Τα Λαϊκά Μέτωπα και το Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας

Εισήγηση του Δημήτρη Μάνου σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο βιβλιοπωλείο «Εκτός των Τειχών» στις 23 Φλεβάρη 2020 πάνω στα διδάγματα του Ισπανικού Εμφυλίου, με αφορμή το βιβλίο «Ισπανικός Εμφύλιος και Λαϊκό Μέτωπο», που περιλαμβάνει κείμενα του Χοσέ Ντίαθ, ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΙ.

Πόσο επίκαιρη είναι η συζήτηση για τα μέτωπα;

Η σημερινή συζήτηση δεν είναι παρουσίαση του βιβλίου. Εξ άλλου αυτή πραγματοποιήθηκε με αρκετή επιτυχία έτσι και αλλιώς πριν λίγο καιρό. Είναι συζήτηση πάνω στα ζητήματα που θέτει η έκδοση των ομιλιών και των παρεμβάσεων του Ντιάθ, του γραμματέα του ΚΚΙ στη διάρκεια του μικρού αλλά περιεκτικότατου ιστορικού κύκλου από την άνοδο του Λαϊκού Μετώπου στην Ισπανία μέχρι την ήττα. Βέβαια οι εισηγήσεις πρέπει να λάβουν υπόψη και όσους δεν διάβασαν το βιβλίο. Και με αυτή την έννοια πρέπει να υπάρξουν βασικές αναφορές σε αυτό.

Γιατί λοιπόν να συζητήσουμε ξανά για τα Λαϊκά Μέτωπα; Γιατί ήδη έπρεπε (από χτες!) να συζητάμε -και να πράττουμε φυσικά- για τα Μέτωπα Πάλης τού σήμερα! Κάποιος πιο προσεκτικός θα σημείωνε αυτή την αντιστροφή στους προσδιορισμούς. Δεν το κρύβουμε εξ άλλου πως για την άποψη που εκτίθεται εδώ, το Μέτωπο Αντίστασης του λαού, των εργαζομένων και της νεολαίας που θέτει αυτή η άποψη έχει πιο… ταπεινούς στόχους. Που προσδιορίζονται από την ανάγκη αντίστασης και την διεκδίκηση ή καλύτερα διεκδίκηση εκ νέου της ζωής και των δικαιωμάτων που στέρησε η πιο πρόσφατη βάρβαρη επίθεση και ό,τι προηγήθηκε προ μνημονίων. Για την δημιουργία ενός υπαρκτού και όχι εικονικού κινήματος. Ως ελάχιστης προϋπόθεσης για να δημιουργηθούν ρεαλιστικοί όροι αναμέτρησης με τις δυνάμεις του συστήματος. Αυτές -τις πιο μαύρες-  που δίνουν σήμερα τον αντιδραστικό τόνο στις εξελίξεις. Κλείνοντας τον δρόμο και αποκαλύπτοντας όλες τις… εναλλακτικές παγίδες. Για την λαϊκή αυτοοργάνωση που θα προκύψει μέσα από την δημιουργία, γενίκευση και συντονισμό των εστιών αντίστασης. Τη συγκρότηση τους σε εκείνο το ανώτερο μετωπικό επίπεδο -στην πορεία- ώστε να θέσουν γενικότερα ζητήματα ανατροπής και προοπτικής. Αντιϊμπεριαλιστικής και αντικαπιταλιστικής.

Γνωστή είναι και η προσέγγιση για τα λεγόμενα «μεταβατικά προγράμματα» και τις παρεμβάσεις στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό και τον «αριστερό κυβερνητισμό». Με λίγα λόγια αποτελεί θέση πως η προοπτική των «μεταβατικών προγραμμάτων» δεν είναι κατ’ ουσία προοπτική, είναι μία ψευδής, απατηλή προοπτική καθώς παρακάμπτει τους αναγκαίους ενδιάμεσους στόχους και τα προαπαιτούμενα. Όχι μόνο δεν συγκρούεται πραγματικά με το σύστημα και τις δυνάμεις του αλλά επιπρόσθετα ενισχύει τις δυνάμεις αυτές και τις αντιδραστικές εξελίξεις. Πιο κραυγαλέο παράδειγμα από την κυβερνητική «παρένθεση» ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να υπάρξει!

Δεν θα κρύψω την πρόθεση μέσα από την ιστορική, δηλαδή την πολιτική σύγκριση, να αυτοεκτεθούν οι στόχοι της σημερινής εισήγησης. Εκ των προτέρων όπως λέγεται. Και σε αυτό το πλαίσιο να κριθεί και να αξιολογηθεί -και φυσικά να συζητηθεί!- η πειστικότητα τους και η συνεκτικότητα των επιχειρημάτων που θα τις στηρίξουν. Ποιοι λοιπόν είναι οι στόχοι της παρούσας εισήγησης;

Οι στόχοι

Οι στόχοι της εισήγησης έχουν να κάνουν με τα εξής πεδία:

Το πρώτο πεδίο αφορά την σύγκριση ανάμεσα στο «τότε» και στο «σήμερα». Βασικός στόχος να καταδειχτεί ύπαρξη του τότε πρώτου εργατικού κράτους (και τι… κράτους από την άποψη της έκτασης, της γεωγραφίας και της ποικιλότητας, ναι, της ποικιλότητας που περιέκλειε), ως σημαντικότατου όρου που διαμόρφωνε άλλους ταξικούς συσχετισμούς. Μαζί με την ύπαρξη του παγκόσμιου επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος .

Το δεύτερο πεδίο -συνεχίζοντας σε αυτόν τον καμβά- είναι να καταδειχτεί πως τόσο ο ισπανικός εμφύλιος (όσο και η εδραίωση των ναζιστών στη Γερμανία) ήταν μία παγκόσμια αντιπαράθεση με ό,τι αυτό σήμαινε τότε και τι σημαίνει στην ιστορική -δηλαδή την πολιτική- σύγκριση του με το σήμερα. Πολύ σήμερα μιλούν για τον νέο «μεσοπόλεμο».

To τρίτο -το σημαντικότερο από την άποψη της σημερινής εισήγησης ζήτημα αφορά στο να καταδειχτεί ότι η πολιτική των «λαϊκών μετώπων» υπαγορεύονταν από μία γενικότερη στρατηγική στόχευση του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος που με τη σειρά της υπαγόρευε μία συγκεκριμένη ταχτική αντιφασιστικών συμμαχιών. Η Ισπανία αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση λόγω του δικού της ιστορικού δράματος αλλά η κατεύθυνση ήταν γενικότερη.

Το τέταρτο στοιχείο που συνδέετε ευθέως με το παραπάνω ζήτημα έχει να κάνει με το πώς εντάσσεται η τακτική των λαϊκών μετώπων και τα όποια ενδιάμεσα προγράμματα μετάβασης -γιατί τέτοια υπήρξαν και διατυπώθηκαν-, με την γενικότερη ενιαία επαναστατική διαδικασία. Ο Ντιάθ διατυπώνει δύο προ σοσιαλισμού στάδια, το προτεινόμενο στην κυβέρνηση Νεγρίν από τους κομμουνιστές πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης το οποίο διαχωρίζει από το πρόγραμμα της λαϊκοδημοκρατικής εξουσίας στη πορεία προς τον σοσιαλισμό και αυτό με τη σειρά του από το σοσιαλιστικό πρόγραμμα .

Θα μείνω λίγο παραπάνω σε αυτό το στόχο.

Τι κάνει τον Ντιάθ επαναστάτη και όχι ένα ακόμα θιασώτη της θεωρίας τω σταδίων;

Θα μπορούσαμε να πούμε πως το χαρακτηριστικό που… μεταστοιχειώνει τα όποια προγράμματα και μέτωπα συμμαχιών σε πραγματικό επαναστατικό προτσές είναι ο στόχος της κατάργησης, κατάλυσης, συντριβής του αστικού κράτους. Βάσιμα υποστηρίζουμε πως η όποια ενδιάμεση «καθυστέρηση» στην εκπλήρωση αυτού του καθήκοντος η όποια τακτική αναβολή αυτού του στρατηγικού στόχου γίνεται με κριτήριο την ενδυνάμωση του επαναστατικού υποκειμενικού παράγοντα ώστε να θέσει πιο αποφασιστικά και με καλύτερους όρους το επιτακτικό καθήκον.

Εκείνο, αντίθετα, που με τη σειρά του… στοιχειώνει τα ενδιάμεσα προγράμματα και τα εμφανίζει ως ενδιάμεσα στάδια μετατροπής του αστικού (για την Ισπανία εν προκειμένω μισοφεουδαρχικού, μισοαστικού) κράτους σε μία ρεφορμιστική ονειροπόληση, σε ειρηνικό μετασχηματισμό του καπιταλισμού σε σοσιαλισμό ή ακόμα περισσότερο σε κομμουνισμό είναι η απουσία της επαναστατικής άποψης για το κράτος. Ως όργανο ταξικής κυριαρχίας και όχι ως πεδίο ταξικής πάλης.

Πίσω από αυτή την προσέγγιση βρίσκεται το προσπέρασμα μίας στοιχειώδους αλήθειας η οποία με αρνητικό ή θετικό τρόπο -δυστυχώς περισσότερο αρνητικό- έχει επιβεβαιωθεί: Η διαφορά της επαναστατικής διαδικασίας την οποία καθοδηγούν ή επιχειρούν να καθοδηγήσουν οι κομμουνιστές, δηλαδή το πιο πρωτοπόρο κομμάτι της εργατικής τάξης από την αστική επανάσταση, βρίσκεται στο ότι οι αστοί διαμόρφωσαν ακόμα και στην μεγαλειώδη Γαλλική Επανάσταση, πολύ περισσότερο εκεί που έκαναν αντιδραστικό συμβιβασμό όπως στην Αγγλία ή αλλού, από «τα πριν», του θεσμούς και τα εργαλεία της δικής του κυριαρχίας. Το κράτος, το οποίο στην πορεία έθεσαν στην υπηρεσία των δικών τους ταξικών στόχων.

Το προλεταριάτο όχι μόνο δεν βρίσκει έτοιμο τους θεσμούς της μελλοντικής του κυριαρχίας αλλά όπως στην περίπτωση της Ισπανίας, της Κίνας, γιατί όχι της Ελλάδας, τουλάχιστον για τότε, αναλαμβάνει και «έξτρα» ιστορικά καθήκοντα από αυτά που δεν μπορεί να υλοποιήσει η αστική τάξη, δέσμια των δικών της ιστορικών καθυστερήσεων. Και επειδή ποτέ στην μαρξιστική σκέψη δεν υπήρξε η άποψη της «καθαρής» επανάστασης -έλεγαν οι Μαρξ Ένγκελς στην Γερμανική ιδεολογία πως κομμουνισμό δεν εννοούν τη συμμόρφωση με ένα ιδανικό «αλλά την πραγματική κίνηση που αντιτίθεται ή καταργεί τη σημερινή κατάσταση»- να θυμίσουμε πως ο Μαρξ στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο «αναθέτει» στο γερμανικό προλεταριάτο αρκετούς αστικοδημοκρατικούς στόχους με κορυφαίο αυτόν της ενοποίησης της Γερμανίας ενάντια στην Πρωσική κυριαρχία. Αυτό τότε διατυπωνόταν ως επαναστατικό καθήκον

Η ιστορική φάση συγκρότησης του επαναστατικού υποκειμένου δεν προσπερνιέται λοιπόν ούτε με την συνέτιση της αστικής τάξης και των όποιων αντιδραστικών και την αναζήτηση ενός συμβιβασμού με αυτούς (ξεκάθαρα αυτό εκφράστηκε μέσα στις γραμμές των Δημοκρατικών) ούτε με την απαίτηση να δεθεί το βόδι πριν το… κάρο και να υλοποιηθεί ο σοσιαλισμός ή ο κομμουνισμός εδώ και τώρα, μέσα από εμβρυικές μορφές εξουσίας που ξεπετάγονται περίπου όπως η Αθηνά απ το μηρό του Δία και αγνοούν την ανάγκη να υποταχτεί το μερικό στο γενικό και το τοπικό στο κεντρικό.

Ο Ντιάθ διεξάγει διμέτωπο αγώνα ενάντια τόσο στη τάση της «καθυστέρησης» όσο και της «βιασύνης» ακόμα και όταν οι δύο τάσεις, τρομοκρατημένες από τις ύστερες επιτυχίες της φασιστικής φάλαγγας ενώνονται στο εσωτερικό πισώπλατο πραξικόπημα του στρατηγού Κασάδο με την βοήθεια των δεξιών σοσιαλιστών και των αναρχικών του Μιέρα ενάντια στη Δημοκρατική Κυβέρνηση του 1939 που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ήττα των Δημοκρατικών και στην επικράτηση των φρανκιστών φασιστών .

Είναι χαρακτηριστικό ότι και οι δύο τάσεις συμπλέκονται όταν πρόκειται να αντιπαρατεθούν στην κομμουνιστική άποψη και ο συμβιβασμός εναλλάσσεται με τον τυχοδιωκτισμό. Κάπως έτσι ο Καμπαγιέρο, πρωθυπουργός της πρώτης κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου και εκπρόσωπος της αριστερής πτέρυγας των σοσιαλδημοκρατών, υποστηρίζει μετά την απομάκρυνση του από την πρωθυπουργία την πρόταση των αναρχικών για μία κυβέρνηση των συνδικάτων(!) ενώ ο Υπουργός Άμυνας Πιέτρο που χρεώθηκε τη δεύτερη στρατιωτική ήττα στη Τερουέλ και την ανακατάληψη της από τους φασίστες πρότεινε να βομβαρδιστούν όλα τα γερμανικά πλοία που συμμετείχαν στον αποκλεισμό της Δημοκρατικής Ισπανίας, πράγμα που -φρονίμως- δεν έβρισκε καθόλου θετικούς τους κομμουνιστές. Όπως επίσης κοινά η αριστερά των σοσιαλιστών που εκφράζει ο Καμπαγιέρο και η αναρχία προτείνουν τον… κολεκτιβιστικό βομβαρδισμό των μεσαίων αγροτών. Πάλι «συγκρατημένοι» θα έλεγα καλύτερα, γειωμένοι με την πραγματικότητα οι κομμουνιστές θεωρούν πως δεν είναι ώριμο ακόμη το πέρασμα στην κολεκτιβοποίηση, ο μέσος αγρότης δεν είναι έτοιμος να παραδώσει τη γη που μόλις κατέκτησε από τον τσιφλικά - κασίγιας και κάτι τέτοιο θα διερρήγνυε την εύθραυστη συμμαχία με την αγροτιά. Προτείνουν παραδειγματικούς συνεταιρισμούς και αγροτικές κολεκτίβες που θα προσπαθήσουν να πείσουν την μεγάλη μάζα της αγροτιά για τα πλεονεκτήματα της κολλεκτιβοποίησης.

Το δέος απέναντι στην φασιστική επέλαση παρήγαγε ταυτόχρονα κινήσεις πανικόβλητης υποχώρησης που συνυπήρχαν με άλματα στο κενό.

Οφείλεται μία συγνώμη του εισηγητή για την υπερβολική «παραμονή» σε αυτό το τέταρτο σημείο όμως υπάρχουν και οι αδυναμίες σε ορισμένες θεματολογίες…

Η ισπανική επανάσταση.

Όπως έχει γράψει ο κομμουνιστής Γιάννης Χοντζέας αν για παράδειγμα, χαρακτηριστικό της κινέζικης επανάστασης ήταν η απαρχής αναμέτρηση της ένοπλης επανάστασης με την ένοπλη αντεπαντάσταση, χαρακτηριστικό της ισπανικής επανάστασης ήταν η δυνατότητα των αντιδραστικών δυνάμεων να κινούν μάζες. Ακόμα και οι εκλογές που κέρδισαν οι Δημοκρατικοί το 1936 μέσα σε ένα δίχρονο όργιο τρομοκρατίας που ακολούθησε την συντριβή -κατά βάση- της εργατικής εξέγερσης στην Αστούρια το 1934, ήταν περίπου στο… νήμα.

Η ισπανική αυτή ιδιομορφία μπορεί από πρώτης απόψεως να αποδοθεί στην επιρροή της Εκκλησίας -κράτος εν κράτει από την εποχή της Ιεράς Εξέτασης- αλλά αυτό το ιδεολογικό στοιχείο από μόνο, χωρίς κοινωνικές αναφορές και εξηγήσεις δεν αρκεί.

Χωρίς να κάνουμε τους… ισπανολόγους και ακολουθώντας την έκδοση και τους λόγους του Ντιάθ, πίσω από αυτό βρίσκεται το άλυτο αγροτικό ζήτημα και το ζήτημα της γης. Όχι ότι δεν προϋπήρξαν αγροτικές εξεγέρσεις που μάλιστα αποτελούν κεντρικό καμβά θεατρικού έργου που ντύθηκε μουσικά από τον Μικρούτσικο στην χώρα μας. Επίσης η αγροτιά ήταν η βάση του μεγάλου πατριωτικού κινήματος ενάντια στην Ναπολεόντεια κατοχή. Αυτή η ριζοσπαστικοποίηση όμως δεν μπορούσε να ανατρέψει την κοινωνική-ιδεολογική υπεροχή των φεουδαρχικών και μισοφεουδαρχικών στοιχείων, των «ευγενών» αρχόντων της υπαίθρου που φυσικά χρησιμοποιούσαν την ισχύ του ισπανικού καθολικισμού, βασικού στοιχείου της όποιας εθνικής συγκρότησης απέναντι στον «μελαμψό» νότο και της «επανακατάκτησης» της Ισπανίας από τους Μαυριτανούς.

Κοντά σε αυτό προστίθεται και το εθνικό ζήτημα. Και δεν είναι μόνο οι Βάσκοι αλλά και οι Καταλανοί και οι «Κέλτες» της Γαλικίας. Ακόμα και ο ισπανικός νότος που αποτέλεσε την βάση της φρανκικής αντίδρασης έχει τις διαφορές του. Ολόκληρη η Λατινική Αμερική μιλάει ισπανικά χωρίς το εμβληματικό «θ» γιατί οι πρώτοι άποικοι ξεκίνησαν από την Ανδαλουσία που το παραλείπει!

Αυτό το μεσαιωνικό υπόλειμμα του εθνικού και περιφερειακού κατακερματισμού έχει τις συνέπειες του στον κατακερματισμό της συγκρότησης του ενιαίου κόμματος της εργατικής τάξης.

Το πρώτο πραξικόπημα που αντιμετωπίζει η Δημοκρατική Κυβέρνηση το 1938 εκδηλώνεται με βάση τους τροτσκιστές και σε συνεργασία με ένα μεγάλο κομμάτι αναρχικών της Καταλονίας ενώ το Βασκικό Κομμουνιστικό Κόμμα σέρνεται πίσω από τους Βάσκους Εθνικιστές. Το 1938 ένα χωριστικό κίνημα στην Αστούρια -που υποστηρίζουν οι αναρχικοί- επιχειρεί να διαπραγματευτεί ξεχωριστά μία συμφωνία με τους φαλαγγίτες.

Από τα κείμενα του Ντιάθ αναδύεται το διπλό επαναστατικό καθήκον που έθετε στο εαυτό του το Κομμουνιστικό Κόμμα: Να ενισχύει «από τα πάνω» την Ισπανική Κυβέρνηση ενάντια στις εξαγγελθείσες από τους αναρχικούς «κοινωνικοποιήσεις» εργοστασίων ή τις αυθαίρετες επιτάξεις. Το πρόγραμμα των 13 σημείων το οποίο υιοθετείται από την Τρίτη κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου όπου κυριαρχεί η δημιουργία ταχτικού στρατού και πολεμικής βιομηχανίας που θα υποστηρίζει την πολεμική προσπάθεια έμεινε στην ιστορία ως πρόγραμμα Νεγκρίν του πρωθυπουργού που αντικατέστησε τον Καμπαγιέρο. Ωστόσο αν διαβάσεις τα κείμενα και τις ομιλίες του Ντιαθ πριν γίνει αυτή η αντικατάσταση (τα 8 σημεία που δημοσιοποίησε το ΚΚΙ) θα βεβαιωθείς για το ποιο «υποκείμενο» «έσπρωχνε» τα πράγματα προς αυτή την κατεύθυνση.

Από την άλλη, η προσπάθεια να δημιουργηθούν θεσμοί λαϊκής αυτοοργάνωσης από επαναστατικές επιτροπές (στην αρχή ονομάστηκαν Εργατικές Συμμαχίες, μετά Λαϊκά Μπλοκ) που θα προετοιμάσουν την λαϊκοδημοκρατική οργάνωση του κράτους. Παράλληλα δίνεται το σύνθημα της συμμετοχής και της άλωσης των δημοτικών επιτροπών στους υφιστάμενους Δήμους ενώ στην τελευταία φάση του αγώνα -και αφού έχει αποφασιστεί η διάλυση του «κομμουνιστικού πέμπτου συντάγματος» που έδωσε με επιτυχία τη μάχη της Μαδρίτης και η ενσωμάτωση του στον τακτικό δημοκρατικό στρατό- προβάλλεται το σύνθημα/απαίτηση για την προκήρυξη εκλογών, η ανάγκη δημιουργίας μιας νέας κυβέρνησης των Δημοκρατικών και ενώ μαίνεται ο εμφύλιος πόλεμος. Μήπως οι κατά τα άλλα ένθερμοι θιασώτες είτε της «άμεσης δημοκρατίας» ή οι προσωρινοί τους σύμμαχοι οπαδοί της «αντιπροσωπευτικής» με το πραξικόπημα τους το 1939 απέτρεψαν εκτός των άλλων και αυτή την πραγματικά δημοκρατική εξέλιξη; Ας κριθεί και αυτό. Εξ άλλου το πρόβλημα με τα γεγονότα είναι ότι γίνονται με έναν και μοναδικό τρόπο, το πρόβλημα με τις «απόψεις» όπως λένε και οι «φίλοι μας» οι Αμερικάνοι είναι ότι ο καθένας έχει και από… μία.

Στο επίπεδο της συγκρότησης του επαναστατικού υποκειμένου κεντρικό χαρακτήρα κατέχουν οι διαδικασίες για την ενοποίηση του Κομμουνιστικού με το Σοσιαλιστικό Κόμμα όπου χρησιμοποιείται ως βάση η συμπόρευση των οργανωμένων νεολαιών των δύο κομμάτων και η απομόνωση των συντηρητικών ηγετών του. Στο συνδικαλιστικό επίπεδο επιδιώκεται η ενοποίηση των συνδικαλιστικών ομοσπονδιών και πραγματοποιείται το άνοιγμα στην αναρχική συνδικαλιστική ομοσπονδία.

Μπορούμε να διακρίνουμε βασικές διαφορές με τον ελληνικό εμφύλιο. Στη χώρα μας το επαναστατικό υποκείμενο είναι χωρίς αμφισβήτηση το ΚΚΕ ενώ πάνω στα ερείπια που άφηνε ο πόλεμος και η φυγή ή συμβιβασμός της αστικής τάξης με τους κατακτητές το κενό καλύφτηκε από την ένοπλη εαμική αντίσταση. Το πρόβλημα φυσικά βρίσκονταν στην ηγεσία, στις διεθνείς της σχέσεις και πως αντιλαμβανόταν το ρόλο της.

Η ηγεσία του ΚΚΙ είχε στο επίπεδο αυτό να αντιμετωπίσει πιο σύνθετα καθήκοντα και να υπερβεί δεδομένες αδυναμίες. Όχι βέβαια ότι το ΚΚΕ «τα βρήκε έτοιμα» και όλα του χαρίστηκαν… Με αυτή την έννοια όπως είχε γράψει και ο Βασίλης Σαμαράς είναι ενδεχομένως άδικη και σκληρή η κριτική που ασκήθηκε παλιότερα στην ηγεσία του ΚΚΙ από το μ-λ Ισπανίας. Βέβαια υπάρχει και η κριτική του Στάλιν στην ηγεσία του ΚΚΙ όπως διασώθηκε μέσω τρίτων (σημειώσεις Δημητρόφ). Θα αναφερθούμε παρακάτω.

Για το Λαϊκό Μέτωπο και τα Λαϊκά Μέτωπα.

Με μια έννοια ήδη έχουμε αναφερθεί σε αυτά όμως χρειάζεται να παρουσιαστεί το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάχθηκαν. Τα ΛΜ λοιπόν είναι μέρος μιας γενικότερης ταχτικής υποχώρησης στρατηγικού χαρακτήρα από την ηγεσία της Κουμουνιστικής Διεθνούς και γενικότερα της ΣΕ και του κομμουνιστικού κινήματος. Αυτά διακηρύχτηκαν και καταγράφτηκαν στο 7^ο Συνέδριο της ΚΔ το 1934.

Ο στρατηγικός χαρακτήρας αυτής της ταχτικής πολιτικής υποχώρησης (δεν ήταν μεγάλη η χρονική διαφορά όπου είχε εμφανιστεί ο όρος σοσιαλφασισμός και η θέση της ΚΔ ότι η σοσιαλδημοκρατία ήταν το «δίδυμο αδέλφι του φασισμού») ορίζονταν από τον στόχο να ηττηθούν οι φασιστικές και οι πιο επιθετικά αντιδραστικές δυνάμεις και να ματαιωθεί ή να καθυστερήσει η φασιστική εισβολή στο πρώτο εργατικό κράτος της παγκόσμιας ιστορίας.

Η πρόταση των λαϊκών μετώπων απευθυνόταν στο σοσιαλδημοκρατικό κομμάτι των εργαζομένων και σε όλες τις ενδιάμεσες δυνάμεις της αστικής ρεμπουμπλικάνικης δημοκρατίας, αυτές που αντιδρούσαν στην φασιστική κατάληψη του κράτους ή έστω βρίσκονταν σε μία… ταλάντευση.

Μην ξεχνάμε πως σε όλη σχεδόν την Κεντροευρώπη και τα Βαλκάνια οι φασιστικές τάσεις και δυνάμεις βρίσκονταν στην κυβέρνηση και φυσικά στην Γερμανία και Ιταλία πραγματοποιούνταν το φασιστικό «πείραμα». Δεν υπήρχαν και πολλά περιθώρια.

Δεν είναι έτσι διόλου τυχαίο ότι οι μόνες χώρες όπου υλοποιήθηκε κυβερνητικά η συμμαχία των λαϊκών μετώπων ήταν η Ισπανία και η Γαλλία.

Όλα τα κομμουνιστικά κόμματα από το Φιλανδικό μέχρι το Ελληνικό παρουσίασαν ένα πρόγραμμα πάλης που είχε τέτοια λαικομετωπικά χαρακτηριστικά. Στο πνεύμα αυτής της γραμμής  -αλλά και ευνοώντας της ιδιαιτερότητες της δικής του επαναστατικής διαδικασίας υλοποιήθηκε η αντιιαπωνική συμμαχία ανάμεσα στον Κόκκινο Στρατό και το εθνικιστικό Κουομιτάγκ.

Αυτή η στρατηγικού χαρακτήρα ταχτική πολιτική υποχώρηση είναι μέρος μιας γενικότερης στρατηγικής προσαρμογής απέναντι στον παγκόσμιο πόλεμο που πλησίαζε .Και στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ. Από την ενίσχυση του ρώσικου… πατριαρχείου και την χαλάρωση στο μέτωπο της θρησκείας, την επαναφορά των βαθμών στο στρατό, την αλλαγή του οικογενειακού δικαίου κλπ αλλά και την ενδυνάμωση του εσωτερικού μετώπου μέσω των εκκαθαρίσεων σε στρατό και ανώτερο πολιτικό-κομματικό προσωπικό μπορούμε να διακρίνουμε «υποχωρήσεις» και «παρεκκλίσεις» ας το πούμε «συντηρητικές», «κρατικίστικες» που από πρώτη άποψη δείχνουν να απομακρύνονται από τον στόχο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Μπροστά στη προτεραιότητα να ματαιωθεί και αργότερα να αποκρουστεί και να η ηττηθεί η φασιστική εισβολή.

Η ιδιότυπη τριπλή αντιφασιστική συμμαχία, η δημιουργία σχεδόν σε κάθε χώρα της κατεχόμενης Ευρώπης και των Βαλκανίων ενός μαζικού πατριωτικού αντιφασιστικού -αντιστασιακού κινήματος με κορμό και ψυχή τους κομμουνιστές δικαίωσαν αυτή την ταχτική πολιτική υποχώρηση -καθόλου ανοίκεια στη λενινιστική λογική εξ άλλου- με την υλοποίηση μίας παγκόσμιας εμβέλειας στρατηγικής νίκης. Της μεγάλης Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών. 

Οι θεωρούμενοι αριστεροί επίγονοι που κριτικάρουν την πολιτική των λαϊκών μετώπων εστιάζουν θα λέγαμε σε λάθος περίοδο. Αντιστρέφουν το επίπεδο της αναγκαίας κριτικής αποτίμησης.

Αντί να κατευθυνθεί η κριτική στα βαρίδια και στις διάφορες αστικές επιβιώσεις (κρατισμός, διοικητισμός, απομάκρυνση από την ταξική πάλη, μείωση της ιδεολογικής επαγρύπνησης, παραμερισμός και αδρανοποίηση των μαζών) που άφησε αυτή η επιλογή στη σοσιαλιστική οικοδόμηση μετά τον Πόλεμο και να ερμηνευτεί και από αυτή την σκοπιά η καπιταλιστική παλινόρθωση, όλα εξηγούνται ή «εξηγούνται» λόγω της υποχώρησης από την «καθαρή» τάχα μου ταξική γραμμή της τάξης ενάντια σε τάξη στις παρυφές του Μεγάλου Πολέμου. Και έχουμε μία μεταχρονολογημένη… δικαίωση των τροτσκιστικών θέσεων τόσο μέσα στην ανεπίσημη όσο και στην… επίσημη (ΚΚΕ) Αριστερά. Μέσα από τα επίσημα τρόπον τινά κείμενα αυτών των φορέων ή τους ανεπίσημους «διανοουμένους» τους που επιστρατεύονται για να ειπωθούν τα λόγια που δεν μπορούν να ειπωθούν αλλιώς και στο φως της πραγματικής πάλης και αντιπαράθεσης ιδεών.

Πώς όμως να διορθωθεί τάχα μου «ταξικά» ένα λάθος όπως η συμμετοχή στον αντιφασιστικό πατριωτικό πόλεμο του '40 ή το ΕΑΜ;

Όποιος επηρεάζεται από αυτές τις πολιτικές και ιδεολογικές πλάνες και ιδεασμούς καλόν είναι να διαβάσει το βιβλίο και τις τοποθετήσεις του Ντιαθ.

Για να διαπιστώσει μέσα από τι καυδιανά δίκρανα πέρασε η δράση των κομμουνιστών εκείνης της εποχής. Να εντοπίσει ακόμα πως η πολιτική που προτείνει ο Ντιαθ δεν είναι ούτε «χυλός» χωρίς αρχές ούτε δογματικό «τείχος» αλλά μία διαλεκτική επιστράτευση αποφασιστικότητας και ευελιξίας, όπως πλέει η… πολιορκημένη κηλίδα λαδιού μέσα στο νερό, μαζεύεται και απλώνεται ανάλογα και διατηρεί την ομοιόσταση της ανεξάρτητα από τις «τακτικές», πρόσκαιρες επεκτάσεις ή συρρικνώσεις της μέσα στο ασταθές υδάτινο περιβάλλον…

Φυσικά στην προκείμενη ιστορική συγκυρία μέσα από το λαϊκό αντιφασιστικό μέτωπο εκφράζεται και η στρατηγική των σταδίων της ισπανικής επανάστασης. Δηλαδή της ανάληψης από το προλεταριάτο και το κόμμα του της πολιτικής και ιδεολογικής ηγεμονίας για την πραγματοποίηση των αστικοδημοκρατικών αλλαγών τις οποίες η μεταπρατική αστική τάξη των πρώην αποικιοκρατών στην αντιδραστική της συμμαχία με τους γαιοκτήμονες και τους φεουδάρχες δεν μπόρεσε να εκπληρώσει. Βασικό ζήτημα το ζήτημα της γης. Έπειτα αυτό του οικονομικού και ύστερα του πολιτικού διαχωρισμού του κράτους και της εκκλησίας. Έπειτα η εθνικοποίηση των τραπεζών και των κρίσιμων -για την οικονομία- τομέων. Η συμμαχία αυτή συμπεριλαμβάνει το σύνολο της αγροτιάς από τους άκληρους αγροτοεργάτες μέχρι τα μεσαία στρώματα της αγροτιάς, τους μεσαίους επιχειρηματίες, τα καταπεσμένα αστικά στοιχεία των άλλων εθνοτήτων, τους δημοκράτες αστούς.

Ο Ντιαθ -όπως ειπώθηκε- τοποθετεί το κυβερνητικό - κοινοβουλευτικό πρόγραμμα του λαϊκού μετώπου ένα βήμα πριν από ακόμα αυτό το διατυπωμένο ήδη πλατύ λαϊκοδημοκρατικό πρόγραμμα του κομμουνιστικού κόμματος. Μην ξεχνάμε ότι την ίδια περίπου περίοδο στην μακρινή για την Ισπανία ασιατική εσχατιά, ο Μάο Τσε Τουνγκ διατυπώνει ένα παρόμοιο λαϊκοδημοκρατικό πρόγραμμα, γνωστό και ως στάδιο της Νέας Δημοκρατίας όπου συμμετέχει -κάτω από την ηγεσία της εργατικής τάξης- η αγροτιά ως κύρια δύναμη και η εθνική αστική τάξη ως συμπλήρωμα.

Είναι αγωνιώδες οι παραινέσεις τους να μην γίνουν βιαστικά βήματα ειδικά με τους αγρότες και διαταραχτεί η πλατιά κοινωνική αντιφασιστική συμμαχία. Ταυτόχρονα έχει κάθε συνείδηση πως ακόμα δεν έχουν δημιουργηθεί θεσμοί πραγματικής λαϊκής αυτοοργάνωσης ακόμα και όταν προτρέπει τους κομμουνιστές να μπουν και να αλώσουν μέσα από τις τοπικές εκλογές τα δημοτικά συμβούλια, όπως ειπώθηκε. Ή καλύτερα κυρίως τότε… Ενδεικτικό των ζητημάτων που αντιμετώπιζε ίσως και μέσα στο ΚΚΙ από την «αφομοίωση» αυτής της γραμμής ήταν η απάντηση και σε απόψεις που διαχώριζαν αυτό το αντιφασιστικό προ… στάδιο της λαϊκοδημοκρατικής επανάστασης από την ενιαία επαναστατική διαδικασία για την σοσιαλιστική οικοδόμηση.

Και είναι αλήθεια πως χρειάστηκε -όπως και εδώ- η παρέμβαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς για να παραμεριστεί σε επίπεδο πολιτικής και προσώπων η δογματική γραμμή που διέκρινε το ΚΚΙ πριν το 1932.

Διαβολικές συμπτώσεις… Μία παρόμοια παρέμβαση λίγο αργότερα στο ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα άλλαξε τα στρατηγικά δεδομένα και τα ζητήματα προοπτικής του και του έδωσε άλλα φτερά. Διακόπηκε εκείνη η ανάταση από την φασιστική μεταξική δικτατορία αλλά πιάστηκε ο κόκκινος μίτος της μέσα από την συμμετοχή στον πατριωτικό πόλεμο ενάντια στην ιταλική εισβολή και φυσικά στη μεγαλειώδη λαϊκή εποποιία της εθνικής αντίστασης.

Στην Ισπανία η αλλαγή αυτής της οπτικής έδωσε τη δυνατότητα στο ΚΚΙ να συμμετάσχει με αξιοπρέπεια στην εργατική εξέγερση της Αστούριας όπου οι αναρχικά συνδικαλισμένοι εργάτες αλλά και οι σοσιαλιστές είχαν μεγάλη πολιτική επιρροή και να αποτραπεί μετά το ματοκύλισμα της εξέγερσης η πραγματοποίηση ενός καθεστώτος κοινοβουλευτικού φασισμού με κορμό την κυρίως δεξιά και τους κεντρώους ρεμπουμπλικάνους. Το κίνημα της μαζικής πολιτικής αμνηστίας και η επιτυχής αποτροπή των εκτελέσεων αρκετών πρωταγωνιστών της εργατικής εξέγερσης είναι ο βασικός φορέας και το πρόπλασμα της πλατιάς αντιφασιστικής συμμαχίας που θα βρει την πολιτική της έκφραση στο Λαϊκό Μέτωπο. Που -παρά το όργιο τρομοκρατίας και την προσπάθεια νόθευσης- θα πραγματοποιήσει τον εκλογικό θρίαμβο των ηττημένων της Αστούριας του 1934 στις εκλογές των νικητών του 1936.

Παρόμοια ταχτική ακολούθησε το ΚΚΙ με τους αναρχικούς διαχωρίζοντας την αγωνιστική και ηρωική πρακτική των μαζών που τους ακολουθούσαν αλλά και αρκετών ηγετών της από τις διαχωριστικές, προκλητικές και κατσαπλιάδικες, ενέργειες αρκετών ηγετών ή ηγετίσκων της. Ο συνεχής διάλογος με την αναρχική συνδικαλιστική Ομοσπονδία που από ένα σημείο και μετά συνυπογράφει τις κοινές ανακοινώσεις σοσιαλιστών -κομμουνιστών, η συμμετοχή στην δεύτερη κυβέρνηση δύο αναρχικών υπουργών (!) πιστώνεται σε αυτή την ταχτική ενότητας και πάλης του ΚΚΙ και ίσως προσωπικά  -όσο προσωπικά είναι τα πράγματα σε μία τέτοια ιστορική συγκυρία  - στον Ντιαθ. Βέβαια στη κυβέρνηση Νεγκρίν επειδή δεν τους δόθηκαν τέσσερα υπουργεία, οι αναρχικοί υποψήφιοι υπουργοί παραιτήθηκαν.  Αργότερα επανήλθαν. Επιλεκτικός αντικρατισμός… 

Το αποτέλεσμα και μεσοσταθμικά στα τρία χρόνια του Λαϊκού Μεώπου ήταν μία κυβέρνηση σοσιαλιστών, κομμουνιστών, αναρχικών και αριστερών ρεμπουμπλικάνων, του πιο πλατιού αντιφασιστικού μετώπου που θα μπορούσε να υπάρξει στη δεδομένη ιστορική στιγμή στην Ισπανία. Και αυτό ήταν σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της ενωτικής πολιτικής των ισπανών κομμουνιστών.

Ο Ισπανικός εμφύλιος και η ύπαρξη του εργατικού κράτους και του επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος

Τι ήταν ο Ισπανικός εμφύλιος; Ήταν μία σύγκρουση διεθνούς χαρακτήρα όπου το πιο αιχμηρό σημείο του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος συγκρουόταν με το πιο πρωτοπόρο στοιχείο του νέου άλλου κόσμου που «τότε» ήταν εφικτός.

Ήταν μία διεθνής σύγκρουση επί ευρωπαϊκού εδάφους, ένα πρελούδιο του Μεγάλου Πολέμου που σε λίγα χρόνια θα ξεσπούσε σε βαθμό που μπορούμε να τον θεωρήσουμε οργανικό του κομμάτι.

Ο δικός μας εμφύλιος αντίστροφα έκλεισε τον κύκλο του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου.

Εκεί δοκιμάστηκε πριν ακόμα την παράδοση στον Χίτλερ της Αυστρίας και Τσεχοσλοβακίας η λεγόμενη πολιτική του κατευνασμού αλλά ταυτόχρονα και της παραχώρησης ρόλου στις πιο μαύρες και αντιδραστικές δυνάμεις του συστήματος να κάνουν την «δουλειά» δηλαδή την συντριβή του επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος που δεν μπορούσαν να την κάνουν ανοιχτά οι άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της Αγγλίας και Γαλλίας. Όλοι αυτοί που έβαλαν πλάτη είτε με την ανοχή τους στην ιταλική εισβολή είτε με την «αδιαφορία» τους για τις σαρωτικές αεροπορικές επιδρομές των γερμανών ναζί-ιμπεριαλιστών που πρόστρεξαν για βοήθεια των ομοϊδεατών του φασιστών της Φάλαγγας είτε με τα μέτρα που έπαιρναν (κλείσιμο συνόρων, εμπάργκο κλπ). Και που επ’ ουδενί λόγο δεν ήθελαν φυσικά στα «ευρωπαϊκά» πλευρά τους ένα λαϊκοδημοκρατικό και εν δυνάμει σοσιαλιστικό καθεστώς ακόμα και αν στην κυβέρνηση του βρίσκονταν αριστεροί ρεμπουμπλικάνοι της αστικής δημοκρατίας. Θα αναφερθούμε και πιο κάτω…

Ο Ντιάθ προειδοποιεί στους λόγους και στις εισηγήσεις του τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της αστικής δημοκρατίας που με την στάση που κρατούν πολύ σύντομα θα αντιμετωπίσουν και οι ίδιες την φρικαλεότητα του πολέμου και του φασισμού. Επιβεβαιώθηκε πολύ σύντομα.

Εκεί δοκιμάστηκε και ο μαζικός εξοντωτικός ολοκληρωτικός πόλεμος που δεν αναγνωρίζει μετόπισθεν. Οι φρικαλεότητες της Γκουέρνικα πέρασαν διαχρονικά στην ιστορική μνήμη και μέσα από τον πίνακα του Πικάσο. Όμως όλα αυτά «δεν έμειναν να θυμίζουν» απλώς: Πολύ σύντομα επαναλήφτηκαν σε όλη τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου στις ισοπεδωμένες πόλεις και χωριά της ΕΣΣΔ, στην ισοπεδωμένη Δρέσδη και στην εξαϋλωμένη Χιροσίμα και Ναγκασάκι.

Στην Ισπανία βέβαια εκδηλώθηκε ο πρωτοφανής προλεταριακός διεθνισμός και η δημοκρατική αλληλεγγύη καθώς από όλη την υφήλιο σχεδόν, εθελοντές δημοκράτες, προοδευτικοί, αναρχικοί, σοσιαλιστές, κομμουνιστές προσέτρεξαν μέσα από τις Διεθνείς Ταξιαρχίες να υπερασπιστούν την Δημοκρατική Ισπανία.

Το βάρος που αντιπροσώπευε το πρώτο εργατικό κράτος και το πώς κάτι τέτοιο συνέφερε σε αυτή την διεθνή μετωπική αναμέτρηση δεν προσμετράτε απλά στις ίλες τεθωρακισμένων και στα αεροπλάνα -μαζί με τους αεροπόρους, το άφθονο ιατρικό υλικό, τα πολεμοφόδια και τους σοβιετικούς στρατιωτικούς και άλλους εθελοντές που στάλθηκαν τουλάχιστον σε δύο αποστολές για να υπερασπίσουν την Δημοκρατική Ισπανία. Ξεπερνώντας και τους γεωγραφικούς περιορισμούς αλλά πρωτίστως τους πολιτικούς και στρατιωτικούς περιορισμούς που επέβαλλε η λεγόμενη πολιτική της Μη Επέμβασης των «μη επιθετικών» ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.

Που απέκλεισαν την Δημοκρατική Ισπανία από τα θαλάσσια και τα εδαφικά της σύνορα (η Γαλλία ξανάνοιξε τα σύνορα όταν η Δημοκρατική Ισπανία ψυχορραγούσε) αποδεχόμενες το ναζιστικό και το ιταλικό-φασιστικό πολεμικό ναυτικό να κάνουν περιπολίες για να εφαρμοστεί το εμπάργκο όπλων και στις δύο «μεριές». Το λύκο δηλαδή να φυλάει τα πρόβατα τη στιγμή που 22 (και βρετανικά) πλοία που επιχείρησαν να πλησιάσουν τα λέφτερα ισπανικά λιμάνια είχαν βυθιστεί από τα ναζιστικά υποβρύχια!

Μόνο και μόνο η ύπαρξη αυτής της αναφοράς και του παραδείγματος της ΕΣΣΔ ήταν σε μεγάλο βαθμό αρκετή για να συνεγείρει και να στρατεύσει τους δημοκρατικούς πολίτες του κόσμου στην Ισπανική υπόθεση.

Ήταν ικανή να διαμορφώσει άλλους συσχετισμούς στο πεδίο της σύγκρουσης άλλη κατάσταση στην πολιτική ψυχολογία και στην ιδεολογική συγκρότηση των μαζών που πάλευαν με το όπλο στο χέρι στις πύλες της Μαδρίτης.

Γιατί όταν ο Ντιαθ μέχρι το τέλος εμφανίζεται αισιόδοξος αντλεί αυτή του την αισιοδοξία όχι από μία ηρωική και εξιδανικευμένη στάση του στυλ «φυλάττω Θερμοπύλες». Αν και η μάχη των Ισπανών Δημοκρατικών έχει και τέτοια χαρακτηριστικά. Και ιδιαίτερη ισπανική «γεύση». Πραγματώνοντας αυτό το «ντουέντε» που καμία άλλη πλην της ισπανικής γλώσσα δεν μπόρεσε να εξηγήσει επαρκώς, την συνύπαρξη στο ίδιο δράμα του πόθου της ζωής αλλά και του θανάτου, της αισιοδοξίας και της απελπισίας, της διεξόδου και της αδιεξόδου.

Ο Ντιαθ εξακολουθεί με όλες τις ισπανικές του ιδιαιτερότητες να παραμένει ο ψύχραιμος πολιτικός ηγέτης και επειδή η πολιτική δεν παύει να είναι και στα πλαίσια αυτής της άνισης αναμέτρησης η τέχνη του εφικτού, επιμένει μέχρι τέλους στην πολιτική της μη παράδοσης. Ακόμα και αν μια τέτοια κατεύθυνση θα είχε(;) -πολύ πιθανόν- αποτέλεσμα την παράταση της πολεμικής αναμέτρησης και τον διαχωρισμό της Ισπανίας. Κάτι τέτοιο θα ήταν τότε πρωτόγνωρο όμως να μην ξεχνάμε ότι στην τελευταία φάση και του δικού «μας» εμφύλιου οι σκέψεις για ένα χωρισμό της ελληνικής επικράτειας με έδρα της λαϊκοδημοκρατικής Ελλάδας το Μέτσοβο, την Κόνιτσα ή την Φλώρινα. Στην Ασία αυτή η προοπτική έγινε πραγματικότητα στην Κορέα και στο Βιετνάμ.

Το προδοτικό πραξικόπημα μέσα στις γραμμές της Δημοκρατικής Ισπανίας δεν άφησε κανένα όμως περιθώρια αυτής ή της άλλης προοπτικής.

Ο Στάλιν από τη μεριά του -όπως μεταφέρεται από τον ηγέτη της ΚΔ, Δημητρόφ στο ημερολόγιο του- ασκεί βέβαια κριτική για το ότι το ΚΚΙ και στο βαθμό που διαπίστωνε ότι ο πόλεμος χανόταν, δεν προχώρησε έγκαιρα σε αναδίπλωση, δεν το «είπε» στις μάζες και δεν κατήγγειλε στην ώρα του όλους αυτούς που συνωμοτούσαν ενάντια στη Δημοκρατική Ισπανία. Δεν οργάνωσε την αποχώρηση του από την εξουσία και τον πόλεμο ασκώντας μία δική του ανεξάρτητη πολιτική.

Σε κάθε περίπτωση αυτός ο διαφορετικός ταξικός (άρα και ιδεολογικός και πολιτικός, άρα και στρατηγικός - στρατιωτικός) συσχετισμός είναι που παρέχει τη δυνατότητα στον Ντιαθ να προσκαλεί στην ίδρυση ενιαίου κόμματος της εργατικής τάξης, τους σοσιαλιστές. Είναι αυτός που οδηγεί του γιο του ρεμπουμπλικάνου Προέδρου της Δημοκρατικής Ισπανίας Αθάνια με δημόσιο γράμμα του να ανακοινώσει την προσχώρηση του στους κομμουνιστές!

Από την άλλη είναι απόδειξη του πόσο διαφορετικά κατά τόπους και κατά εποχή συγκροτείται το επαναστατικό υποκείμενο. Δεν ήταν όλες οι χώρες και όλα τα κινήματα ή και τα κόμματα στο επίπεδο «τόσο-όσο» της μπολσεβίκικης επανάστασης αυτό που για παράδειγμα είπε ο Λένιν: χθες ήταν νωρίς, αύριο θα είναι αργά. Ούτε η μπολσεβίκικη «συνταγή» ήταν κάτι που μπορούσε να επαναληφτεί έξω από συνθήκες και συγκυρίες. Εξ άλλου δεν επρόκειτο για συνταγή καθώς και η ίδια αναμετρήθηκε με τον ρεαλισμό της πραγματικότητας. Δεν είναι καθόλου έξω από τον «λογαριασμό» ότι θυσιάστηκαν επαναστάσεις στον ευρωπαϊκό χώρο (Γερμανία, Ουγγαρία, Αυστρία, Ιταλία) που απορρόφησαν δυνάμεις από το αστικό ιμπεριαλιστικό μπλοκ συμβάλλοντας εκούσες-ακούσες στο στερέωμα της νίκης των μπολσεβίκων.

Στα κείμενα του Ντιαθ φαίνεται όπως ήδη αναφέρθηκε η αγωνιώδης προσπάθεια να απαντηθούν οι ελλείψεις και οι αδυναμίες του επαναστατικού υποκειμένου, του κόμματος της τάξης. Η πρόταση προς τους σοσιαλιστές είναι ταυτόχρονα ένδειξη της πολιτικής βαρύτητας και κύρους (ισπανικού και διεθνούς) των ισπανών κομμουνιστών αλλά και αδυναμίας αφού οι κομμουνιστές δεν μπορούσαν από μόνοι τους να αναλάβουν αυτή τη συγκρότηση και να εκπροσωπήσουν την τάξη. Ισχύουν και τα δύο. Εδώ και στην ποικιλόμορφη διαλεκτική της ζωής γενικότερα δεν έχει εφαρμογή η αριστοτελική αρχή του «αποκλειόμενου τρίτου».

Ο αντιφασισμός και ο φασισμός

Λαϊκά μέτωπα και αντιφασιστικό κίνημα ταυτίζονται και όχι μόνον στην Ισπανία

Ο φασισμός του μεσοπολέμου και του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου ήταν μία συνολικότερη επιλογή του κεφαλαίου που επιβαλλόταν ως τέτοια από την ανάγκη να αντιμετωπιστεί το «αντίπαλον δέος».

Το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα αντιμετώπισε με δύο αλληλοσυμπληρούμενες αν και από πρώτη άποψη αντιτιθέμενες πολιτικές επιλογές και τάσεις το δέος που αντιπροσώπευε η υλοποίηση των σοσιαλιστικών προγραμμάτων στο «πρόσωπο» της ΕΣΣΔ. Η μία ήταν το Νιου Ντηλ του Ρούσβελτ με τον οικονομικό κεϋνσιανισμό και η άλλη ο φασισμός και ιδιαίτερα ο γερμανικός ναζισμός (που ακολούθησε τον ιταλικό φασισμό και οργανώθηκε σε μεγαλύτερη και πιο «επιστημονική» κλίμακα) με τον στρατιωτικό κεϋνσιανισμό. Και οι δύο τάσεις συνέτειναν -με την βοήθεια του Πολέμου- στην ενίσχυση της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία και στην κοινωνία. Ήταν πολύ προσεκτικές με την εργατική τάξη και σε αντίθεση με τις αναλύσεις για τον φασισμό ως μικροαστική ιδεολογία, δεν χαρίστηκαν καθόλου στους μικροαστούς, αντίθετα. Με τον κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό στον μεταπολεμικό κόσμο διαμορφώνονται και τα πρώτα μαζικά μικροαστικά στρώματα των υπηρεσιών και του τριτογενή τομέα. Αλλά οι «παλιοί» μικροαστοί συντρίφτηκαν κοινωνικά και οικονομικά από το ναζιστικό πρόγραμμα.

Η πρώτη τάση -το Νιου Ντηλ- ήταν μία πολύ ασθενής και μικροποιημένη αντιγραφή του σοσιαλιστικού παραδείγματος. Η άλλη, ο ναζισμός, μία ψευδεπίγραφη αντιγραφή του αν και πιο θανάσιμος εχθρός του.

Πως γίνεται λοιπόν το κέντρο του κομμουνιστικού κινήματος να προσπαθεί να γίνει σφήνα ανάμεσα στις δύο τάσεις του συστήματος, αυτά που πριν μία δεκαετία χαρακτήριζε δίδυμα αδέλφια;

Μόνο αν δούμε τη διεθνή διάσταση που αντιπροσώπευε η σύγκρουση του φασισμού ως συμπύκνωση των πιο αντιδραστικών δυνάμεων του κεφαλαίου και του αντιφασισμού ως μετώπου των πιο προοδευτικών δυνάμεων που καθοδηγούσε η πολιτική πρωτοπορία της εργατικής τάξης θα είμαστε σε θέση να αντιληφτούμε μία απλή αλήθεια εκείνης της εποχής: Ο αντιφασισμός αντιπροσώπευε την ύψιστη πολιτική προτεραιότητα για το κέντρο και τις περιφέρειες του επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος.

Άρα η σύγκρουση στην Ισπανία ήταν μία διεθνής σύγκρουση φασισμού-αντιφασισμού παρά τις όποιες ιθαγένειες και εθνικές ιδιαιτερότητες. Και ως τέτοια αντιμετωπίστηκε και από τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα.

Μερικά ερωτήματα στη θέση των συμπερασμάτων (για το χθες και το σήμερα).

Ένα αυταπόδεικτο συμπέρασμα από την ισπανική εμφύλια αναμέτρηση -διατυπώνεται ως τέτοιο σε μία από τις δύο εισαγωγές της έκδοσης- που θα μπορούσε να εξαχθεί είναι ότι οι σοσιαλιστές και οι υπόλοιπες ενδιάμεσες δημοκρατικές δυνάμεις δεν είναι να τις εμπιστεύεται κανείς. Ότι χωρίς δυνατή κομμουνιστική πρωτοπορία και όργανα λαϊκής εξουσίας το πράγμα δεν προχωράει και η προδοσία ή η παράδοση στον ταξικό εχθρό καραδοκεί.

Δεν θα διαφωνήσουμε. Αυτή όμως η ευθύγραμμη και κατηγορηματική ματιά αρχίζει να καμπυλώνεται -όπως στη θεωρία της σχετικότητας- όταν έρθει σε επαφή με την βαρύτητα της συγκεκριμένης -αυτής και όχι άλλης- ιστορικής συγκυρίας και εμπειρίας. Διατυπωμένη μέσα από το απλό ερώτημα: Τι θα έπρεπε εν προκειμένω να κάνει ο Ντιαθ και η ηγεσία του ΚΚΙ;

Να περιμένει να ωριμάσουν αυτοί οι όροι. Ωραία. Και εν τω μεταξύ; Να εγκαταλείψει την κυβέρνηση και να δημιουργήσει λαϊκούς θεσμούς από τα κάτω. Περίπου τέλεια! Μα αν είχε όργανα λαϊκής αυτοοργάνωσης και λαϊκό στρατό διαμορφωμένο -όπως το 5^ο Σύνταγμα- το ΚΚΙ θα περίμενε τι θα έκαναν οι αναρχικοί ή τι στάση θα κρατούσαν οι αριστεροί ρεμπουμπλικάνοι;

Μικρή λεπτομέρεια. Όλο αυτό το διάστημα οι φασίστες-στασιαστές και η πέμπτη φάλαγγα τους μέσα στην Ισπανική Δημοκρατία θα ανέμεναν επίσης;

Ο Γιάννης Χοντζέας είχε μιλήσει για την αντιφατική κίνηση της λογικής και της ιστορίας. Πως το κομμουνιστικό κίνημα είναι το πρώτο πληβειακό κίνημα στην ανθρώπινη ιστορία που προσπάθησε να ξεπεράσει αυτή την αντιφατικότητα και να συναντηθεί το επαναστατικό πρόγραμμα με τις ιστορικές επιταγές. Να πραγματωθεί με συνειδητό τρόπο δηλαδή η ιστορία και να οδηγηθούμε στο βασίλειο της ελευθερίας αφού ελευθερία είναι η συνείδηση της ιστορικής αναγκαιότητας. Μόνο που αυτές οι επιταγές δεν είναι σαν τις κατά κυριολεξία… χρηματικές επιταγές που εξαργυρώνονται επί τη εμφανίσει. Πολλές φορές το επαναστατικό υποκείμενο βρίσκεται σε αδυναμία να τις «εξαργυρώσει», τουλάχιστον άμεσα. Πολλές φορές -και για τους συνειδητοποιημένους κομμουνιστές- η ιστορία δεν συμμαχεί ούτε συμπίπτει με τη λογική. Τότε το επαναστατικό υποκείμενο πραγματωμένο ή εν δυνάμει τι κάνει; Κριτικάρει την βιασύνη των σπαρτακιστών και αναμένει να δημιουργηθούν τα γερμανικά σοβιέτ; To έκανε αυτό η κόκκινη Ρόζα;

Τι γίνεται όταν το αδύναμο επαναστατικό υποκείμενο βρίσκεται μπροστά σε καθήκοντα -όχι κατ’ ανάγκη επαναστατικά- που το υπερβαίνουν; Και ιδιαίτερα σε ένα δυσμενή για το ίδιο και το λαό ταξικό συσχετισμό; Πολύ περισσότερο σήμερα.

Μας αφορά αυτός ο προβληματισμός; Μας αφορά και μάλιστα περισσότερο άμεσα από ότι δείχνει η χρονική απόσταση. Δείτε την περιοχή μας, δείτε το ενδεχόμενο του πολέμου που μεγαλώνει ως στατιστική πιθανότητα…

Θέση της εισήγησης είναι επίσης ότι όσοι κάνουν ή επιχειρούν να κάνουν κριτική σε οποιαδήποτε επαναστατική διαδικασία διεθνή ή «ιθαγενή» από την σκοπιά της καθαρής επανάστασης -ακόμα και αν δεν το κατανοούν και με κάθε αγαθή πρόθεση- στην ουσία είναι αντίθετοι στην επανάσταση. Γιατί από τη φύση τους οι επαναστάσεις δεν είναι καθαρές. Περνούν από στάδια, δοκιμάζουν συμμαχίες, υποχωρούν, επιστρέφουν στον ίδιο τους τον εαυτό σαρκάζοντας τα πρώτα τους λάθη κλπ για να θυμηθούμε τον Μαρξ στην 18 η Μπρυμαίρ κλπ. Γίνονται «καθαρές» όταν εξασφαλίσουν αυτή τη μη επιστροφή! Αλλά βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο σήμερα; Και αν δεν βρισκόμαστε ποια είναι τα επίδικα και τα καθήκοντα των σημερινών Μετώπων Πάλης;

Ποιες είναι οι σημερινές προτεραιότητες;

Παράδειγμα: Αναγνωρίζει κανείς ομοιότητες ανάμεσα στο ιστορικό σχήμα του μεσοπολέμου και του Παγκόσμιου Πολέμου που μόλις εκτέθηκε για το ζήτημα του φασισμού με την σημερινή κατάσταση; Δυναμώνουν οι πιο αντιδραστικές και επιθετικές τάσεις και δυνάμεις; Σαφώς. Υπάρχει ανάγκη αντιμετώπισης της φασιστικοποίησης της δημόσιας ζωής και της υπεράσπισης των δημοκρατικών δικαιωμάτων. Βέβαια. Αλλά ύψιστη προτεραιότητα το αντιφασιστικό μέτωπο;

Είναι φυσικά η εποχή της σύγχυσης. Το επικαλούμαστε και «ξεμπερδεύουμε» προσθέτοντας ίσως και άλλη σύγχυση… ερμηνείας της…  σύγχυσης που ήδη υπάρχει και διαπιστώνεται από όλους. Όχι μόνο στο κίνημα. Αλλά πρωτίστως για το κυρίαρχο σύστημα η σύγχυση αυτή που δείχνει να αψηφά κάθε προηγούμενη κανονικότητα, είναι χαρακτηριστικό της διεθνούς και εγχώριας κατάστασης. Της παγκόσμιας αστάθειας. Γιατί κίνημα και σύστημα θα παίρνουν πιο συγκεκριμένη μορφή όταν η αντιπαράθεση τους κλιμακωθεί και υποχρεωθεί ο ένας πόλος να συγκροτηθεί με πιο σαφή χαρακτηριστικά έναντι του άλλου.

Έχει επιλεγεί λοιπόν από το κυρίαρχο σύστημα η πολιτική του φασισμού ως κυβερνητική επιλογή; Οι ιθύνουσες τάξεις και στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ δείχνουν πολύ προβληματισμένες για το αν θα μετατρέψουν τη στήριξη στη μαύρη εφεδρεία τους σε «κανονική» επιλογή. Δείχνουν να προσμετρούν πολύ περισσότερο τις ανισορροπίες που θα επιφέρει μια τέτοια επιλογή και τις επιπτώσεις της στην ταξική σύγκρουση. Αξιοποιούν βέβαια με τον καλύτερο τρόπο τους φασίστες. Τους δέχονται ως μπαλαντέρ προώθησης αντιδραστικών μέτρων στις κυβερνήσεις τους, τους επιβάλλουν ένα ρετούς δήθεν συνταγματικότητας, έχει ανάγκη το σύστημα τους «καθώς πρέπει» φασίστες. Και στη δημιουργία ακόμα πιο αντιδραστικού κλίματος. Και φυσικά δοκιμάζουν… Μη το ξεχνάμε αυτό.

Από την άλλη η φασιστική επιρροή απλώνεται -λόγω του κενού της αριστερής απάντησης- και προς τα «κάτω». Με δήθεν αντισυστημικό λόγο (το έκαναν και «τότε») αξιοποιούν ό,τι πιο καθυστερημένο πολιτικό και πολιτιστικό υποπροϊόν, όποια πιο αντιδραστική θρησκευτική ή άλλη επιβίωση. Σε αυτές τις συνθήκες της σύγκρουσης και σύγχυσης ποια είναι η προτεραιότητα; Η οργανωτική -αναγκαία οπωσδήποτε- (έως και στρατιωτική κατά ορισμένους) «δυναμική» απάντηση στη φασιστική βία ή βάρος στην ιδεολογική και πολιτική δουλειά στο λαό και στην νεολαία όπου φαίνεται να βρίσκει ευήκοα ώτα το φάλτσο τραγούδι των φασιστικών σειρήνων; Όταν δίνεις βάρος σε μία πλευρά δεν σημαίνει πως αγνοείς τη συμπληρωματική της άλλη… Ασπρόμαυρες λογικές του στυλ ή το ένα ή το άλλο. Μιλάμε για προτεραιότητες και ιεραρχήσεις.

Και τότε ο Ντιάθ μιλούσε για δουλειά μέσα στις μάζες προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο δήθεν ριζοσπαστικός λόγος της CEDA του δεξιού πολιτικού σχήματος που κυβερνούσε τα πέτρινα χρόνια ανάμεσα στην ήττα της Αστούριας και τη νίκη του Λαϊκού Μετώπου. Μιλούσε όμως με άλλους όρους. Με την ισχύ που προσέδιδε τότε το κύρος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Εμείς σήμερα που θα πρέπει να αναζητήσουμε το κύρος;

Υπήρχαν και τότε στοιχεία πολιτικής και ιδεολογικής σύγχυσης. Είναι γνωστό πως στην τελευταία πριν την άνοδο των ναζί το 1933 μεγάλη γενική απεργία, τα κόκκινα συνδικάτα απεργούν δίπλα με τα εθνικοσοσιαλιστικά. Όμως αυτό το «κύρος» δεν είχε τρωθεί κυρίως από τα «μέσα» όπως έγινε στις τελευταίες δεκαετίες, πολύ περισσότερο με την κατάρρευση που ακολούθησε.

Και γι άλλους σημερινούς -πολιτικούς και ιστορικούς- παραλληλισμούς θα θέλαμε να συζητήσουμε επίσης…

Ποια είναι τα επίδικα των σημερινών Μετώπων Πάλης των αριστερών;

Υπάρχει κεντρική κυβερνητική πρόταση σήμερα εκ μέρους της αριστεράς. Μπορεί να υπάρξει πρόταση στο κεντρικό πολιτικό πεδίο; Πρέπει να υπάρξει; Και αν δεν μπορεί -γιατί αν δεν μπορεί δεν… πρέπει κιόλας- πού θα γίνουν οι συγκλίσεις των λαϊκών δυνάμεων; Σε ποια πεδία;

Εδώ παρατηρείται επίσης μία αντιστροφή λογικής: Κριτικάρεται από τα «αριστερά» ο κυβερνητισμός των Λαϊκών Μετώπων που εξανάγκασε την αστική τάξη της Γαλλίας να κατοχυρώσει την εβδομάδα των σαράντα ωρών και άλλες εργατικές οικονομικές κατακτήσεις. Με μία ΕΣΣΔ και ένα επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα με το όπλο παρά πόδα ή εν χρήσει. Και προτείνεται… «αριστερότερα» ένα μεταβατικό πρόγραμμα εξουσίας-διακυβέρνησης με σημερινούς όρους απλά ανύπαρκτους σε σχέση με τον τότε ιστορική κατάσταση! Δεν είναι η πρώτη όμως φορά που η πραγματικότητα υποχρεώνεται να σταθεί με το κεφάλι ανάποδα!

Τι σημαίνει αυτή η χιλιοτραγουδισμένη πολιτική έκφραση «να παλέψει το κίνημα από καλύτερες θέσεις» σήμερα; Κατάκτηση θέσεων στο κράτος, μεταρρυθμίσεις προγραμματικού χαρακτήρα ή δικαιώματα που υπερασπίζεις και πρέπει να διεκδικήσεις και να ανακτήσεις;

Τι σημαίνει δημιουργία του επαναστατικού υποκειμένου σε σχέση με αυτή την διαδικασία; Πώς θα δημιουργηθούν τα επαναστατικά υποκείμενα μέσα από το καμίνι της ταξικής αναμέτρησης;

Θα αρχίσουμε από πιο πρωτόλειες μορφές συγκρότησης στους χώρους δουλειάς, σπουδών, στη γειτονιά κλπ και παράλληλα θα χτίζουμε ευρύτερες συμμαχίες και μέτωπα; Κανείς δεν υποστήριξε μία γραμμική ανάπτυξη αυστηρών σταδίων και όπως είδαμε η ιστορία διακρίνεται για τις αναπηδήσεις της…

Ή θα παρακάμψουμε αυτό το στάδιο γενικώς; Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να αναζητήσουμε φτερούγες που θα προφυλάξουν τάχα το μεγάλο αριστερό μας όραμα. Μία επανάληψη της «περιπέτειας» Σύριζα με άλλη μορφή;

Αλήθεια σε συνθήκες ενδυνάμωσης των πιο αντιδραστικών απόψεων και τάσεων ποια πρέπει να είναι η στάση των κομμουνιστών απέναντι στα δίδυμα αδέρφια φασισμού- σοσιαλδημοκρατίας;

Σήμερα η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση της Ισπανίας αποφάσισε να ξεθάψει και να μετακινήσει από το μαυσωλείο του και να θάψει σε κοινό τάφο την μούμια του Φράνκο. Νίκη του αντιφασιστικού κινήματος; Όταν στην Ισπανία δυναμώνει το κόμμα των νοσταλγών που φρόντισαν να προσαρμοστούν όπως οι ιταλοί φασίστες για να χωρέσουν στην αστική συνταγματικότητα;

Και άλλα ερωτήματα.

Εστίες αντίστασης μέσα στις οποίες θα φτιαχτεί η μαγιά των μετώπων του σήμερα και του αύριο ή εστίες φαντασιακής αυτό… πραγμάτωσης των οραματικών μας επιδιώξεων; Ο Μαρξ στη 18^η  Μπρυμαίρ εξηγεί πως η στροφή των εργατικών μαζών σε συνεταιρισμούς και συλλόγους αντιμετώπισης της φτώχειας, σε «άλλες αγορές προϊόντων» ήταν απότοκο της ήττας του 1848. Φοβερή ιστορική σύμπτωση δύο αιώνες μετά!

Η έλλειψη εργαλείων λαϊκής αυτοοργάνωσης που μετατρέπονται σε θεσμούς της νέας λαϊκής εξουσίας «ταλαιπώρησε» και τον Ντιαθ. Όταν αυτοί οι θεσμοί είναι πολύ δύσκολο να χτιστούν σε μία κατεξοχήν ένοπλη επαναστατική διαδικασία τι να εκτιμήσει και τι να πει κανείς για το σήμερα με τον δοσμένο ταξικό συσχετισμό; Πώς ανατρέπεται αυτός ο συσχετισμός;

Ο Ντιαθ ελπίζει αλλά και προσπαθεί να οικοδομηθεί ο επαναστατικός υποκειμενικός παράγοντας, το ενιαίο κόμμα της τάξης μέσα στο καμίνι του εμφύλιου. Σε ένα από τα τελευταία του κείμενα -και ενώ είναι πρόσφατη η ήττα και η παράδοση της Δημοκρατίας από την Επιτροπή Εθνικής Άμυνας δεξιών σοσιαλιστών, ρεμπουμπλικάνων και σημαντικής μερίδας των αναρχικών και η φυγή τους μέσω των Βρετανών, αειθαλές μέχρι σήμερα το βρετανικό τροτσκστικό στοιχείο σίγουρα θα παρείχε υπηρεσία όπως ο Παπανδρέου το 1982 για να διασπείρει την παλαιστινιακή αντίσταση στο Λίβανο-, ο Ντιάθ μιλάει ακόμη και τότε για το «κόμμα - δάσκαλο» και το «κόμμα - μαθητή».

Θεωρεί ότι πηγαίνοντας οι κομμουνιστές να φλογίσουν επαναστατικά τις μάζες ταυτόχρονα διαμορφώνονται ως μαθητές από αυτές. Αυτό επιδιώχτηκε στο ισπανικό εμφύλιο μέτωπο.

Δεν αναφέρεται στον Λένιν ή στο Μάο -τότε ακόμα δεν είχε «αναγνωριστεί» στο μέγεθος του- αλλά στον επάρατο Στάλιν ο οποίος υποστηρίζει πως η ηγεσία του επαναστατικού κόμματος έχει μερική εικόνα («από τα πάνω») της κατάστασης και πρέπει να συμπληρωθεί με την μερική εικόνα («από τα κάτω») των μαζών. Ακόμα και αν τα κομμουνιστικά κόμματα χτίζονται κατά βάση «από τα πάνω».

Αν ο Ντιαθ διαχειρίζεται με αυτό τον τρόπο τη πρόσφατη ήττα σε επίπεδο Ισπανίας -ακριβώς γιατί θεωρεί αυτή την ήττα μέρος της παγκόσμιας επαναστατικής διαδικασίας «προς τη νίκη»- τι καθήκοντα αναλογούν άραγε στα σημερινά εν δυνάμει επαναστατικά υποκείμενα που πρέπει να διαχειριστούν το σύνολο της μεγάλης στρατηγικής ήττας του σοσιαλισμού -κομμουνισμού και ταυτόχρονα να αντιμετωπίσουν υλικά και συγκεκριμένα («από καλύτερες θέσεις») τη μεγάλη στρατηγική επίθεση του κεφαλαίου και του ιμπεριαλισμού στη χώρα τους (όπως και σε όλο τον κόσμο);

Τέλος να αποδώσουμε με κάθε κατηγορηματικότητα τιμή σε αυτή τη «γενιά του δράκου», παιδί της οποίας ήταν και ο Ντιαθ. Ο Σεβιλιάνος αρτεργάτης γιος αρτεργάτη και ραπτεργάτριας που αναδείχτηκε σε διανοούμενο της τάξης του. Και ο δικός «μας» Ζαχαριάδης παιδί και αυτός της εργατικής τάξης άλλαξε και πέρασε από πολλές δουλειές και κλάδους πριν αναδειχτεί «σε αυτόν που μας οδηγεί» όπως έγραψε τότε ένας προπολεμικός Ριζοσπάστης.

Από μία άποψη το κοινό τους δραματικό τέλος -η αυτοκτονία- τους φέρνει κοντύτερα ως παραδείγματα. Με τη τεράστια διαφορά ότι ο Ζαχαριάδης αυτοκτονεί εκφράζοντας το πολιτικό του αδιέξοδο εξόριστος στην σιβηριανή παγωνιά. Ενώ ο Ντιαθ πέφτει από τον τέταρτο όροφο της κλινικής στην Σοβιετική Ένωση στα μέσα του Παγκόσμιου Πολέμου όπου είχε καταφύγει μετά την ήττα της Ισπανικής Δημοκρατίας, και αφού ο καρκίνος για τον οποίο νοσηλεύονταν είχε κυριεύσει όλο τον οργανισμό του. Δύο φορές εξ άλλου αναγκάστηκε να νοσηλευτεί στην ΕΣΣΔ στην τελευταία φάση του εμφύλιου για τον ίδιο λόγο. Μία πράξη αναγκαστικής ευθανασίας και περνά στην αναγκαστική… αθανασία. Το τελευταίο του κείμενο δημοσιεύεται στην έκδοση - κάθε άλλο παρά από απαισιοδοξία διαπνέεται για το μέλλον και το ρόλο του ΚΚΙσπανίας.

Παιδιά της τάξης τους και ταυτόχρονα μιας άλλης ιστορικής φάσης η «γενιά του δράκου» πραγματοποίησε έργα και επιτεύγματα που ξεπέρασαν την ανθρώπινη κλίμακα αν και έγιναν από ανθρώπους. Γιατί ακριβώς η ιστορία κοιλοπονούσε μία άλλη πραγματικότητα μαζί με τους εκπροσώπους της. Μόνο έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε το ανθρώπινο μεγαλείο πχ της θυσίας του κομμουνιστή νεολαίου Μαλτέζου που πριν οι δήμιοι βασανιστές του τον εκπαραθυρώσουν από το κολαστήριο της Κέρκυρας τον πετάλωσαν σαν άλογο.

Θέλουμε να πούμε πως εκείνη η ιστορική φάση «έβγαλε» πολλούς Ντιάθ, πολλές «άλλες πάστες» ανθρώπων. Αν θέλετε να δείτε ήρωες σήμερα κοιτάξτε αναμεταξύ σας έγραφε τότε ο ποιητής Μάο…

Και η σημερινή φάση;

Αν οι επαναστάσεις του 19^ου αιώνα -κατά Μάρξ- ήταν υποχρεωμένες να ζουν στην σκιά των νεκρών -των προηγούμενων επαναστάσεων-, οι επαναστάσεις του μέλλοντος, του 21^ου, έχουν ένα πλεονέκτημα που είναι ταυτόχρονα και μία πρόκληση ή και βάρος, να αντιμετωπίσουν. Ακριβώς γιατί αυτή η πρόκληση βέβαια έχει τη διάσταση της ήττας του κομμουνιστικού κινήματος και της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Εμφανίζεται ως βαρύ και αβάσταχτο μειονέκτημα. Είναι όμως μία φωτεινή «σκιά» ή αν θέλετε μία σκιασμένη… φωτεινότητα που δεν μπορούν όσοι φιλοδοξούν να μιλούν στο όνομα του κομμουνιστικού μέλλοντος να αποτάξουν ή απλά να προσπεράσουν. Είναι μια ενεργής κληρονομιά του αιώνα που… μεσολάβησε ανάμεσα στον αιώνα του Μαρξ και τον παρόντα αιώνα.

Η κληρονομιά των προλεταριακών επαναστάσεων του 20^ου  αιώνα στον αιώνα που ήδη ανέτειλε και στους αυριανούς ή μεθαυριανούς Ντιάθ -που εν πολλοίς εν αγνοία μας- ήδη δημιουργούνται, συνίσταται στο ότι έχει παραχθεί από το επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα του αιώνα που πέρασε ένα σώμα ιστορικής διαδρομής. Τουλάχιστον 80 χρόνων. Νικηφόρας από γενική κατεύθυνση παρά τις επιμέρους ήττες και παρά την τελική κατάληξη. Μέρος αυτού του σώματος διαπραγματευόμαστε σήμερα σε αυτή τη συζήτηση.

Μέσα εκεί, οι γενιές που έρχονται μπορούν να εμπνευστούν και να φλογιστούν από τις φωτεινές του πλευρές, να παρατηρήσουν και να εντοπίσουν και να διαχωριστούν από τις σκιές, να προσπαθήσουν να εξηγήσουν τα γκρίζα και διφορούμενα κομμάτια του. Τις νίκες, τις ήττες και τα «μεσοδιαστήματα».

Χρειάζεται καταρχάς να αναγνωρίσουν την τελικά ήττα (την παλινόρθωση) ακόμα και αν δεν την παραδεχτούν (όπως λέει ένα μελοποιημένο ποίημα) ως προοπτική ή μάλλον ακριβώς γι’ αυτό!

Με αυτή την έννοια -αν και έχουν πολύ δουλειά να κάνουν- οι νέες γενιές δεν ξεκινάνε «εκ του μηδενός». Ή καλύτερα «όχι ακριβώς εκ του μηδενός». Πώς αλλιώς να εξηγήσουμε τους ηρωικούς μονόφθαλμους της Χιλής. Πώς να εξηγηθεί ότι στην Αμερική του Τραμπ (ή μάλλον και εξ αιτίας αυτού) σε σχετική έρευνα η δημοτικότητα του σοσιαλισμού είναι πλειοψηφική -τουλάχιστον στο δείγμα της αμερικάνικης νεολαίας που χρησιμοποιήθηκε. Γίνονται όλα αυτά από το μηδέν; Βέβαια το σύστημα κάνει ότι μπορεί και κατασταλτικά και ιδεολογικά για να εμποδιστεί αυτή η συνάντηση.

Γιατί γνωρίζουν οι ιθύνουσες τάξεις της φρικτής καπιταλιστικής-ιμπεριαλιστικής πραγματικότητας ότι μία τέτοια συνάντηση δηλαδή των ιστορικών συμπερασμάτων με την εμπειρία του σήμερα (δυστυχώς η εμπειρία εξακολουθεί να είναι ένα μοναδικό κερί που φωτίζει μόνον αυτόν που το κρατά), θα γεννήσει τους «νέους Ντιάθ». Πιο μορφωμένους, πιο σφαιρικούς, πιο ολοκληρωμένους, πιο εξοπλισμένους ιδεολογικά αλλά κυρίως πιο συνειδητοποιημένους και πιο συνειδητούς, άρα και πιο έτοιμους να τελειώνουν με τις «μισοτελειωμένες δουλειές» που άφησε ο αιώνας που μεσολάβησε ανάμεσα στον Μαρξ και σε «εμάς» στο διάβα του.

Ώστε να πληρωθεί το ρηθέν από τον -ποιητή- Ταχτσή «να γίνουν οι πόνοι τους -ξανά θα προσθέταμε εμείς- ένα σημείο του ορίζοντα».