Η διαρκής πάλη ενάντια στον ρεφορμισμό. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΡΙΣΤΕΡΟΥ ΠΟΛΟΥ ΣΤΟ ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΝΕΟΛΑΙΑ

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 1998

 Για το ζήτημα των αιτημάτων, των στόχων πάλης, των κατευθύνσεων του νεολαιίστικου κινήματος

 Μ' αυτό το άρθρο δε θα θέλαμε απλά και μόνο να καταθέσουμε τις δικές μας απόψεις και αντιλήψεις γύρω απ' το κρίσιμο ζήτημα των κατευθύνσεων του κινήματος της νεολαίας, αλλά και να αποτελέσει έναυσμα για το προχώρημα του πολιτικού διαλόγου και της αντιπαράθεσης (γιατί όχι) που μ' ένα τρόπο κρυφό ή φανερό διεξάγεται μέσα σ' ένα ευρύ φάσμα αγωνιστών που αγωνιά, σκέφτεται και προβληματίζεται για την κατάσταση του κινήματος, για τους όρους και τις προϋποθέσεις για τη συγκρότηση και την ανάπτυξή του σε αριστερή αγωνιστική κατεύθυνση.

Είναι γεγονός πως αφορμή δόθηκε απ' την άμβλυνση (όχι πάντως από εμάς) τα τελευταία χρόνια και κάτω από το βάρος των συσχετισμών και των εξελίξεων μετά το '89-'91, της αντιπαράθεσης με τη ρεφορμιστική λογική. Άμβλυνση και αδυναμία αντιπαράθεσης που στην πορεία διαμόρφωνε "συνήθειες" και "ήθη" και έκανε κατορθωτό να κουκουλώνονται σημαντικά ζητήματα, να προσπερνιούνται σαν ασήμαντα. Στην καλύτερη περίπτωση, και πέρα από εμάς, η αντιπαράθεση με το ρεφορμισμό γίνονταν στο στυλ "τα πουλήσατε όλα για τρία υπουργεία", που και ρηχή είναι (τα 'χαν "πουλήσει" πιο παλιά και υπάρχουν μία σειρά αιτίες γι' αυτό) και φανερώνει την αδυναμία αυτής της οπτικής για μια ουσιαστική αντιπαράθεση μαζί του. Βέβαια προκαταβολικά να πούμε πως σημαντικό ρόλο έπαιξε σ' αυτήν την αδυναμία η προβολή απ' αυτές τις δυνάμεις νεορεφορμιστικών απόψεων, άσχετα αν ξεκινούσαν ή όχι για να φτάσουν σ' ένα τέτοιο αποτέλεσμα.

Επειδή, λοιπόν, έχουμε τη γνώμη πως η έλλειψη αυτή βοηθά στην ποδηγέτηση των νέων αγωνιστών, μπλοκάρει ξεκαθάρισμα εχθρών, ψεύτικων "φίλων" και αληθινών συμμάχων στα πλαίσια του κινήματος, αφυδατώνει την αναγκαία πορεία ιδεολογικού και πολιτικού εξοπλισμού των αγωνιστικών δυνάμεων και πάνω απ' όλα αποτελεί αρνητικό παράγοντα για μια συνολική και αποτελεσματική αντίσταση στην επίθεση του συστήματος... γι' αυτό και περιμένουμε και ευχόμαστε το άνοιγμα της συζήτησης.

Η "ανάγνωση" του καπιταλισμού βασικό στοιχείο διαφοροποίησης των δυο αντιλήψεων για την κατεύθυνση του κινήματος

Τι είναι λοιπόν, αυτό που οδηγεί σε δύο βασικές (πέραν της αστικής) αντίληψης κατευθύνσεις μέσα στο κίνημα;

Τι είναι αυτό που οδηγεί τη μία αντίληψη (τη ρεφορμιστική) να γίνεται στυλοβάτης -δεκανίκι της κυρίαρχης- αστικής αντίληψης και να μας οδηγεί στην ανάγκη της πλήρους και συνεχούς αντιπαράθεσης μαζί του;

Κατά τη γνώμη μας, βασικό και κυρίαρχο στοιχείο αποτελεί η "ανάγνωση" του καπιταλιστικού συστήματος. Επειδή δεν μπορεί να υπάρξει εκτενής αναφορά σ' αυτό, ας σημειώσουμε επιγραμματικά (και με ρίσκο να "παρεξηγηθούμε") τα βασικά στοιχεία της δικιάς μας άποψης.

α) Η βασική αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας, όπως δένει, με την κυρίαρχη σήμερα ανά τον κόσμο, αντίθεση ιμπεριαλισμός-λαοί, όχι μόνο αναδεικνύει τις σχέσεις εκμετάλλευσης και καταπίεσης που οικοδομεί, αναπαράγει και πάνω στις οποίες στηρίζει την εξουσία του το καπιταλιστικό σύστημα, αλλά προσδιορίζει με βάση τα συμφέροντα των τάξεων στις οποίες αναφέρεται και τον ασυμβίβαστο, ανταγωνιστικό χαρακτήρα αυτών των αντιθέσεων.

β) Τα ιστορικά διαμορφωμένα χαρακτηριστικά του καπιταλιστικού συστήματος, οι αντιφάσεις απ' τις οποίες διέπεται, τα όρια που έχει και τα οποία πηγάζουν απ' την πιο πάνω αντίθεση, δε μπορούν να ξεπεραστούν απ' το ίδιο.

Μ' άλλα λογία η αστική τάξη δε μπορεί να γίνει φορέας ανατροπής αυτών των δεδομένων (κρίση, έθνος-κράτος, διαχωρισμός πνευματικής-χειρωνακτικής εργασίας κ.λπ.).

Αυτές οι αναφορές θα "έφταναν" για μία, από γενική άποψη, θεώρηση του ζητήματος. Ωστόσο, επειδή θέλουμε να αναφερθούμε στο νεολαιίστικο κίνημα, είναι αναγκαίο να δούμε 2+1 ακόμα ζητήματα που βαραίνουν στη διατύπωση, προβολή αιτημάτων και στόχων πάλης και που αναδεικνύουν και αυτά με την προσέγγιση τους το διαχωρισμό επαναστατική-ρεφορμιστική αντίληψη.

-Το πρώτο αφορά την εκτίμηση της νεολαίας και ειδικότερα της σπουδάζουσας νεολαίας σαν μιας κοινωνικής κατηγορίας που βρίσκεται σε φάση μετάβασης με κατάληξη την παραγωγή (όπου θα ενταχθεί ή όχι: δουλειά, ανεργία, υποαπασχόληση, ετεροαπασχόληση, τι δουλειά, σε ποια θέση). Η σπουδάζουσα νεολαία είναι ταξικά διαφοροποιημένη, τόσο απ' την άποψη της ταξικής της καταγωγής όσο και της προοπτικής της. Η διαφοροποίηση αυτή δεν αναιρεί το γεγονός πως τα προβλήματα που αντιμετωπίζει είναι ταξικά. Παραπέρα, αυτή τη διαφοροποίηση όχι μονό την αναπαράγει αλλά την προωθεί σ' ανώτερα επίπεδα ο εκπαιδευτικός μηχανισμός (ή τουλάχιστον αυτό θέλει). Ωστόσο, όσον αφορά στην πλειοψηφία της σπουδάζουσας νεολαίας, η προοπτική της δεν είναι δεμένη με υψηλόβαθμες-διευθυντικές θέσεις. Η πλειοψηφία της αντιμετωπίζει μία καθόλου, απ' όπου κι αν το δει κανείς, γοητευτική προοπτική.

-Σε σύνδεση με το προηγούμενο, είναι η αντιμετώπιση του εκπαιδευτικού συστήματος σαν στοιχείο του εποικοδομήματος που "υψώνεται" πατώντας πάνω στην οικονομική βάση, στην οποία έχει αναφορά, για την οποία λειτουργεί και αδυνατεί να ξεπεράσει. Σαν κομμάτι του εποικοδομήματος βρίσκεται σε μία διαρκή αναντιστοιχία σε σχέση με την οικονομική βάση με την οποία συνδέεται και η οποία κατά κανόνα προπορεύεται. Η βάση της αναντιστοιχίας βρίσκεται στον άναρχο χαρακτήρα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Το μέγεθος της αναντιστοιχίας σε κάθε χώρα προσδιορίζεται, πέρα απ' τις ιδιαίτερες φάσεις που περνά το σύστημα, στις δυνατότητες της κάθε αστικής τάξης που αντανακλώνται και στη δυνατότητα του κράτους της να προγραμματίζει τις βασικές ανάγκες για το σύνολο του καπιταλιστικού συστήματος ώστε να μπορεί να έχει και μία πολιτική για τον εκπαιδευτικό μηχανισμό απ' τον οποίο θα "ζητήσει" να τις εκπληρώσει όσο το δυνατό καλύτερα. Πάντως στη μία ή στην άλλη περίπτωση η αστική τάξη, το κεφάλαιο, αδυνατεί να συμφύσει εκπαίδευση-παραγωγή, αυτός ο στόχος ανήκει σε άλλο κοινωνικό σχηματισμό και θα τον φέρει σε πέρας άλλη κοινωνική τάξη"(η εργατική τάξη).

-Το τρίτο ζήτημα αφορά την ιμπεριαλιστική εξάρτηση που αφορά το νεολαιίστικο κίνημα σε όλα τα επίπεδα, μιας και αυτή καθορίζει σημαντικά τις πολιτικές οικονομικές εξελίξεις, έχει επίπτωση σε όλα τα επίπεδα της ζωής της νεολαίας (ανεργία, πόλεμος, πολιτισμός, παιδεία, τυχοδιωκτισμοί) στον τόπο μας και είναι ο βασικός λόγος διεύρυνσης της αναντιστοιχίας εκπαίδευσης-παραγωγής στην Ελλάδα, και γι' αυτό το λόγο διαρκής παράγοντας αναμόχλευσης και όξυνσης της κρίσης της εκπαίδευσης. Η αστική "μας" τάξη, δεμένη με πολύπλοκους και χιλιάδες πολιτικούς-στρατιωτικούς-οικονομικούς-πολιτιστικούς δεσμούς με τον ιμπεριαλισμό και τις διάφορες ξένες μονοπωλιακές ομάδες, για να συντηρεί και να αναπαράγει την εξουσία της πάνω στο λαό, αδυνατεί να δώσει διέξοδο στην κρίση της εκπαίδευσης. Αδυνατεί να προγραμματίσει στοιχειωδώς τις ανάγκες της, μιας και άλλοι καθορίζουν τις βασικές παραμέτρους κίνησής της. Δεν είναι τυχαίο το ραγδαία προωθούμενο μοντέλο μιας σπονδυλωτής, πολυδιαβαθμισμένης και κατακερματισμένης, αρθρωτής, γεμάτης ευελιξία, ευπροσάρμοστης εκπαίδευσης που θα εξυπηρετεί ακριβώς τις γοργά μεταβαλλόμενες ανάγκες των ξένων μονοπωλίων και των ντόπιων μονοπωλιακών μονάδων που είναι στενά δεμένες μ' αυτά.

Μεταρρυθμίσεις: παραπροϊόν της ταξικής πάλης ή αυτοσκοπός του κινήματος

Αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά που πριν περιγράψαμε δίνουν και το μέγεθος των αλλαγών που ανέχεται στα πλαίσια του το καπιταλιστικό σύστημα, και που προσδιορίζεται μέχρι εκεί που δεν θίγονται τα ουσιαστικά ζητήματα που το αφορούν: της εξουσίας και της κυριαρχίας του πάνω στον εργαζόμενο λαό και τη νεολαία.

Η αριστερή αγωνιστική αντίληψη με βάση τα προαναφερόμενα θεωρούσε και θεωρεί την πάλη των τάξεων σαν την κινητήρια δύναμη της κοινωνικής εξέλιξης. Μ' αυτή σαν βάση, οι μεταρρυθμίσεις, οι επιμέρους αλλαγές, αντιμετωπίζονται σαν δευτερεύον ζήτημα που μάλιστα προκύπτει σαν παράγωγο, παραπροϊόν της ταξικής πάλης.

Η ρεφορμιστική αντίληψη βρίσκεται στον αντίποδα αυτής της άποψης, θεωρεί τις μεταρρυθμίσεις αυτοσκοπό του κινήματος (άσχετα αν το λέει ανοιχτά ή το υπονοεί μέσω των κατευθύνσεων που θέτει) μιας και μέσω των διαδοχικών μεταρρυθμίσεων μπορούν να αλωθούν όλα τα σημαντικά φρούρια του συστήματος, δημιουργώντας σοσιαλιστικές νησίδες και αλλάζοντας βαθμιαία τα χαρακτηριστικά του κράτους και των μηχανισμών εξουσίας της αστικής τάξης, ώστε μία ωραία πρωία θα μας προκύψει ο "σοσιαλισμός".

Στο απλό ερώτημα: "και η αστική τάξη τι θα κάνει όλο αυτό το διάστημα" δεν υπάρχει απάντηση... ή μάλλον υπάρχει. Γιατί ακριβώς η αντίληψη αυτή βασίζεται στην άποψη πως υπάρχει η δυνατότητα ειρηνικής επίλυσης και συμβιβασμού των αντιθέσεων ανάμεσα στις δύο βασικές δυνάμεις της κοινωνίας και τους συμμάχους τους. Γιατί ακριβώς αυτή η αντίληψη οικοδομείται και εμπεριέχει μιαν άλλου τύπου "ανάγνωση", απ' αυτήν που περιγράψαμε περιεκτικά πριν, του καπιταλιστικού συστήματος.

Χρησιμότητα της πάλης για διεκδικήσεις - "κριτήρια" ανάδειξης στόχων

Το ότι εμείς εκτιμούμε με τον παραπάνω τρόπο τις όποιες αλλαγές μπορούν να υπάρξουν στα πλαίσια αυτού του κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού, δεν σημαίνει ότι μηδενίζουμε την πάλη του κινήματος για διεκδικήσεις και κατακτήσεις στο σήμερα και στο μέλλον. Ίσα-ίσα θεωρούμε χρήσιμη την πάλη του κινήματος για κατάκτηση στόχων. Έχουμε όμως ξεκάθαρο και προσπαθούμε αυτό να γίνει αντιληπτό από το κίνημα:

-Ότι αυτές δεν μπορούν να αναιρέσουν τα χαρακτηριστικά του συστήματος και να το αλλάξουν συθέμελα. Μπορούν να διαφοροποιήσουν θετικά τον ταξικό συσχετισμό, να διαπαιδαγωγήσουν το κίνημα και τους αγωνιστές του στη λογική της διαρκούς πάλης, χωρίς καμία αυταπάτη ότι απ' τη φύση τους παραμένουν αφομοιώσιμες απ' το σύστημα.

-Ότι βρίσκονται κάτω απ' την επίδραση του γενικού πολιτικού συσχετισμού. Μ’ αυτήν την έννοια, κατακτήσεις που κερδήθηκαν σε μία άλλη φάση του κινήματος και της δυνατότητάς του να παλεύει νικηφόρα ενάντια στο σύστημα, μπορούν να ανατραπούν, να καταργηθούν, να καταντήσουν κενό γράμμα. Μία και μόνο ματιά στο τι έχει συμβεί τα τελευταία δέκα (για να μη πάμε και πιο πίσω) χρόνια και ένα κοίταγμα των τωρινών εξελίξεων μπορεί να πείσει για την απλή, αλλά ξεχασμένη πολλές φορές, αλήθεια περί της προσωρινότητας των κατακτήσεων.

Με βάση αυτούς τους αναγκαίους προσδιορισμούς, που δεν είναι συνταγές αλλά πολιτική αντίληψη που οδηγεί σε συγκεκριμένο τρόπο τη δράση μας, προωθούμε εκείνες τις διεκδικήσεις, προπαγανδίζουμε εκείνους τους μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους που ανεβάζουν την οργανωτική, ιδεολογική και πολιτική ποιότητα του νεολαιίστικου κινήματος. Αυτές που μας δίνουν τη δυνατότητα να αποδεικνύουμε και να βάζουμε στο κέντρο της συζήτησης την ανάγκη για την επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας σαν την προϋπόθεση για τη ριζική αλλαγή των προβλημάτων του λαού και της νεολαίας. Διεκδικήσεις που διευρύνουν τα πλαίσια δράσης του κινήματος, γνωρίζοντας όμως ότι ακόμα και αυτές μπορούν, είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν απ' την άρχουσα τάξη για τη σταθεροποίηση της εξουσίας της, να χρησιμοποιηθούν για τον εφησυχασμό των μαζών. Γι αυτό και δεν απαλλοτριώνουμε την ανάγκη να προβάλλονται οι στόχοι της ριζικής κοινωνικής αλλαγής.

Σημαντική είναι η στάση που πρέπει να κρατάμε σε ρυθμίσεις που συμβαδίζουν με τη κοινωνική εξέλιξη (με την ιστορική της έννοια). Αν και τα περιθώρια, στη φάση που διανύουμε, για τέτοιες ρυθμίσεις απ' την πλευρά της αστικής τάξης έχουν ελαχιστοποιηθεί έως μηδενιστεί (υπερώριμος καπιταλισμός, αντιδραστικό ρεύμα παγκόσμια), όταν και αν υπάρχουν τέτοιες ρυθμίσεις τις αντιμετωπίζουμε απ' τη σκοπιά ανάπτυξης της ταξικής πάλης.

Έτσι, δεν προβάλλουμε "αντιδραστικά" συνθήματα, αιτήματα που θέλουν να φρενάρουν την κοινωνική εξέλιξη και να θολώσουν την ταξική πάλη. Γιατί συμπορευόμαστε (θέλουμε να συμπορευόμαστε) μ' εκείνη την τάξη και το κίνημα που ιστορικά εκπροσωπεί το μέλλον της ανθρώπινης κοινωνίας. Δεν αντιμετωπίζουμε όμως αυτές τις ρυθμίσεις αταξικά, προσπαθούμε να αποσπάσουμε ό,τι είναι δυνατό μέσα από μια τέτοια ρύθμιση, δηλαδή κατακτήσεις προς όφελος του κινήματος και για την ανάπτυξή του, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα τον αστικό τους χαρακτήρα, τα όρια τους.

Η προβολή συνθημάτων, των άμεσων διεκδικήσεων, των στόχων πάλης, πρέπει να διαρθρώνεται έτσι που να καλύπτει όλη την περίοδο μέχρι την ανατροπή του καπιταλισμού, να "βλέπει" μακριά. Εδώ υπάρχει η ανάγκη αποφυγής δύο κινδύνων: να στενεύουμε τα αιτήματα μας στο πολιτικά "εφικτό" με βάση τους συσχετισμούς (σημερινούς ή αυριανούς) ή να ρίχνουμε αιτήματα ουτοπιστικά και αποπροσανατολιστικά, τέτοια που ενώ προϋποθέτουν την κοινωνική ανατροπή για την πραγματοποίηση τους εμείς να τα θεωρούμε υλοποιήσιμα στον καπιταλισμό. Αυτές οι δύο πλευρές του ίδιου και του αυτού νομίσματος, είναι αυτές που κατά κόρον χρησιμοποιεί η ρεφορμιστική λογική συνδυάζοντας την υποταγή στην αστική νομιμότητα και το ρεαλισμό με τη δημιουργία σύγχυσης για τους όρους πραγματοποίησης αυτών που θέτει.

Ιδιαίτερα για τους νεολαιίστικους χώρους τα αιτήματα και οι στόχοι μας θα πρέπει να εναντιώνονται στην αστική λογική: "εθνικό ζήτημα η παιδεία", "όλοι μαζί για να τη βγάλουμε απ' την κρίση" και τη ρεφορμιστική λογική (που θα δούμε παρακάτω) των προτάσεων για μια άλλη εκπαίδευση στο σημερινό σύστημα.

Θα πρέπει να συμβαδίζουν με τη γενικότερη εκτίμησή μας για τη σπουδάζουσα νεολαία, στα πλαίσια του ευρύτερου λαϊκού κινήματος. Για μας δε μπορεί, όπως κάνει η ρεφορμιστική λογική, να υπάρξει αυτονομημένος τέτοιος στόχος για το νεολαιίστικο κίνημα. Αν υπάρχει ένας στόχος που μπορεί να δώσει προοπτική σε βάθος στο νεολαιίστικο κίνημα είναι η συγκρότησή του σε αγωνιστική αριστερή κατεύθυνση και η συστοίχισή του στο πλευρό της εργατικής τάξης για την ανατροπή της κοινωνίας της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης. Σ' αυτή τη βάση και μ’ αυτή την προοπτική πιστεύουμε πως το κίνημα θα 'ναι και μαζικό και αποτελεσματικό για τη νεολαία και επικίνδυνο για το σύστημα.

Οι ρεφορμιστικές αυταπάτες και ο αποπροσανατολισμός του κινήματος

Ας δούμε στον αντίποδα αυτών που αναφέραμε πώς διαμορφώνουν οι ρεφορμιστικές δυνάμεις τα αιτήματα και τους στόχους πάλης τους:

-Η κλασική ρεφορμιστική αντίληψη, πατώντας πάνω στην άποψή της για το ρόλο των μεταρρυθμίσεων, προσπαθεί εναγωνίως να καταθέσει μία ολόκληρη πρόταση για μια "άλλη εκπαίδευση", ένα φιλολαϊκό εκπαιδευτικό μοντέλο που θέτει τα πλαίσια μιας βαθμιαίας αλλαγής της κοινωνίας. Αυτή η "άλλη εκπαίδευση" θα 'ναι ορθολογική, θα τους χωρά όλους, δε θα 'χει δυσλειτουργίες, θα 'ναι αναβαθμισμένη, θα 'ναι "στην υπηρεσία του λαού και του τόπου" ή όπως διαβάσαμε πρόσφατα "υποταγμένη (sic) στις λαϊκές ανάγκες", και όλα αυτά και άλλα ωραία θα πραγματοποιηθούν στα πλαίσια αυτού του συστήματος. Πώς; Με μία παράλληλη πορεία αλλαγής των συσχετισμών στο κράτος (που είναι κατ' αυτούς πεδίο ταξικής πάλης), συμμορφώνοντας την αστική τάξη και προτείνοντάς της πού θα δώσει τα χρήματα (15% για την Παιδεία), δημιουργώντας ένα μέτωπο δυνάμεων για την κατάκτηση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, και αφού θα 'χουμε συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα και χωρίς ούτε μία γρατσουνιά, θα μας προκύψει η νέα κοινωνία. Μία αντίληψη, που αναιρεί την ανάγκη και τη δυνατότητα ανατροπής της κυρίαρχης τάξης και εν τέλει αναιρεί την αναγκαιότητα και τη δυνατότητα του σοσιαλισμού. Με βάση αυτή τη λογική καλούν (και παρακαλούν) το ίδιο το σύστημα να λειτουργήσει σωστά (!), να υπερβεί τα όριά του, να αναιρέσει τους άξονες πάνω στους οποίους στηρίζεται, να αναιρέσει τις αντιφάσεις των θέσεων που το χαρακτηρίζουν στην εκπαίδευση και όχι μόνο. Αν δεν ακούει τι γίνεται; Γίνονται οι ίδιοι προπαγανδιστές αυτών των εκπληκτικών δυνατοτήτων που έχει το σύστημα, παλεύουν για την έξοδο από την κρίση της εκπαίδευσης.

-Η νεορεφορμισπκή αντίληψη προχωράει ένα βήμα μπρος (νια να κάνει πολλά βήματα πίσω) προς τον "κομμουνισμό". Καταργεί, αγνοεί την αστική κυριαρχία, το κράτος, δεν "καταλαβαίνει" από παρωχημένες απόψεις περί εξουσίας, θέλει να γειώσει τον κομμουνισμό στο σήμερα και να τον εφαρμόσει εδώ και τώρα. Πεμπτουσία της πολιτικής τους είναι η "απελευθερωτική παιδεία" που καταλήγει π.χ. στο "Πανεπιστήμιο των κοινωνικών αναγκών", που πρέπει να υπάρξει στο έδαφος του "σημερινού" συστήματος. Έτσι, η γείωση του κομμουνισμού καταλήγει στην προσγείωση στην αγκαλιά του ρεφορμισμού και αυτό άσχετα από καλές προθέσεις, αριστερές αγωνίες και βάσιμους προβληματισμούς για το πώς θα ξεπεραστεί η σημερινή φάση του κινήματος.

Τι συνδέει αυτές τις δύο συγγενείς αντιλήψεις; Κατά πρώτο λόγο θα λέγαμε η ουτοπιστική και ανεδαφική φύση των σχεδίων επί χάρτου και (επί καπιταλισμού) που οικοδομούν στο μυαλό τους, πλασάρουν στο κίνημα, και ευελπιστούν να υπάρξουν στο σημερινό σύστημα. Κατά κύριο λόγο όμως αυτό που τις συνδέει είναι ο αποπροσανατολισμός, ο αφοπλισμός του κινήματος απέναντι στους εχθρούς του και η σύγχυση για την αντιμετώπισή τους, οι αυταπάτες για τα όρια του καπιταλισμού.

Η βασική αυτή κλωστή διαπερνάει μία σειρά αιτήματα και στόχους πάλης.

-Απέναντι στη ραγδαία πολυδιαβάθμιση -οριζόντια και κάθετη- της εκπαίδευσης, στον προωθούμενο κατακερματισμό, αναζητούν φαεινές για την ενοποίηση της νεολαίας. Αντί να εκτιμήσουν το χαρακτήρα της διαδικασίας αυτής και να εξάγουν συμπεράσματα για το αν η αστική τάξη και τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα θέλουν και μπορούν να ενοποιήσουν τη σπουδάζουσα νεολαία προβάλλουν αιτήματα για "Ενιαία Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση" ο ένας, για "Ενιαία Τριτοβάθμια Εκπαίδευση χωρίς διαχωρισμούς και φραγμούς" συμπληρώνει ο άλλος. Φανερή η διάθεση τους να αποδώσουν στον καπιταλισμό και την εκπαίδευσή του δυνατότητες που δεν έχει. Φανερό και το μπλοκάρισμα που προκαλεί μια τέτοια άποψη στη μόνη δυνατότητα ενοποίησης του νεολαιίστικου κινήματος, στη βάση πολιτικών στόχων και αιτημάτων μέσα στη φωτιά των αγώνων, και αντιμετωπίζοντας την ίδια πολιτική, την ίδια επίθεση, με τις διάφορες μορφές που αυτή παίρνει σε κάθε χώρο. Άλλωστε αυτή είναι και η βάση για το χτύπημα του συντεχνιασμού και του κατακερματισμού του κινήματος που αυτός επιβάλλει.

-Χαρακτηριστική είναι και η επί της ουσίας συμφωνία των δύο αντιλήψεων στην αντιμετώπιση των οργάνων κρατικού ελέγχου και συνδιαχείρισης. Έχουν περάσει 15 χρόνια από τότε που εφαρμόστηκε (ν. 1268, ν. 1404) με θεσμοθετημένο τρόπο στα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ (συνδιοίκηση) και ακόμη περισσότερα από τότε που η αστική τάξη και ο ρεφορμισμός το προωθούσαν στους εκπαιδευτικούς χώρους (μετά το '74). Και αν η χρεοκοπία αυτής της άποψης είναι πασιφανής, εντούτοις η προβολή της συνεχίζεται ακόμα. «Φοιτητικός έλεγχος και διαφάνεια, "φοιτητικός και εργατικός έλεγχος" διαβάζουμε σε πρόσφατες προκηρύξεις. Δανείζονται υποτίθεται το σύνθημα απ' το ανάλογο "εργατικός έλεγχος στα εργοστάσια". Κι αυτό ενώ ξέρουν, ή θα 'πρεπε να ξέρουν, πώς ακόμα και αυτό δεν ετίθετο παρά τις παραμονές της επανάστασης, και μόνο τότε δεν καταντούσε ρεφορμιστικό αίτημα κενού περιεχομένου αλλά διεκδίκηση που συμβαδίζει με την πάλη για την κατάκτηση της εξουσίας που βρισκόταν στην ημερήσια διάταξη. Επιπλέον, όργανο με 50% φοιτητές προτείνει η ΠΚΣ για τη λειτουργία των Εστιών, τη στιγμή που η επίθεση κυβέρνησης-Εθνικού Ιδρύματος Νεότητας βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Συμμετοχή διαφορών δυνάμεων στα συνδιοικητικά όργανα, υποστήριξη "προοδευτικών" πρυτάνεων και κοσμητόρων στις εκλογές των Πανεπιστημιακών για να προχωρήσει η "Πανεπιστημιακή κοινότητα" ή για να βάλουμε στη διοίκηση και κανέναν με ευαισθησίες, για να βρούμε "συμμάχους". Η ερώτηση (απ' το '83 ακόμη όσον αφορά τις Αγωνιστικές Κινήσεις αλλά και πιο πριν) ήταν απλή: μπορεί να διοικηθεί ή έστω να συνδιοικηθεί το πανεπιστήμιο, η εκπαίδευση, απ' τις λαϊκές δυνάμεις και να περάσει στα χέρια των φοιτητών και του λαού στον καπιταλισμό; Βοηθάει η αντίληψη αυτή στην επιβολή του κρατικού συνδικαλισμού στο κίνημα, στην απονεύρωσή του, στο σύρσιμό του πίσω απ' τις αστικές εκλογές, στην απώλεια τελικά του χαρακτηρισμού του σαν ΚΙΝΗΜΑ; Η ζωή απέδειξε τις ευνόητες απαντήσεις που δώσαμε, όχι μόνο με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο, αλλά δυστυχώς και με τον πιο πικρό...

-Η σύμπλευση συνεχίζεται στο ζήτημα της ανεργίας - επαγγελματικών δικαιωμάτων και αναδεικνύοντας για την κάθε μία και τη γενική της άποψη για την εκπαίδευση, μέσα από διαφορετικούς αυτή τη φορά δρόμους. Για την κλασική αντίληψη, όπως εκφέρεται κύρια απ' τις ΠΚΣ, η λύση είναι η ειδίκευση (παλιότερα πρόσθεταν και το "σύνδεση της παιδείας με την παραγωγή" λες και α) δεν ήταν συνδεδεμένη έστω και με τις αναντιστοιχίες της σχέσης β) λες και το κίνημα είχε ή έχει λόγο να βοηθήσει το ξεπέρασμα των προβλημάτων σύνδεσης).

-Η "νέα" αντίληψη μας δίνει σαν απάντηση εκτός των άλλων το αίτημα της "γενικής μόρφωσης" ή παλιότερα (;) της "πολυειδίκευσης" και τονίζει το "όχι σύνδεση με την παραγωγή" (λες και μπορεί να υπάρξει καπιταλιστική εκπαίδευση που να μην είναι συνδεδεμένη, έστω με τις καθυστερήσεις της, με την οικονομική βάση) την ίδια στιγμή που, πάντα κατ' αυτήν, η σύνδεση έχει προχωρήσει τόσο (επιχειρηματικό Πανεπιστήμιο) ώστε έχει υπάρξει ή συντελείται το ποιοτικό άλμα της σύμφυσης εκπαίδευσης-παραγωγής (λες και μπορεί η αστική τάξη να γίνει φορέας αναίρεσης της αντίφασης και της αναντιστοιχίας που χαρακτηρίζει την σχέση εποικοδόμημα-οικονομική βάση). Έτσι, ενώ είναι εμφανής η διάθεσή της και η αγωνία της να απαντήσει στην κλασική ρεφορμιστική θέση (υπάρχει και το παρελθόν...), το πράττει με τα ίδια υλικά του ρεφορμισμού αντιμετωπίζοντας και αυτή, όπως και η "κλασική" άποψη, την ανεργία σαν εκπαιδευτικό πρόβλημα και προτείνοντας σ' αυτά τα πλαίσια τις αναγκαίες "λύσεις". Αναπόφευκτα οι ρεφορμιστικές αυταπάτες της μιας ή της άλλης μορφής οδηγούν στη συγκάλυψη των αιτιών της ανεργίας, αλλά και στην εξασθένιση της πάλης ενάντια στους φραγμούς που, και μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας, στήνει η αστική τάξη στο δικαίωμα για δουλειά. Αδυνατούν να αντιληφθούν ότι οι αγώνες της νεολαίας ενάντια στη μονοπωλιακή προσαρμογή της εκπαίδευσης είναι που δημιουργούν ένα πεδίο "ασύμφορο" για την αστική τάξη και τα ξένα μονοπώλια, οξύνουν τις αντιφάσεις, τα αδιέξοδα, την κρίση του εκπαιδευτικού μηχανισμού.

Χωρίς να πιστεύουμε πως έχουμε εξαντλήσει τα ζητήματα και θεωρώντας πως αποτελεί αυτή η προσπάθεια εφαλτήριο για παραπέρα προσέγγιση των ζητημάτων μπορούμε ωστόσο να πούμε πως πιάσαμε έστω συνοπτικά τους βασικούς άξονες "κίνησης" των ρεφορμιστικών-νεορεφορμιστικών αντιλήψεων, όπως αυτές ξεδιπλώνονται στη νεολαία.

Οι άξονες κίνησής μας

Όσο μας αφορά, έχουμε αναλυτικά τοποθετηθεί για τους στόχους πάλης και τα αιτήματα και τις διεκδικήσεις που κατά τη γνώμη μας βρίσκονται σε μία σωστή κατεύθυνση. Να σημειώσουμε εδώ λίγα πράγματα.

Η διατύπωση, η προβολή των διεκδικήσεων και των αιτημάτων, διαρθρώνονται (ή τουλάχιστον προσπαθείται κάτι τέτοιο) ώστε να δένουν με τους μακροπρόθεσμους στόχους πάλης. Και αντίστροφα. Η ανάπτυξη της πάλης ενάντια στην πολιτική των ταξικών φραγμών στη μόρφωση και τη δουλειά, η υπεράσπιση και διεύρυνση των δημοκρατικών ελευθεριών και δικαιωμάτων του νεολαιίστικου κινήματος, προσπαθεί να δώσει το αναγκαίο βάθος πάλης για όλη την ιστορική περίοδο μέχρι την ανατροπή του καπιταλισμού, βοηθώντας στη σαφή διατύπωση αιτημάτων και διεκδικήσεων για το "σήμερα" και το αύριο. Διατύπωση που κατά τη γνώμη μας δεν μπορεί να είναι μόνο αρνητική αλλά και θετική, καλώντας έτσι σε συσπείρωση τη νεολαία για την κατάκτηση συγκεκριμένων αιτημάτων. Αναλυτικά οι στόχοι πάλης και τα αιτήματα που προωθούμε είναι διατυπωμένα στις μπροσούρες των συσκέψεων (αν και θα βοηθούσε στο άνοιγμα του διαλόγου μία τοποθέτηση και στο Εναυσμα).

Η άποψη μας για συγκρότηση και ανάπτυξη αγωνιστικού, αντιιμπεριαλιστικού και αντικυβερνητικού, φοιτητικού και γενικότερα νεολαιίστικου κινήματος στο πλευρό της εργατικής τάξης και του λαού, δίνει νομίζουμε για όλη αυτή την περίοδο την προοπτική, τους εχθρούς αλλά και τους συμμάχους της νεολαίας για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων της, δίνει τη μόνη προοπτική πάνω στην οποία μπορεί να στηρίζεται, να ελπίζει αλλά και να "ζήσει" και να ωριμάσει το νεολαιίστικο κίνημα.

Σ' αυτά τα πλαίσια και διαλεκτικά δεμένη μαζί της, είναι η προώθηση της ιδεολογικής-πολιτικής-οργανωτικής πάλης μας για τη συγκρότηση αριστερού αντιρεφορμιστικού πόλου στο Φ.Κ. και τη νεολαία.

Επίσης, αν και με μια έννοια είναι "εκτός θέματος", ο βασικός μας προσανατολισμός βρίσκεται στην ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΛΑΪΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΕ ΜΙΑ ΛΕΥΤΕΡΗ ΚΑΙ ΛΑΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ ΕΛΛΑΔΑ. Προσανατολισμός που προϋποθέτει την επαναστατική ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος για τη ριζική αλλαγή της εκπαίδευσης και της παιδείας που παρέχεται στον εργαζόμενο λαό. Άλλωστε το όραμά μας για μία κοινωνία "ελεύθερων παραγωγών" προϋποθέτει την αποτίναξη των ιμπεριαλιστικών και καπιταλιστικών δεσμών και την οικοδόμηση μιας νέας μεταβατικής κοινωνίας προς την πλήρη απελευθέρωση του ανθρώπου.

Για να γυρίσουμε στο σήμερα θα πούμε τούτο: γνωρίζουμε πως τα αιτήματα, οι στόχοι πάλης, δεν είναι εφάπαξ διατυπωμένα. Γνωρίζουμε πως η χρησιμότητά τους, ο εμπλουτισμός τους, η διαφοροποίηση ή και η αναίρεσή τους, δε μπορεί παρά να δοκιμάζεται μέσα στους αγώνες, μέσα στο κίνημα. Δε θεωρούμε αυτή τη διαδικασία ως διαδικασία "γραφείου", "γυάλας" και ζήτημα μυαλού και φαεινών και μ' αυτή την έννοια θα πρέπει με όσο το δυνατόν καλύτερο τρόπο να αφουγκραζόμαστε τις νεολαιίστικες μάζες, να προωθούμε ό,τι θετικό αναδεικνύει η εμπειρία και η δράση τους, να καλυτερεύουμε, να διδασκόμαστε από αυτές.

Πρόλογος για τις μάχες που έρχονται...

Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες, που χαρακτηρίζονται από έντονες διεργασίες στις συνειδήσεις των πλατιών κομματιών της νεολαίας, αποκτά σημαντική αξία το ξεπέρασμα της υποτίμησης ή του χλευασμού από διάφορες δυνάμεις της ανάγκης αντιπαράθεσης με το ρεφορμισμό, το ξεδίπλωμα αυτής της αντιπαράθεσης.

Γιατί είμαστε σίγουροι (τα πρόσφατα γεγονότα είναι ενδεικτικά) πως στις κρίσιμες στιγμές το ρεφορμισμό δε θα τον βρούμε δίπλα μας (όπως υποκριτικά δείχνει να στέκεται) αλλά μπροστά μας. Είτε με το να προσπαθεί να αναχαιτίσει και να μπλοκάρει το κίνημα, τα ξεσπάσματα, τις κινητοποιήσεις που θ' αναπτύσσονται, είτε με το ψαλίδισμα της προοπτικής και των στόχων, της αποτελεσματικότητας και της επικινδυνότητάς του.

Η ραγδαία εξελισσόμενη επίθεση της άρχουσας τάξης και των ξένων πατρώνων της και οι διαθέσεις που αλλάζουν ίσως δειλά και άρρυθμα στις νεολαιίστικες μάζες, θα δώσουν και στην πράξη τη δυνατότητα στους νέους αγωνιστές να "μεταφράσουν" στο σήμερα τις παλιές λέξεις "ρεφορμιστικά αναχώματα", "πυροσβεστικός ρόλος", αλλά και να πειστούν (μέσα από ήττες ή νίκες) πως δεν είναι ακατόρθωτο το ξεπέρασμά τους.

Οι δυνάμεις και οι αγωνιστές της αντιρεφορμιστικής Αριστεράς στους νεολαιίστικους χώρους έχουν 1998 λόγους να ευνοήσουν, μέσα απ' την εναντίωση στην κυβερνητική επίθεση, μέσα απ' τους αγώνες που ήδη έχουν ξεκινήσει ενάντια στο νόμο Αρσένη (ν. 2525), στις αστικές επιλογές και στις ιμπεριαλιστικές επιταγές, την αποδέσμευση αγωνιστών απ' το ρεφορμισμό, την αποκάλυψη του ρόλου του στα πλατιά στρώματα της νεολαίας.

Άλλωστε, στο ζωντανό κίνημα είναι που θα δοκιμαστούν οι απόψεις, οι δυνατότητες του καθενός. Εκεί θα οικοδομηθούν και οι "βάσεις" για μια αγωνιστική πορεία του νεολαιίστικου κινήματος.