Οι μετανάστες δεύτερης γενιάς στην κορυφή του ποδοσφαιρικού κόσμου

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 829, στις 28/7/2018

Από την επόμενη κιόλας του τελικού του Μουντιάλ της Ρωσίας, άνοιξε μια συζήτηση γύρω από το γεγονός ότι οι περισσότεροι παίκτες της νέας πρωταθλήτριας κόσμου Γαλλίας είναι μετανάστες δεύτερης γενιάς. Πρόκειται, άραγε, για το θρίαμβο της πολυπολιτισμικότητας και του γαλλικού μοντέλου ενσωμάτωσης των μεταναστών και για ένα «χαστούκι» στους ρατσιστές όπου γης;

Ας γυρίσουμε λίγο πίσω για να παρακολουθήσουμε την ιστορία της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου της Γαλλίας από την προηγούμενη φορά που κέρδισε το Παγκόσμιο Κύπελλο, το 1998.

 

Η ομάδα εκείνη είχε αρχηγό το σημερινό προπονητή Ντιντιέ Ντεσάμπ, αλλά κορυφαίο παίκτη τον Αλγερινής καταγωγής Ζινεντίν Ζιντάν. Οι φίλαθλοι την χαρακτήριζαν παραφράζοντας το κλασσικό «Bleu-Blanc-Rouge» -δηλαδή Μπλε-Λευκό-Κόκκινο, τα χρώματα της γαλλικής σημαίας- σε «Black-Blanc-Beur»-δηλαδή Μαύροι-Λευκοί-Άραβες, «Beur» ονομάζουν οι Γάλλοι τους προερχόμενους από τη Βόρεια Αφρική.

Η ίδια ομάδα κέρδισε δυο χρόνια αργότερα το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα και παρουσιάστηκε ως η απόδειξη ότι η Γαλλία όχι μόνο μπορούσε να ενσωματώσει τους μετανάστες, αλλά και να τους δώσει την ευκαιρία να ανέβουν στην κορυφή του ποδοσφαιρικού κόσμου. Η πολυπολιτισμικότητα φαινόταν πως λειτουργούσε. Το 2002 η εθνική ομάδα, δια στόματος του γεννημένου στη Γκάνα παίκτη της Μαρσέλ Ντεσαγί, ομόφωνα απευθύνθηκε στο γαλλικό λαό ζητώντας του να καταψηφίσει τον Λεπέν στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών και να στηρίξει τον Σιράκ.

Η συνέχεια δεν ήταν τόσο λαμπρή, ούτε στο Μουντιάλ του 2002, όπου αποκλείστηκε στον πρώτο γύρο χωρίς καν να βάλει γκολ, ούτε στο Ευρωπαϊκό του 2004, όπου αποκλείστηκε στα προημιτελικά από την Ελλάδα. Ωστόσο, το καθοριστικό γεγονός ήταν οι εξεγέρσεις στα προάστια του Παρισιού και των άλλων μεγάλων πόλεων της Γαλλίας το 2005 και η εξαιρετικά βίαιη καταστολή τους από τον τότε υπουργό Εσωτερικών Σαρκοζί.

Το λαμπερό περιτύλιγμα τσαλακώθηκε και λερώθηκε με το αίμα των -κα­τά τ' άλλα- ενσωματωμένων μεταναστών των προαστίων. Αυτών που ήταν πια επικίνδυνοι για την ασφάλεια των ευυπόληπτων -λευκών φυσικά!- πολιτών. Η πολυπολιτισμικότητα είχε ...πάει περίπατο, ενώ η ακροδεξιά της οικογένειας Λεπέν έπαιρνε τα πάνω της...

Το ζήτημα επηρέασε, φυσικά, και την εθνική ποδοσφαίρου. Ο Λεπέν παραπονιόταν το 2006 ότι «ίσως ο προπονητής υπερέβαλε με το ποσοστό των έγχρωμων παικτών και θα έπρεπε να είναι πιο προσεκτικός». Αντίστοιχα και ο Ζορζ Φρες, μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, την ίδια χρονιά: «Σύντομα (σ.σ. η εθνική) θα αποτελείται από 11 μαύρους, ενώ το φυσιολογικό θα ήταν να έχει 3-4. Ντρέπομαι για τη χώρα μου». Δυο μήνες μετά διαγράφηκε, ενώ ο τότε πρόεδρος Σιράκ απάντησε πως «η γαλλική Δημοκρατία εγγυάται την ισότητα των πολιτών, χωρίς διακρίσεις με βάση την καταγωγή ή τη θρησκεία».

Επίσης το 2006 ήταν η χρονιά που η Γαλλία του Ζιντάν έφτανε ξανά σε τελικό Παγκοσμίου Κυπέλλου, όπου έχασε από την Ιταλία. Αυτό που έχει μείνει, όμως, από το παιχνίδι ήταν η κεφαλιά του Ζιντάν στον Ιταλό Μάρκο Ματεράτσι, ο οποίος έβρισε με ρατσιστικά σχόλια την αδελφή του. Αυτό ήταν το τελευταίο παιχνίδι του Ζιντάν, ο οποίος έφυγε με κόκκινη κάρτα μεν, υπερήφανος δε. Η φάση της κεφαλιάς αποτυπώθηκε σε ένα μπρούτζινο άγαλμα που αποκαλύφθηκε το 2012 στο Παρίσι, έξω από το Κέντρο Ζορζ Πομπιντού. Το άγαλμα έμεινε εκεί για έναν περίπου χρόνο, πριν μετακομίσει μόνιμα στο ...Κατάρ (!), γιατί θεωρήθηκε ότι θύμιζε μια ήττα, έστω και ποδοσφαιρική. Μάλλον άλλα πράγματα θύμιζε, βέβαια...

Τα μετά-Ζιντάν χρόνια ήταν ...πέτρινα, με αποκορύφωμα το Μουντιάλ του 2010, στο οποίο η Γαλλία και πάλι αποκλείστηκε στον πρώτο γύρο, χωρίς νίκη και πετυχαίνοντας μόλις ένα γκολ. Κύκλοι της Γαλλικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας συζητούσαν να περιορίσουν τους μαύρους και Άραβες παίκτες στις παιδικές εθνικές ομάδες. Στην υπόθεση φερόταν να εμπλέκεται και ο τότε προπονητής της εθνικής Λωράν Μπλάν. Κάποιοι ποδοσφαιριστές αρνιόνταν να παίξουν στην εθνική και κατηγορούσαν την Ομοσπονδία για ρατσισμό.

Με την οικονομική κρίση παρούσα και την Αραβική Άνοιξη πρόσφατη, το 2012 ανέλαβε προπονητής ο Ντεσάμπ. Τα παριζιάνικα προάστια εξακολουθούσαν να βρίζουν τη Γαλλία που τους καταδίκαζε στη φτώχεια, όμως εξακολουθούσαν να βγάζουν μπαλαδόρους. Οι επιθέσεις στο Παρίσι το 2015 και στη Νίκαια το 2016 ενίσχυσαν το ρατσισμό και την ξενοφοβία και έπαιξαν ρόλο στο να φτάσει η Λεπέν στο δεύτερο γύρο στις προεδρικές εκλογές του 2017.

Ωστόσο, η εθνική ποδοσφαίρου, με κάμποσους μετανάστες στις τάξεις της, κατάφερε το 2016 να φτάσει στον τελικό του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος, αλλά να χάσει (και μάλιστα στο Παρίσι) από την Πορτογαλία. Οι αθλητικογράφοι σχολίαζαν ότι η ομάδα δεν ήταν κακή, όμως της έλειπε το πάθος. Σαν να μην έπαιζαν για τη φανέλα...

Δυο χρόνια μετά, στα γήπεδα της Ρωσίας πριν λίγες μέρες, είδαμε μια διαφορετική εικόνα: Μια ομάδα με 17 μετανάστες στους 23 παίκτες της αποστολής, οι οποίοι τραγουδούσαν με περηφάνια και συγκίνηση τη «Μασσαλιώτιδα». Το αναδυόμενο αστέρι, ο 19χρονος Κιλιάν Εμπαπέ, μετανάστης δεύτερης γενιάς από το Καμερούν, δήλωσε στη «Μοντ»: «Είναι φανταστικό το να σκέπτεσαι ότι έχεις στα χέρια σου την ευτυχία ενός ολόκληρου λαού (...) Θέλω να τα δώσω όλα για τη Γαλλία».

Τι άλλαξε; Προφανώς η γαλλική ποδοσφαιρική βιομηχανία διεκδίκησε περισσότερα και τα κατάφερε. Αναζήτησε, βρήκε και εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο το ταλέντο των ξυπόλητων μικρών Πελέ που έπαιζαν μπάλα με τενεκεδάκια στις φτωχογειτονιές. Αφού αυτό θα την έφερνε στην κορυφή, αυτό έπρεπε να κάνει! Δεν ήταν ένα τυχαίο γεγονός, αλλά μια οργανωμένη προσπάθεια, για την οποία δαπανήθηκαν εκατομμύρια...

Του λόγου το αληθές επιβεβαιώνει η λίστα με τις ακριβότερες μεταγραφές στην ιστορία του ποδοσφαίρου. Στις πέντε πρώτες θέσεις της φιγουράρουν τρεις παίκτες της σημερινής εθνικής Γαλλίας, όλοι μετανάστες: ο Εμπαπέ δεύτερος με 180 εκ. ευρώ, ο Ντεμπελέ (με καταγωγή από Μαυριτανία, Σενεγάλη και Μάλι) τέταρτος με 140 εκ. ευρώ και ο Πογκμπά (μουσουλμάνος με καταγωγή από τη Γουινέα) πέμπτος με 105 εκ. ευρώ. Ενώ τις δυο ακριβότερες μεταγραφές έχει κάνει η Παρί Σεν-Ζερμέν (Νεϊμάρ με 222 εκ. και Εμπαπέ). Όλες αυτές οι μεταγραφές έγιναν τα δυο τελευταία χρόνια, ενώ ο επόμενος Γάλλος παίκτης στη λίστα είναι ο Ζιντάν στη δέκατη πέμπτη θέση με 70 εκ. ευρώ το 2001.

Ποια είναι τα κέρδη αυτής της προσπάθειας; Καταρχήν τα κέρδη που πάντα έχει το καπιταλιστικό σύστημα από τις επιτυχίες του επαγγελματικού αθλητισμού: τα άμεσα και έμμεσα οικονομικά, αλλά και τα πολιτικά και ιδεολογικά με την εκτόνωση λαού και νεολαίας στα γήπεδα, την ...υπερταξική ενότητα κάτω από τα σύμβολα της ομάδας και την ...εθνική ομοψυχία, όταν πρόκειται για την εθνική ομάδα.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, η τόσο μεγάλη συμμετοχή μεταναστών στην πρωταθλήτρια κόσμου και μάλιστα σε μια εποχή έξαρσης του ρατσισμού και του εθνικισμού, έχει κι άλλα να προσφέρει στο σύστημα: ένα δημοκρατικό προσωπείο για να συγκαλύψει τον απάνθρωπο, εκμεταλλευτικό του χαρακτήρα.

Οι μετανάστες είναι χρήσιμοι ως φτηνό εργατικό δυναμικό, φοβισμένο και χωρίς δικαιώματα και η αστική τάξη τους χρησιμοποιεί για να αφαιρέσει δικαιώματα συνολικά από την εργατική τάξη. Αλλά αυτό κάπου συγκρούεται με τον εθνικό χαρακτήρα των αστικών κρατών, ιδιαίτερα των ιμπεριαλιστικών και ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης.

Το μοντέλο ενσωμάτωσης των μεταναστών είναι πράγματι πετυχημένο για την αστική τάξη της Γαλλίας, που εκμεταλλεύεται το εργατικό δυναμικό των αποικιών της ...πουλώντας εδώ και δυόμισι αιώνες σχεδόν το σύνθημα της επανάστασής της: «ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη». Οι βλέψεις μερίδων της αστικής τάξης, που ήθελαν να διεκδικήσουν περισσότερα ενάντια στους ανταγωνιστές τους και δεν ανέχονταν τη γερμανική ηγεμονία στην Ευρώπη, εκφράστηκαν και στην έξαρση της ξενοφοβίας και της καταπίεσης των μεταναστών, αμφισβητώντας, ουσιαστικά, το μοντέλο ενσωμάτωσης, ιδιαίτερα μετά τις επιθέσεις του 2015-2016.

Η «κούπα» που έφερε η εθνική ποδοσφαίρου των μεταναστών ήδη χρησιμοποιείται για να αποκαταστήσει κάποιες ισορροπίες, πάντα μέσα στο πλαίσιο ενός καθαρόαιμου και κοσμοπολίτικου νεοφιλελευθερισμού, φυσικά. Ο οποίος, την ίδια στιγμή που δήθεν θα αναγνωρίζει τους μετανάστες ως ισότιμους πολίτες της Γαλλίας και θα πληρώνει εκατομμύρια σε μια χούφτα από αυτούς για να τη δοξάζουν φορώντας τη μπλε φανέλα με τον πετεινό, θα βυθίζει τα εκατομμύρια των υπολοίπων στην εξαθλίωση.

Για την εξαθλίωση, βέβαια, φταίνε ...οι εξαθλιωμένοι! Γιατί το σύστημα δίνει «ίσες ευκαιρίες σε όλους» και είναι στο χέρι του καθενός, γηγενούς ή μετανάστη, λευκού ή μαύρου, να τις εκμεταλλευτεί. Αφού οι μετανάστες έγιναν εκατομμυριούχοι ποδοσφαιριστές, τότε όλοι μπορούν! Αρκεί να δουλεύουν πολύ, να είναι υπάκουοι και να μη διεκδικούν... Αν δεν τα καταφέρουν, κακό του κεφαλιού τους! Θυμίζει κάτι από το νεοφιλελευθερισμό του Μακρόν και το κήρυγμα του στον ...αναιδή πιτσιρικά πριν λίγες εβδομάδες;

Γρανάζι στη μηχανή του συστήματος, λοιπόν, το επαγγελματικό ποδόσφαιρο. Και δε θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Γιατί ένας αλλιώτικος αθλητισμός προϋποθέτει μια αλλιώτικη κοινωνία.

Βέβαια, το κακό για το σύστημα είναι ότι ...η μπάλα είναι στρογγυλή και άρα απρόβλεπτη... Και αυτή του ποδοσφαίρου, αλλά και αυτή της ιστορίας!