"Αξιολόγηση"=χειραγώγηση των εκπαιδευτικών. Επτά ερωτήματα και... μια απάντηση!

του Δημήτρη Μάνου

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Έναυσμα» το 2002

Ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για τη δήθεν αξιολόγηση. Η κυβερνητική επίθεση στα εργασιακά δικαιώματα και το δικαίωμα στην ελευθερία της σκέψης αναμένεται να κλιμακωθεί.

Κρίσιμα ερωτήματα απασχολούν τον εκπαιδευτικό κόσμο. Ερωτήματα που έχουν δημιουργηθεί μέσα στο κλίμα αποπροσανατολισμού που καλλιεργείται από την κυβέρνηση και τους φανερούς ή "κρυφούς" συμμάχους της.

Είναι αναγκαία η δήθεν αξιολόγηση;

Το ερώτημα βρίσκεται στο για ποιον είναι αναγκαία, ποιος υποτίθεται "αξιολογεί" και τι αξιολογεί.

Γιατί σίγουρα είναι αναγκαία αυτή η διαδικασία για την κυβέρνηση, το σύστημα. Καρφί δεν καίγεται στους υπερασπιστές της δήθεν αξιολόγησης για το επίπεδο της εκπαίδευσης που παρέχεται στο λαό. Τελικά, "αξιολογούν" αυτοί που τόσα χρόνια κυβερνούν τον τόπο και καθορίζουν την εκπαιδευτική πολιτική. Αυτοί τους οποίους ο εκπαιδευτικός κόσμος γνωρίζει καλά.

Είναι "χαλαρή" η εκπαίδευση;

Είναι ένα ερώτημα που συνδέεται με το προηγούμενο. Τι εννοούν, όταν λένε "χαλαρότητα"; Και για ποιον πρέπει να σφίξουν τα λουριά;

Μήπως γι' αυτούς που ροκανίζουν τώρα τα διάφορα κονδύλια επιτροπών και επιτροπάτων, εξομοίωσης κλπ; Γι' αυτούς που ετοιμάζονται να ροκανίσουν ξανά τη μερίδα του λέοντος των νέων αυξήσεων; ("ενθάρρυνση στελεχών" το ονόμασε ο υφυπουργός Γκεσούλης).

Μήπως γι' αυτούς που καταργώντας την επετηρίδα έχουν βυθίσει στο άγχος της αβεβαιότητας και της παράκρουσης χιλιάδες συναδέλφους αδιόριστους;

Τα πράγματα "πρέπει να σφίξουν" για τον εκπαιδευτικό τόσο στο ρόλο τους ως εργαζόμενο όσο και στο ρόλο του ως παιδαγωγό.

Σαν εργαζόμενος δεν πρέπει να δίνει το "κακό παράδειγμα" με τα όποια εργασιακά δικαιώματα έχει κατακτήσει. Ταυτόχρονα σαν παιδαγωγός του συστήματος πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να γίνει η εκπαίδευση πιο ταξική, πιο απορριπτική για τα παιδιά του λαού, πιο ενισχυτική για το κεφάλαιο. Πιο "αποτελεσματική"...

Γι' αυτό και μ' ένα τριπλό νόμο ("αξιολόγηση - αποκέντρωση - επιμόρφωση") η κυβέρνηση επιδιώκει να δημιουργήσει ένα ασφυκτικό πλαίσιο χειραγώγησης που μπροστά του ωχριούν οι χειρότερες μέρες επιθεωρητισμού.

Γι’ αυτό χρησιμοποιείται (εκτός από τα κλασικά μέσα των εκθέσεων των προϊσταμένων-σχολικών συμβούλων) και η, τάχα, αξιολόγηση της σχολικής μονάδας. Για να προωθηθεί ο διαχωρισμός των σχολικών μονάδων, να δαιμονοποιηθεί ο εκπαιδευτικός, να καλλιεργηθεί κλίμα ανταγωνισμού, ανθρωποφαγίας και αντισυναδελφισμού!

Μπορεί να υπάρξει μια άλλη (ιδανική ίσως) διαδικασία αξιολόγησης;

Μπορεί, στο χώρο βέβαια της φαντασίας και της ...ουτοπίας.

Όταν θέτουμε αυτό το ερώτημα στον εαυτό μας είναι σαν να κάνουμε μια τεράστια αφαίρεση από την πραγματικότητα.

Μέσα σ' αυτήν την κοινωνία της εκμετάλλευσης, της βίας, της καταπίεσης και της εθνικής υποτέλειας δεν μπορεί, δε γίνεται να υπάρξει μια άλλου τύπου αξιολόγηση.

Δε γίνεται να υπάρξουν "καθαρά" εκπαιδευτικά κριτήρια αξιολόγησης.

Τελικά τα "άξια λόγου" κριτήρια αυτής της κοινωνίας και του εκπαιδευτικού της εποικοδομήματος εντάσσονται στο σύστημα αξιών που κυριαρχεί και διαχέεται παντού: Η υποταγή στον ανώτερο και το δυνατότερο, η αλληλοεξόντωση, η "αρπαχτή", η διαφθορά αυτές είναι οι "άξιες λόγου" σταθερές στις οποίες πρέπει να ...προσαρμοστεί ο εκπαιδευτικός.

Ειδικά σήμερα που διεξάγεται μια άνευ ιστορικού προηγούμενου (για τη μεταπολεμική εποχή) επίθεση στα δικαιώματα των λαών, σήμερα γίνεται προσπάθεια να μας γυρίσουν σ' έναν κοινωνικό, πολιτικό μεσαίωνα και η δήθεν αξιολόγηση δε μπορεί να μην αποτυπώνει αντιδραστικά και αντιδημοκρατικά χαρακτηριστικά.

Μπορούμε να έχουμε μια άλλη πρόταση "αξιολόγησης";

Και αυτό το ερώτημα είναι συνάρτηση του προηγούμενου.

Αυτή είναι η μπανανόφλουδα Που απλόχερα μας...προσφέρεται.

Να ξεκινήσουμε, δηλαδή, τη συζήτηση για κάτι που μόνο στο χώρο της φαντασίας και των ωραίων παιδαγωγικών κειμένων μπορεί να σταθεί. Έτσι, επιδιώκεται ο αφοπλισμός μας, η εμπλοκή μας σε μια προτασιολογία που το μόνο νόημα της είναι η υπονόμευση της συνολικής, καθολικής και κατηγορηματικής αντίθεσής μας στην επιχείρηση χειραγώγησης.

Να μετατραπούμε στον -κατά τα άλλα συμπαθή- εκείνο εξερευνητή του γνωστού ανεκδότου που προκειμένου να μη γίνει πιρόγα στον ποταμό των κροκοδείλων αυτοτρυπιέται για να βουλιάξει!

Έχει θέση ο κλάδος των εκπαιδευτικών;

Άλλο ένα αποπροσανατολιστικό ερώτημα που επίσης εντέχνως μας πλασάρεται.

Καταρχήν ποιος κλάδος;

Γιατί αν εννοούμε τις ηγεσίες του κλάδου και τις κυρίαρχες παρατάξεις, αυτοί έχουν ...θέση!

Από το 1993 ακόμη η τότε αντιπολιτευόμενη υποτίθεται ΔΟΕ (δάσκαλοι - νηπιαγωγοί) το μόνο που είχε να προσάψει ουσιαστικά στο νομοσχέδιο Σουφλιά ήταν ότι η τότε κυβέρνηση της ΝΔ προωθούσε τη μονοπρόσωπη αξιολόγηση, ενώ ο κλάδος έπρεπε να αγωνιστεί για την αξιολόγηση από... συλλογικά όργανα.

Και η ηγεσία της ΟΛΜΕ (καθηγητές) φλέρταρε με τη λογική μιας άλλου τύπου αξιολόγησης, όπου βέβαια οι εκπαιδευτικοί με τις προτάσεις τους θα καθίσουν στο τραπέζι του διαλόγου (sic).

Αλλά και την ώρα που ψηφιζόταν το νομοσχέδιο οι ηγεσίες της ΔΟΕ-ΟΛΜΕ ζητούσαν (κι αυτό όχι ομόφωνα, αφού υπάρχει και η ΠΑΣΚ) από την κυβέρνηση ν' αποσύρει το τριπλό νομοσχέδιο και να ξεκινήσει διάλογο από μηδενική βάση!

Μηδενική βάση σημαίνει πως μηδενίζονται και βασικές, απαράγραπτες κατακτήσεις του κλάδου που δεν πρέπει να επιτρέψουμε να τεθούν στο τραπέζι του ...Προκρούστη!

Είναι αποφασισμένη η κυβέρνηση;

Ολα δείχνουν πως στα κυβερνητικά -και όχι μόνο- επιτελεία έχουν ωριμάσει πια τα σχέδια και οι προϋποθέσεις για μια ολοκληρωμένη, μεθοδευμένη και σε βάθος χρόνου επίθεση στα εργασιακά και δημοκρατικά δικαιώματα των εκπαιδευτικών.

Κι επειδή η ανυποληψία θεσμών και μηχανισμών, η χρονιότητα που ήδη έχει πάρει το θέμα μπορεί σε συνδυασμό με την αντίθεση των εκπαιδευτικών να δημιουργήσει απρόβλεπτες καταστάσεις, η κυβερνητική μεθόδευση γίνεται αρκετά ύπουλη. Χρησιμοποιεί και το ρόπαλο και το...καρότο.

Συνδέει το νόμο με το περίφημη αύξηση των 15.000 δρχ. (44 ευρώ) (που ούτε τόσα καθαρά δεν είναι), σκέφτεται να ενεργοποιήσει μια σειρά διαχωρισμούς μπας και "τσιμπήσουν" οι εκπαιδευτικοί.

Παράλληλα, προετοιμάζει τον κατάλληλο πειθαρχικό μηχανισμό ("επιλογή στελεχών" το λένε) που αποσπασμένος από το σώμα των εκπαιδευτικών θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά.

Έτσι, εξηγούνται οι υποσχέσεις για παχυλές αμοιβές που 'χουν ξεσηκώσει την αγανάκτηση των εκπαιδευτικών.

Η χρησιμοποίηση των αδιόριστων μέσα από νέα συστήματα διορισμού που θα καθιερώνει πολλαπλές σχέσεις εργασίας στον ίδιο χώρο, η χρησιμοποίηση επίσης της "επιμόρφωσης" είναι "όπλα" που, βρίσκονται μέσα στο γενικότερο κυβερνητικό σχεδιασμό.

Δεν πρέπει να υπάρχει καμιά αυταπάτη για τις προθέσεις και τις μεθοδεύσεις της κυβέρνησης ακόμα κι αν το νέο σύστημα της δήθεν αξιολόγησης "αργήσει" για λίγο να δείξει το πραγματικό του πρόσωπο.

Η επίθεση έχει ξεκινήσει και έχει δρομολογηθεί!

"Εγώ μπορεί να τη γλιτώσω;"

Έχει "δουλευτεί" και προωθηθεί κατάλληλα όλα αυτά τα χρόνια η αντίληψη της ατομικής λύσης. Μια αντίληψη που πατά σήμερα πάνω στην πολιτική αδυναμία όχι μόνο του κλάδου των εκπαιδευτικών, αλλά γενικότερα του λαϊκού κινήματος να αποκρούσει τη λαίλαπα που σαρώνει εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα.

Είναι μεγάλη αυταπάτη να πιστεύει κανείς ότι η δήθεν αξιολόγηση θα "ακουμπήσει" κάποιους μόνο εκπαιδευτικούς. Στην πραγματικότητα η επίθεση αφορά το σύνολο των εκπαιδευτικών. Νομιμοποιεί τη μισθολογική καθήλωση, διαλύει το πνεύμα της συλλογικότητας, απομονώνει τον εκπαιδευτικό σαν εργαζόμενο απέναντι στις αυθαιρεσίες των διευθύνσεων και των προϊσταμένων. Έννοιες κατοχυρωμένες και κατακτημένες όπως της οργανικότητας, της σταθερής εργασιακής σχέσης πρόκειται να διακυβευτούν. Κι αυτό δεν αφορά μια μειοψηφία έστω "μη προσαρμόσιμων", αγωνιστών δασκάλων και καθηγητών κ.λπ. Αφορά την πλειοψηφία των εκπαιδευτικών αφού αν ξεκινήσει το ντόμινο του κυνηγητού, των πιέσεων, των αυθαιρεσιών όλοι θα βρεθούμε αργά ή γρήγορα σε δυσμενέστερη από τη σημερινή θέση.

Απέναντι στις αντιδραστικές μεθοδεύσεις και τα σχέδια της κυβέρνησης υπάρχει απάντηση, υπάρχει πρόταση. Μόνο που η πρόταση δεν απευθύνεται στην κυβέρνηση, αλλά στο συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών κι όσα είναι αναγκαίο σήμερα να υπερασπιστεί.

Γιατί ο κλάδος των εκπαιδευτικών δεν ξεκινά από μηδενική βάση, έχει να υπερασπιστεί κατοχυρωμένα δικαιώματα: Την οργανικότητα και τη σταθερή σχέση εργασίας. Την ακώλυτη μισθολογική εξέλιξη. Την ελευθερία της σκέψης και της συλλογικής δράσης μέσα στο σχολείο.

Αυτά τα δικαιώματα ούτε τα απεμπολεί, ούτε τα "συζητά".

Δεν έχει κανένα νόημα σήμερα να προτείνουμε ετούτη ή την άλλη μορφή αξιολόγησης ή "αποτίμησης" (για να το κάνουμε πιο ελαφρύ) του εκπαιδευτικού έργου.

Ακόμα κι αν στα πειθαρχικά ή υπηρεσιακά όργανα που πρόκειται να στηθούν "συμμετέχουν" και κάποιοι εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών. Έτσι νομιμοποιείται ή χειραγώγηση.

Τι νόημα π.χ. έχει η πρόταση ν' αναλάβουν οι σύλλογοι διδασκόντων την αποτίμηση του εκπαιδευτικού έργου; Μπορεί να υπάρξει τέτοια ανεξάρτητη, παιδαγωγικά αυτόνομη αποτίμηση μέσα στο σημερινό σχολείο, στη σημερινή κοινωνία; Κι όσοι επιμένουν σ' αυτό το αίτημα δεν έχουν τη δική τους συνευθύνη στο κλίμα αποπροσανατολισμού που καλλιεργείται; Πού πρέπει να σταθεί το κίνημα και τι να διεκδικήσει;

Η μονή μορφή αξιολόγησης και αποτίμησης της σχολικής μονάδας είναι αυτή που προτείνει ο νόμος. Και η αντίσταση σ' αυτή την επί θέση είναι η μόνη βιώσιμη απάντηση που μπορεί να δώσει το συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών.

Να το πούμε πιο απλά, στις μεθόδους χειραγώγησης που προτείνει το σύστημα και η κυβέρνηση του οι εκπαιδευτικοί δε γίνεται να αντιπροτείνουν άλλες ...μορφές χειραγώγησης.

Γιατί αυτό που παίζεται σήμερα δεν είναι η "αλλαγή του σχολείου", οι γνωστικές και μαθησιακές διαδικασίες, το "εκπαιδευτικό έργο". Αυτό θέλουν να το πιστέψουμε. Στην πραγματικότητα πρέπει η εκπαίδευση να προσαρμοστεί στους ρυθμούς και τους στόχους της τεράστιας αντιλαϊκής και αντεργατικής επίθεσης που έχει εξαπολυθεί τα τελευταία χρονιά. Είναι απαραίτητος λοιπόν ο όσο πιο απόλυτος έλεγχος του εκπαιδευτικού συστήματος και η διάλυση του συνδικαλιστικού κινήματος των εκπαιδευτικών.

Κι εκεί ακριβώς πρέπει να αναζητηθούν τα δυνατά σημεία των εκπαιδευτικών, τα σημεία στήριξης, που είναι απαραίτητα για να μπορέσουν να κάνουν το κίνημά τους αποτελεσματικό.

Το κίνημα αντίστασης των εκπαιδευτικών πρέπει να αποκαλύψει ταυτόχρονα το ρόλο της ξεπουλημένης ηγεσίας σε ΔΟΕ και ΟΛΜΕ. Τίποτε δεν έκαναν τόσα χρόνια οι συνδικαλιστικές ηγεσίες για να συνδέσουν την επίθεση στα δικαιώματα των εκπαιδευτικών με τη γενικότερη π.χ. επίθεση στους δημόσιους υπαλλήλους με τη σύνδεση μισθού-αποδοτικότητας κ.λπ.

Τίποτε δεν έκαναν για να αποκαλύψουν στους γονείς και να τους πείσουν ότι η επίθεση στα εκπαιδευτικά, εργασιακά δικαιώματα των εκπαιδευτικών είναι κομμάτι της ίδιας επίθεσης που συνδέει π.χ. τους μισθούς με την παραγωγικότητα, που ελαστικοποιεί τα ωράρια, που με το δήθεν 38ωρο αυξάνει τις ώρες εργασίας.

Τίποτε δεν έκαναν για να συνδέσουν τον αγώνα της μαθητικής και σπουδάζουσας νεολαίας ενάντια στο ν.2525 με το συνδικαλιστικό κίνημα του κλάδου.

Τίποτε δεν έκαναν για να συνδέσουν την πάλη των αδιόριστων ενάντια στην κατάργηση της επετηρίδας με τον αγώνα για την υπεράσπιση των σταθερών εργασιακών σχέσεων στο σχολείο.

Αντίθετα για ό,τι δεν έκαναν όχι μόνο δεν απολογούνται αλλά έρχονται να κρυφτούν πίσω από τον υψηλό "προβληματισμό" για το τι θα πουν γονείς και μαθητές όταν δουν τους εκπαιδευτικούς να αρνούνται τη δήθεν αξιολόγηση!

Όμως αυτό το φύλλο συκής δεν θα αρκεί για να κρύβει την γύμνια τους. Αργά ή γρήγορα η κυβέρνηση θα δείξει τα δόντια της, το πραγματικό της πρόσωπο.

Μη μπορώντας στοιχειωδώς (εξαιτίας και των δικών της εσωτερικών προβλημάτων) να ντύσει "παιδαγωγικά" τα πειθαναγκαστικά της μέτρα θα συναντήσει την καθολική αντίθεση του κλάδου που όπως και να το κάνουμε είναι "κομμάτι δύσκολο" να ξεπουληθεί για ένα δεκαπενταχίλιαρο (κι αυτό κουτσουρεμένο).

Ο αγώνας για να καταργηθεί ο νόμος της δήθεν αξιολόγησης, όπως και κάθε μέτρο προς αυτή την κατεύθυνση από το ήδη υπάρχον θεσμικό οπλοστάσιο (ΔΥΚ, ν 1286, Προεδρικά Διατάγματα κ.λπ.) είναι όρος ύπαρξης για το συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών.