ΒΡΕΤΑΝΙΑ. Ταξική εκπαίδευση, όχι παίξε γέλασε!

του Μανόλη Αρκολάκη

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 1996

Εάν κάποιος θελήσει να επισκεφτεί ένα αγγλικό πανεπιστήμιο, το πρώτο πράγμα που θα διαπιστώσει είναι ο φρουρός στην είσοδο που θα τον υποδεχτεί. Κατά πάσα πιθανότητα, θα του ζητήσει φοιτητική ταυτότητα κι αν δεν είναι φοιτητής ή δεν έχει συγκεκριμένη, δικαιολογημένη δουλειά, μάλλον δε θα μπορέσει να εισέλθει στο υποτιθέμενο εκπαιδευτικό κέντρο. Εάν πάλι περάσει αυτόν τον σκόπελο, θα περιφέρεται πάντοτε με την αίσθηση ότι κάποιος τον παρακολουθεί. Κάτι, βέβαια, που είναι αλήθεια, με τις τόσες κάμερες κλειστού κυκλώματος σε κάθε γωνιά. Όλα αυτά -υποτίθεται- για την προστασία και την απρόσκοπτη λειτουργία των πανεπιστημιακών χώρων, με βασική δικαιολογία τον... κίνδυνο πυρκαγιάς και κλοπής.

Η αστυνομοκρατία, όμως, πάει πακέτο με την τρομοκρατία. Στην περίπτωση φοιτητικής κινητοποίησης -κάτι αρκετά σπάνιο τα τελευταία χρόνια- που θα μπορούσε να φτάσει μέχρι και σε κατάληψη κάποιου φοιτητικού χώρου (συνέβη το 1994 στο London School of Economics), τότε ωραία και καλά οι αστυνομικές δυνάμεις εισέρχονται και αδειάζουν το χώρο από κάθε ταραχοποιό στοιχείο. Τα τελευταία χρόνια, οι μόνες φοιτητικές οργανώσεις είναι των μουσουλμάνων φοιτητών, κάτι που είναι ευνόητο λόγω της υποχώρησης του αριστερού κινήματος, της ανάπτυξης του Ισλάμ ως δύναμης που έρχεται σε όποια σύγκρουση με τον ιμπεριαλισμό και των ρατσιστικών διακρίσεων (οι μουσουλμάνοι είναι ασιατικής και αφρικανικής καταγωγής). Το School of Oriental and African Studies, όπως θα περίμενε κανείς, είναι το κέντρο της δράσης τους. "Όλως τυχαίως" λοιπόν, είναι η σχολή όπου γίνονται οι τακτικές επιδρομές της αστυνομίας, λόγω "πληροφοριών" ότι εκεί γίνεται μόνιμη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών. Εάν, πάλι, τύχει ν' απουσιάζει η αστυνομία όταν παρεμβαίνουν πολιτικά οι μουσουλμανικές οργανώσεις, τότε ο πρόεδρος του συλλόγου αναλαμβάνει να την ειδοποιήσει, με το επιχείρημα ότι οι οργανώσεις αυτές είναι αντιφεμινιστικές και αντισημιτικές. Η αστυνομία, λοιπόν, στην υπηρεσία του κινήματος για την ισότητα των δύο φύλων.

Αυτός, λοιπόν, είναι ο παράδεισος που βλέπει και ζηλεύει, ονειρεύεται και προσπαθεί ασίγαστα να επιβάλει στα πανεπιστήμια η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση... Και είναι επιτακτικό καθήκον -ζήτημα ζωής και θανάτου- για το φοιτητικό κίνημα να υπερασπιστεί το δικαίωμα του πανεπιστημιακού ασύλου.

Ύστερα από τα παραπάνω, είναι εμφανές ποιο θα μπορούσε να είναι το πλαίσιο των πανεπιστημιακών σπουδών. Η έννοια των ταξικών φραγμών καταντά ευφημισμός. Μια γενική επισκόπηση της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μπορεί να βρει κανείς στο κείμενο "Μάθε το πόστο σου: εκπαίδευση της ταξικής κοινωνίας" (περ. ΑΝΤΙΤΕΤΡΑΔΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ τευχ. 34-35, 1995). Μέσω μιας αναδρομής από τη δεκαετία του '60, αναλύεται η ταξική φύση της αγγλικής εκπαίδευσης, το πώς η άγρια αντιλαϊκή πολιτική, τόσο των Συντηρητικών όσο και των Εργατικών, επιδιώκει κι επιτυγχάνει το διαχωρισμό της "πλέμπας" που οδηγείται αγράμματη στην παραγωγή, την ανεργία και την εξαθλίωση, από τα αυριανά στελέχη του συστήματος. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία, το 11% των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι εγγεγραμμένο σε ιδιωτικά σχολεία. Το 10% των μαθητών που φτάνουν στις τελικές εξετάσεις δεν καταφέρνει να πάρει απολυτήριο. Δεν χρειάζονται μαντικές ικανότητες για να υποπτευθεί κανείς ότι τα παιδιά αυτά προέρχονται από το δημόσιο τομέα. Από το σύνολο των καλύτερων επιδόσεων (που παίζουν βέβαια καθοριστικό ρόλο για την παραπέρα συνέχιση για Α-Level και εισαγωγή στο πανεπιστήμιο), το 74% ανήκει σε μαθητές των ιδιωτικών σχολείων και των επιλεγμένων κρατικών που λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.

Για όσους τώρα καταφέρουν να ξεφύγουν από τις μυλόπετρες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τους περιμένουν οι πανεπιστημιακές ταξικές συμπληγάδες που -κυριολεκτικά- τσακίζουν κόκκαλα. Στη Βρετανία, ποτέ δεν υπήρξε η έννοια της δωρεάν παιδείας. Υποτίθεται ότι το κράτος πλήρωνε τα δίδακτρα και τα έξοδα διαβίωσης για τους άπορους φοιτητές. Βέβαια, στις δεκαετίες του '60 και '70, λόγω των αναγκών του βρετανικού καπιταλισμού και της -όποιας- δυναμικής του εργατικού κινήματος, το σύστημα της ταξικής επιλογής είχε κάπως λασκάρει. Η επακόλουθη κρίση όμως και η μόνιμη παρουσία της στο εξής, επέβαλε την επιστροφή στην έξαλλη ταξική επίθεση. Στα τέλη της δεκαετίας του '80 επιβλήθηκε το σύστημα της πληρωμής απ' το κράτος των διδάκτρων κι ενός μέρους απ' το ποσό για βιβλία και στοιχειώδη διαβίωση. Το υπόλοιπο ποσόν δίνεται -πλέον- υπό μορφή δανείου στο φοιτητή, ο οποίος πρέπει να το ξεπληρώσει όταν βρει δουλειά. Σήμερα, η κυβέρνηση προσπαθεί να επιβάλει όλο το ποσόν να έχει τη μορφή δανείου και, μάλιστα, αυτά τα δάνεια να μη δίνονται από κάποιο κρατικό οργανισμό, (όπως συμβαίνει μέχρι τώρα), αλλά από τις ιδιωτικές τράπεζες. Όποιος, λοιπόν, έχει το "θράσος" να σπουδάσει και δεν έχει την οικονομική άνεση θα πρέπει να γίνει βορά στα νύχια των τοκογλύφων. Από την άλλη, όμως, η κρίση του συστήματος δεν αφήνει πολλά περιθώρια για χοντρές μπίζνες. Η ανεργία των πτυχιούχων (η πιο πιθανή προοπτική για την πλειοψηφία των φοιτητών) κάνει πολύ αβέβαιο το κέρδος που θα ήθελαν οι τραπεζίτες και γι' αυτό απέρριψαν το προτεινόμενο σχήμα. Το σίγουρο είναι ότι η κυβέρνηση θα συνεχίσει την προσπάθεια αποκλεισμού των λαϊκών μαζών από την εκπαίδευση. Ήδη, κάθε χρόνο λιγοστεύει το ποσοστό της επιδότησης και αυξάνει το ποσοστό υπό μορφή δανείου.

Τ' αποτελέσματα έχουν αρχίσει να γίνονται ορατά. Χιλιάδες φοιτητές διακόπτουν τις σπουδές για οικονομικούς λόγους. Απογοητευμένοι νεολαίοι ούτε καν κάνουν αίτηση για πανεπιστημιακές σπουδές και παρατηρείται το φαινόμενο, πανεπιστήμια να μένουν στην αρχή του νέου ακαδημαϊκού έτους με κενές θέσεις. Πράγμα που σημαίνει μειωμένη επιδότηση από την κυβέρνηση και την προοπτική λουκέτου για κάποια πανεπιστήμια ορατή. Τα πανεπιστήμια που είχαν ιδρυθεί στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες σήμερα είναι περιττά. Αρκούν τα παραδοσιακά κέντρα για την εκπαίδευση των αυριανών ανωτέρων στελεχών του Σίτυ και του κρατικού μηχανισμού. Για να εντείνεται ταχύρρυθμα το πρόσφατο φαινόμενο όσον αφορά την διαστρωμάτωση της βρετανικής κοινωνίας: διάλυση και εξαφάνιση μεγάλων τμημάτων των μεσοστρωμάτων, με διόγκωση, από τη μια πλευρά, του ανειδίκευτου δυναμικού που βολοδέρνει από την εξαθλιωτική ανεργία στις προκλητικά κακοπληρωμένες χειρωνακτικές δουλειές που δεν απαιτούν ούτε απολυτήριο δημοτικού. Από την άλλη δε, τη συσσώρευση του πλούτου σε μια όλο και μικρότερη κοινωνική κλίκα που μοιράζεται ένα μέρος του με υψηλά ιστάμενα εξειδικευμένα στελέχη.

Και το φοιτητικό κίνημα; Κουστουμαρισμένοι και γραβατωμένοι πρόεδροι συλλόγων σε δερματοεπιπλωμένα γραφεία εκπαιδεύονται ως αυριανά στελέχη του Εργατικού Κόμματος. Σε μια χώρα όπου εργατική τάξη και φοιτητική νεολαία έχουν περιχαρακωθεί από το σύστημα και το ρεφορμισμό -λες και ζούνε σε διαφορετικούς πλανήτες- καθήκον του αριστερού κινήματος είναι να δημιουργήσει τους όρους κοινής δράσης. Αυτό δείχνουν τόσο οι φοιτητικές κινητοποιήσεις σε πανεπιστήμια με φοιτητές εργατικής καταγωγής, όσο και οι πρόσφατες απεργίες έξω από τη δαγκάνα των ρεφορμιστικών σωματείων. Η συμμαχία εργατικής τάξης και νεολαίας, όσο κι αν φαντάζει δύσκολη σήμερα, παραμένει η μοναδική διέξοδος για την ανατροπή του αρνητικού συσχετισμού και τον επιτυχή αγώνα για ένα μέλλον όπου η εκπαίδευση θα είναι κατακτημένο δικαίωμα για τον καθένα.