ΠΡΥΤΑΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ Οι φοιτητές κατάλαβαν αυτό που οι εκλέκτορες μόνο υποψιάζονται: ΣΥΝΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ ή ΦΟΙΤΗΤΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΜΑΖΙΚΗ ΠΑΛΗ;

 του Κώστα Τσιπτσή

 Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα»

Το τελευταίο καλοκαίρι έγιναν οι Πρυτανικές εκλογές, που χαρακτηρίστηκαν από κλίμα χαμηλών τόνων, αδιαφορίας και συναίνεσης "για το καλό του Πανεπιστημίου". Αυτή η διαδικασία έδωσε όμως κάποια θετικά μηνύματα. Την αδιαφορία των φοιτητών, παρά τη συμμετοχή 5.000 περίπου φοιτητών εκλεκτόρων και τα αδιέξοδα που εκφράστηκαν από τη στάση μιας σειράς παρατάξεων (αποχή, άκυρο, λευκό) και που δεν συνοδεύτηκαν από αντίστοιχες ολοκληρωμένες τοποθετήσεις ή ουσιαστικούς απολογισμούς του θεσμού της "συνδιοίκησης".

Αν και η χρεωκοπία της συνδιοίκησης στη συνείδηση των φοιτητών είναι γεγονός, ακόμα και για τους πιο ένθερμους θιασώτες του θεσμού είναι δύσκολο να επαναπροσδιορίσουν συνολικά τη στάση τους. Κι αυτό επειδή η χρεωκοπία αυτή εκφράζεται με αδιαφορία και όχι, ακόμα, με συνειδητή, ενεργητική αντίθεση, ενώ την ίδια στιγμή, οι λογικές που οδήγησαν το φ.κ. σ' αυτό το αδιέξοδο, αν και απορρίφθηκαν στην πράξη, συνεχίζουν να κυριαρχούν και να καλλιεργούνται.

Αυτή η κυριαρχία, όχι μόνο στο φ.κ. αλλά στο λαϊκό κίνημα γενικά, ευθύνεται για τη σημερινή οργανωτική, ιδεολογική, πολιτική διάλυση των συλλόγων και βάζει εμπόδια στην προσπάθεια για την ανασυγκρότησή τους. Η προσπάθεια των αριστερών δυνάμεων στο Πανεπιστήμιο για την οικοδόμηση μαζικού, μαχητικού φ.κ., ανεξάρτητου από κρατικούς θεσμούς και συνδεδεμένου με τη λαϊκή πάλη, περνάει μέσα από την αντιπαράθεση και συντριβή λογικών που μας καλούν να "διαχειριστούμε" το Πανεπιστήμιο "μας".

Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΣΥΝΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Ενα από τα πιο σοβαρά προβλήματα της ελληνικής αστικής τάξης στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, αποτελούσε το φοιτητικό κίνημα. Μαζικό, μαχητικό, πολιτικοποιημένο και με δεσμούς αγώνων με το λαό, είχε ένα ιδιαίτερο βάρος στις πολιτικές εξελίξεις.

Η μονοπωλιακή αναπροσαρμογή της εκπαίδευσης δεν μπορούσε παρά να συμπεριλάβει στους στόχους της την χειραγώγηση και διάλυση του κινήματος αυτού. Ο θεσμός της συνδιοίκησης αποτέλεσε βασικό στοιχείο αυτής της επίθεσης. Μετά από αρκετές προσπάθειες (τριμερείς επιτροπές, ν. 815) που ανατράπηκαν από τη μαχητικότητα του φ.κ. και μετά από χρόνια συνεπούς υπονόμευσης του κινήματος από τον ρεφορμισμό, ήρθε ο ν. 1268/82. Αντίθετα με τις θριαμβολογίες της ρεφορμιστικής ηγεσίας του φ.κ. και των πολιτικών εκφραστών της, ο νόμος αυτός, δεν ικανοποιούσε τίποτα άλλο από ανάγκες της αστικής τάξης και ο συνδιοικητικός θεσμός έβαζε το πρώτο λιθαράκι στον αφοπλισμό του φ.κ. Ταυτόχρονα εξασφάλιζε στο νεόκοπο κυβερνητικό ΠΑΣΟΚ πρόσβαση και συμμαχίες στο Πανεπιστήμιο και τον μηχανισμό διοίκησης του, μέσω του "μπλοκ των δημοκρατικών δυνάμεων". Χωρίς μάλιστα να θίγεται καθόλου η αστική κυριαρχία στο Πανεπιστήμιο!

Στο κάτω κάτω, δεν πρόκειται για καμιά πρωτοτυπία! Η συμμετοχή των εργαζομένων στην διοίκηση επιχειρήσεων, αφ' ενός αποτελεί εφεύρεση αστών οικονομολόγων, αφ' ετέρου εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες. Οχι μόνο οε επιχειρήσεις αλλά και σε πανεπιστήμια, στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Άρα εμπειρία υπήρχε, κι όσο κι αν οι ρεφορμιστικές κραυγές για "σοσιαλιστικούς μετασχηματισμούς" κλπ προσπαθούν να πείσουν για το αντίθετο, ήταν αρνητική. Ούτε σοσιαλιστικά γίνανε τα Πανεπιστήμια στην Ευρώπη, ούτε οι κοινωνίες "μετασχηματίστηκαν" σε σοσιαλιστικές.

Η αστική τάξη χρησιμοποίησε τις ρεφορμιστικές λογικές της "συνδιαχείρισης" σαν Δούρειο Ίππο και κατάφερε να ελέγξει το φ.κ. και να το χειραγωγήσει. Κι αν αυτό έχει καταγραφεί σαν γεγονός στη συνείδηση του φοιτητόκοσμου, δυνάμεις, ακόμα και κείνες που θέλουν να λέγονται αριστερές, συνεχίζουν να .καλλιεργούν τέτοιες λογικές συνδιοίκησης και συναίνεσης, αναπαράγοντας ρεφορμιστικές αυταπάτες (το "άλλο" Πανεπιστήμιο, "φοιτητικός έλεγχος", πρόσβαση στις πληροφορίες κλπ).

ΡΕΦΟΡΜΙΣΤΙΚΕΣ ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ

Μια και ο ρεφορμισμός απορρίπτει την επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας, γι' αυτόν τα μαζικά κινήματα έχουν ένα σκοπό: την σύνδεση με την εξουσία, τη συμμετοχή σ' αυτήν και την αλλαγή της κυβερνητικής πολιτικής στην κατεύθυνση μεταρρυθμίσεων που θα "μετασχηματίσουν" την κοινωνία. Για να στηριχτεί αυτή η επιλογή χρησιμοποιήθηκαν μια σειρά ιδεολογήματα, που έστρεφαν την φοιτητική πάλη σ' αυτή την κατεύθυνση.

Ο χαρακτήρας του Πανεπιστημίου

Είναι ένα από τα βασικά ζητήματα που καθορίζει τη στάση και τις επιλογές του φ.κ. Για το ρεφορμισμό αποτελεί το Πανεπιστήμιο "μας", το"ναό της επιστήμης" που "πρέπει να υπηρετεί το λαό και τον τόπο" και καθήκον του φ.κ. είναι να το διαχειριστεί και να διασφαλίσει αυτήν ακριβώς την κατεύθυνοη.

Το Πανεπιστήμιο όμως δεν είναι ξεκομμένο από την κοινωνία. Οπως όλη η εκπαίδευση, αποτελεί τμήμα του κρατικού μηχανισμού που αναπαράγει την κυρίαρχη τάξη και την ιδεολογία της, με συγκεκριμένο ρόλο. Την ένταξη της νεολαίας στην παραγωγή και τον εξοπλισμό της, με εκείνη την ιδεολογία, αντίληψη και συμπεριφορά, που εξασφαλίζει την διαιώνιση της ταξικής κυριαρχίας. Η επιπλέον λειτουργία της επιλογής των στελεχών όλων των βαθμίδων της αστικής τάξης, αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του πανεπιστήμιου. Ο χαρακτήρας αυτού του μηχανισμού, επομένως δεν είναι διαπραγματεύσιμος για την αστική τάξη.

Εφόσον αναφερόμαστε σε καπιταλιστική κοινωνία, το πανεπιστήμιο εξυπηρετεί τις ανάγκες ακριβώς αυτής της κοινωνίας. Αυτό δεν είναι ζήτημα προσωπικών επιλογών των διοικούντων. Πρόκειται για μηχανισμούς που λειτουργούν ανεξάρτητα και έξω από υποκειμενικές επιθυμίες και προθέσεις. Ετσι η επιλογή του φ.κ. δεν μπορεί να είναι η άλωση αυτού του μηχανισμού. Κάτι τέτοιο οδηγεί στην παραίτηση από τον πολιτικό αγώνα για την επαναστατική ανατροπή της αστικής κυριαρχίας και στρέφει το κίνημα στην αυταπάτη κάποιας "καλής" αστικής διαχείρισης της κρίσης.

Απέναντι στην κρίση

Στη βάση μιας αταξικής αντίληψης για την κοινωνία, η κρίση χρεώνεται στο σύνολο των κοινωνικών στρωμάτων. Ετσι όλοι, εργαζόμενοι και νεολαία, χρεώνονται τα βάρη αυτής της κρίσης και επωμίζονται την ευθύνη, μέσα από τη συνδιαχείριση και τη συναίνεση, να δώσουν διέξοδο. Πέραν του ότι νομιμοποιείται έτσι η πολιτική της λιτότητας, της ανεργίας, των ταξικών φραγμών, της καταστολής, αποκρύπτονται τα πραγματικά αίτια της κρίσης, δηλαδή τα αδιέξοδα της καπιταλιστικής ανάπτυξης και εξέλιξης, το καθεστώς της εξάρτησης, κλπ.

Επομένως αμβλύνεται η αντίθεση του φ.κ. στον μηχανισμό του πανεπιστήμιου και στην κυβερνητική πολιτική. Μια τέτοια λογική αποδέχεται στην πράξη την αστική επίθεση στις κατακτήσεις της σπουδάζουσας νεολαίας και στρέφει την πάλη στην βελτίωση επιμέρους πλευρών αυτής της πολιτικής, με την παρέμβαση (;) στους μηχανισμούς εφαρμογής της. Αλλωστε ακόμα και αν η παρέμβαση αυτή είχε αποφασιστικό ρόλο, πέρα από την νομιμοποίηση αντιφοιτητικών αποφάσεων, το αδιέξοδο είναι πάλι δεδομένο, τι κατεύθυνση θα έδινε στο πανεπιστήμιο;

Το φ.κ. δεν είναι συμβουλάτορας της αστικής τάξης, να συνδιαχειρίζεται την κρίση της. Είναι ζωντανό κομμάτι του λαϊκού κινήματος και σκοπός του είναι να οξύνει την κρίση, να αποδυναμώνει στο βαθμό που μπορεί την κυριαρχία της άρχουσας τάξης πάνω στη νεολαία Οχι να ντύσει την αστική πολιτική με φιλολαϊκό προσωπείο, ή να την ελέγξει προς όφελος του λαού, αλλά να την αποκρούσει και να την ανατρέψει.

Οι ρεφορμιστές προώθησαν την συνδιοίκηση σα μέσο για να αναρριχηθούν στα σκαλοπάτια της εξουσίας, να συνδεθούν με τους μηχανισμούς της.

Από την άλλη, η αστική τάξη, είδε μια πρώτης τάξης ευκαιρία να χειραγωγήσει το φ.κ. Ποιος δικαιώθηκε, είναι εύκολο να το δούμε. Αν ο πόθος των πρώτων δεν δικαιώθηκε στη βάση των αυταπατών τους για το πανεπιστήμιο και την διέξοδο από την κρίση, η επιτυχία της αστικής τάξης χρεώνεται στο ότι κατάφερε να εντοπίσει την βασική αδυναμία του φ.κ. Ετσι με την συνδιοίκηση κατάφερε να συνδέσει το φ.κ. με τον κρατικό μηχανισμό και να το αποπροσανατολίσει, να αποκόψει τους φοιτητές από τα όργανα του κινήματος και να καλλιεργηθεί κοινοβουλευτική λογική αντιπροσώπευσης, να απονεκρώσει τις μαζικές διαδικασίες.

Η ιδιομορφία του φοιτητικού κινήματος

Το φ.κ. σαν κίνημα μιας κοινωνικής κατηγορίας με έντονα μεταβατικό χαρακτήρα δεν μπορεί να έχει έναν αυτόνομο πολιτικό χαρακτήρα. Ο πολιτικός του χαρακτήρας προσδιορίζεται πάντα από το συσχετισμό ανάμεσα στην αστική και την εργατική τάξη, όπως διαμορφώνεται στο πεδίο της ταξικής πάλης και από το βαθμό σύνδεσης του φ.κ. με τη μια ή την άλλη.

Αν και αντικειμενικά το φ.κ. αποτελεί κομμάτι του λαϊκού κινήματος, με δεδομένη την υποχώρηση του τελευταίου, η συνδιοίκηση το προσδένει στον κρατικό μηχανισμό διαχείρισης, το υποτάσσει στην αστική λογική της διεξόδου από την κρίση, το κατευθύνει στην εξυπηρέτηση αυτής ακριβώς της πολιτικής. Στο κάτω κάτω αυτός είναι ο λόγος ύπαρξης των οργάνων διοίκησης. Η συμμετοχή των φοιτητών σ' αυτά, ακόμη και στο φόντο αγωνιστικών κινητοποιήσεων δεν μπορεί να τον αναιρέσει. Αποτελούν μηχανισμό της αστικής τάξης και άρα όχι μόνο προνομιακό, αλλά αποκλειστικό πεδίο της αστικής πολιτικής. Η συνδιαλλαγή στα πλαίσια αυτού του μηχανισμού, εξ' αντικειμένου, οδηγεί σε υποχωρήσεις, εκπτώσεις και συμβιβασμούς. Αυτός είναι και ο κοινός στόχος ρεφορμιστών και αστικής τάξης. Η συμμετοχή σε ένα μηχανισμό προϋποθέτει να τον αντιλαμβανόμαστε σαν μη εχθρικό. Άρα τα όργανα διοίκησης και κατ’ επέκταση και οι καθηγητές αντιμετωπίζονται σαν πιθανοί σύμμαχοι. Αυτό συμβιβάζεται μεν με τους στόχους του ρεφορμισμού, που αναζητεί στηρίγματα σε τμήματα της άρχουσας τάξης, όχι όμως και με τις φοιτητικές ανάγκες. Αυτοί οι "σύμμαχοι" είναι που υλοποιούν την πολιτική της εντατικοποίησης, των ταξικών φραγμών και της καταστολής. Τα συμφέροντα τους, ακριβώς σαν μέρος του κρατικού μηχανισμού είναι αντίθετα με τα φοιτητικά και κατά συνεπεία ασυμβίβαστα. Ενας τέτοιος συμβιβασμός πρακτικά σημαίνει την παραίτηση των φοιτητών από βασικά δημοκρατικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα.

Για την άρχουσα τάξη, η συνδιοίκηση απαντάει σε ένα βασικό ζήτημα, της υπαγωγής και υποταγής του φ.κ. στους μηχανισμούς της. Η συμμετοχή σ' ένα θεσμό-μηχανισμό εφαρμογής της κυβερνητικής πολιτικής, περιορίζει τη δράση του φ.κ. σ' αυτά τα στενά περιθώρια λειτουργίας του. Αποπροσανατολίζει το κίνημα από τους πολιτικούς του στόχους, περιορίζει τον ορίζοντα του στα προβλήματα του Πανεπιστημίου. Επιπλέον τα όργανα διοίκησης, γραφειοκρατικού τύπου, καλλιεργούν αντίστοιχες λογικές και ένα τεχνοκρατισμό στην αντιμετώπιση των φοιτητικών προβλημάτων (προγράμματα, έλεγχος, διαφάνεια κλπ).

Ταυτόχρονα καταφέρνει συντριπτικά χτυπήματα στην ίδια την οργάνωση του φ.κ. Καλλιεργεί κοινοβουλευτικές λογικές εκπροσώπησης, αποκόβοντας τη σχέση του φοιτητόκοσμου με το κίνημα. Αποσυνδέει τις κατακτήσεις από τους μαζικούς αγώνες, οδηγεί στην παθητικότητα και απονεκρώνει τις συλλογικές διαδικασίες. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι θιασώτες της συνδιοίκησης αποθάρρυναν τους φοιτητικούς αγώνες, έκλεισαν κινητοποιήσεις, έσπασαν καταλήψεις, για να μη χαλάσει το κλίμα διαλόγου και κατανόησης, για να λυθούν "πολιτισμένα" τα προβλήματα κ.ο.κ. Ετσι, αντί να "μετασχηματιστεί" το πανεπιστήμιο, μετασχηματίστηκε το φ.κ.. σε γραφειοκρατικοποιημένο "κίνημα", γραβατοφορεμένων τεχνοκρατών, θαμώνων των καθηγητικών γραφείων, που, μακριά από τα μάτια και τ' αυτιά των φοιτητών, μακριά από συνελεύσεις, από αγώνες, κινητοποιήσεις και άλλες "ανώμαλες καταστάσεις", διαπραγματεύονται και ξεπουλάνε τα κατακτημένα με τέτοιες "ανώμαλες καταστάσεις" δικαιώματα των φοιτητών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι πουθενά στο νομοθετικό πλαίσιο της συνδιοίκησης δεν αναφέρονται οι φοιτητικοί σύλλογοι, ή τα όργανα τους, αλλά κάποιοι "αντιπρόσωποι των φοιτητών". Ας μας πουν οι αριστεροί "αντιπρόσωποι": αυτό δεν είναι αναίρεση των συλλόγων; Δεν είναι περιθωριοποίηση τους σε συλλόγους-σφραγίδες, με μοναδική λειτουργία τη διεξαγωγή ενός ετήσιου εκλογικού γκάλοπ; Αυτή η "αντιπροσώπευση των φοιτητών" δεν αντιφάσκει με τις δηλώσεις για υπεράσπιση των μορφών αυτοοργάνωσης του φ.κ. και της αυτονομίας του από το κράτος;

Η συνειδητοποίηση αυτής της αντίφασης και η συνεπής αντιπαράθεση στις λογικές της συνδιαχείρισης-συνυπευθυνότητας είναι "εκ των ων ουκ άνευ" για την οργανωτική και ιδεολογική-πολιτική ανασυγκρότηση του φ.κ.

Η ίδια η εμπειρία του φ.κ. δείχνει ότι η μόνη προοπτική του είναι η πάλη ενάντια στην κυβερνητική επίθεση στις κατακτήσεις και τα δικαιώματα του, η διεκδίκηση κι άλλων κι ο συνεπής προσανατολισμός του στην κατεύθυνση της σύνδεσης με τους λαϊκούς αγώνες. Ο μόνος τρόπος ύπαρξης του είναι η μαζική συσπείρωση του φοιτητόκοσμου γύρω από συλλογικές διαδικασίες, στη βάση των πραγματικών του προβλημάτων. Το φ.κ. δεν χρειάζεται τη νομιμοποίηση κανενός κρατικού θεσμού για να ενημερωθεί, να ελέγξει, να κρίνει, να πολεμήσει και να ανατρέψει την αστική πολιτική στο Πανεπιστήμιο ή έξω από αυτό. Νομιμοποιείται από τους φοιτητές και το λαό που εκφράζει.

Στο κάτω κάτω, την ίδια περίοδο που οι "αντιπρόσωποι των φοιτητών", με τη συμμετοχή τους, νομιμοποίησαν τη μονοπωλιακή αναπροσαρμογή της έντασης των ταξικών φραγμών, της εντατικοποίησης, των μαζικών κοψιμάτων, των εσωτερικών κανονισμών, των πειθαρχικών και της ποινικοποίησης του συνδικαλισμού, νομιμοποίησαν την καταπάτηση του Ασύλου, νομιμοποίησαν την πολιτική της εξάρτησης, της καταστολής, της λιτότητας, της ανεργίας, νομιμοποίησαν εθνικιστικά συλλαλητήρια και ψηφίσματα γεμάτα πολεμικό μένος ενάντια στους γειτονικούς λαούς και υποταγή στους Αμερικάνους και Ευρωπαίους ιμπεριαλιστές, την ίδια περίοδο το φ.κ. έδινε δείγματα της αστείρευτης δύναμης των μαζικών αγώνων. Ακόμα και σε κατάσταση αποσυγκρότησης και υποχώρησης έδωσε μάχες και τις κέρδισε, είτε κεντρικά ('87,'91), είτε σε επιμέρους μέτωπα (π.δ. για τις ιατρικές ειδικότητες κ.α.).

Αλλωστε ποιος έριξε τρεις Υπουργούς Παιδείας; Οι "αντιπρόσωποι" ή οι καταληψίες φοιτητές;