Η ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα μπορεί να ξεκινά τυπικά στα 1918, με την ίδρυση του ΣΕΚΕ, του μετέπειτα ΚΚΕ, αλλά οι ρίζες του βρίσκονται στους πρωτοπόρους σοσιαλιστές του τελευταίου μισού του 19ου αιώνα.
Αυτοί ήταν που μέσα σε παράνομες ουσιαστικά συνθήκες και υφιστάμενοι πολλές διώξεις κατάφεραν να εκδώσουν εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία αλλά και να δημιουργήσουν τους πρώτους σοσιαλιστικούς ομίλους, τα σπέρματα των κατοπινών οργανώσεων και κομμάτων.
Αναφέρουμε χαρακτηριστικά:
Ο Παναγιώτης Πανάς που δραστηριοποιήθηκε αρχικά στην Κεφαλονιά και αργότερα στην Αθήνα. Μαζί με άλλους δημοκράτες της χώρας αλλά και γειτονικών Βαλκανικών λαών οραματιζόταν την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση των Βαλκανίων.
Η ίδρυση στην Πάτρα του «Δημοκρατικού Συλλόγου» ενός εργατικού συλλόγου με ριζοσπαστικές απόψεις.
Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Σταύρος Καλλέργης και ο Ρόκκος Χοϊδάς ιδρύουν το «Σοσιαλιστικό Σύλλογο» και εκδίδουν το περιοδικό του συλλόγου, «Άρδην». Στα 1890 ο Καλλέργης ιδρύει τον «Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο» μια αριστερή ριζοσπαστική οργάνωση και εκδίδει την εφημερίδα «Σοσιαλιστής».
Την ίδια περίοδο ο Πλάτωνας Δρακούλης κυκλοφορεί το βιβλίο «Το Εγχειρίδιον του Εργάτου». Σ’ αυτόν οφείλεται ο πρώτος γιορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς στα 1894 με συγκέντρωση χιλίων εργατών στην Αθήνα. Για πρώτη φορά θα ακουστούν συνθήματα σχετικά με την Κυριακάτικη αργία, το οκτάωρο, την απαγόρευση της παιδικής εργασίας κ.α..
Σημαντικά συνέβαλε στην ανάλυση της ελληνικής πραγματικότητας ο Γεώργιος Σκληρός με το βιβλίο του «Το κοινωνικό μας ζήτημα» αλλά και ο σοσιαλιστής Κώστας Χατζόπουλος, που μετέφρασε το «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος» των Μαρξ - Ενγκελς.
Η Παρισινή Κομμούνα το 1871, οι απεργίες των εργατών στην Ευρώπη και την Αμερική, τα γεγονότα του Σικάγου για το 8ωρο το 1886, επέδρασαν καταλυτικά και στην εργατική τάξη της χώρας μας. Δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που κατάφεραν να διοργανωθούν απεργίες και συλλαλητήρια, με νικηφόρα, σε πολλές περιπτώσεις, αποτελέσματα. Εχουν μείνει στην ιστορία οι μεγάλες απεργίες των μεταλλωρύχων στο Λαύριο το 1896 και τη Σέριφο το 1916 που κατέληξαν σε άγριες συγκρούσεις με νεκρούς αλλά και η ένοπλη εξέγερση των αγροτών στο Κιλελέρ το 1910.
Από τα σημαντικότερα γεγονότα στο λυκαυγές του 20ου αιώνα ήταν η ίδρυση της σοσιαλιστικής οργάνωσης «Φεντερασιόν» στα 1909 στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη. Η συμβολή της στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος της πόλης αλλά και αργότερα της χώρας ήταν καθοριστική. Με την καθοδήγηση του Αβραάμ Μπεναρόγια, η Φεντερασιόν οργάνωσε εργατικά συνδικάτα καθώς και την πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στη Θεσσαλονίκη.
Ολες αυτές οι προσπάθειες δεν ήταν χωρίς αποτέλεσμα. Στα 1911 αναθεωρείται το σύνταγμα του 1864 με ευνοϊκές διατάξεις για την προστασία των εργαζομένων αλλά και των ακτημόνων Θεσμοθετείται η κυριακάτικη αργία, η ασφάλιση, το οκτάωρο, προαναγγέλλονται απαλλοτριώσεις γης. Θεσπίζεται η μονιμότητα και το αμετάθετο των δημοσίων υπάλληλων και η υποχρεωτική και δωρεάν στοιχειώδης εκπαίδευση. Βέβαια πολλά απ’ αυτά έμειναν στα χαρτιά και χρειάστηκαν νέοι αγώνες για να κατακτηθούν στην πράξη.
Η νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης είχε ευεργετική επίδραση και στην Ελλάδα. Επιτάχυνε τη διάδοση του μαρξισμού- λενινισμού και τη διαδικασία ίδρυσης Κομμουνιστικού Κόμματος στη χώρα μας. Με πρωτοβουλία της Φεντερασιόν και με άκρα μυστικότητα στην αρχή, ξεκίνησε η ενοποίηση των διάσπαρτων σοσιαλιστικών ομάδων. Έτσι το Γενάρη του 1918, συγκαλείται στη Θεσσαλονίκη η Δεύτερη Σοσιαλιστική Συνδιάσκεψη, με τη συμμετοχή, της Φεντερασιόν και σοσιαλιστικών οργανώσεων της Αθήνας, του Πειραιά, του Βόλου και της Κέρκυρας. Το Νοέμβρη του 1918 συνήλθε στον Πειραιά, στα γραφεία του Συνδέσμου Μηχανικών Ατμοπλοίων, το 1ο Σοσιαλιστικό Συνέδριο. Εκεί αποφασίζεται η ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (ΣΕΚΕ). Στο συνέδριο αποφασίζεται ότι καθήκον του κόμματος είναι η καθοδήγηση της εργατικής τάξης για την κατάχτηση της πολιτικής εξουσίας. Ακόμα τέθηκαν ως στόχοι πάλης η εθνικοποίηση των τσιφλικιών και των μοναστηριακών κτημάτων, το δικαίωμα της καθολικής ψηφοφορίας για άντρες και γυναίκες, η εξίσωση ανδρών και γυναικών σε όλα τα επίπεδα, η κατάργηση του στρατιωτικού νόμου, η πλήρης συνδικαλιστική ελευθερία, η δωρεάν παροχή ιατρικής περίθαλψης, η εκλαΐκευση της εκπαίδευσης κ.α. Απώτερος στόχος ήταν η εγκαθίδρυση λαϊκής δημοκρατίας και η μετάβαση στο σοσιαλιστικό σύστημα.
Το Δεκέμβρη του 1918 ξεκινούν οι πρώτες δημόσιες εμφανίσεις του κόμματος. Διοργανώνονται συγκεντρώσεις και ιδρύονται οργανώσεις σε όλη την Ελλάδα. Σταδιακά το ΣΕΚΕ κατάφερε να ενοποιήσει τα διασκορπισμένα κομμάτια της εργατικής τάξης στην χώρα μας, στην κατεύθυνση της κοινής πάλης για το σοσιαλισμό. Οι δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν οι Έλληνες κομμουνιστές την εποχή εκείνη ήταν αμέτρητες. Η εργατική τάξη αυξανόταν συνεχώς χωρίς αντίστοιχη διεύρυνση των δικαιωμάτων της. Το μοίρασμα της γης στους ακτήμονες έμενε ακόμα στα χαρτιά.
Σημαντικό βήμα για το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα ήταν η αποχώρηση του ΣΕΚΕ από τη ρεφορμιστική Δεύτερη Διεθνή στα 1919 και η συμμετοχή του στην Τρίτη Διεθνή στα 1920. Μέσα από τις διεθνείς επαφές οι Έλληνες κομμουνιστές αποκόμισαν τεράστια εμπειρία, χρήσιμη για την συνέχιση του αγώνα τους. Στο 2ο Συνέδριο του ΣΕΚΕ, τον Απρίλη του 1920, προστίθεται στον τίτλο του κόμματος η λέξη «Κομμουνιστικό».
Ένα από τα πρώτα ζητήματα που κλήθηκαν να απαντήσουν οι Έλληνες κομμουνιστές ήταν η ιμπεριαλιστική εκστρατεία στην νεοσύστατη τότε χώρα των Σοβιέτ. Η αστική τάξη της Ελλάδας πιστή στις δεσμεύσεις της στις ιμπεριαλιστικές χώρες (Αγγλία, Γαλλία) έστειλε στρατό στην Ουκρανία, δηλώνοντας περίτρανα την υποτέλειά της. Ταυτόχρονα έστελνε και ένα μήνυμα στην εργατική τάξη της Ελλάδας σχετικά με το πώς θα αντιμετωπίσει τον ελληνικό λαό σε περίπτωση που έθετε ζήτημα εξουσίας και σοσιαλισμού. Οι κομμουνιστές όμως δεν υποτάχθηκαν. Με κάθε τρόπο δήλωναν την αλληλεγγύη τους στο πρώτο εργατικό κράτος, απαιτώντας την ανάκληση του εκστρατευτικού σώματος.
Η πορεία του κομμουνιστικού κινήματος συνεχίστηκε με διώξεις, συλλήψεις, άγρια τρομοκρατία και δολοφονίες αγωνιστών. Αμέσως μετά τη λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, στα 1919, η αστική τάξη της χώρας μας, εξυπηρετώντας τα σχέδια των Άγγλων και Γάλλων ιμπεριαλιστών, ξεκίνησε έναν τυχοδιωκτικό πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με στόχο τη διάλυσή της. Ο πόλεμος κράτησε τρία χρόνια. Μέσα σ’ αυτές τις δύσκολες συνθήκες το Κόμμα διακήρυξε, ότι η μόνη συμφέρουσα πολιτική για την Ελλάδα ήταν η συνεννόηση με τον τουρκικό λαό έξω από τα ιμπεριαλιστικά πλαίσια, για ειρήνη στην περιοχή και διευθέτηση του προβλήματος των ελληνικών πληθυσμών της περιοχής της Σμύρνης. Ταυτόχρονα το ΣΕΚΕ (Κ), εκφράζοντας τους πόθους των πλατιών στρωμάτων του πληθυσμού, που δεν ήθελαν τον πόλεμο, πάλεψε δραστήρια, αψηφώντας συκοφαντίες και διωγμούς, για να διαφωτίσει το λαό και τα στρατευμένα παιδιά του, για τον τυχοδιωκτικό πόλεμο της Μικράς Ασίας. Η Μικρασιατική Καταστροφή και ο βίαιος εκτοπισμός του ελληνικού πληθυσμού από τα παράλια της Μικράς Ασίας έφερε χιλιάδες πρόσφυγες στον ελλαδικό χώρο, οι οποίοι για πολλά χρόνια έζησαν σε άθλιες συνθήκες. Το κομμουνιστικό κίνημα προσπάθησε να εντάξει στις γραμμές του μεγάλο μέρος από αυτό το νέο εργατικό δυναμικό, με αρκετά μεγάλη επιτυχία.
Στα 1924, το 3ο Έκτακτο Συνέδριο αποδέχεται του όρους της Τρίτης Κομμουνιστικής Διεθνούς, ψηφίζει νέο καταστατικό και μετονομάζεται σε ΚΚΕ. Στα 1921 ο «Ριζοσπάστης» έγινε το επίσημο όργανο του κόμματος.
Την περίοδο του μεσοπολέμου το ΚΚΕ έριξε όλες του τις δυνάμεις στην προσπάθεια προσέγγισης της εργατικής τάξης και της αγροτιάς. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις το κόμμα κατόρθωσε να καθοδηγήσει εργατικές και αγροτικές κινητοποιήσεις, απεργίες, αγώνες. Υπήρξαν σημαντικές επιτυχίες, αν και οι περιστάσεις ήταν ιδιαίτερα δύσκολες. Υπήρξαν μεγάλες περίοδοι εναλλαγής παράνομης και νόμιμης δουλειάς. Μάλιστα σε περιόδους απροκάλυπτης δικτατορίας δεν έλειπαν οι διώξεις, οι φυλακίσεις και οι εξορίες κομμουνιστών.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929- 33 έπληξε και την Ελλάδα και η κρίση αυτή παρουσίασε ιδιαίτερη έκταση εξαιτίας της εξάρτησης της οικονομίας της από το ξένο κεφάλαιο. Στην επίθεση του κεφαλαίου και της κυβέρνησης Βενιζέλου κατά του βιοτικού επιπέδου των λαϊκών μαζών, οι εργατοϋπάλληλοι, η αγροτιά, οι επαγγελματοβιοτέχνες, με την καθοδήγηση του ΚΚΕ, απάντησαν με μαζικές απεργίες, με έντονες και μαχητικές διαδηλώσεις και συλλαλητήρια. Η κυβέρνηση Βενιζέλου για να ανακόψει το ανερχόμενο απεργιακό κίνημα ψήφισε το καλοκαίρι του 1929 τον αντικομουνιστικό νόμο «περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος», το γνωστό «ιδιώνυμο». Μετά την ψήφισή του εντάθηκαν οι συλλήψεις, οι φυλακίσεις, οι εκτοπίσεις, οι ξυλοδαρμοί και οι τραυματισμοί, ακόμα και οι δολοφονίες αγωνιστών. Η κρατική αυτή πολιτική της πάλης ενάντια στον κομμουνισμό άνοιγε το δρόμο στη δικτατορία και το φασισμό και ταυτόχρονα αποτελούσε επίσημη ομολογία για την επιρροή και τη δράση του ΚΚΕ στις λαϊκές μάζες, για το ρόλο του στην πολιτική και κοινωνική ζωή.
Η ανοδική πορεία των αγώνων του ΚΚΕ δε σημαίνει πως η επαναστατική δουλειά του Κόμματος ήταν πάντα ευθύγραμμη και δεν είχε σοβαρά σκαμπανεβάσματα. Ένα σημαντικό ζήτημα που τέθηκε πολύ γρήγορα ήταν το πρόβλημα της καθοδήγησης και της ηγεσίας του κομμουνιστικού κόμματος. Μετά από μια παρατεταμένη περίοδο προβλημάτων προσανατολισμού, διαμορφώθηκαν διάφορες τάσεις μέσα στο κόμμα με θεωρητικές στρεβλώσεις του μαρξισμού-λενινισμού. Ο κίνδυνος σοβαρών παρεκκλίσεων από τις αρχές του κόμματος ήταν ορατός. Στα 1931, μετά από παρέμβαση της Τρίτης Διεθνούς, την ηγεσία του κόμματος ανέλαβε ο Νίκος Ζαχαριάδης. Ήταν ένας άνθρωπος με πείρα και βαθιές γνώσεις πάνω στο μαρξισμό – λενινισμό, ο οποίος παρά τις αδυναμίες του συνέβαλε καίρια στην καθοδήγηση του κόμματος στη σωστή γραμμή.
Με τη συμπαράσταση της Τρίτης Διεθνούς κατάφερε να συμβάλλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη του εργατικού και λαϊκού κινήματος στην Ελλάδα. Πραγματοποιήθηκαν δυναμικές απεργίες που σε πολλές περιπτώσεις κατέληγαν σε άγριες συγκρούσεις με την αστυνομία και το στρατό. Ο Μάης του 1936 αποτελεί μια από τις κορυφαίες στιγμές του αγώνα της εργατικής τάξης στη Θεσσαλονίκη. Οι καπνεργάτες της πόλης κατέβηκαν σε απεργία και σε λίγες μέρες κατάφεραν να τραβήξουν μαζί τους όλα τα καπνεργατικά κέντρα της Βόρειας Ελλάδας. Η κυβέρνηση κατέφυγε στην καταστολή. Δολοφονούνται δεκάδες εργάτες αλλά ο λαός της πόλης καταφέρνει να κυριαρχήσει. Η δικτατορική κυβέρνηση του Μεταξά θα καταστείλει την εξέγερση μόνο με ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις από άλλες πόλεις.
Στη δικτατορία της 4ης Αυγούστου, οι αγώνες των κομμουνιστών συνεχίζονται έχοντας πλέον και αντιδικτατορικό προσανατολισμό. Οι φυλακές ολόκληρης της Ελλάδας γεμίζουν με κομμουνιστές. Παρ’ όλες τις δυσκολίες το ΚΚΕ κατάφερε να βγει δυναμωμένο και ύστερα από σκληρή ιδεολογική αντιπαράθεση, έδωσε το σωστό ταξικό προσανατολισμό στο κίνημα, και προετοίμασε τον ελληνικό λαό για τον επερχόμενο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οργάνωσε συστηματικά την πάλη ενάντια στον καπιταλισμό και τον ιμπεριαλισμό. Πάλεψε με συνέπεια ενάντια στην αστική τάξη της Ελλάδας που το μόνο που είχε να προσφέρει στον λαό της ήταν φτώχεια, πόλεμοι και ξερονήσια. Το μεγαλείο της Εθνικής Αντίστασης και αμέσως μετά του ΔΣΕ είναι ατράνταχτη απόδειξη ότι όλο το προηγούμενο διάστημα το κόμμα είχε το σωστό προσανατολισμό, εμπνέοντας την εργατική τάξη και τους εργαζόμενους της πατρίδας μας. Θα μπορούσαμε να μιλάμε για ώρες για την ηρωική αντίσταση του ελληνικού λαού στο φασίστα κατακτητή που πήρε το χαρακτήρα παλλαϊκού πολέμου. Το ΚΚΕ, με το ΕΑΜ, την ΕΠΟΝ, τον ΕΛΑΣ έριξε βαθιά τις ρίζες του μέσα στον ελληνικό λαό, στους εργαζόμενους και τη νεολαία και για πρώτη φορά έθεσε με ουσιαστικό τρόπο ζήτημα εξουσίας. Ας θυμηθούμε μόνο ότι στις εκλογές που διοργάνωσε τον Απρίλη του 1944 η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης πήραν μέρος στις ελεύθερες, ημικατεχόμενες και κατεχόμενες περιοχές 1.800.000 πολίτες. Για πρώτη φορά στην ελληνική πολιτική ιστορία ψήφισαν οι γυναίκες και οι νέοι από 18 χρονών και πάνω. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1936 είχαν ψηφίσει 1.000.000 περίπου ψηφοφόροι. Ωστόσο για την Εθνική Αντίσταση αλλά και για τον Εμφύλιο Πόλεμο έχουμε συζητήσει διεξοδικά στις εκδηλώσεις που διοργανώσαμε πριν από μερικά χρόνια.
Το επαναστατικό ΚΚΕ συνέχισε την πορεία του, με επιτυχίες και λάθη, με κινήσεις προς τα μπρος αλλά και οπισθοχωρήσεις, στους χώρους δουλειάς αλλά και στους τόπους εξορίας, στην Ελλάδα αλλά και στις σοσιαλιστές χώρες υποδοχής των πολιτικών εξορίστων, μέχρι το 1956. Η χρονιά αυτή σημαδεύτηκε από το 20ο συνέδριο του ΚΚΣΕ και το πραξικόπημα που συντελέστηκε στην 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Με πραξικοπηματικό τρόπο ανατράπηκε η επαναστατική γραμμή του κόμματος και κυριάρχησαν τα ρεβιζιονιστικά – ρεφορμιστικά στοιχεία στην ηγεσία του. Το ΚΚΕ ως κόμμα εξακολουθεί να υπάρχει μέχρι σήμερα, καμιά σχέση όμως δεν έχει με επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης.
Από την άλλη οι συνεπείς κομμουνιστές συνέχισαν την πορεία και τη δράση τους. Παρακολουθώντας το εγχείρημα της πολιτιστικής επανάστασης στην Κίνα, όπως επίσης και κείνα των άλλων κομμάτων και χωρών που βρίσκονταν έξω από το ρεβιζιονιστικό μπλοκ, ακολούθησαν το μαρξιστικό λενινιστικό δρόμο με την ίδρυση της ΟΜΛΕ το 1963, του ΚΚΕ (μ-λ) το 1976 και κυρίως με τη συνδιάσκεψη ανασυγκρότησης του ΚΚΕ (μ-λ) το 1982. Ωστόσο η διαδικασία για την ανασυγκρότηση του κομμουνιστικό κινήματος στην Ελλάδα παραμένει επίκαιρη σήμερα περισσότερο παρά ποτέ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου