Να βαδίσουμε το δρόμο του Οχτώβρη

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία, αρ. φυλ. 215, στις 30/11/1991

Παραθέτουμε αποσπάσματα από την εισήγηση του ΚΚΕ(μ-λ) στην εκδήλωση-συζήτηση στη Θεσσαλονίκη, για τα 74 χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Πέρα από τους "ιστορικούς"

…Μαζευτήκαμε εδώ για να τιμήσουμε την επέτειο του Οχτώβρη. Πρόκειται σίγουρα για κάτι ξεχωριστό. Όχι μόνο γιατί πάντα ήταν ξεχωριστή η σημασία του Οχτώβρη, αλλά και για τις ιδιαίτερες συνθήκες μέσα στις οποίες γιορτάζεται τη φετινή χρονιά.

Τελειώσανε οι ψεύτικοι πανηγυρισμοί. Η επίδειξη ισχύος της ρώσικης υπερδύναμης, που κηλίδωνε το νόημα του Οχτώβρη. Οι πανηγυρισμοί εκείνοι που χρησίμευαν για την παραπλάνηση των λαών και του προλεταριάτου.

Σήμερα έχουμε κάτι άλλο. Σήμερα έχουμε την ανοιχτή επίθεση ενάντια στον Οχτώβρη, ακόμη κι από τους μέχρι χτες ψεύτικους υπερασπιστές του. Το γκρέμισμα και των τελευταίων υπολειμμάτων από τις κατακτήσεις των σοβιετικών λαών. Την αποθράσυνση των αντιδραστικών δυνάμεων. Τη μετονομασία του Λένινγκραντ σε Αγία Πετρούπολη. Έτσι κλείνει ο κύκλος που άνοιξε όταν ο Χρουστσόφ άλλαξε το όνομα του Στάλινγκραντ σε Βόλβογκραντ...

…Ας γίνουμε, ωστόσο, λίγο πιο συγκεκριμένοι. Ας παραμερίσουμε προς στιγμή την οργή μας κι ας δούμε το ζήτημα έτσι όπως αυτό μπαίνει. Έχουμε τη γνώμη ότι η καλύτερη απάντηση για όλους αυτούς, αλλά και ο καλύτερος τρόπος για να τιμήσουμε τον Οχτώβρη, είναι να απαντήσουμε σε κάποια ερωτήματα, θεωρητικά και πρακτικά. Πρακτικά, με τη συμβολή μας στην ανάπτυξη της ταξικής πάλης. Θεωρητικά, με την απάντηση οε μερικά ερωτήματα.

Στην ουσία νομίζουμε ότι έχουμε ν' απαντήσουμε σε δύο κύρια ερωτήματα: 1) Τι -και αν- πρόσφερε στην πρόοδο της ανθρωπότητας ο Οχτώβρης και 2) Αν σήμερα μπορούμε και αν πρέπει να βαδίσουμε στο δρόμο του Οχτώβρη ή, καλύτερα, αν συνεχίζει να υπάρχει η κομμουνιστική προοπτική για τους λαούς.

Για ν' απαντήσουμε στο πρώτο ερώτημα, πρέπει να το αναλύσουμε σε μερικά ειδικότερα: α) ηώς ήταν ο κόσμος πριν τον Οκτώβρη β) πού οδηγήθηκε στη συνέχεια και γ) πώς επέδρασε σ' αυτή την εξέλιξη η Οκτωβριανή Επανάσταση ή τέλος πάντων τι ήταν αυτό που επέδρασε.

Για το πρώτο η απάντηση είναι πολύ απλή, δεν έχει παρά να ανατρέξει κανείς σε οποιαδήποτε ιστορία για να δει. Ποια ήταν γενικότερα η βασική σχέση πραγμάτων ανάμεσα στην αστική τάξη, από τη μια, και το προλεταριάτο και το λαό από την άλλη. Σχέσεις απόλυτης κυριαρχίας, απόλυτης και ασύδοτης εκμετάλλευσης και καταπίεσης που οδηγούσαν τις μάζες στη μεγαλύτερη εξαθλίωση. Να δει τις σχέσεις των αποικιακών ιμπεριαλιστικών μητροπόλεων με τους λαούς των αποικιών και των εξαρτημένων χωρών. Σχέσεις ληστείας, όπου η καταπίεση έφτανε στις μαζικές δολοφονίες και όπου δεν έλειπαν οι πραγματικές γενοκτονίες. Ή, πιο συγκεκριμένα, να δει κανείς πόσο ήταν το ωράριο εργασίας. Ποιες οι αμοιβές των εργαζομένων. Ποια τα ασφαλιστικό δικαιώματα. Ποιες οι συνθήκες δουλειάς. Ποιο η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ποια τα συνδικαλιστικά δικαιώματα των εργαζομένων. Ποια τα γενικότερα δημοκρατικά δικαιώματα. Ποια η μέριμνα για το παιδί και ποια η παιδική θνησιμότητα, στις ανεπτυγμένες μάλιστα χώρες. Ποια τα δικαιώματα της γυναίκας.

Πολύ πιο μεγάλο ενδιαφέρον θα είχε να πάει κανείς σε αρχεία εφημερίδων και να ξεσκαλίσει τον Τύπο της εποχής πριν και μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Θα βρει επιφανείς λόγιους να εξηγούν γιατί η δουλειά (των άλλων) από ήλιο σε ήλιο ανταποκρίνεται στη φυσική τάξη πραγμάτων και πόσο η απαίτηση για 8 ώρες δουλειάς προσβάλλει αυτή τη φυσική τάξη.

Θα βρει πλούσια αρθρογραφία ενάντια στην «ιερόσυλη» απαίτηση των εργατών να συνδικαλίζονται.

Θα βρει να κυριαρχούν στα πρωτοσέλιδα έξαλλες και υστερικές κραυγές ενάντια στους εργάτες, ενάντια στο λαό, ενάντια σ' αυτούς τους «ξυπόλητους» που έχουν το «θράσος» να διαφεντεύουν οι ίδιοι τη ζωή τους.

Θα βρει διακεκριμένους παράγοντες του συστήματος να φρικιούν μπροστά στην «ιερόσυλη» απαίτηση των γυναικών να 'χουν δικαίωμα ψήφου. Θα δει τους ιεράρχες, αυτό το από αιώνων αντιδραστικό κηφηναριό, να αφορίζουν αυτούς που αμφισβητούν την ιερότητα της ιδιοκτησίας. Θα δει ακόμα διακεκριμένους ανθρώπους του πνεύματος να θρηνούν στην κυριολεξία για την "εισβολή" των μαζών στο προσκήνιο της Ιστορίας. Να ολοφύρονται μπροστά στην βαρβαρότητα -τάχα- που συνεπαγόταν αυτή η εισβολή. Και να κλείνουν υποκριτικά το μάτια στη βαρβαρότητα που στην ουσία υπερασπίζονται. Αυτή τη βαρβαρότητα που της επέφερε συντριπτικά χτυπήματα η Οχτωβριανή Επανάσταση. Αυτή τη βαρβαρότητα στην οποία θέλουν να ξαναοδηγήσουν την ανθρωπότητα οι αντιδραστικοί, εκμεταλλευόμενοι τη συγκυρία…

…Θα μπορούσαν να ειπωθούν πολλά. Για να μη μακρηγορούμε, ωστόσο, μπορούμε εδώ να πούμε ότι η Ιστορία έχει δώσει αυτά που κιόλας έχουν απαντηθεί καθώς και αυτά που μένει να απαντηθούν. Εμείς δεν αγνοούμε τις δυσκολίες που βρίσκονται μπροστά μας. Έχουμε όμως τη γνώμη ότι έχει ήδη αποδειχτεί στην πράξη η δυνατότητα του προλεταριάτου να συγκροτηθεί σε τάξη με δική της συνείδηση συμφερόντων και με λιγότερα εφόδια εκείνη την περίοδο. Ότι μπορεί να διαμορφώσει δική του ιδεολογία και να συγκροτήσει δική του πολιτική θεωρία και γραμμή. Ότι μπορεί να αναπτύξει την ταξική πάλη στον πιο ψηλό βαθμό, ότι μπορεί να την κάνει αποτελεσματική για λογαριασμό δικό του αλλά και όλης της κοινωνίας. Ότι μπορεί να πάρει την εξουσία και να την κρατήσει.

Ότι μπορεί να αντιμετωπίσει νικηφόρα τις επιθέσεις των αντιδραστικών δυνάμεων.

Ότι μπορεί να οδηγηθεί την κοινωνία σε μεγάλα επίπεδα ανάπτυξης και σε όλους τους τομείς…

...Να ξεκαθαρίσουμε εδώ ένα ζήτημα. Εμάς, σαν κομμουνιστές, δεν μας αφορά και δεν έχουμε να δώσουμε λόγο για τη σημερινή κατάρρευση στις Ανατολικές χώρες. Είναι δικό τους έργο. Των Χρουστσόφ - Μπρέζνιεφ - Γκορμπατσόφ. Μας αφορά, ωστόσο, και οφείλουμε να βρούμε απαντήσεις στο πώς μπόρεσαν οι ρεβιζιονιστές να πάρουν το πάνω χέρι.

Ή, το λιγότερο, ποιες ήταν οι αιτίες που, ιδιαίτερα στη Σ.Ε. και στο χώρο κυριαρχίας της, μπόρεσαν οι ρεβιζιονιστές να κινούνται χωρίς μια σοβαρή κομμουνιστική αντιπολίτευση. Υπήρχαν οι διώξεις, αλλά…

Σ' αυτά τα ζητήματα σίγουρα οφείλει απαντήσεις το κομμουνιστικό κίνημα και είμαστε βέβαιοι πως θα τις δώσει. Άλλωστε, δεν ξεκινάμε από το μηδέν. Σήμερα το κίνημα ξεκινάει από διαφορετικές αφετηρίες απ' ότι στις αρχές του αιώνα, όπου για πολλά από τα προβλήματα που αντιμετώπισε στην πορεία του, δεν γνώριζε' τις διαστάσεις τους ή και την ίδια τους την ύπαρξη. Σήμερα υπάρχει ένα πολύ πιο πλούσιο υλικό από τότε, ένα υλικό που έχει συσσωρευτεί στη διάρκεια της πάλης αυτών των χρόνων και που περιμένει την αξιοποίησή του. Ήδη έχουν γίνει κάποια πρώτα και πολύ σημαντικά βήματα στο κεφάλαιο αυτό, και θεωρητικά και πρακτικά, ανεξάρτητα αν δεν οδήγησαν σε ολοκληρωτική απάντηση στο ζήτημα.

Η άποψη για τη συνέχιση της ταξικής πάλης σ’ όλη τη μεταβατική περίοδο όπως αναπτύχθηκε παραπέρα από το Μάο Τσε Τουνγκ, οι τομές που έγιναν την περίοδο της Μ.Π.ΠΕ. στην Κίνα, αποτελούν ήδη μια σημαντική βάση για την αναζήτηση των παραπέρα απαντήσεων.

Η απάντηση λοιπόν και στο δεύτερο θεμελιώδες ερώτημα είναι ότι και μπορούμε και πρέπει να βαδίσουμε στο δρόμο τον Οχτώβρη. Υπάρχουν όλες οι βασικές προϋποθέσεις για αυτό και στην πορεία θα αναπτύσσουν όλο και περισσότερο τις ανεξάντλητες δυνατότητές τους.

Υπάρχει και αναπτύσσεται καθημερινό η πάλη των λαών με σπονδυλική στήλη το προλεταριάτο, την τάξη εκείνη που θέλει και μπορεί να αντιμετωπίσει νικηφόρα την αστική τάξη.

Συνεχίζει να υπάρχει η κομμουνιστική θεωρία και αντίληψη, η οποία όχι μόνο μπορεί να εξοπλίσει την πάλη των λαών αλλά είναι και η μόνη -και θέλουμε να το τονίσουμε αυτό- που χαρακτηρίζεται από τη λογική της συνολικής αντιπαράθεσης στον καπιταλισμό.

Υπάρχει ακόμη δυνατότητα για δημιουργική υλοποίηση της πείρας που συσσωρεύτηκε όλα αυτά τα χρόνια.

Είμαστε βέβαιοι ότι θα ξαναστήσουμε τα αγάλματα των Μαρξ. Ένγκελς, Λένιν, Στάλιν, Μάο Τσε Τουνγκ στις κόκκινες πλατείες των πόλεων και των χωριών του κόσμου. Ή, όπως αλλιώς είπε ο Στάλιν, «ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙ»

Για την "αντιπολίτευση"

Μετά το τέλος της εισήγησης ακολούθησε συζήτηση στην οποία, εκτός των άλλων ζητημάτων που τέθηκαν, ήταν και αυτό που αφορούσε τις σχέσεις του Τρότσκι με την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Η συζήτηση που ακολούθησε πάνω σ’ αυτό το ζήτημα ήταν αρκετά ενδιαφέρουσα. Γι' αυτό κρίνουμε ότι, με αφορμή την επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης, θα 'πρεπε να διατυπώσουμε ορισμένες πρώτες εκτιμήσεις μας πάνω στο κεφάλαιο αυτό μέχρι, τουλάχιστον, την εξέγερση τον '17

Ένα πρώτο λοιπόν γεγονός είναι ότι ο Τρότσκι, σε όλη αυτή την περίοδο μέχρι το 1917, βρίσκεται σε μια διαρκή σχέση αντιπαλότητας με τον μπολσεβίκικο πυρήνα. Αντιπαλότητα που ούτε ο ίδιος ο Τρότσκι αρνείται, αν δούμε την «αυτοκριτική» του σε μετέπειτα περιόδους. Το γεγονός άλλωστε ότι ο Τρότσκι, για χρόνια ολόκληρα, από το 1912 ως την παραμονή της Οκτωβριανής Επανάστασης, αρνιόταν να συμπορευτεί οργανωτικά με τους μπολσεβίκους είναι κι αυτό μια ένδειξη των διαφωνιών του μ' αυτούς.

Το δεύτερο δεδομένο είναι ότι στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού παρατηρείται στη Ρωσία έξαρση του εργατικού κινήματος από κοντά με τα ξεσπάσματα της φτωχής αγροτιάς που στέναζε κάτω από την καταπίεση του τσαρισμού. Η ανάγκη να αποκτήσει το κίνημα αυτό μπούσουλα και κατεύθυνση είναι φανερά. Η μαρξιστική θεωρία, δίνοντας προφανώς πληθώρα απαντήσεων, αρχίζει και κερδίζει έδαφος στους ρώσους επαναστάτες. Μια ολόκληρη γενιά επαναστατών την υιοθετούν και διεξάγουν ολόκληρη αντιπαράθεση με μια σειρά από άλλες τάσεις που εμφανίζονται ταυτόχρονα στο κίνημα. Οι μαρξιστές εκείνης της εποχής στη Ρωσία αντιμετωπίζουν ένα σοβαρό και κρίσιμο πρόβλημα. Και αυτό αφορά το ότι είναι αναγκασμένοι να χαράξουν στην πράξη τους δρόμους της επανάστασης, σε μια χώρα που με βάση τους Μαρξ και Ένγκελς βρισκόταν έξω απ' τις περιπτώσεις χωρών που θα μπορούσαν να περάσουν άμεσα στο σοσιαλισμό. Το ίδιο το Κομμουνιστικό Μανιφέστο έλεγε ότι το φάντασμα του κομμουνισμού πλανάται  πάνω απ' την Ευρώπη. Κανείς λοιπόν δεν είναι σε θέση να αμφισβητήσει ότι οι ρώσοι επαναστάτες, στρεφόμενοι στη μαρξιστική θεωρία, ενώ αποκτούσαν σημαντικές δυνατότητες αντιπαράθεσης με τις άλλες θεωρίες, δεν έβρισκαν -ούτε θα μπορούσαν άλλωστε να βρουν- έτοιμες "συνταγές"- για το προχώρημα της επανάστασης στην ίδια τη χώρα τους.

Το βέβαιο που πρέπει να κρατήσουμε σαν συμπέρασμα για τις επόμενες φάσεις είναι ότι ΟΛΟΙ οι πρωτοπόροι σοσιαλδημοκράτες της εποχής εκείνης (αρχές του αιώνα δηλαδή) είναι γαλουχημένοι και διαπαιδαγωγημένοι στην ιδέα της σοσιαλιστικής επανάστασης στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. Δυστυχώς, για πολλούς απ’ αυτούς, όπως φάνηκε σε όλες τις μετέπειτα εξελίξεις, η θεώρηση αυτή έγινε περίπου δόγμα και θέσφατο, απαραβίαστο, εμποδίζοντάς τους μ’ αυτόν τον τρόπο να μελετήσουν τις ιδιαίτερες συνθήκες της Ρωσίας, να χαράξουν τους καινούριους δρόμους. Για πολλούς απ’ αυτούς, όσο η επανάσταση στην Ευρώπη καθυστερούσε, η σοσιαλιστική επανάσταση στη Ρωσία ήταν ένα όνειρο μακρινό.

Οι μόνοι που από τις αρχές του αιώνα αρχίζουν να αντιλαμβάνονται διαφορετικά τα πράγματα ήταν μια σειρά από στελέχη του σοσιαλδημοκρατικού κινήματος που με επικεφαλής τον Λένιν συγκροτούν σε μια πορεία τον μπολσεβικισμό, με όσα αυτός ο όρος συνεπάγεται. Δε θέλουμε να πούμε βέβαια ότι αυτά τα στελέχη ξεκαθαρίζουν τα πάντα μονομιάς. Ούτε, πολύ περισσότερο, ότι απορρίπτουν την άποψη ότι το διεθνιστικό καθήκον πρέπει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Στο κάτω κάτω οι συστηματικές προσπάθειες των μπολσεβίκων να συνδεθούν με τους επαναστατικούς πυρήνες στην Ευρώπη, και ιδιαίτερα στη Γερμανία, είναι αναμφισβήτητες. Όπως αναμφισβήτητες είναι και οι προσπάθειές τους να συμβάλλουν στην οικοδόμηση και το σωστό προσανατολισμό του διεθνούς κινήματος του προλεταριάτου, ακόμα κι όταν οι γερμανοί σοσιαλδημοκράτες, με επικεφαλής τον Κάουτσκι, αντιμετωπίζουν τους μπολσεβίκους ως «αιρετικούς» και λίγο «επαρχιώτες».

Ένα άλλο γεγονός που είναι επίσης αναμφισβήτητο είναι το ότι, εκτός από το προλεταριάτο και τους φτωχούς αγρότες, υπήρχαν και άλλα κοινωνικό στρώματα (μεσαίοι αγρότες, αστικά στρώματα της πόλης) που επιθυμούσαν την πτώση του τσαρισμού και το προχώρημα της αστικοδημοκρατικής επανάστασης.

Ας περάσουμε όμως και σε ορισμένα συμπεράσματα γιατί τα γεγονότα είναι λίγο-πολύ γνωστά. Η άποψή μας είναι ότι σ' όλη αυτή την περίοδο, απ' την αρχή του αιώνα μέχρι το 1917, αυτά που διαφοροποιούν τον μπολσεβίκικο πυρήνα απ' τις υπόλοιπες τάσεις του σοσιαλδημοκρατικού κινήματος μπορούν να συνοψιστούν στο εξής: Ο Λένιν και τα υπόλοιπα στελέχη έδειχναν να αντιλαμβάνονται ότι το τσαρικό καθεστώς πιάνει τα όριά του. Σ' αυτό άλλωστε φαίνεται να συμφωνούν και οι μενσεβίκοι αλλά και ο Τρότσκι. Όλα δείχνουν άτι μια μαζική εξέγερση που θα θέσει τέρμα στο καθεστώς αυτό βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη. Το πρόβλημα, συνεπώς, που μπαίνει είναι ποιος ο χαρακτήρας αυτής της επικείμενης εξέγερσης, οι στόχοι της και οι κοινωνικές δυνάμεις στις οποίες θα στηριζόταν. Τίθεται, ταυτόχρονα, το πρόβλημα της μετεξέλιξής της και το γρήγορο ή αργό πέρασμα σε σοσιαλιστικά καθήκοντα. Τα ίδια πάνω-κάτω προβλήματα τίθενται και μετά το 1905.

Οι μπολσεβίκοι, χωρίς να διαφωνούν ότι τα άμεσα καθήκοντα της επικείμενης εξέγερσης θα είναι αστικοδημοκρατικά, ρίχνουν το βάρος της προετοιμασίας τους στο προλεταριάτο κυρίως και, στη συνέχεια, στη φτωχή αγροτιά. Αυτό φαίνεται και στο ιδρυτικό συνέδριο του ΡΣΔΕΚ το 1903, όπου οι μπολσεβίκοι κι ο Λένιν δείχνουν να θέλουν να οικοδομηθούν τα απαραίτητα όπλα για το προλεταριάτο. Τίθενται οι βάσεις για το κόμμα νέου τύπου. Καταλαβαίνουν δηλαδή ότι επίκεινται κοσμογονικές αλλαγές στη Ρωσία, στις οποίες το προλεταριάτο αφ' ενός πρέπει να διασφαλίσει το δικό του αυτόνομο ρόλο και αφ' ετέρου να οικοδομήσει τις συμμαχίες του. Διατυπώνουν δηλαδή την κατεύθυνση της ανάληψης απ' το προλεταριάτο και τις σύμμαχες δυνάμεις του καθοδηγητικού ρολού σ' αυτή την αστικοδημοκρατικού χαρακτήρα επανάσταση.

Αντίθετα, οι υπόλοιπες τάσεις, με πρώτους τους μενσεβίκους, στηρίζουν τη δράση τους κυρίως στα υπόλοιπα αστικά στρώματα. Επεξεργάζονται τις κατευθύνσεις τους και έρχονται σε σοβαρή διάσταση με το Λένιν. Υποτιμώντας την ανάγκη οργάνωσης του προλεταριάτου υποτιμούν το ρολό του. Στη στάση των μενσεβίκων βρίσκει κανείς όλο το φόβο και τον πανικό μπροστά σε μια επανάσταση στη Ρωσία όπου το προλεταριάτο θα παίζει καθοδηγητικό ρόλο, οπού το προλεταριάτο και η φτωχή αγροτιά θα 'ναι η εγγύηση ότι η επανάσταση αυτή δεν θα εκφυλιστεί και δεν θα πισωγυρίσει. Στη στάση των μενσεβίκων βρίσκει κανείς όλο το δογματισμό που "αναγνώριζε" καθοδηγητικό ρόλο στο προλεταριάτο μόνο και εφόσον προχωρούσε η αστικοδημοκρατική επανάσταση, που στο μεταξύ θα στηριζόταν σε μια σειρά από ενδιάμεσες δυνάμεις.

Τι είναι όμως εκείνο που αντιπαραθέτει τον Τρότσκι στους μπολσεβίκους και τον Λένιν; Δεν μπορούμε να δεχτούμε τα περί οργανωτικών διαφορών. Ούτε φυσικά μπορούμε να δεχθούμε ότι ο Τρότσκι εργαζόταν για το κοινό συμφέρον και ήθελε να γεφυρώσει τις δυο τάσεις, αφού στις κρίσιμες στιγμές το κύριο μέτωπο αντιπαράθεσής του το έστρεφε ενάντια στους μπολσεβίκους, με αποκορύφωμα το 1912.

Παρακολουθώντας τον Τρότσκι στις κατά καιρούς τοποθετήσεις του να μιλάει για όσα τον χωρίζουν με το Λένιν, παρατηρούμε μια σοβαρή αντίφαση: Απ' τη μια να εξυμνεί τους μπολσεβίκους και να τους αναγνωρίζει διορατικότητα, αδιάλλακτη γραμμή κ.λπ. κι απ' την άλλη να τους θεωρεί μαζί με τους μενσεβίκους τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Εν πάσει περιπτώσει, η δική μας άποψη είναι ότι ο Τρότσκι σ' όλη τη διαδρομή μέχρι το 1917 αντιπολιτεύεται, άλλοτε σκληρά κι άλλοτε ηπιότερα, το Λένιν και τους μπολσεβίκους, κρατάει σαφείς αποστάσεις απ' αυτούς γιατί απλούστατα πιστεύει ότι θα φάνε τα μούτρα τους, για να το πούμε και "λαϊκά".

Οι λόγοι για τους οποίους αδυνατεί ο Τρότσκι να συμπορευτεί μ' αυτούς είναι πολλοί. Οι αιτίες γι' αυτή του τη στάση είναι αρκετές κι έχουν γραφτεί αρκετά πάνω σ' αυτό. Για μας, η βασική αιτία που δεν αφήνει τον Τρότσκι να συμπλεύσει ολοκληρωμένα και με όλες τις συνέπειες με τους μπολσεβίκους είναι η στρεβλή και δογματική του αντίληψη με την οποία ερμήνευε τη θεωρία του Μαρξ για τη διαρκή επανάσταση. Στην ουσία ο Τρότσκι, μέχρι και την παραμονή της Οχτωβριανής Επανάστασης, δεν θεωρούσε και πολύ πιθανό ενδεχόμενο τη νίκη της προλεταριακής επανάστασης στη Ρωσία, με βάση τις ιδιαιτερότητές της, με βάση την αδυναμία της προλεταριακής επανάστασης να θριαμβεύσει στην Ευρώπη. Και δεν αναφερόμαστε σε ταλαντεύσεις που σίγουρα περνούσαν και οι μπολσεβίκοι, αλλά σε μια μόνιμη άποψη που τον χαρακτήριζε και που κλονιζόταν μόνο στο βαθμό που φαινόταν έστω και αμυδρά το ενδεχόμενο να διεθνοποιηθεί η επανάσταση (αναφερόμαστε στην προσωρινή "εκεχειρία" Τρότσκι-Λένιν με βάση τις εξελίξεις στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο). Η ιστοριογραφία των επιγόνων του Τρότσκι προσπαθεί μ’ έναν καθ’ όλα αντιφατικό τρόπο να εμφανίσει τον Τρότσκι σαν τον αδιάλλακτο και συνετή, στα λόγια τού οποίου ήρθαν επιτέλους οι μπολσεβίκοι και είδαν άσπρη μέρα. Και όταν "ξέφυγαν" ξανά, τότε ήρθε ο εκφυλισμός και η καταστροφή. Όποιος κινδυνεύει να προσκολληθεί σ' αυτή την άποψη καλά θα κάνει να ξαναμελετήσει τα ιστορικά δεδομένα. Και τότε θα δει ότι ταλαντευόμενος συνεχώς είναι ο ίδιος ο Τρότσκι, που σε κάθε αποτυχία του επαναστατικού κινήματος (όπως αυτή του 1905) θυμίζει τον πνιγμένο που πιάνεται απ' τα μαλλιά του. Θυμίζει κάποιον που αυτάρεσκα καλεί τους πάντες να γυρίσουν στην "παλιά καλή συνταγή" (που όμως δεν απαντούσε στα τότε προβλήματα): να γίνει η επανάσταση στην Ευρώπη.

Το επαναστατικό κίνημα στη Ρωσία σε κάθε κρίσιμη καμπή δεν είχε ανάγκη από επίκληση γενικών αληθειών αλλά από συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης, από χάραξη πολιτικής με βάση τους συσχετισμούς και τα δεδομένα, με γνώμονα τη συνειδητοποίηση απ' το προλεταριάτο του καθοδηγητικού ρολού και την ενίσχυση των συμμαχιών του με τη φτωχή αγροτιά.

Ποια είναι όμως τα συμπεράσματα του Τρότσκι μετά την αποτυχία της επανάστασης του 1905; Πολύ συνοπτικά, θα λέγαμε ότι βγάζει συμπεράσματα που αποτελούν φυγή προς τα μπρος, άλμα στο κενό. Στον πρόλογο της επανέκδοσης του κεφαλαίου "Απολογισμός και προοπτικές" δεν κάνει τίποτα άλλο απ' το να επαναφέρει μ' ένα δογματικό τρόπο την άποψή του ότι το ρώσικο προλεταριάτο θα συνεχίσει την πορεία του προς τα μπρος μόνο αν η επανάσταση απλωθεί στις εκβιομηχανισμένες χώρες της Ευρώπης.

Πολλά γράφονται, ιδιαίτερα τελευταία, για το θεωρητικό (;) έργο του Τρότσκι. Πολύ λιγότερα γράφονται όμως για το πρακτικό του έργο, την πολιτική του γραμμή και τις κατευθύνσεις του. Εν πάσει περιπτώσει, θεωρούμε ανιστόρητη την άποψη ότι ο Τρότσκι είναι ο θεωρητικός της "διαρκούς επανάστασης" στον 20ό αιώνα, με την έννοια ότι η πατρότητα της σύλληψης δεν είναι με κανένα τρόπο δική του. Στο κάτω κάτω δεν υπάρχει ούτε ενός μαρξιστής της εποχής εκείνης στη Ρωσία που να μην είναι υπέρ της άποψης αυτής.

Οι μπολσεβίκοι και ο Λένιν αυτό που κατανόησαν καλά και το έβαλαν σε εφαρμογή είναι ότι αυτή η θεώρηση της σοσιαλιστικής επανάστασης, παρ' όλο που είναι από γενική άποψη σωστή, δεν αρκούσε για να φωτίσει τους άβατους δρόμους που καλούνταν να βαδίσει η ρώσικη επανάσταση. Γι αυτό, και για 20 χρόνια περίπου πριν το 1917, προχωρούν σε μια ολάκερη προετοιμασία για την κατάληψη της εξουσίας. Το 1905 δίδαξε όντως πολλά. Αυτοί που «έμαθαν όμως το μάθημα» ήταν οι μπολσεβίκοι, και με επικεφαλής τον Λένιν δημιούργησαν πράγματι ένα ολόκληρο θεωρητικό και πρακτικό έργο που έφερε την επανάσταση στην καθυστερημένη ημιφεουδαρχική Ρωσία. Στην πορεία αυτή των μπολσεβίκων έγιναν τομές στη μαρξιστική θεωρία και έγιναν επιλογές που αποτέλεσαν προχώρημα για τη στρατηγική του προλεταριακού κινήματος. Το γεγονός είναι ότι οι μπολσεβίκοι δημιούργησαν πόλο που γύρω του στρατεύθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες προλετάριοι και φτωχοί αγρότες. Και αυτό είναι ιστορικά επιβεβαιωμένο και αρκεί από μόνο του για να δικαιώσει το λενινισμό και τον μπολσεβικισμό. Όχι αιώνια αλλά μέσα στις συνθήκες του τότε κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι. Το λεγόμενο θεωρητικό έργο του Τρότσκι τι έχει να επιδείξει σ' αυτή την κατεύθυνση; Δεν αρνιόμαστε καθόλου ότι στο έργο όλων των επαναστατών θα βρεις τις σωστές του πλευρές. Μήπως τέτοιες δεν έχει το έργο του Κάουτσκι, του Πλεχάνοφ και τόσων άλλων σοσιαλδημοκρατών επαναστατών, ανεξάρτητα από τη μετέπειτα εξέλιξή τους;

Δεν είναι όμως αυτό το ζήτημα που κατά τη γνώμη μας τίθεται. Νομίζουμε ότι οι επίγονοι του τροτσκισμού, αν μη τι άλλο, υποβαθμίζουν το έργο των μπολσεβίκων και του Λένιν. Για ποιο λόγο, αλήθεια, δεν αναφέρονται πουθενά στην προσφορά στο επαναστατικό κίνημα και στη Ρώσικη Επανάσταση που έκανε ο Λένιν με το έργο του «Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού»;

Αντίθετα, τα πραγματικά γεγονότα δείχνουν ότι ο Τρότσκι μοιάζει περισσότερο με το θεωρητικό του «η επανάσταση δεν περπατάει». Το ίδιο μονότονα σε κάθε φάση κρίσιμη, τόσο πριν την κατάληψη της εξουσίας όσο και μετά.

Οι τόσες εκατοντάδες χιλιάδες προλετάριοι και εξεγερμένοι στην ίδια τη Ρωσία πώς και δεν μπόρεσαν να δουν τη θεωρητική προσφορά του Τρότσκι; Στραβοί ήταν; Καθόλου. Απλώς ο ίδιος ο Τρότσκι δεν φρόντισε να χαράξει γραμμή και κατεύθυνση κίνησης για τις μάζες, τέτοια που για χρόνια οικοδομούσαν αργά κα βασανιστικά οι μπολσεβίκοι. Σε κανέναν δεν πρέπει να διαφεύγει το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο κανείς από τους επαναστάτες δεν είχε το προνόμιο του αλάθητου. Την αναγνώριση την κέρδισαν στην πορεία των ίδιων των γεγονότων, μέσα στη ζωή. Κανείς δεν φταίει, παρά μόνο ο ίδιος ο Τρότσκι, που έμεινε μόνιμα αντιπολίτευση. Επιλογή του, που πήγαζε από αδυναμία. Και κανείς δεν φταίει που οι μπολσεβίκοι κέρδισαν την παγκόσμια αναγνώριση από το προλεταριάτο, παρά μόνο η διορατικότητά τους.

Μέχρι και Ντόιτσερ, που δεν θεωρείται "διατεταγμένος" ιστοριογράφος, αναγκάζεται να παραδεχτεί για τη στάση του Τρότσκι το 1912, ότι αυτή απορρέει από τη δυνατότητά του να έχει αντιπολιτευτική ελευθερία.

Δε νομίζουμε ότι βγάζουμε αυθαίρετα συμπεράσματα όταν διατυπώνουμε την άποψη ότι ο Τρότσκι συγκρούστηκε σε πληθώρα ζητημάτων αρχών με το μπολσεβίκικο κόμμα και τον Λένιν.

Ο ίδιος άλλωστε ο Τρότσκι, από κοινού με τους Κάμενεφ-Ζηνόβιεφ, σε δήλωση υπογραμμένη από τους τρεις στις 15 Δεκέμβρη 1926, αναφέρει: «…Ο Τρότσκι έχει δηλώσει στη Διεθνή ότι σ' όλα εκείνα τα ζητήματα αρχών πάνω στα οποία συγκρούστηκε με το Λένιν, ο Λένιν είχε δίκιο -και ιδιαίτερα πάνω στο ζήτημα της διαρκούς επανάστασης και της αγροτιάς…»

Βέβαια, δεν θεωρείται ιεροσυλία και αμάρτημα του Τρότσκι το γεγονός ότι συγκρούστηκε με το Λένιν ούτε θα ήταν από μόνο του πρόβλημα να πάρει θέση κάποιος σε κείνη τη σύγκρουση υπέρ των απόψεων του Τρότσκι.

Απλά πρέπει να γνωρίζει ότι παίρνοντας θέση υπέρ του Τρότσκι αντιπαρατίθεται στον Λενινισμό.

Γι’ αυτά όμως τα ζητήματα θα επανέλθουμε, ενόψει μάλιστα και της 4^ης Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ(μ-λ).