100 χρόνια από την Διακήρυξη Μπάλφουρ. Η αρχή μιας αιματηρής τραγωδίας για τους αραβικούς λαούς

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 814 στις 9/12/2017

Στα τέλη του 1917, η εξέγερση των αραβικών λαών κατά των Οθωμανών στέφεται με επιτυχίες. Πολλές περιοχές απελευθερώνονται και οι Άραβες βλέπουν ότι φτάνει η πολυπόθητη ανεξαρτησία. Όμως στις 2 Νοεμβρίου 1917 ο βρετανός υπουργός εξωτερικών, Άρθουρ Τζέιμς Μπάλφουρ, με μία επιστολή του προς τον ηγέτη της εβραϊκής κοινότητας της Μεγάλης Βρετανίας, Γουόλτερ Ρότσιλντ υπόσχεται «εγκαθίδρυση εβραϊκής εθνικής εστίας στην Παλαιστίνη» και ουσιαστικά την ίδρυση ενός μελλοντικού εβραϊκού κράτους. Είναι η περίφημη «Διακήρυξη Μπάλφουρ» που διέκοψε απότομα τα όνειρα των αραβικών λαών για ίδρυση ενιαίου αραβικού κράτους.

Η ιστορία με την ίδρυση εβραϊκού κράτους έχει τις ρίζες της στον 19^ο αι. Μετά τις διώξεις των Εβραίων στην Ευρώπη και τη Ρωσία πολλοί Εβραίοι αγόρασαν εκτάσεις στην Παλαιστίνη και εγκαταστάθηκαν εκεί. Το 1897 σε εβραϊκό συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στην Ελβετία διακήρυξαν το στόχο τους για δημιουργία εστίας για τον εβραϊκό λαό στην Παλαιστίνη.

Ένα χρόνο πριν τη Διακήρυξη Μπάλφουρ, το 1916, είχε προηγηθεί μια μυστική συμφωνία Μ. Βρετανίας - Γαλλίας που αφορούσε το διαμοιρασμό των εδαφών της υπό κατάρρευση Οθωμανικής αυτοκρατορίας στη Μέση Ανατολή (συμφωνία Σάικς - Πικό). Με τη συμφωνία αυτή θα μοιραζόταν όλη σχεδόν η περιοχή της Μ. Ανατολής ανάμεσα στις δύο αυτές χώρες παρά τις αρχικές υποσχέσεις που είχαν δώσει στους αραβικούς λαούς για ανεξαρτησία και ενιαίο αραβικό κράτος μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Υποσχέσεις που δόθηκαν μόνο και μόνο για να κατάφεραν οι Βρετανοί, εκμεταλλευόμενοι τον αραβικό εθνικισμό, να ενώσουν τον τοπικό αραβικό πληθυσμό σε ένα μεγάλο στρατό εναντίον των Οθωμανών. Πράγματι με τη βοήθεια των Αράβων και με τη συμμετοχή βρετανών συμβούλων (Τ. Λόρενς) με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (ΑΠΠ) οι Βρετανοί ελέγχουν ένα μεγάλο μέρος της Μέσης Ανατολής. Καταλαμβάνουν την Παλαιστίνη, τη Συρία, τη Βασόρα, τη Βαγδάτη και τη Μοσούλη, κλείνοντας τη δίοδο που είχε ανοίξει η Γερμανία προς τον Περσικό Κόλπο με την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Κωνσταντινούπολης - Βαγδάτης.

Το καλοκαίρι του 1917 η Γερμανία προσπαθεί να μεσολαβήσει ανάμεσα στις εβραϊκές οργανώσεις από τη μια μεριά (που στηρίζονταν από τις ΗΠΑ) και την Οθωμανική αυτοκρατορία από την άλλη, με σκοπό να υπάρξει συμφωνία για την ίδρυση εβραϊκής κοινότητας στην Παλαιστίνη. Αν πετύχαινε το στόχο της υπήρχε σοβαρή πιθανότητα να λήξει ο ΑΠΠ χωρίς την πλήρη κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και με τη διατήρηση σημαντικών γερμανικών ερεισμάτων σε αυτήν, κάτι που η Βρετανία ήθελε να αποφύγει πάση θυσία. Έτσι λίγους μήνες μετά, ο βρετανός υπουργός εξωτερικών Μπάλφουρ δημοσιεύει στις βρετανικές εφημερίδες της ομώνυμη Διακήρυξη.

Με τη διακήρυξη του Μπάλφουρ οι Βρετανοί θα αποκτούσαν έναν ισχυρό σύμμαχο (το εβραϊκό λόμπι). Στόχος τους να ενθαρρύνουν εβραϊκά κεφάλαια σε επενδύσεις στο στρατιωτικό τομέα για τη συνέχιση του πολέμου, όπως και να αποκτήσαν ένα ακόμα στήριγμα στην προσπάθειά τους να πείσουν τις ΗΠΑ να εισέλθουν στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ και σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή που ακόμα δεν είχε κριθεί η τελική έκβαση του ΑΠΠ. Μακροπρόθεσμα, και μετά την ίδρυση ενός εβραϊκού κράτος, θα είχαν έναν σύμμαχο που θα διασφάλιζε τα οικονομικά συμφέροντα της Μ. Βρετανίας και θα προωθούσε τα γεωπολιτικά της σχέδια στη Μέση Ανατολή (έλεγχος Σουέζ, χερσαίοι και θαλάσσιοι δρόμοι για Ινδία). Φυσικά οι δυτικές χώρες υποστήριξαν το βρετανικό σχέδιο καθώς εκτός των άλλων (εξάρτηση των νέων κρατών που θα δημιουργούνταν μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας από θα τους νικητές του ΑΠΠ) διευκολύνονταν στο να μεταναστεύσουν τα εκατομμύρια των Εβραίων της διασποράς από τα δικά τους κράτη στη «Γη της Επαγγελίας».

Λίγα χρόνια αργότερα, η διακήρυξη του Μπάλφουρ θα συμπεριληφθεί στη συνθήκη των Σεβρών (1920) και θα επισημοποιηθεί. Να αναφέρουμε ότι εκείνη την εποχή οι Εβραίοι που κατοικούσαν την περιοχή της Παλαιστίνης ήταν περίπου το 7% του πληθυσμού. Φυσικά σχεδόν αμέσως ξεκίνησαν και οι πρώτες αντιδράσεις των Αράβων. Το 1920 πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις στην Ιερουσαλήμ, στη Γιάφα και τη Χάιφα.

Την ίδια χρονιά δημοσιεύεται η Βρετανική Εντολή για την Παλαιστίνη με την οποία η Μ. Βρετανία αναλαμβάνει να εξασφαλίσει την ίδρυση εθνικής εστίας για τον εβραϊκό λαό. Η Εντολή θα εγκριθεί 2 χρόνια αργότερα από την Κοινωνία των Εθνών. Ουσιαστικά πρόκειται για βρετανική κατοχή που θα διαρκέσει μέχρι το 1948.

Οι αντιδράσεις από τη μεριά των Αράβων συνεχίζονται με πολλές εξεγέρσεις, όπως αυτή του 1936. Τα επόμενα χρόνια η μετανάστευση των εβραίων στην Παλαιστίνη θα ενταθεί και ταυτόχρονα δημιουργούνται ένοπλες σιωνιστικές οργανώσεις.

Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την αποχώρηση της Μ. Βρετανίας από πολλές κτήσεις της, αναγκάζεται να εγκαταλείψει τον πρώτο ρόλο που είχε στο ζήτημα και μετά το 1947 ανέλαβε ο ΟΗΕ (βλέπε ΗΠΑ).

Στις 29 Νοέμβρη του 1947 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ψηφίζει σχέδιο διαχωρισμού της Παλαιστίνης σε δύο κράτη (εβραϊκό και αραβικό). Η Ιερουσαλήμ τίθεται προσωρινά υπό ειδικό διμερές καθεστώς ως corpus separatum δηλαδή ως «ξεχωριστό σώμα» που δεν ανήκει σε κανέναν. Σε λίγους μήνες (14 Μαΐου 1948) ο Μπεν Γκουριόν ανακηρύσσει την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. 700.000 Παλαιστίνιοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη γη τους. Την αμέσως επόμενη ημέρα ξεκινά ο πρώτος αραβοϊσραηλινός πόλεμος. Πέντε αραβικά κράτη κηρύσσουν τον πόλεμο στο Ισραήλ αλλά μέσα σε διάστημα λίγων μηνών το Ισραήλ θα καταφέρει να προσαρτήσει εδάφη πέραν εκείνων που ορίζονταν από το σχέδιο του ΟΗΕ του 1947. Οι βασικοί λόγοι για την εξέλιξη αυτή είναι δύο. Ο εξοπλισμού του ισραηλινού κράτους από τη Δύση και οι σοβαρές αντιθέσεις μεταξύ των αραβικών κρατών. Την ίδια τύχη θα έχει και ο πόλεμος των 6 ημερών το 1967 με τα αραβικά κράτη να δέχονται νέα συντριπτική ήττα.

Στα πιο πρόσφατα χρόνια η παλαιστινιακή Ιντιφάντα του 1987 και του 2000 θα αναπτερώσει τις ελπίδες του αραβικού πληθυσμού. Φτάνοντας στις μέρες μας το κράτος του Ισραήλ, εξοπλισμένο πλήρως από τη Δύση, επεκτείνεται συνεχώς αφήνοντας θύλακες παλαιστινιακών εδαφών όπου εκατομμύρια Παλαιστινίων ασφυκτιούν.

Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραμε τη στάση των ελληνικών κυβερνήσεων στο ζήτημα. Ξεκινώντας από τον Ιούλιο του 1917, (μερικούς μήνες πριν τη Διακήρυξη Μπάλφουρ) υπήρξε υπόσχεση εκπροσώπου της κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου ότι «εν ευθέτω χρόνω η Κυβέρνησις των Φιλελευθέρων θέλει καταβάλη πάσαν προσπάθειαν όπως υποβοηθήση το εθνικόν έργον των Ισραηλιτών εν πλήρει συμφωνία μετά των μεγάλων Συμμάχων της Ελλάδος». Μετά το 1947 υπήρξαν πολλές περιπτώσεις μεταφοράς Εβραίων από την Ευρώπη στο Ισραήλ με πλοία ελληνικών συμφερόντων. Βέβαια η Ελλάδα αναγνώρισε πολύ αργότερα το κράτος του Ισραήλ (1990 επί κυβέρνησης Κ. Μητσοτάκη) αλλά η στάση της αυτή εξηγείται λόγω των καλών σχέσεων που διατηρούσε όλα τα χρόνια με πολλές αραβικές χώρες.

Φέτος στις 2 Νοέμβρη από τη μια μεριά πραγματοποιήθηκαν οι εορτασμοί των ισραηλινών με αφορμή την επέτειο της Διακήρυξης. Αλλά και η βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι υποδέχθηκε με κάθε επισημότητα τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου θέλοντας να θυμίσει σε όλους ποιοι ήταν αυτοί που άνοιξαν το δρόμο για την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Από την άλλη χιλιάδες Παλαιστίνιοι διαδήλωσαν στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, στη Γάζα και την Ανατολική Ιερουσαλήμ δηλώνοντας ότι παρά τα χτυπήματα που έχουν δεχτεί όλα αυτά τα χρόνια δεν παραιτούνται. Συνεχίζουν τον αγώνα τους μέχρι να δικαιωθούν.