1944. Η πορεία προς τον Κόκκινο Δεκέμβρη - 5. Η δεκεμβριανή σύγκρουση

Προλεταριακή Σημαία φ. 514  27-11-2004

Τα αιματηρά γεγονότα της 3ης και 4ης του Δεκέμβρη

Στις 3 του Δεκέμβρη ο λαός της Αθήνας κατεβαίνει σε ειρηνική διαδήλωση ενάντια στα σχέδια των Αγγλων και της κυβέρνησης. Κεντρικό σύνθημα ήταν το «ΟΧΙ ΑΛΛΗ ΚΑΤΟΧΗ». Οι διαδηλωτές ήταν περίπου 500.000. Ενας ατελείωτος χείμαρρος λαού ξεχύνονταν από όλους τους δρόμους της Αθήνας με κατεύθυνση την πλατεία Συντάγματος. Εκεί ήταν παραταγμένοι άνδρες της χωροφυλακής που εμπόδιζαν το λαό να προχωρήσει. Ο αστυνομικός κλοιός εύκολα έσπασε, όμως μετά από λίγο πέφτουν οι πρώτοι πυροβολισμοί από τα Παλαιά Ανάκτορα και το κτίριο της Διεύθυνσης της Αστυνομίας. Ετσι μετά από διαταγή του διευθυντή της αστυνομίας, Αγγέλου Εβερτ, ξεκινάει το μακελειό. Ταυτόχρονα οι διαδηλωτές που βρίσκονται στην Ηρώδου του Αττικού δέχονται πυρά από το σπίτι του Γ. Παπανδρέου. Συνολικά σκοτώνονται 26 διαδηλωτές και τραυματίζονται πάνω 100. Η μέρα αυτή ονομάστηκε «Ματωμένη Κυριακή». Το ίδιο βράδυ οι Αγγλοι αφοπλίζουν το 2ο Σύνταγμα της 2ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ στο Ψυχικό. Ηταν η πρώτη ανοιχτή επιθετική ενέργεια των Βρετανών εναντίον του ΕΛΑΣ.
Την επομένη (4 του Δεκέμβρη) που είχε κηρυχθεί γενική απεργία, το αίτημα ήταν πλέον η παραίτηση της κυβέρνησης των δολοφόνων. Τα πάντα στην Αθήνα σταματούν τη λειτουργία τους. Κλείνουν Εργοστάσια, Τράπεζες, Υπουργεία, Δημόσιες Υπηρεσίες, το Πανεπιστήμιο, καταστήματα. Ολος ο αθηναϊκός λαός ήταν στο πόδι για την κηδεία των θυμάτων της προηγούμενης μέρας. Στην κεφαλή της νεκρώσιμης πομπής, μαυροφορεμένες νέες κρατούσαν ένα τεράστιο πανό που έγραφε: «ΟΤΑΝ Ο ΛΑΟΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΤΗΣ ΤΥΡΑΝΝΙΑΣ, ΔΙΑΛΕΓΕΙ Ή ΤΙΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ Ή ΤΑ ΟΠΛΑ». Μετά την κηδεία όμως το σκηνικό της προηγούμενης μέρας επαναλαμβάνεται. Στην επιστροφή, το πλήθος των αγωνιστών δέχεται επίθεση από ένοπλους Χίτες και αστυνομικούς με τραγικό απολογισμό δεκάδες νεκρούς και τραυματίες.



Η σύγκρουση ξεκινά

Η αρχή είχε γίνει. Από την ημέρα εκείνη θα ξεκινήσει μια μάχη ανάμεσα στους Αγγλους και τα ντόπια τσιράκια τους απ’ τη μια και το λαό της Αθήνας απ’ την άλλη, που θα διαρκέσει 33 μέρες. Ολο το προηγούμενο διάστημα οι Αγγλοι, μεθοδικά, εφάρμοσαν τα σχέδιά τους. Οι δοσίλογοι, πρώην συνεργάτες των Γερμανών, κυκλοφορούσαν πλέον ελεύθεροι και οπλισμένοι. Το ίδιο και τα μέλη των βασιλικών οργανώσεων. Οι ταγματασφαλίτες απελευθερώθηκαν και μπήκαν υπό τις διαταγές των Αγγλων. Ξεχύθηκαν στους δρόμους και τρομοκρατούσαν τον ελληνικό λαό. Στόχος τους να διαλύσουν τις λαϊκές οργανώσεις, το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ. Μόνο έτσι θα κατάφερναν να πάρουν την εξουσία.

Το πρωί της 4ης Δεκέμβρη ο Σκόμπι κηρύσσει στρατιωτικό νόμο στην Ελλάδα και καλεί τον ΕΛΑΣ να εκκενώσει την Αθήνα. Η απάντηση ήταν άμεση. Τμήματα του ΕΛΑΣ της Αθήνας μαζί με το λαό της πόλης άρχισαν να εκκαθαρίζουν τις περιοχές που ήταν κρυμμένοι οι Χίτες, όπως το Θησείο. Ταυτόχρονα ξεκίνησε και μια επιχείρηση κατάληψης των αστυνομικών τμημάτων, που γρήγορα στέφθηκε με επιτυχία. Στον Πειραιά όλα τα αστυνομικά τμήματα έπεσαν στα χέρια του λαού και στην Αθήνα λίγα έμειναν στα χέρια της αντίδρασης. Ο Γ. Παπανδρέου αναγκάζεται να δηλώσει παραίτηση. Επίσης παραιτούνται οι υπουργοί του Κόμματος των Φιλελευθέρων. Ο Θ. Σοφούλης, αρχηγός του Κόμματος των Φιλελευθέρων θα αναλάβει το ίδιο βράδυ την πρωτοβουλία σχηματισμού νέας κυβέρνησης. Οι Αγγλοι όμως διαφωνούν. Θέλουν πάση θυσία τον Παπανδρέου. Στις 5 Δεκέμβρη, ο Τσόρτσιλ, σε τηλεγράφημά του προς τον Βρετανό πρεσβευτή στην Αθήνα Λίπερ, έδινε σαφείς εντολές: «...Μην απασχολείσθε πλέον με τους διαφόρους ελληνικούς κυβερνητικούς συνασπισμούς. Τίθεται ζήτημα ζωής και θανάτου. Πρέπει να παρακινήσετε τον Παπανδρέου, να πράξει το καθήκον του και να τον διαβεβαιώσετε ότι εις την περίπτωσιν αυτήν θα τον υποστηρίξωμεν με όλας μας τας δυνάμεις. Παρήλθεν, πλέον, η εποχή καθ' ην μία οιαδήποτε ομάς Ελλήνων πολιτικών ηδύνατο να ματαιώσει την εξέγερσιν του όχλου. Η μόνη ελπίς του είναι να συνεργαστεί μεθ' ημών διά την αποσόβησιν ενδεχόμενης συμφοράς». Επίσης στο ίδιο τηλεγράφημα αναφέρει για τον Παπανδρέου: «Αν παραιτηθεί, θα πρέπει να τον κλειδώσετε κάπου μέχρι να συνέλθει, όταν αι μάχαι θα έχουν προφανώς περατωθεί. Είναι πιθανόν να προφασισθεί ότι είναι ασθενής, ώστε να είναι απρόσιτος». (Γασπαρινάτος 1, σελ 288).

Σε άλλο τηλεγράφημα του Τσότρτσιλ προς στο Σκόμπι, ο βρετανός πρωθυπουργός καλεί το στρατηγό του να συμπεριφερθεί σαν να βρίσκεται σε κατακτημένη πόλη και να καταστρέψει όλες τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Απαιτούσε πλέον την απροκάλυπτη επέμβαση του στρατού του: «Είσθε υπεύθυνος δια την τήρηση της τάξεως εις την Αθήνα και δια την καταστροφήν όλων των ομάδων του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, αι οποίαι πλησιάζουν προς την πόλη. Δύνασθε να λάβετε όλα τα μέτρα που θα θεωρήσετε σκόπιμα δια τον έλεγχον των οδών και την παγίδευσιν των ταραξιών. Το καλύτερον, φυσικά, θα ήτο εάν εις το έργον σας είχατε την συμπαράστασιν μιας Ελληνικής Κυβερνήσεως και εάν ο Λίπερ έπειθε τον Παπανδρέου να παραμείνει εις την θέσιν του και να σας βοηθήσει. Ωστόσο μη διστάζετε να ενεργείτε σαν να ευρίσκεσθε εις μιαν μόλις καταληφθείσαν υπό του στρατού πόλιν όπου έχει εκραγεί επαναστατικόν κίνημα. ...Πρέπει να κρατήσωμεν τας Αθήνας και να επιβληθώμεν. Εάν τούτο το επιτύχετε χωρίς αιματοχυσίαν, θα είναι κατόρθωμα διά σας, αλλά και με αιματοχυσίαν θα είναι επίσης κατόρθωμα, εάν αυτή είναι απαραίτητος». (Γασπαρινάτος 1, σελ. 293-294)

Πρώτο μέλημα των Βρετανών ήταν να σώσουν τους δοσίλογους και τους αστυνομικούς από τον ΕΛΑΣ. Ο αθηναϊκός λαός έχει να αντιμετωπίσει τη βρετανική αεροπορία και το ναυτικό, μια αγγλική ταξιαρχία τεθωρακισμένων (1000 άνδρες), τρεις ινδικές ταξιαρχίες και μια αγγλική (11000 άνδρες), πάνω από 1000 Χίτες, 3000 άνδρες της Αστυνομίας Πόλεων, 500 άνδρες του Ιερού Λόχου, και την Ορεινή Ταξιαρχία του Ρίμινι (4000 άνδρες). (Τα στοιχεία από την «Εκθεση του Σιάντου για τα Δεκεμβριανά».) Στην Καισαριανή, τον Υμηττό, τη συνοικία του Ψυρρή και σε άλλες περιοχές γίνονται σφοδρές μάχες. Ο αθηναϊκός λαός καταφέρνει να αντισταθεί και να σταματήσει κάθε επίθεση των Αγγλων. Στο λόφο του Αρδηττού τον οποίο κατέχει ο ΕΛΑΣ, γίνονται σκληρές μάχες με άνδρες της Ορεινής Ταξιαρχίας οι οποίοι έχουν την υποστήριξη αγγλικών αρμάτων και αεροπλάνων. Κι όλα αυτά χωρίς η ηγεσία του ΕΑΜ και του ΚΚΕ να αποφασίσει να ρίξει στη μάχη τους άνδρες του ΕΛΑΣ που βρίσκονταν έξω απ’ την Αθήνα οι οποίοι ήταν ποιοτικά και ποσοτικά ανώτεροι απ’ τις αντίπαλες δυνάμεις.

Ταυτόχρονα γίνονται προσπάθειες από την ηγεσία του ΕΑΜ να βρεθεί πολιτική λύση. Στις 6 Δεκέμβρη 1944 η ΚΕ του ΕΑΜ καλεί τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ, της Μ. Βρετανίας και της Σοβ. Ενωσης, να επέμβουν «για να πάψει το πυρ των βρετανικών στρατευμάτων εναντίον του αγωνιζόμενου ελληνικού λαού».

Οι μάχες όμως συνεχίζονται. Ο λαός της Αθήνας αντιμετωπίζει με επιτυχία τις αγγλικές δυνάμεις. Στις 7 Δεκέμβρη ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει το κεντρικό κτίριο της Ασφάλειας και αιχμαλωτίζει τους αστυνομικούς που βρίσκονταν μέσα. Μόνο μετά την επέμβαση των Αγγλων θα σωθούν οι χωροφύλακες. Μέχρι τα μέσα του Δεκέμβρη όλη σχεδόν η Αθήνα βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο του λαού. Καταλαμβάνονται πολλά κτίρια και οικοδομικά τετράγωνα, στα οποία είχαν οχυρωθεί οι δυνάμεις των Αγγλων και της χωροφυλακής, όπως η Σχολή Ευελπίδων. Οι επιθέσεις γίνονται πλέον από τον ΕΛΑΣ και υπάρχουν δεκάδες αιχμάλωτοι βρετανοί στρατιώτες. Οι Αγγλοι ελέγχουν μόνο ένα μικρό κομμάτι του κέντρου της πόλης (τη «Σκομπία» όπως αποκαλούσε ο λαός) ανάμεσα στην Ομόνοια, την πλατεία Συντάγματος και το Κολονάκι. Στην προσπάθειά τους να ρίξουν το ηθικό του αθηναϊκού λαού στρέφονται εναντίον του άμαχου πληθυσμού. «Ρουκετοβόλα αεροπλάνα ενεργούσαν τρομοκρατικές επιδρομές στις συνοικίες και δολοφονούσαν χιλιάδες γέροντες, γυναίκες και παιδιά, που περίμεναν στις ουρές να πάρουν τρόφιμα. Πολυβολούσαν αυτοκίνητα και άλλα μεταφορικά μέσα, που έφεραν εμφανή σήματα του Ερυθρού Σταυρού. Τα τηλεβόλα των πολεμικών πλοίων και οι όλμοι, που είχαν εγκαταστήσει στην Ακρόπολη, γκρέμιζαν σπίτια, κατέστρεφαν εργοστάσια, σχολειά και εκκλησίες. Οι άγγλοι και αντιδραστικές δυνάμεις συνέλαβαν χιλιάδες αγωνιστές της Αντίστασης και προοδευτικούς πολίτες και τους έκλεισαν στα υπόγεια των Παλαιών Ανακτόρων ή τους μετέφεραν καραβιές ολόκληρες στο Τομπρούκ και την Ελ Ντάμπα της Βόρειας Αφρικής, όπου τους έκλεισαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης» («Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940-1945», σελ. 374).

Για όλες αυτές τις δολοφονικές ενέργειες των Αγγλων υπήρξε μεγάλη αντίδραση από όλο τον προοδευτικό κόσμο στην Ευρώπη αλλά και τις ΗΠΑ. Μάλιστα η αγανάκτηση που προκάλεσε στην αμερικανική κοινή γνώμη η βρετανική επέμβαση στην Αθήνα, ήταν η αιτία που απέτρεψε τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ρούσβελτ να στείλει στρατιωτική βοήθεια στους Αγγλους, αν και του ζητήθηκε. Πολύ χαρακτηριστικά σε τηλεγράφημά του προς τον Τσόρτσιλ αναφέρει: «Παρ’ όλον ότι ο διακαής πόθος μου είναι να σας παράσχω την μεγαλυτέραν δυνατή βοήθεια κατά την παρούσαν δυσχερήν περίστασιν, υπάρχουν εν τούτοις ορισμένοι περιορισμοί, επιβαλλόμενοι εν μέρει από την πατροπαράδοτον πολιτικήν των Ηνωμένων Πολιτειών και εν μέρει από την επικρατούσαν εις την χώραν μας προκατάληψιν της κοινής γνώμης επί του ζητήματος. Εκ των λόγων αυτών δεν κατέστη δυνατόν δια την Κυβέρνησίν μας να σας συμπαρασταθεί κατά τρόπον πανηγυρικόν εις τας παρούσας εν Ελλάδι ανωμάλους συνθήκας» («Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940-1945», σελ. 375).

Η αλήθεια βέβαια είναι πως οι ΗΠΑ βοήθησαν τους Αγγλους χορηγώντας τους μεταγωγικά αεροπλάνα για μεταφορά ενισχύσεων από την Ιταλία στην Αθήνα. Ο ανερχόμενος αμερικανικός ιμπεριαλισμός ενδιαφερόταν εξίσου με τον βρετανικό για το μεταπολεμικό σκηνικό στην Ελλάδα και βασική επιδίωξη των ΗΠΑ ήταν η συντριβή του προοδευτικού λαϊκού κινήματος.

Η κατάσταση όμως για τους Αγγλους έγινε ακόμα πιο δύσκολη. Ο Σκόμπι ήταν έτοιμος να διατάξει την αποχώρηση των βρετανικών στρατεύματα από την Αθήνα και την εγκατάστασή τους στο αεροδρόμιο Χασάνι (σημερινά Σπάτα) για να αποφύγει τη μαζική αιχμαλωσία βρετανών στρατιωτών. Μόνο μετά από ένα έξυπνο πολιτικό ελιγμό (ζήτησε συνάντηση με την ηγεσία του ΕΑΜ δήθεν για διαπραγματεύσεις) κατάφερε να κερδίσει χρόνο και να αποφύγει αυτήν την εξέλιξη. Ετσι στις 12 Δεκέμβρη έγινε ανεπίσημη συνάντηση του Σκόμπι με τον εκπρόσωπο του ΕΑΜ, Μιλτιάδη Πορφυρογένη. Φυσικά οι όροι του Σκόμπι, για να σταματήσουν οι εχθροπραξίες, ήταν ο αφοπλισμός μόνο τού ΕΛΑΣ, χωρίς όμως καμιά δέσμευση για την άλλη πλευρά. Οι συζητήσεις όπως ήταν φυσικό ναυάγησαν, όμως ο Σκόμπι ακύρωσε την αποχώρηση των Αγγλων αφού, στο διάστημα των διαπραγματεύσεων, μεταφέρθηκαν βρετανικές ενισχύσεις από την Ιταλία και πραγματοποίησαν αποβατικές επιχειρήσεις στην Αττική.



Το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Δεκέμβρη η κατάσταση είχε αρχίσει να δυσκολεύει για τον ΕΛΑΣ. Οι ελλείψεις ήταν μεγάλες, τα πυρομαχικά μετρημένα και δυνατότητα ανεφοδιασμού δεν υπήρχε. Βέβαια υπήρχε η επιλογή της εισόδου στην Αθήνα του βασικού κορμού του ΕΛΑΣ που βρισκόταν μερικά χιλιόμετρα από την πόλη. Ομως η ηγεσία του ΕΑΜ και του ΚΚΕ συνεχίζοντας τα λάθη, δεν αποφάσισε να τον ρίξει στη μάχη, με την ελπίδα ότι έτσι θα καταφέρει έναν συμβιβασμό με τους Αγγλους. Οι αυταπάτες στην ηγεσία του λαού συνεχίζονταν και θα αποδειχθεί ότι τα αποτελέσματα θα είναι οδυνηρά.



Μετά τις 15 Δεκέμβρη οι μάχες συνεχίζονταν με τεράστιες δυσκολίες και ελλείψεις για το λαό. Τα πυρομαχικά ήταν ελάχιστα και ο αντίπαλος είχε ανεφοδιαστεί με σύγχρονα όπλα. Παρ’ όλα αυτά ο ΕΛΑΣ εξακολουθούσε να έχει επιτυχίες, όπως η σύλληψη εκατοντάδων βρετανών στρατιωτών, αξιωματικών στις 18 Δεκέμβρη. Το γεγονός αυτό έδωσε τη δυνατότητα στον ΕΛΑΣ να εφοδιαστεί με πυρομαχικά μεταφορικά μέσα. Επίσης οι ΕΛΑΣίτες κατέλαβαν τις φυλακές Αβέρωφ και επιτέθηκαν στο στρατόπεδο της Ορεινής Ταξιαρχίας στο Γουδί.



Η σύσκεψη των Χριστουγέννων

Οι Αγγλοι όμως κατάφεραν να φέρουν στην Αθήνα πολλαπλάσιες ενισχύσεις (60.000 άνδρες) και η κατάσταση για τον ΕΛΑΣ άρχισε να γίνεται πολύ δύσκολη. Τότε έγινε και μια προσπάθεια πολιτικού διακανονισμού. Στις 24 Δεκέμβρη φτάνει στην Αθήνα ο Τσόρτσιλ και γίνεται σύσκεψη με Αγγλους, Αμερικάνους, Σοβιετικούς, το Θ. Σοφούλη και εκπροσώπους του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Αποφασίζεται (δηλαδή αποφασίζει ο Τσόρτσιλ) να διοριστεί αντιβασιλέας ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός. Ο Δαμασκηνός ήταν ο νέος «σωτήρας» που ανακάλυψαν οι Αγγλοι, για να μπορέσει στις δύσκολες αυτές στιγμές να παίξει το παιχνίδι τους. Ο Τσόρτσιλ μάλιστα μετά τη συνάντησή του με το Δαμασκηνό, ενημερώνοντας το Λονδίνο είπε: «...Οταν ήλθε να μας επισκεφθή, επί του πολεμικού "Ajax" ομίλησε με μεγάλην πικρίαν εναντίον των ωμοτήτων του ΕΛΑΣ και δια το σκοτεινόν και αποτρόπαιον χέρι πίσω από το ΕΑΜ... Μας είπε ότι έδωσεν σήμερον μίαν αρχιεπισκοπικήν εγκύκλιον, δια της οποίας κατεδίκαζε τον όχλον του ΕΛΑΣ... Ο αρχιεπίσκοπος με ενέπνευσεν εμπιστοσύνην εις μεγάλον βαθμόν. Είναι μια μεγαλειώδης μορφή και εδέχθη αμέσως την πρότασιν να είναι ο πρόεδρος της συσκέψεως». (Γ. Καραγιάννη, «Η εκκλησία από την κατοχή στον εμφύλιο» σελ. 50). Είναι προφανές ότι ο Δαμασκηνός ήταν ο άνθρωπός τους και έμελλε να παίξει σημαντικό ρόλο στα μετέπειτα γεγονότα.

Ο Τσόρτσιλ στη σύσκεψη απαίτησε την άνευ όρων παράδοση του ΕΛΑΣ, κάτι που δεν έγινε δεκτό. Αντίστοιχα οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ έθεσαν έξι σημεία για την επίτευξη συμφωνίας που δε γίνονται δεκτά από τους Αγγλους.



Ηττα και συνθηκολόγηση

Παράλληλα συνέβη ακόμη ένα περιστατικό που αν ολοκληρωνόταν ίσως να άλλαζε ακόμα και τη ροή των γεγονότων. Λίγες ώρες πριν έρθει ο Τσόρτσιλ στην Ελλάδα δυνάμεις του ΕΛΑΣ Αθήνας μεταφέρουν μέσα από τους υπόνομους μεγάλη ποσότητα εκρηκτικών και την τοποθετούν κάτω από το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία». Η ανατίναξη του αρχηγείου των Αγγλων και της κυβέρνησης Παπανδρέου απετράπη την τελευταία στιγμή μετά από εντολή του αρχηγού της επιχείρησης, Σπύρου Καλοδίκη, γιατί μαθεύτηκε ότι στο ξενοδοχείο είχε φτάσει ο Τσόρτσιλ.

Πριν ακόμη λήξουν οι διαπραγματεύσεις και μετά από το διαφαινόμενο ναυάγιο των συζητήσεων οι Αγγλοι ξεκίνησαν σφοδρές επιθέσεις στην Αθήνα. Είχαν καταλάβει ακόμα και την Ακρόπολη και πολυβολούσαν προς τις συνοικίες της Αθήνας, σίγουροι πως ο λαός θα σεβαστεί τα αθάνατα μνημεία και δε θα ανταποδώσει. Τα βρετανικά άρματα και αεροπλάνα βομβάρδιζαν ασταμάτητα. Χτυπιούνται ασθενοφόρα και νοσοκομεία. Πίσω από τα βρετανικά στρατεύματα βρίσκονταν οι άνδρες της Ορεινής Ταξιαρχίας, οι χωροφύλακες και οι συμμορίες των πρώην ταγματασφαλιτών που σκότωναν αμάχους, βίαζαν γυναίκες και αιχμαλώτιζαν εκατοντάδες.

Στις 31 Δεκέμβρη ο Δαμασκηνός γίνεται και τυπικά αντιβασιλέας (κατ’ απαίτηση των Αγγλων) και την ίδια μέρα ο Γεώργιος Παπανδρέου υποβάλει την παραίτησή του. Ετσι οι Αγγλοι διορίζουν (μέσω του αντιβασιλέα πάντα) νέο πρωθυπουργό του Νικόλαο Πλαστήρα.

Στις 3 του Γενάρη τα βρετανικά στρατεύματα πραγματοποιούν την τελευταία μεγάλη επίθεση και ο ΕΛΑΣ αναγκάζεται σε αποχώρηση από την πόλη. Η Αθήνα φεύγει απ’ τον έλεγχο του λαού και βρίσκεται στα χέρια των Αγγλων. Στις 11 Γενάρη θα υπογραφεί η ανακωχή και θα ακολουθήσει μετά από ένα μήνα η συμφωνία της Βάρκιζας με τα γνωστά αποτελέσματα. Αν και ο ΕΛΑΣ υπέστη ήττα μόνο στην Αθήνα και διατηρούσε στο ακέραιο τις δυνάμεις του στην υπόλοιπη Ελλάδα, η ηγεσία του ΕΑΜ και του ΚΚΕ υπέγραψε τη συμφωνία για τον αφοπλισμό του. Σχεδόν αμέσως θα αρχίσει μια περίοδος απίστευτης τρομοκρατίας απέναντι στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης με αποτέλεσμα τον εμφύλιο και την ήττα. Δεν είναι τυχαίο που το 1948 σε μια συνέντευξή του ο Παπανδρέου χαρακτήρισε τα γεγονότα του Δεκέμβρη ως «δώρο του Υψίστου».


Βιβλιογραφία

Θ. Χατζή, «Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε» τόμος Δ, εκδ. Δωρικός

Σπύρου Γασπαρινάτου, «Απελευθέρωση, Δεκεμβριανά, Βάρκιζα», τόμος Α, εκδ. Σιδέρης

Φοίβου Γρηγοριάδη, «Βρετανοί, το αντάρτικο, απελευθέρωσις» (τόμος 8), εκδ. Νεόκοσμος

Mark Mazower, «Στην Ελλάδα του Χίτλερ», εκδ. Αλεξάνδρεια

«Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940-1945», συλλογικό, εκδ. Σύγχρονη Εποχή

Dominique Eudes, «Οι καπετάνιοι», εκδ. Εξάντας.

Βάσου Μαθιόπουλου, «Ο Δεκέμβρης του 1944», εκδ. Νέα Σύνορα - Λιβάνη

Σόλωνα Γρηγοριάδη, «Συνοπτική ιστορία της Εθνικής αντίστασης 1941-1944», εκδ. Καπόπουλος

Νίκου Ψυρούκη, «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας» τόμος Α, εκδ. Επικαιρότητα

Τάσου Βουρνά, «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας», εκδ. Τολίδη

Σπύρου Κωτσάκη, «Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα», εκδ. Σύγχρονη Εποχή.



Κρίς Γουντχάουζ, «Το μήλο της έριδος», εκδ. Εξάντας

Γιάννη Χατζηπαναγιώτου (καπετάν Θωμά), «Η πολιτική διαθήκη του Αρη Βελουχιώτη», εκδ. Δωρικός

Ορέστη Μακρή, «Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας», εκδ. Σύγχρονη Εποχή

Περικλή Ροδάκη, «Δεκέμβρης 1944», εκδ. Επικαιρότητα

Νίκανδρου Κεπέση, «Ο Δεκέμβρης του 1944», εκδ. Σύγχρονη Εποχή»

«Οι ανατολικές συνοικίες τον Δεκέμβρη του 1944», Ιστορικές Εκδόσεις

«Η έκθεση του Σιάντου για τα Δεκεμβριανά», εκδ. Γλάρος

Γιώργου Καραγιάννη, «Η εκκλησία από την κατοχή στον εμφύλιο», εκδ. Προσκήνιο

Αντρέα Κέδρου «Η ελληνική αντίσταση 1940-44» τόμος Β, εκδ. Θεμέλιο

Γιάννη Ζεβγου, «Η λαϊκή αντίσταση του Δεκέμβρη και το νεοελληνικό πρόβλημα», εκδ. Ο Ρήγας

«Κομμουνιστική Επιθεώρηση της μεταδεκεμβριανής περιόδου 1945» (τόμος 1), εκδ. Καζαντζα

Μπρεχτ 1944

 Μαθαίνοντας τα νέα για το λουτρό αίματος των Τόρυδων στην Ελλάδα

Εκεί που πιο μεγάλη είναι η βρώμα

εκεί θ’ ακούσεις και τα πιο μεγάλα λόγια.

Οποιος χρειάζεται τη μύτη να βουλώσει

Πώς να τα καταφέρει να βουλώσει και τ' αυτιά του;

Αν τα κανόνια δεν είχανε βραχνιάσει

Θα λέγανε: προστατεύουμε την τάξη.

Αν έβρισκε καιρό ο χασάπης

Θα ‘λεγε:Ταπεινά ελατήρια δεν έχω.

Σαν τους συμπατριώτες μου μελετητές των Ελλήνων

Πετάξανε έξω από τους κάμπους του Ομήρου

Οπου κάναν μελέτες πάνω στο λιόλαδο και τα κοπάδια

Γυρίσανε οι ελευθερωτές από τη μάχη

Για να βρούνε καινούρια αφεντικά στις πολιτείες τους.

Ανάμεσα από τα κανόνια ξεπροβάλαν οι εμπόροι.

 (Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ποιήματα, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, σελ. 273-274)