Βιβλιοπαρουσίαση: "Παγκοσμιοποίηση" Η πτώση του μύθου

Βασίλης Σαμαράς, Δημήτρης Μάνος, Δημήτρης Παυλίδης

Εκδόσεις Προλεταριακή Σημαία

του Δημήτρη Μπουγιούκα

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 2003

"Οι ιδέες της άρχουσας τάξης είναι σε κάθε εποχή οι κυρίαρχες ιδέες, δηλαδή η τάξη που είναι κυρίαρχη υλική δύναμη της κοινωνίας, είναι συγχρόνως και η κυρίαρχη υλική πνευματική της δύναμη". Με τη φράση αυτή οι Κ. Μαρξ και Φ. Ένγκελς στο έργο τους "Γερμανική φιλοσοφία", δίνουν την ταξική ερμηνεία για την κυρίαρχη ιδεολογία σε μια κοινωνία. Καθόλου, λοιπόν, τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι τα τελευταία δέκα χρόνια έχει γραφτεί πληθώρα βιβλίων για τη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση. Η πλειοψηφία αυτών την εξυμνούν, αλλά την αποδέχονται και την κατακρίνουν, ελάχιστα την αναιρούν θεωρητικά και έως εκεί. Όπως και να έχει το πράγμα, ο όρος "παγκοσμιοποίηση" δεν παύει να είναι γέννημα θρέμμα του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος με συγκεκριμένο στόχο και επιδίωξη, όπως αναφέρει και ο Δ. Παυλίδης.

"Είχα και έχω τη βαθιά πεποίθηση, ότι η αναγγελία έλευσης της "παγκοσμιοποίησης" εξυπηρέτησε και συνεχίζει να εξυπηρετεί τους πολύ συγκεκριμένους στόχους κυριαρχίας του κεφαλαίου πάνω στους εργαζόμενους, των ισχυρών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων πάνω στους λαούς της νικήτριας ιμπεριαλιστικής-καπιταλιστικής Δύσης πάνω στην Ανατολή. Κυριαρχία των ΗΠΑ πάνω στο ψυχροπολεμικό δυτικό μπλοκ ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, της αστικής σκέψης πάνω στις ιδέες της ανατροπής και της κομμουνιστικής προοπτικής. Κυριαρχία των ισχυρών πάνω στους λιγότερο ισχυρούς, στους αδυνάτους. Κυριαρχία της μειοψηφίας πάνω στην πλειοψηφία".

Έμπαινε, λοιπόν, επιτακτικά η ανάγκη μετά τις καταρρεύσεις του '89-'91 και την ανατροπή του συσχετισμού δύναμης εις βάρος των λαών, η κυριαρχία αυτή να ντυθεί μ' έναν ιδεολογικό μανδύα ώστε να κρυφτεί το σάπιο, αντιδραστικό, εκμεταλλευτικό και αιμοσταγές πρόσωπο του ιμπεριαλισμού. Το ρόλο αυτού του μανδύα έπαιξε η "παγκοσμιοποίηση". Είναι τελικά έτσι ο κόσμος στον οποίο ζούμε, ή μήπως είναι διαφορετικός; Και αν είναι διαφορετικός, γιατί παρουσιάζεται έτσι; Υπάρχει η αναγκαιότητα να ερμηνεύσουμε τον κόσμο και γιατί;

Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα είναι που κάνει την έκδοση αυτή ιδιαίτερα ξεχωριστή, ίσως και μοναδική. "Το πώς προσδιορίζεται η πραγματικότητα δεν είναι ζήτημα ακαδημαϊκό. Ότι ο τέτοιος ή αλλιώτικος προσδιορισμός της καθορίζει και την πολιτική γραμμή αντιπαράθεσης των προβλημάτων που αυτή η πραγματικότητα γεννά. Προσδιορίζει τον άξονα πάνω στον οποίο αρμολογείται η ανάπτυξη του κινήματος". Τα λόγια του Β. Σαμαρά φανερώνουν το πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσουν τις απόψεις τους και οι τρεις συγγραφείς. Δεν μένουν λοιπόν σε μια διαπίστωση ή μια καταγγελία. Αντίθετα, από ταξική σκοπιά, συνδέουν τη θεωρία με την πράξη δηλαδή με τις βασικές πολιτικές κατευθύνσεις, τα καθήκοντα και τους στόχους πάλης του κινήματος για την ανασυγκρότηση, την ανάπτυξη και τον προσανατολισμό του, ιδιαίτερα στις μέρες που οι καταπιεζόμενες μάζες μοιάζουν να αφυπνίζονται και σιγά-σιγά να βγαίνουν και πάλι στο προσκήνιο. Οι τρεις ενότητες, στις οποίες είναι χωρισμένη αυτή η έκδοση, συμβάλουν μ' ένα συνολικό και ουσιαστικό τρόπο στο να καταλάβει ο αναγνώστης τι ακριβώς συντελείται. Με κινητήρια-κατευθυντήρια δύναμη την πολιτική, συνδυάζοντας επιστημονικά και οικονομικά στοιχεία ανάλυσης, οι συγγραφείς οδηγούνται σε εμπεριστατωμένα συμπεράσματα που καταρρίπτουν τα σαθρά ιδεολογήματα των υποστηρικτών της "παγκοσμιοποίησης".

Εκτενής αναφορά γίνεται στο ζήτημα του ξεπεράσματος του έθνους-κράτους και την αντικατάστασή του από ολοκληρώσεις, διευθυντήρια, παγκόσμιους οργανισμούς. Επίσης, στους νόμους της παγκόσμιας αγοράς-οικονομίας, στην κίνηση κεφαλαίων, στο ρόλο και ο χαρακτήρα των πολυεθνικών, στην ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας. Όλα αυτά, κόντρα στην κυρίαρχη λογική της παγκοσμιοποίησης. Εξάλλου, η ίδια η πραγματικότητα είναι αμείλικτη. Αντί για την ευημερία που ευαγγελίζονταν οι υποστηρικτές της, παρατηρούμε τη φτώχια, τη δυστυχία, την πείνα και την εξαθλίωση να εξαπλώνονται σ' όλο τον πλανήτη, ενώ ολόκληρος ο πλούτος συσσωρεύεται και συγκεντροποιείται σε μια χούφτα αναπτυγμένων χωρών. Αντί για την ανάπτυξη, παρατηρούμε την καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων, την αποβιομηχάνιση και την ερήμωση ολόκληρων χωρών και περιοχών της γης. Αντί για τη σύγκλιση των οικονομιών, παρατηρούμε την ανισομετρία. Πώς μπορεί, άραγε, να συγκλίνουν οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Ουγκάντα; Αντί για τη συνεργασία και την ειρήνη, παρατηρούμε την όξυνση των αντιθέσεων και ανταγωνισμών μεταξύ των ιμπεριαλιστικών χωρών και τον πόλεμο για το ξαναμοίρασμα του κόσμου και των σφαιρών επιρροής. Μήπως ο πόλεμος στο Ιράκ έδειξε κάτι άλλο; Το ζήτημα είναι, λοιπόν, ότι αυτή η πραγματικότητα δεν είναι περιστασιακή. Είναι έκφραση, αποτέλεσμα και επιδίωξη του καπιταλισμού και της ακόρεστης δίψας του κεφαλαίου και των μονοπωλίων για ολοένα και μεγαλύτερα κέρδη.

Οι συγγραφείς εστιάζουν σ' ένα νέο ποιοτικό χαρακτηριστικό από την εποχή του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Την ανάδειξη των ΗΠΑ σε ηγέτιδα δύναμη του κόσμου, τις επιδιώξεις τους και το στόχο για παγκόσμια κυριαρχία, που περνά μέσα από τη σύγκρουση με τις υπόλοιπες ιμπεριαλιστικές χώρες σε επίπεδο οικονομικό, διπλωματικό και στρατιωτικό.

Στις μέρες μας, έχει υποτιμηθεί το ζήτημα της σύνδεσης της θεωρίας με την πράξη. Είναι κι αυτό, όπως και η σύγχυση που επικρατεί περί "παγκοσμιοποίησης", αντανάκλαση της υποχώρησης του κινήματος. Όσο το κίνημα κινείται και αναπτύσσεται, τόσο θα απαντά και θα καθορίζει πολιτικές γραμμές. Ωστόσο, στη νεολαία, με τη ζωντάνια και τον ενθουσιασμό που τη διακρίνει, σκόπιμα καλλιεργείται, και ιδιαίτερα από δυνάμεις που παρεμβαίνουν στο φοιτητικό κίνημα, η παραπάνω λογική. Ένα είναι σίγουρο. Αν η θεωρία δεν συνδεθεί με την πράξη, τότε μένει χωρίς αντικείμενο. Αν η πράξη δεν συνδεθεί με την επαναστατική θεωρία, τότε δεν έχει στόχο και προσανατολισμό.

Κίνημα, λοιπόν, ενάντια στην "παγκοσμιοποίηση", ή κίνημα ενάντια στον ιμπεριαλισμό; Κίνημα για τη μεταρρύθμιση του καπιταλισμού, ή κίνημα για την ανατροπή του; Μόνο η πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό και τα ντόπια στηρίγματά του όπου γης, το διεθνιστικό καθήκον όλων των λαών του κόσμου, βάζει την προοπτική της ανατροπής. Αυτός είναι και ο φόβος του συστήματος και των δυνάμεων του. Έτσι εξηγείται η πρεμούρα του συστήματος να ξεχαστεί η συνολική πείρα του κινήματος που οδηγεί στην επαναστατική προοπτική. "Ο ιμπεριαλισμός είναι η παραμονή της σοσιαλιστικής επανάστασης" (Λένιν).