά της έξω από την διαδικασία της εκπαίδευσης, και την εργασιακή της περιπλάνηση στο όνομα του "εκσυγχρονισμού και προσαρμογής της χώρας στα "νέα" Δυτικά δεδομένα".

Αντιλαμβανόμαστε ότι το ζήτημα της εξάρτησης, το ζήτημα της ΕΕ παίρνει τις πραγματικές του διαστάσεις στις μέρες μας με βάση την κρίση και τον ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό. Δεν μπορεί να κρυφτεί ο αντιδραστικός χαρακτήρας της ΕΕ στα μάτια του λαού με διακηρύξεις για την ανάπτυξη(!) και την δημοκρατία(!). Δεν μπορούμε να εθελοτυφλούμε όμως και απέναντι στην πραγματικότητα. Να μην βλέπουμε την ανάπτυξη εθνικοπατριωτικών, εθνικιστικών και φασιστικών απόψεων και πρακτικών που πατάνε ακριβώς πάνω στην όξυνση της αντίθεσης ιμπεριαλισμού-λαού, για να στρέψουν την οργή του κόσμου σε ανώδυνα μονοπάτια. Για να μην τροφοδοτούμε λοιπόν και εμείς αυτήν την κατεύθυνση, πρέπει να δούμε το ζήτημα της εξάρτησης, το εθνικό ζήτημα, σαν ένα ζήτημα πραγματικό, που αφορά τις λαϊκές μάζες και καθορίζει την οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας. Αν δεν δούμε υπό αυτό το πρίσμα την κατάσταση, άρα και τα αιτήματα μας, (συνεπώς και την έξοδο από την ΕΕ), δεν μπορούμε να προετοιμάσουμε τον λαό για το τι θα αντιμετωπίσει, δεν μπορούμε να τον συγκροτήσουμε στην κατεύθυνση της αναμέτρησης. Γιατί για να συγκρουστείς συνολικά πρέπει να ξέρεις ποιον έχεις απέναντι σου.