Το κείμενο γράφτηκε από τον Δημήτρη Μάνο, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Έναυσμα», το Φθινόπωρο του 1996 και αποτελούσε μέρος αφιερώματος για τα 30 χρόνια από την ΜΠΠΕ
3. Αντίστροφη τοξικότητα και αμφισβήτηση του αστικού δικαίου στην εκπαίδευση
Οπωσδήποτε αυτή στάθηκε μια από τις βασικότερες και κρισιμότερες πλευρές της επαναστατικοποίησης της εκπαίδευσης που προωθούσε η ΜΠΠΕ.
Τι ήταν το αστικό δίκαιο, που διαπότιζε ολόκληρο τον κορμό μιας μεταβατικής κοινωνίας όπως η σοσιαλιστική;Πάλι ξεκινάμε από τις παραγωγικές σχέσεις:
Το "ίση αμοιβή για ίση εργασία" είναι συνοπτικά όλη η ουσία της δικαιοσύνης που επαγγελόταν ο αστισμός από τα ριζοσπαστικά γεννοφάσκια του, πριν η αστική τάξη γίνει άρχουσα τάξη και ανακαλύψει "άλλες σημαίες" για την υπεράσπιση των συμφερόντων της (αξιοποίηση του κεφαλαίου, των "συντελεστών παραγωγής" κ,λπ.).
Δεν έπαψε, όμως, ν' αναφέρεται τυπικά σ' αυτό για να δικαιολογεί και να καθαγιάζει τις κυρίαρχες σχέσεις σ' όλους τους τομείς της ζωής. Να τα παρουσιάζει όλα σαν μια φυσική κατάσταση πραγμάτων (τυπικό το: "οι ικανοί πάντα πετυχαίνουν").
Το αστικό δίκαιο αποτέλεσε ένα από τα πιο ριζοσπαστικά κληροδοτήματα του αστισμού στο σοσιαλισμό. Γιατί πραγματικά μόνο ο σοσιαλισμός, καταργώντας τον άμεσο εκμεταλλευτικό χαρακτήρα της εργασίας μπόρεσε να δώσει πραγματικό κύρος σ' αυτή την τυπική διακήρυξη ισότητας του αστισμού. Ταυτοχρόνως υλοποίησε απαιτήσεις και πόθους αιώνων από το πρωτοχριστιανικό "όποιος δεν εργάζεται δεν τρώει" του Αποστόλου Παύλου μέχρι τα ουτοπιστικά κομμουνιστικά κινήματα των τελευταίων αιώνων.
Όμως ήταν αρκετό αυτό για το σοσιαλισμό; Για μια κοινωνία που βάδιζε προς τον κομμουνισμό και δεν ήθελε απλά να ορθολογικοποιήσει ό,τι ανέλαβε, αλλά να το ανατρέψει;
Οι αντιθέσεις και οι διαφορές σ' όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, κληρονομημένες από το εκμεταλλευτικό σύστημα αλλά και ανατροφοδοτούμενες και αναπαραγόμενες ("τρεις διαχωρισμοί" κ.λπ.) εξακολουθούσαν να υφίστανται...
Έτσι, ακόμα και με την "ουσιαστική" του εφαρμογή στο σοσιαλισμό, το αστικό δίκαιο δεν έπαυε να είναι άνισο και άδικο... Δίκαιο γιατί εξίσωνε άνισα μεταξύ τους (στις ικανότητες, καταγωγή, προϋποθέσεις, περιβάλλοντα) άτομα. Κι απ' αυτή την τυπική εξίσωση ωφελημένοι είναι οι πιο "ικανοί", όχι βεβαίως γιατί το προδιαγράφουν τα γονίδια τους (υπάρχουν και τέτοιες θεωρίες), αλλά γιατί προετοιμάζονται γι' αυτό. Είναι, για να το διατυπώσουμε καλύτερα, οι πιο ωφελημένοι ταξικά.
Το αστικό δίκαιο καταδικασμένο από τη φύση του να μην έχει παρά τυπική εφαρμογή (όσο δεν αλλάζει η σχέση του ανθρώπου με την εργασία από μέσο βιοπορισμού σε άμεση ανάγκη χαράς και δημιουργίας) διαπερνά και το σύστημα της εκπαίδευσης.
Επιπλέον, γνωρίζουμε πως το εκπαιδευτικό σύστημα όχι μόνο αντανακλά τους διαχωρισμούς του αστικού δικαίου, αλλά τους αναπαράγει. "Ζει" απ' αυτούς…
"Όταν στην ταξιαρχία ο γιός του ιδιοκτήτη γης γυρίζει από το σχολείο ο πατέρας του λέει: Πέσε ξερός στο διάβασμα και όλα θα πάνε καλά. Δεδομένου ότι η κοινωνική σύνθεση της οικογενείας μας είναι άσχημη, σ' αυτή την κοινωνία δεν έχω πια προοπτικές, πρέπει να στηρίξω σε σένα κάθε ελπίδα, πρέπει να ‘χεις ένα καλό υπαλληλικό πόστο. Έτσι του ζητάει καθαρά του μικρού να διαδεχτεί την τάξη των ιδιοκτητών. Όταν ο δικός μας γιός γυρίζει στο σπίτι και πριν καλά-καλά προφτάσει ν' ακουμπήσει τη σάκα του τού λέω: "Πήγαινε να δουλέψεις. Για έξι ώρες είσαι βυθισμένος στα βιβλία, τώρα πήγαινε να δουλέψεις".
...Ένας φτωχός αγρότης της κομμούνας εξακολούθησε μ' αυτά τα λόγια. Πρώτα, ποτέ δεν πετύχαινα να καταλάβω γιατί στα σχολειά της νέας κοινωνίας τα παιδιά όταν έμπαιναν στο σχολείο ήταν φτωχοί αγρότες και όταν έβγαιναν από το σχολείο είχαν ξεχάσει την καταγωγή τους. Όταν ο γιός μου ξαναγύρισε μ' ένα δίπλωμα αισθάνονταν ανώτερος, με μάλωνε που ήμουν λερωμένος και περπατάει με ύφος σπουδαίου ανθρώπου... Δοσμένου ότι ήσαν κάτω από τον ζυγό τέτοιων στοιχείων θα ήταν εκπληκτικό οι γιοί μας να μην καταστραφούν από μια τέτοια παιδεία: η καρδιά μας σκάει από θυμό όταν αρχίζουμε να μιλάμε για την παιδεία!" ("Από το χρονικό μιας έρευνας πάνω στην επανάσταση στην αγροτική εκπαίδευση". Δημοσιεύτηκε στο Ρέμπιν Ριμπάο στις 25 Οκτώβρη 1968).
Έχουμε δύο μαρτυρίες, δύο θυμούς...
Ο πρώτος αγρότης ξεσπάει ενάντια στην "παθητική" αντανακλαστική λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο επιτρέπει στον απόγονο των εκμεταλλευτών να "εκδικηθεί" το σοσιαλισμό για τον ταξικό του παραγκωνισμό.
Ο δεύτερος αγρότης νοιώθει περισσότερο τον κίνδυνο από την "ενεργετική"-αναπαραγωγική λειτουργία, της παιδείας που αφομοιώνει και αλλοτριώνει τα παιδιά του λαού σε προνομιούχους υπαλλήλους. (Έχει ιδιαίτερη σημασία, αυτή η τόσο λιτή αλλά και περιεκτική επισήμανση).
Σ' ένα άλλο κείμενο της ΜΠΠΕ υπάρχει ακόμα μια - πιο εμπεριστατωμένη- επίθεση στα σχολεία της "δεξιάς", όπως ονομάζεται το μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος που εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο των ρεβιζιονιστών και ν' "αδρανεί": Προέρχεται από το Ινστιτούτο του Πολυτεχνείου της Σαγκάης το 1968:
"Αυτοί έχουν επίτηδες υψώσει στην παιδεία ταξικούς φραγμούς στους εργάτες και τους αγρότες φοιτητές. Τους επιτίθενται και τους καταπιέζουν. Ας πάρουμε το παράδειγμα του βιομηχανικού σχεδίου που γενικά οι εργάτες μηχανικοί το μαθαίνουν πιο εύκολα. Αλλά αυτοί οι αστοί κύριοι τους υποχρεώνουν να μαθαίνουν παραστατική γεωμετρία. Αυτοί προκαλούν αινιγματικούς όρους για να προκαλέσουν σύγχυση στους αγρότες και εργάτες φοιτητές. Έτσι την ώρα των εξετάσεων του '57 περισσότεροι από 40 από τους 170 εργάτες και αγρότες φοιτητές έχασαν τη χρονιά τους. Ας πάρουμε την περίπτωση ενός φοιτητή που ήρθε από το Χουνάν και ήταν ειδικευμένος τεχνικός 5ης κατηγορίας και ένας εργαζόμενος μοντέλο για όλη την βιομηχανική περιοχή. Αυτοί οι κύριοι έκαναν όσο δυνατό περισσότερες προσπάθειες για να τον βαθμολογήσουν στις εξετάσεις με 59 και όχι με 60 πόντους... ένας εκλεκτός εργάτης της τυπογραφίας Νο 3 της Σαγκάης επανέλαβε την ίδια τάξη, ενάμισι χρόνο μετά την εγγραφή του στη σχολή, μόνο και μόνο γιατί δεν συγκέντρωσε τους απαραίτητους πόντους στη φυσική κουλτούρα, στις ξένες γλώσσες και στην Φυσική". ("Σχολείο για τις μάζες στην Κίνα").
Ο Τιαν Γιουάν Τσάο, δεκαοχτώ χρόνων τότε, ένας από τους πρώτους κόκκινους φρουρούς του σχολείου του ήταν ένας "θαυμάσιος" μαθητής αλλά ο ίδιος λέει: "Οι βαθμοί αποφασίζουν για όλα. Διαιρούσαν τους μαθητές σε "καλούς" και "κακούς". Οι "κακοί" μαθητές έπρεπε να πηγαίνουν σε "κακά" Πανεπιστήμια. Το μόνο που ενδιέφερε τους δασκάλους τους ήταν οι βαθμοί. Και ήθελαν να μπορούν να πάνε σε "καλά" Πανεπιστήμια όσο το δυνατόν περισσότεροι μαθητές. Για να φτάσουν αυτή τη δόξα έκαναν το παν για να πάρουν οι μαθητές μεγάλους βαθμούς. Οι εξετάσεις γινόταν η μια ύστερα μετά την άλλη και συνέχεια έδιναν ασκήσεις για να γίνουν στο σπίτι. Αλλά ποιος είχε κακούς βαθμούς; Γενικά μικρούς βαθμούς είχαν τα παιδιά των εργατών και αγροτών. Γι' αυτούς οι δάσκαλοι έδειχναν αδιαφορία..." ("Ένα χωριό στην Πολιτιστική Επανάσταση").
Κριτική στο εξεταστικό σύστημα του παλινορθωμένου καπιταλισμού
Σημαντική ήταν και η κριτική της ΜΠΠΕ στο εξεταστικό σύστημα του παλινορθωμένου καπιταλισμού (ρεβιζιονιστικό), γιατί ήθελε να αποτρέψει όχι μονάχα την επιστροφή των γόνων της αστικοφεουδαρχικής γραφειοκρατίας, αλλά και την ανάδειξη νέων "κομμουνιστών" δεσποτών: "Στη Σοβιετική Ένωση οι παροχές και οι υποτροφίες για μελέτες παραχωρούνταν στους σπουδαστές με βάση τους βαθμούς. Εκείνοι που έχουν καλούς βαθμούς παίρνουν περισσότερα λεφτά ενώ οι άλλοι παίρνουν πιο λίγα ή τους κόβουν τις παροχές. Εκείνοι που έχουν πανεπιστημιακό δίπλωμα μπορούν να γίνουν "στελέχη", "εμπειρογνώμονες", "μηχανικοί", "διευθυντές επιχειρήσεων" κ.λπ. και το εισόδημα τους είναι πολύ πιο μεγάλο από το εισόδημα των εργαζομένων. Μετά το δίπλωμα μερικοί μπορούν να εξακολουθήσουν τις σπουδές σαν βοηθοί στις έρευνες. Αφού πετύχουν τον τίτλο του Καντιτάτ (υποψήφιου διδάκτορα) είναι "καβάλα" και μπορούν να ανέβουν την πυραμίδα (Καντιτάτ - δόκτορας - αντεπιστέλλον μέλος της ακαδημίας - ακαδημαϊκός). Όταν γίνουν ακαδημαϊκοί ανήκουν στα "υψηλότερα στρώματα" και είναι άνθρωποι πολύ πλούσιοι... Έχοντας σαν μοναδικό κριτήριο εισαγωγής στα σχολεία, απόρριψης, παροχής υποτροφιών, τις γνώσεις, το ταλέντο, τις εξετάσεις και τους βαθμούς είναι φανερό ότι στην πραγματικότητα οι γιοί και οι θυγατέρες του προνομιούχου αστικού στρώματος μπορούν εύκολα να μπουν στα Πανεπιστήμια, ενώ οι γιοί και οι θυγατέρες του εργαζόμενου λαού χτυπιούνται με τις διακρίσεις... και ο αριθμός τους στα Πανεπιστήμια λιγοστεύει." ("Από το "Στην ΕΣΣΔ οι σχολές είναι όργανα της συνολικής παλινόρθωσης του καπιταλισμού", ΡΕΚΙΝG ΙΝFΟRΜΑΤΙΟΝ, 1968).
Σε μια άλλη αναφορά η Ομάδα Σύνταξης της Επαναστατικής Κριτικής της Σαγκάης στο ίδιο περιοδικό το 1970, κάνει κριτική στο παιδαγωγικό σύστημα του σοβιετικού Καίροφ.
"Στην παιδαγωγική ο Καίροφ μιλάει για "εξερευνητές και ταξιδιώτες" της εποχής των Τσάρων με σκοπό ν' "αναπτύξει στους μαθητές το αίσθημα της περιπέτειας". Είναι φανερό τι τύπου γνώσεις προσπαθεί να μεταδώσει ο Καϊροφ...
Είναι αλήθεια ότι "όλα τα παιδιά είναι ίσα μπροστά στην απόκτηση γνώσης;". Οπορτουνιστικοί συλλογισμοί και παραλογισμοί του είδους της "ίσης για όλους εθνικής μόρφωσης" που κυκλοφόρησαν οι διάφοροι Λασσάλ γελοιοποιήθηκαν εδώ και πολύ καιρό από τον Μαρξ... Για τα παιδιά που προέρχονται από προλεταριακές οικογένειες θα γίνει προσπάθεια ή να τους γυρίσουν πίσω ή να τους μορφώσουν φτιάχνοντας "χρήσιμους υπηρέτες" της αστικής τάξης, ικανούς να την ωφελούν χωρίς να ενοχλούν την ησυχία και την ανάπαυση".
Αυτή την "ησυχία και την ανάπαυση" απειλούσε η αναστάτωση "γης και ουρανού" της ΜΠΠΕ. Πώς, όμως;
• Διακηρυγμένη αντίστροφη τοξικότητα
Η ΜΠΠΕ στάθηκε η πρώτη επανάσταση στο χώρο της εκπαίδευσης που ξεπερνώντας την υποκρισία του αστικού δικαίου, διακήρυξε ανοικτά πως επιδιώκει ν' ανατρέψει την ταξική ροή του εκπαιδευτικού συστήματος προς όφελος των εργατών και αγροτών.
Περίεργο πράγμα μια επανάσταση που επαγγέλλεται κάτι τόσο καθολικό όσο και η αταξική κοινωνία να διεκδικεί τόση ταξική στενότητα!
Ήταν αυτό που ο Μάο, προσδιόριζε ως στρατολόγηση σπουδαστών και τεχνικών από τις τάξεις των εργατών και αγροτών. Όμως, η αντίστροφη ταξικότητα της ΜΠΠΕ ήταν ανώτερη ποσοτικά και ποιοτικά.
• Αλλαγή του τύπου στρατολόγησης
Κέντρο της νέας εξεταστικής πολιτικής έγινε ο χώρος παραγωγής (εργοστάσιο στην πόλη, κολεκτίβα ή ταξιαρχία παραγωγής στην ύπαιθρο).
"Βλέπει κανείς ότι μέχρι τώρα το θέμα της διάρκειας των σπουδών είναι στενά δεμένο με το θέμα της αλλαγής των κριτηρίων στρατολόγησης και επιλογής. Επιβεβαιώνεται η αρχή σύμφωνα με την οποία η παραδοχή στις ανώτερες σχολές πρέπει να γίνεται από τους τόπους δουλειάς και όχι από τα κατώτερα επίπεδα. ("Σχολείο για τις μάζες στην Κίνα").
Στο απόσπασμα αυτό διατυπώνεται η πιο ρηξικέλευθη επίθεση στον εκπαιδευτικό κορμό της παλιάς κοινωνίας: Ανατροπή της θεωρούμενης φυσικής και αιώνιας πυραμιδοειδούς εκπαίδευσης που στενεύει όσο προχωράει κανείς από "κάτω" προς τα πάνω.
Η πιο τυπική έκφραση αυτής της ανατροπής αντιπροσωπευόταν από τα Εργοστασιακά πανεπιστήμια.
Σ' αυτό το πλαίσιο η στοιχειώδης και μέση εκπαίδευση παίζει ένα ρόλο πολυτεχνικής και πολιτιστικής προετοιμασίας των μαθητών, αλλά γίνεται προσπάθεια να μην αποτελούν πρόκριμα, αναγκαία, σώνει και καλά, βαθμίδα της παραπέρα εξέλιξης και επιλογής (μήπως δίνουμε ιδέες στον Γ. Αρσένη;).
Τα πολιτικά και ταξικά κριτήρια στο σύστημα επιλογής
Εκείνο που γινόταν στα εκπαιδευτικά συστήματα των ταξικών κοινωνιών με περισσότερο ή λιγότερο βάναυσο τρόπο, καθώς η παιδεία αποτελούσε τον ιδεολογικό μηχανισμό της άρχουσας τάξης η ΜΠΠΕ δεν το... ανέτρεψε!
Το αντίθετο, διακήρυξε προς όλες τις κατευθύνσεις πως η εργατική τάξη θα 'πρεπε να εντείνει τον ιδεολογικό έλεγχό της στην παιδεία και πως τα πολιτικά - ταξικά κριτήρια είναι αναγκαίο να παίζουν αποφασιστικό ρόλο κατά την αποφοίτηση.
Έτσι, οι εργάτες και οι αγρότες που αποσπάστηκαν είτε προσωρινά από τους χώρους παραγωγής (Εργοστασιακά Πανεπιστήμια) είτε πιο μόνιμα (σπουδαστές του "επίσημου" εκπαιδευτικού συστήματος που λειτουργούσε παράλληλα), γυρνούσαν στην παραγωγή.
Εκεί κρίνονταν αναλόγως με τη στάση που θα κρατούσαν (αν μετέδιδαν τις γνώσεις τους, χαρακτηρίζονταν από "μονοπωλιακή" συμπεριφορά ή όχι, εφάρμοζαν ή όχι την προλεταριακή γραμμή και δεν ήταν άοσμοι τεχνοκράτες, αν υπολόγιζαν τις συνθήκες εργασίας των υπόλοιπων εργαζόμενων, αν σνόμπαραν ή όχι τη χειρωνακτική δουλειά, αν συμμετείχαν ή όχι στις συνελεύσεις των εργαζομένων, στις συζητήσεις κ.λπ.).
Αναβαπτιζόμενοι στην εμπιστοσύνη των εργαζόμενων μαζών έπαιρναν ένα δίπλωμα ή πτυχίο, που πιστοποιούσε την ικανότητα τους να ενσωματωθούν στη διαδικασία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
"Παίρνουμε μερικούς φοιτητές που ήταν στη γεωργική σχολή του Σιάν όπου είχαν μελετήσει τη φρουτοκαλλιέργεια και τους λέμε, να τα φυτά, δείχτε μας τι ξέρετε να κάνετε. Αποτέλεσμα: δεν κατάφεραν να κάνουν τίποτε. Ήξεραν μόνο θεωρία και λόγια. Απέναντι στην πρακτική οι θεωρίες δεν θα τους βοηθήσουν και οι δικοί μας σπεσιαλίστες που είχαν εκπαιδευτεί εδώ, σε μας, αποδείχτηκαν ανώτεροι. Τότε μίλησα μ' αυτούς τους φοιτητές. Θα ομολογήσουν ότι έχουν δηλητηριαστεί από τις ιδέες του Λιου -Σάο -Σι και είχαν πιστέψει πως ήταν ανώτεροι γιατί είχαν κάνει ανώτερες σπουδές ενώ εμείς αντίθετα δεν είχαμε σπουδάσει. Ήρθαν εδώ σαν υπάλληλοι. Αλλά όταν τους αποδείξαμε την πραγματική αξία της κουλτούρας τους κατάλαβαν ότι δεν μπορούν να μεταφέρουν τις θεωρίες τους μέσα από το σχολείο στην παραγωγή και την πρακτική. Είχαν χρέος τους να ενσωματωθούν στις μάζες, για να μάθουν μέσα από την εργασία. Μόνο τότε οι θεωρίες τους θα μπορούσαν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά συμβάλλοντας στη γενική άνοδο του βιοτικού και κοινωνικού επιπέδου". ("Ένα χωριό στην Πολιτιστική Επανάσταση").
Η μεταρρύθμιση του εξεταστικού από τη σκοπιά μιας ανώτερης ανθρωπιστικής ηθικής
"Πρέπει να βοηθηθούν να ξεπεράσουν την αντίληψη ότι η εργασία είναι βλαβερή, να ξεπεράσουν τον εγωισμό και τον εγωκεντρισμό που το σχολείο τους έχει ριζώσει, με την πάλη όλων εναντίον όλων για τους βαθμούς και τους πόντους" ("Ένα χωριό στην Πολιτιστική Επανάσταση").
Η καλλιέργεια μιας ανώτερης, ηθικά και ανθρωπιστικά στάσης στοιχειοθετεί έναν όχι "ήσσονος σημασίας" στόχο της αλλαγής του εξεταστικού συστήματος. 'Τα σημερινά προγράμματα είναι υπερβολικά, σκοτώνουν τον κόσμο, οι μαθητές της εκπαίδευσης (στοιχειώδους και μέσης), οι φοιτητές των Πανεπιστημίων ζούνε σε μια κατάσταση καθημερινής έντασης. Σήμερα οι εξετάσεις είναι οργανωμένες σαν να αντιμετωπίζεις έναν εχθρό". (Μάο Τσε Τουνγκ)
Η λιμνάζουσα πραγματικότητα ερχόταν σε σύγκρουση (σύμφωνα με το Μάο) με τις ανθρώπινες ανάγκες όπως τις αξιολογεί ένας κομμουνιστής. Συνεπώς το παλιό εξεταστικό σύστημα έπρεπε να ανατραπεί με τρόπους πρωτόγνωρους και δημιουργικούς.
Το παλιό εξεταστικό σύστημα πρέπει ν' αλλάξει χωρίς αυτό να σημαίνει την κατάργηση των εξετάσεων αλλά την υιοθέτηση μιας ζωντανής και δημιουργικής εξεταστικής μεθόδου: δίνοντας προκαταβολικά τα θέματα και αφήνοντας τους φοιτητές να τα μελετήσουν και να τα κάνουν συμβουλευόμενοι τα βιβλία, συγκεντρώνοντας τις δυνάμεις στη διαμόρφωση των ικανοτήτων ανάλυσης και λύσης των προβλημάτων.
Σε ορισμένα μαθήματα ειδίκευσης έγιναν προσπάθειες για την μεταρρύθμιση των εξετάσεων. Σε μια εξέταση σε ειδικά κυκλώματα και ειδίκευση σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ζητήθηκε από τους φοιτητές να καταλάβουν μερικές βασικές θεωρητικές έννοιες. Αυτή η πρακτική προκάλεσε τεράστιο ενδιαφέρον στους φοιτητές, πολλοί απ' αυτούς αφού διόρθωσαν τα σχετικά απλά λάθη με πρωτοβουλία τους, ζήτησαν από τον καθηγητή τους να κάνει, πιο δύσκολες ερωτήσεις. Μερικοί φοιτητές σταμάτησαν από τη δυσκολία ορισμένων λαθών. Τότε οι άλλοι έκαναν ερωτήσεις για να τους βοηθήσουν να σκεφτούν ή έκαναν μια συζήτηση με τον καθηγητή για να μελετήσουν το πρόβλημα. Μια εξέταση αυτού του τύπου είναι από μόνη της μια ζωντανή και δυναμική διαδικασία στη διάρκεια της οποίας μελετώνται τα προβλήματα παίρνοντας την πρωτοβουλία". ("Σχολείο για τις μάζες στην Κίνα").
Συμπυκνώνοντας έχουμε τα εξής στοιχεία:
Η εξέταση, όχι ως πρακτική απόρριψης (ή αποδοχής) αλλά έναυσμα για μελέτη και δημιουργία.
Η αδυναμία μαθησιακής ανταπόκρισης όχι ως αποκλεισμός αλλά ως παράγοντας που κινητοποιεί την αλληλοβοήθεια και αναδεικνύει τόσο το σπουδαστή που τα "καταφέρνει καλύτερα" (σε ρόλο διδακτικό) όσο και "αυτόν που υστερεί" (αφού με τη βοήθεια και τον διάλογο ξεπερνά το πρόβλημα).
Τα θέματα, όχι παγίδες εξόντωσης, αλλά πραγματικά, με την αρχαιοελληνική σημασία του όρου, -ως "θέματα"-, πεδία, δηλαδή, ερευνητικής δουλειάς.
Χαρακτηριστική της "νέας στάσης" η αλληλεγγύη, η τιμιότητα (γιατί να "κλέψει" κανείς;) αλλά και η πρόκληση ενδιαφέροντος, η αξία της συλλογικής δουλειάς χωρίς να παραγνωρίζεται η ατομική προσπάθεια και συνεισφορά. Χτύπημα, λοιπόν, στον πόλεμο του "εγώ εναντίον όλων" που τελικά η ΜΠΠΕ το έβλεπε και ως μια σπατάλη ηθικών και μορφωτικών δυνάμεων. Άρα υπήρχε και μια λογική "οικονομίας δυνάμεων" και αξιοποίησης όλων των παραμέτρων για το ανέβασμα του γενικού μορφωτικού επιπέδου.
Η ανώτερη ηθική στάση είχε, κατά συνέπεια, και μια οικονομική (με την πλατιά έννοια του όρου) αναπτυξιακή θεμελίωση (για όσους μιλούν περί αιθεροβαμόνων κι αθεράπευτα ηθικιστών ρομαντικών).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου