«Παραγωγικότητα» - «εργατικός έλεγχος» και άλλα φούμαρα (Μέρος Α')

του Βασίλη Σαμαρά
Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία στις 24/6/1983

Αν ψάξει κανείς στην Ιστορία, θα δει ότι τα πιο αντιλαϊκά, τα πιο αντιδραστικά μέτρα, βαφτίζονταν πάντα -και χωρίς καμιά εξαίρεση- με τα πιο «εύηχα» και τα πιο «φιλολαϊκά» επίθετα. Όλα γίνονταν στο όνομα της «ελευθερίας», της «δημοκρατίας», της «πατρίδας», της «ισότητας», της «προόδου». Εδώ και πολλά χρόνια, αρκετά από αυτού του είδους τα μέτρα, παίρνονται και στο όνομα τον «σοσιαλισμού». Η ιστορία της σοσιαλδημοκρατίας, από την δολοφονία της Λούξεμπουργκ (και πιο πριν) μέχρι τον... Μιττεράν και τον Σοάρες μαρτυρεί του λόγου το ασφαλές. Το ΠΑΣΟΚ κινείται στην ίδια τροχιά. Έτσι, μια σειρά αντιλαϊκά μέτρα, και στην υπηρεσία της κεφαλαιοκρατίας, βαφτίζονται με τον πιο ξεδιάντροπο τρόπο, σαν μέτρα που «θεμελιώνουν τον σοσιαλισμό», ή το λιγότερο ότι υπηρετούν την «πρόοδο». Το πιο πρόσφατο, και που δημιούργησε τις μεγαλύτερες αντιδράσεις, ήταν ο περίφημος νόμος για την «κοινωνικοποίηση».

Το τι ήταν και τι σήμαινε αυτός ο νόμος, και ποια είναι η «κοινωνικοποίηση» που προωθεί το ΠΑΣΟΚ, αναφερθήκαμε στο προηγούμενο φύλλο. Εδώ θα ασχοληθούμε με ορισμένες άλλες «λέξεις» που χρησιμοποιεί τελευταία το ΠΑΣΟΚ, για να καλύψει αντιλαϊκές μεθοδεύσεις.

Παραγωγικότητα η νέα θεότης

Η παραγωγικότητα, ή καλύτερα, η "ανάγκη για αύξηση της παραγωγικότητας", εμφανίζεται το τελευταίο διάστημα, να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των ενδιαφέροντος της κυβέρνησης, θα λέγαμε μάλιστα ότι ο επιθετικός τόνος που χρησιμοποιείται, δίνει την εντύπωση ότι η θέση αυτή της κυβέρνησης, κραδαίνεται σαν απειλή ή σαν ρομφαία ενάντια σε κάποιους υποτιθέμενους εχθρούς μιας τέτοιας προοπτικής. Ας σταθούμε λίγο σ' αυτό. Ενάντια σε ποιους άραγε επιτίθεται η κυβέρνηση; Ποιοί είναι αυτοί που είναι ενάντια στην αύξηση της παραγωγικότητας; Και για να μπορέσουμε να καταλάβουμε καλύτερα, ας δούμε τι είναι αυτή η παραγωγικότητας. Αύξηση της παραγωγικότητας σημαίνει απόκτηση της ικανότητας να παράγεται περισσότερο προϊόν με την ίδια εργασία, ή το ίδιο προϊόν με λιγότερη εργασία.

Ποιοι είναι αντίθετοι σε κάτι τέτοιο;

Να ‘ναι άραγε οι εργαζόμενοι;

Μας είναι δύσκολο να δεχτούμε μια τέτοια εκδοχή.

Να ‘ναι άραγε κάποιες "σκοτεινές δυνάμεις"; Αν ανατρέξουμε λίγο στην οικονομική αρθρογραφία θα δούμε ότι οι «σκοτεινές δυνάμεις». και για να γινόμαστε συγκεκριμένοι, η δεξιά, τόσο σε κομματικές δηλώσεις, όσο και μέσω της αρθρογραφίας του φιλικού της τύπου, μονίμως «κριτικάριζε» την κυβέρνηση, ότι δεν φροντίζει για την «αύξηση της παραγωγικότητας». Μάλιστα «σοβαρό πλήγμα» ενάντια σε μια τέτοια κατεύθυνση, είχαν θεωρηθεί οι «αυξήσεις» που έδωσε η κυβέρνηση το 1982. Εκ πρώτης όψεως λοιπόν δεν είναι ούτε οι «σκοτεινές δυνάμεις». Μάλιστα θα λέγαμε, ότι στην πίεση αυτών των δυνάμεων, οφείλεται η πρεμούρα της κυβέρνησης, να επιταχύνει τον ρυθμό προώθησης αντιλαϊκών μέτρων, που βέβαια τα βαφτίζει με διάφορα «ωραία» ονόματα, όπως καλή ώρα «αύξηση της παραγωγικότητας».

Ορισμένως κάτι άλλο συμβαίνει εδώ πέρα και πρέπει συνεπώς να πιάσουμε το θέμα κάπως διαφορετικά, για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι στην πραγματικότητα γίνεται.

Παραγωγικότητα και αύξησή της

Προηγούμενα αναφερθήκαμε στην παραγωγικότητα, σαν ένα λίγο πολύ «ουδέτερο» μέγεθος, και που όλοι το εννοούν με τον ίδιο τρόπο. Στην πραγματικότητα το ζήτημα μπαίνει διαφορετικά. Έτσι κατ' αρχήν θα πρέπει να διακρίνουμε, την αύξηση της παραγωγικότητας που προέρχεται από μεταβολή των κοινωνικών όρων, και την αύξηση που προέρχεται από βελτίωση των τεχνικοοργανωτικών όρων της παραγωγής, μέσα στα πλαίσια του δοσμένου συστήματος («μέσα στα πλαίσια» τόσο με την προσδιοριστική, όσο και την περιοριστική έννοια).

- Όσο αφορά το πρώτο, αναφερόμαστε στην κοινωνική εκείνη ανατροπή, που δίνοντας τα μέσα παραγωγής στην κυριαρχία της εργατικής τάξης (δηλαδή των πραγματικών παραγωγών) απελευθερώνει παραγωγικές δυνάμεις που μπλοκάρονταν στα πλαίσια της καπιταλιστικής κοινωνίας. Σ' αυτού του είδους την προοπτική είναι ολοφάνερο ότι αντιτίθεται η αστική τάξη. Άλλο τόσο είναι φανερό ότι καμιά σχέση δεν έχουν με μια τέτοια προοπτική τα όσα προωθούνται από μεριάς ΠΑΣΟΚ. Αν αναφερθήκαμε σ' αυτό, είναι τόσο επειδή αυτή η πλευρά του ζητήματος έχει μια ιδιαίτερη σημασία, όσο και γιατί από πλευράς ΠΑΣΟΚ, τα διάφορα αντεργατικά μέτρα που προωθούνται, προσπαθιέται να συνδεθούν, και μ' αυτήν την πλευρά του ζητήματος. (Π.χ. μια και οι επιχειρήσεις «κοινωνικοποιούνται» και οι εργάτες είναι «στην ουσία ιδιοκτήτες τους», δεν πρέπει να απεργούν, πρέπει «να ανεβάζουν την παραγωγικότητα» κ.λπ.).

Εν πάσει περιπτώσει, το πρόβλημα που εδώ μας απασχολεί, βρίσκεται στο δεύτερο επίπεδο, δηλαδή εντός των πλαισίων του συστήματος.

Παραγωγικότητα και αποδοτικότητα

Ο τρόπος που χρησιμοποιούνται πολλές φορές οι δυο έννοιες, δημιουργεί την εντύπωση ότι είναι ταυτόσημες. Θα λέγαμε μάλιστα, ότι τελείως συνειδητά σήμερα οι κυβερνητικοί παράγοντες, χρησιμοποιούν τον όρο παραγωγικότητα, ενώ περισσότερο εννοούν το δεύτερο, (όπως επίσης στην ίδια λογική κινούνταν, η «κριτική» και η πίεση της δεξιάς).

Είναι αλήθεια, ότι οι σχέσεις που αντιπροσωπεύουν οι δυο έννοιες, τις περισσότερες φορές έχουν μια αλληλεξάρτηση, δεν παύουν ωστόσο να είναι διαφορετικές.

Αν αύξηση της παραγωγικότητας σημαίνει αύξηση του παραγόμενου προϊόντος, κατά μονάδα εργασίας, αύξηση της αποδοτικότητας σημαίνει αύξηση του κέρδους κατά μονάδα παραγόμενου προϊόντος, ή για να το πούμε διαφορετικά (και πιο καθαρά) αύξηση του ποσοστού κέρδους κατά μονάδα κεφαλαίου που επενδύει ο καπιταλιστής επιχειρηματίας.

Και αυτό που ενδιαφέρει τους καπιταλιστές είναι η αύξηση της αποδοτικότητας, ενώ η αύξηση της παραγωγικότητας τους ενδιαφέρει μόνο στο βαθμό που υπηρετεί την αποδοτικότητα.

Έτσι μπορούμε να δούμε επενδύσεις, που αν γίνονταν σε μια περιοχή θα διασφάλιζαν μεγαλύτερη παραγωγικότητα, να γίνονται αλλού που η παραγωγικότητα είναι μικρότερη αλλά μεγαλύτερο το ποσοστό κέρδους. Ή να μην γίνονται επενδύσεις που και υψηλή παραγωγικότητα έχουν διασφαλισμένη, αλλά και αναγκαία προϊόντα θα παρήγαγαν, και να γίνονται επενδύσεις που παράγουν όχι είδη πρώτης ανάγκης, πολλές φορές με μικρότερη παραγωγικότητα, αλλά που ελπίζεται ότι έχουν μεγαλύτερο κέρδος.

Αυτό είναι το θεμελιακό κριτήριο των καπιταλιστών, το οποίο χρησιμοποιείται απαράβατα και σε κάθε περίπτωση από την μεριά τους.

- Το ζήτημα αυτό, συνδέεται με μια βασική αντίφαση του καπιταλιστικού συστήματος. Ο άνθρωπος παράγει διάφορα πράγματα, για να τα «χρησιμοποιήσει» για την εξυπηρέτηση των διάφορων αναγκών του. Παράγει, θα λέγαμε, «αξίες χρήσης». Με αυτήν την έννοια η αύξηση της παραγωγικότητας -αξιών χρήσης- θα ‘πρεπε να ‘ναι στην πρώτη γραμμή των ενδιαφερόντων του. Διαφορετική είναι ωστόσο η λογική του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό κινείται με κινητήρια δύναμη τη λογική του κέρδους με τη λογική της παραγωγής, όχι αξιών χρήσης, αλλά ανταλλακτικών αξιών. Με αυτήν την έννοια η αύξηση της παραγωγικότητας, είναι δυνατό να το ενδιαφέρει και να προωθείται από την μεριά του (αν αυτό συνεπάγεται κέρδη), είναι ωστόσο δυνατό και να μην είναι καθόλου επιθυμητή και να αναστέλλεται.

Αρκεί να θυμηθούμε ότι υπάρχουν παραδείγματα στην ιστορία, άπου οι καπιταλιστές καταστρέψανε τεράστιες ποσότητες παραγμένων αγαθών, για να… κρατηθεί ψηλά η τιμή τους. Αλλά και σήμερα, το κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων «χαμηλής παραγωγικότητας». (Διάβαζε αποδοτικότητας) αντικατοπτρίζει πέρα από όλα τα άλλα, και αυτήν την τραγική (άμεσα για τους λαούς) αντίφαση του συστήματος. Γιατί βέβαια όσο χαμηλή παραγωγικότητα κι αν είχαν οι επιχειρήσεις αυτές (όσες είχαν) κανείς δεν θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι είναι χαμηλότερη από την «παραγωγικότητα» των ανέργων που δημιουργεί το κλείσιμό τους.

Πώς χρησιμοποιείται η Επιστήμη

Αναμφισβήτητα ο καπιταλισμός έχει χρησιμοποιήσει την επιστήμη και την τεχνολογία για την αύξηση της παραγωγικότητας. Και εδώ ωστόσο πρέπει να ξεκαθαριστούν μερικά πράγματα, στο βαθμό που η χρησιμοποίησή τους από τον καπιταλισμό γίνεται στη βάση του θεμελιακού κριτηρίου που αναφέραμε (του κέρδους). Από την άποψη αυτή θα πρέπει να υπογραμμιστούν τα εξής ζητήματα:

- Η εφαρμογή των διάφορων τεχνολογικών μεθόδων, ποτέ δεν είχε σαν βασικό κριτήριο τις ανθρωπινές ανάγκες, αλλά το κέρδος, ακόμη και αν αυτό συνεπάγονταν κόστος στην υγεία των ανθρώπων ή και στη ζωή τους ακόμα, είτε εργαζόμενοι ήσαν, είτε κάτοικοι στην περιοχή που υπήρχε η επιχείρηση, είτε καταναλωτές των προϊόντων,

- Το κόστος που συνεπάγονταν μια τέτοια εφαρμογή. Τα κεφάλαια δηλαδή της επένδυσης προέρχονταν πάντα από την άγρια εκμετάλλευση των εργαζομένων.

- Οι διάφορες εφαρμογές, δεν συνεπάγονταν οπωσδήποτε το ότι ήταν σύμφωνες με τα επιστημονικά - τεχνικά δεδομένα του ζητήματος, ή ακόμη και τα οικονομικά από -ας το πούμε έτσι- μακροοικονομική άποψη. Κριτήρια ήταν, το μέγιστο κέρδος, το άμεσο κέρδος, αλλά και το κέρδος των συγκεκριμένων καπιταλιστικών μερίδων που στην κάθε περίπτωση είχαν το πάνω χέρι.

Για παράδειγμα τον ολοκληρωτικό σχεδόν εκτοπισμό των σιδηροδρόμων, δεν ήταν κάποιοι «ουδέτεροι» τεχνοοικονομικοί όροι που υπαγόρεψαν, αλλά βασικά τον επέβαλλαν τα μεγάλα τραστ του πετρελαίου, και των αυτοκινητοβιομηχανιών. (Σήμερα με την κρίση του πετρελαίου και του χάλυβα, αρχίζουν και βγαίνουν και μερικά από τα «παρασκήνια» του ζητήματος).

- Μια τέτοια λογική οδήγησε πολλές φορές στην υπερεκμετάλλευση πηγών πρώτων υλών, με αποτέλεσμα την καταστροφή τους, με επιπτώσεις συνεπώς και στην συνολική παραγωγικότητα. Και όσο πιο «επιστημονικές» μέθοδες, όσο πιο προχωρημένη τεχνολογία χρησιμοποιείται, τόσο δραστικότερο (σε βάθος έκταση και ταχύτητα) γίνεται αυτό το προτσές.

- Η αύξηση της καπιταλιστικής ("επιστημονικώς») παραγωγικότητας δε σημαίνει υποχρεωτικά και πραγματική αύξηση της παραγωγικότητας σε αγαθά που χρειάζονται και εξυπηρετούν ανθρώπινες ανάγκες. Για παράδειγμα η τρομακτική χρήση ορμονών για παραγωγή διαφόρων ειδών διατροφής (κρέας, λαχανικά κλπ.) πέρα από τις επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων, έχουν και μια άλλη διάσταση. Την έλλειψη στην πραγματικότητα των αντίστοιχων προϊόντων. Ίσιος φαίνεται λίγο παράδοξο το σχήμα, αλλά η αφθονία π.χ. «κρέατος» που είναι τίγκα σε ορμόνες, συνεπάγεται για μας την έλλειψη πραγματικού κρέατος, υγιεινού και πραγματικά χρήσιμου για τον άνθρωπο.

- Συμπερασματικά, η χρήση της επιστήμης και της τεχνολογίας, όχι μόνο εφαρμόζεται ανεξάρτητα ή και ενάντια στις ανθρώπινες ανάγκες, αλλά και πολλές φορές, με αντιεπιστημονικά - αντιπαραγωγικά κριτήρια.

Ενώ ήδη τα πράγματα και μ' αυτή τη λογική, έχουν φτάσει στα όρια και τα αδιέξοδα τους.

Η χρησιμοποίηση της οργάνωσης της παραγωγής - του καταμερισμού

Με ανάλογο τρόπο, χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται η οργάνωση της παραγωγής, ο καταμερισμός της. Εδώ πρέπει να διακρίνουμε διάφορα επίπεδα. Τον καταμερισμό μέσα στην επιχείρηση. Τον καταμερισμό μέσα στον κοινωνικό σχηματισμό. Τον καταμερισμό σε διεθνή κλίμακα. Η λογική του καταμερισμού, έχει ένα πραγματικό υπόβαθρο. Αυτό συνίσταται στο ότι: Υπάρχουν προϊόντα που η παραγωγή τους γίνεται αποδοτικότερα (με την έννοια της παραγωγικότητας) σε ορισμένες περιοχές. Π.χ. ορισμένα γεωργικά προϊόντα, ή προϊόντα που συνδέονται άμεσα με τις πηγές πρώτων υλών.

- Υπάρχουν προϊόντα που συνδέονται περισσότερο με τις ανάγκες κάποιων ανθρώπων μιας ορισμένης κατηγορίας ή περιοχής, και άλλα άλλων. Π.χ. δεν θα ‘χε και πολύ νόημα ένα εργοστάσιο ψυγείου στη Γροιλανδία, ή ένα ναυπηγείο στο Θιβέτ.

- Τέλος το πραγματικό γεγονός, ότι η ειδίκευση (μέχρις ένα όριο για μας), που αυτό είναι το λιγότερο το πλήρες προϊόν), σε ένα ή παραπλήσια προϊόντα, αυξάνει την παραγωγικότητα, και υπό ορισμένες προϋποθέσεις κάτι τέτοιο υπηρετεί τον άνθρωπο και τις ανάγκες του.

Τα κριτήρια αυτά ωστόσο, ελάχιστα και πολύ «αμυδρά» καθορίζουν τον «καταμερισμό» που προωθούν από μεριάς του καπιταλισμού.

Στο διεθνές επίπεδο, το κυρίαρχο κριτήριο είναι οι σχέσεις επιβολής. Ο ιμπεριαλισμός επιβάλλει τον «καταμερισμό» που θέλει, και που τις περισσότερες φορές καμιά σχέση δεν έχει με τα τεχνικοοικονομικά δεδομένα του προβλήματος, αλλά με το αν του εξασφαλίζει τα μεγαλύτερα κέρδη. Για παράδειγμα, ποια λογική είναι αυτή που υπαγορεύει ότι τα εργοστάσια επεξεργασίας των προϊόντων πετρελαίου έπρεπε να ‘ναι στις ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις και όχι στις χώρες παραγωγής; (Βέβαια σήμερα η τάση αλλάζει, αλλά πάλι για να υπηρετήσει τα ίδια ιμπεριαλιστικά συμφέροντα). Το βρετανικό βιομηχανικό «θαύμα» στηρίχτηκε εν πολλοίς στη βίαια καταστροφή των υφαντουργικών εργαστηρίων των Ινδιών, και το μαλλί από Αυστραλία - Ν. Ζηλανδία (ακόμη και από τα Φάκλαντ) πήγαινε και επεξεργαζόταν στα εργοστάσια του Μάντσεστερ και του Λίβερπουλ.

Κατά ποια λογική η Ευρώπη έπρεπε να εισάγει αμερικάνικα αυτοκίνητα, επιβαρυμένα με τεράστιο κόστος μεταφοράς; «Παράλογο» βεβαίως, και ο ιμπεριαλισμός το «διόρθωσε». Έφκιασε στην Ευρώπη εργοστάσια αυτοκινήτων... Αμερικάνικα. Και τράβα κορδέλα. Ένας τέτοιος «καταμερισμός» όχι μόνο είναι ληστρικός, αλλά ταυτόχρονα είναι και αντιπαραγωγικός. Και ήδη έχει φτάσει σε αδιέξοδα.

Τα ίδια και στο εσωτερικό των χωρών. Ποια λογική υπαγόρευσε τα εργοστάσια όλα να μαζευτούν γύρω από δυο, τρεις, δέκα πόλεις σε κάθε χώρα; Η ίδια λογική, η λογική του κέρδους. Πόλεις δεξαμενές εργατικής δύναμης, πόλεις αγορές καταναλωτικές. Κι ας πάει σύννεφο το σύννεφο, κι ας ζουν οι άνθρωποι σε τσιμεντένιες φυλακές που τις λένε πολυκατοικίες, κι ας γεμίζουν άγχη και καταφεύγουν στα ψυχοφάρμακα. (Πάλι οι εταιρείες θησαυρίζουν). Αλλά κι αυτή η συγκέντρωση εξελίσσεται πια -πέρα από όλα τα άλλα- με τρόπο που γίνεται και αντιοικονομικός με τα ίδια τα καπιταλιστικά μέτρα. Ψάχνουν απεγνωσμένα σήμερα οι αστοί να βρουν τρόπους να κόψουν το ρεύμα της μετανάστευσης στις μητροπόλεις, να ανακόψουν, και αν είναι δυνατόν να αναστρέψουν το ρεύμα της αστυφιλίας.

Η οργάνωση της παραγωγής στο εργοστάσιο

Το κριτήριο του κέρδους κυριάρχησε και στην οργάνωση της παραγωγής στο εργοστάσιο.

- Η εισαγωγή νέας τεχνολογίας, ο εξοπλισμός των επιχειρήσεων με μηχανήματα που ανεβάζουν την παραγωγικότητα της εργασίας, δεν σήμαινε καθόλου τον περιορισμό των ωρών δουλειάς των εργατών, ή (με τις ίδιες ώρες) την αύξηση των αμοιβών τους ανάλογα με την αύξηση της παραγωγικότητας, αλλά το πέταγμα στο δρόμο των εργατών εκείνων που την δουλειά τους, μπορούσαν πλέον με τα μηχανήματα, να την κάνουν λιγότεροι εργάτες. Αν η διαδικασία αυτή, είχε και την πλευρά της αύξησης της παραγωγικότητας, αυτές που θα αναφερθούν στη συνέχεια, δεν έχουν καν αυτήν την «δικαιολογία» παρ’ όλο που κι αυτές προωθήθηκαν στα όνομα της αύξησης της παραγωγικότητας.

- Αναφερόμαστε στην «ορθολογική» οργάνωση της παραγωγής που «καταργεί τον άχρηστο χρόνο», όπως επίσης την υπερειδίκευση, τον εντατικό ρυθμό στην αλυσίδα. Ας ξεκαθαρίσουμε πρώτα γιατί δεν θεωρούμε αυτές τις μεθόδους σαν τρόπους αύξησης της παραγωγικότητας.

Αύξηση παραγωγικότητας, θεωρούμε ότι έχουμε, όταν πετυχαίνουμε αύξηση παραγόμενου προϊόντος κατά μονάδα εργασίας. Η μονάδα εργασίας, πρακτικά μετριέται με τον χρόνο (ωράριο) αλλά ουσιαστικά αφορά τον κόπο, την ενέργεια που ξοδεύει ο εργάτης. Όταν εντατικοποιείται ο ρυθμός της δουλειάς, το περισσότερο προϊόν που βγαίνει αντιστοιχεί στον μεγαλύτερο κόπο που καταβάλλει. Έτσι στην πραγματικότητα δεν έχουμε αύξηση της παραγωγικότητας, αλλά με έναν τρόπο έχουμε και μείωσή της, στο βαθμό που η όλο μεγαλύτερη κούραση μειώνει τις ικανότητές του, την δεξιοτεχνία, την ταχύτητα ταυ. Αυτή η φαινομενική αύξηση της «παραγωγικότητας» δεν είναι στην πραγματικότητα παρά η αύξηση των ωρών εργασίας μέσα στο ίδιο 8ωρο.

- Όσον αφορά την κάθε μια ξεχωριστά. Δεν αποδεχόμαστε καθόλου τον «ορθολογισμό» που καταργεί τα «άχρηστα» κενά ανάμεσα στις διάφορες δουλειές. Δεν υπάρχουν τέτοια «άχρηστα» κενά. Και αυτά που υπάρχουν είναι παραπάνω από χρήσιμα από κάθε άποψη. Οι εργάτες στο εργοστάσιο, ξέρουν πολύ καλά πόσο αναγκαία και πόσο ζωογόνα είναι τόσο από σωματική όσο και από ψυχική (αλλά και παραγωγική) άποψη αυτά τα «κενά». Οι εργάτες στις κατ' αποκοπήν δουλειές που σταματάνε για... «να κάνουν ένα τσιγάρο», ξέρουν πολύ καλά ότι η διακοπή τους ελάχιστες φορές έχει πραγματική σχέση με το... τσιγάρο. Φυσικά ο καπιταλίστας (αλλά και «σοσιαλιστές», του καιρού μας δυτικοί και ανατολικοί) για το μόνο που ενδιαφέρονται είναι πως να βγάλουν απ' τον εργάτη κάθε ικμάδα δύναμης.

- Την ίδια λογική έχει και η «ειδίκευση» που φτάνει (στην περίφημη αλυσίδα) στο να «εξειδικεύεται» ο εργάτης σε κάποιες απλούστατες κινήσεις τις οποίες επαναλαμβάνει μηχανικά όλο το 8ωρο. Την απανθρωπιά αυτού του πράγματος την έδωσε με τον πιο παραστατικό τρόπο πριν 50 σχεδόν χρόνια ο Σαρλώ μ' εκείνους τους περίφημους «Μοντέρνους καιρούς». Μια διαδικασία που μεταβάλλει τον εργαζόμενο σε ράκος σωματικά και ψυχικά.

- Και το αποκορύφωμα το «ρολόι»!

Η χρονομέτρηση των κινήσεων, και η σταδιακή τους επιτάχυνση, με μέτρο (και εφιάλτη) τον ρυθμό της μηχανής. Ρυθμό που κανονίζεται από την διεύθυνση, με βάση διαδοχικές χρονομετρήσεις και αντίστοιχες επιταχύνσεις του ρυθμού.

- Αν ο απάνθρωπος χαραχτήρας αυτών των μεθόδων δεν συγκίνησε καθόλου χρόνια τώρα τους καπιταλιστές, κάποιο άλλο πρόβλημα ωστόσο τους απασχολεί ήδη. Διαπιστώνουν και οι ίδιοι (ιδιαίτερα στις πιο αναπτυγμένες χώρες (π.χ. ΗΠΑ) ότι αυτές οι μέθοδες, ούτε αυτό που επιδιώκουν τους διασφαλίζει. Παρατήρησαν, και ήδη πειραματίζονται (σε πρακτικές εφαρμογές «εργοστάσια), σε άλλες μέθοδες αύξηση της «παραγωγικότητας και αποδοτικότητας. Κυρίαρχος ωστόσο παραμένει ο τρόπος παραγωγής που ως ένα βαθμό περιγράφηκε, ενώ είναι ανοιχτό το κεφάλαιο, του πως θα βελτιωθεί από τη μια η παραγωγή (ποσοτικά - οικονομικά - ποιοτικά) και πως ταυτόχρονα θα παραμείνει κάτω από τον πλήρη έλεγχο του κεφαλαίου.

Η συμπίεση των αμοιβών

Αν τα όσα προηγούμενα αναφέρθηκαν έχουν κάποια μακρινή σχέση με την παραγωγικότητα, η αστική προπαγάνδα χρησιμοποιεί και «επιχειρήματα» τόσο διάφανα για την υποκρισία τους, που μόνο το μέτρο της θρασύτητας, δείχνει, της αναισχυντίας, και της απληστίας που διακρίνει την τάξη τους, την κυρίαρχη και εκμεταλλευτική. Και αναφερόμαστε βέβαια στην μέθοδο της συμπίεσης των εργατικών αμοιβών, που μερικές φορές λέγεται και τις περισσότερες φορές αφήνεται κάπου ανάμεσα στο φλου, να περάσει και σαν τρόπος αύξησης της παραγωγικότητας. «Η ελληνική, βιομηχανία πρέπει να γίνει ανταγωνιστική, πρέπει να αυξηθεί η παραγωγικότητα... συνεπώς να μην έχουμε άκαιρες συντεχνιακές διεκδικήσεις».

Ολοφάνερα το ύψος της εργατικής αμοιβής δεν έχει σχέση με την παραγωγικότητα. Μάλιστα αν κινηθούμε στην δική τους λογική περί παραγωγικότητας, θα λέγαμε ότι οι ψηλότερες αμοιβές αποτελούν κίνητρο για αύξησή της. Και η λογική και στο ζήτημα αυτό είναι η ίδια με αυτήν που προωθεί όλες τις άλλες μεθοδεύσεις.

Συμπερασματικά, όταν οι καπιταλιστές μιλούν για «ανάγκη αύξησης της παραγωγικότητας» εμείς καταλαβαίνουμε ότι μιλούν και ετοιμάζουν την εντατικοποίηση της δουλειάς, τη συμπίεση (ονομαστική ή πραγματική) των εργατικών αμοιβών, την ένταση της εκμετάλλευσης.

- Ανέβασμα της παραγωγικότητας σε ένα ποιοτικά διαφορετικό επίπεδο, προϋποθέτει τη σχέση εκείνη, όπου αυτοί, που ανεβάζουν την παραγωγικότητα (οι εργάτες) αυτοί και θα ωφελούνται από το αποτέλεσμα. Χωρίς τη λύση αυτής της αντίφασης το σύστημα και στο ζήτημα αυτό απλώς θα ανακυκλώνει τα αδιέξοδά του.

Με άλλα λόγια προϋπόθεση για μια τέτοια εξέλιξη, είναι να ανατρέψει η εργατική τάξη την αστική κυριαρχία, συνολικά, αλλά και στο επίπεδο της παραγωγικής διαδικασίας.

Όσον αφορά για το πως πιο συγκεκριμένα έχουν το πράγματα σήμερα, αναφερόμαστε στη συνέχεια.