Προλεταριακή επανάσταση στη Φινλανδία. Ο πρώτος ταξικός εμφύλιος μετά την Οκτωβριανή

 Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία, φυλ. 892, στις 17/4/2021

Η χώρα που πρώτη ακολούθησε την Οκτωβριανή σε μια προσπάθεια κατάκτησης της εξουσίας από το οργανωμένο προλεταριάτο ήταν η Φινλανδία. Από το Γενάρη μέχρι και τις αρχές του Μάη του 1918, στη χώρα του παγωμένου βορρά, οι εργάτες κατάφεραν να στήσουν τα δικά τους Σοβιέτ.

 

 

 Προσπάθειες για ανεξαρτησία

Η Φινλανδία από τις αρχές του 19^ου αιώνα βρισκόταν υπό την κυριαρχία της τσαρικής Ρωσίας. Μάλιστα στις αρχές του 20^ου αιώνα επιβλήθηκε ο εκρωσισμός της και στελέχη των διοικητικών υπηρεσιών και του στρατού αντικαταστάθηκαν από Ρώσους. Ακόμα και η χρήση της φινλανδικής γλώσσας είχε αρχίσει να απαγορεύεται.

Όμως η δράση των Μπολσεβίκων στη Ρωσία όπως και τα επαναστατικά γεγονότα του 1905 και του 1917 επηρέασαν το λαό της Φινλανδίας. Από το 1899 συγκροτήθηκε το Φινλανδικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα στο οποίο οργανώθηκαν χιλιάδες εργάτες. Πολύ σύντομα μαζικοποιήθηκε και απέκτησε σημαντική επιρροή μέσα στο λαό. Η πολιτική του βέβαια δεν ήταν επαναστατική. Η κατεύθυνσή του ήταν το πάρσιμο της εξουσίας μέσω του κοινοβουλευτικού δρόμου. Υπήρχε όμως ισχυρή αριστερή τάση που εξέφραζε περισσότερο την εργατική τάξη αλλά κι αυτή δεν ήταν πρόθυμη να τεθεί επικεφαλής για την επαναστατική ανατροπή.

Μετά την επανάσταση του 1905, η Φινλανδία απέκτησε καθεστώς «αυτονομίας», χωρίς βέβαια να χαθεί ο έλεγχος της χώρας από τους Ρώσους, αφού η διοίκησή της, που την είχαν στελεχώσει τα προηγούμενα χρόνια, ήταν ακόμα στα χέρια τους.

Τον Ιούλιο του 1916 το Φινλανδικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα απέσπασε κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Όμως η πραγματική εξουσία εξακολουθούσε να βρίσκεται στα χέρια της Ρωσίας.

Η επανάσταση του Φλεβάρη του 1917 αναπτέρωσε τις ελπίδες του φινλανδικού λαού. Ρώσοι στρατιώτες στο Ελσίνκι εξεγέρθηκαν ενάντια στους ανώτερους αξιωματικούς τους. Ακόμα και οι ρώσοι υπάλληλοι του κρατικού μηχανισμού τάχθηκαν υπέρ των Σοβιέτ. Η αστυνομία διαλύθηκε και οι εργάτες της Φινλανδίας συγκρότησαν σώματα πολιτοφυλακής. Όμως οι μετριοπαθείς σοσιαλιστές που συμμετείχαν στην κυβέρνηση δεν ακολούθησαν τις διαθέσεις των εργατών για σύγκρουση με την αστική τάξη. Λίγους μήνες αργότερα ο Στάλιν μιλώντας για την ανεξαρτησία της Φινλανδίας έκανε σκληρή κριτική στο Φινλανδικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα λέγοντας: «…δεν μπορούμε να μην παρατηρήσουμε ότι οι φινλανδοί σοσιαλδημοκράτες μόνο από αναποφασιστικότητα και ακατανόητη δειλία δεν ανέπτυξαν θαρραλέα δράση για να πάρουν την εξουσία…» (Άπαντα Στάλιν, τ. 4, εκδ. Γνώσεις)

Το καλοκαίρι του 1917 η αστική τάξη της χώρας με τη βοήθεια του ρώσου πρωθυπουργού Κερένσκι κατάφεραν να διαλύσουν το φινλανδικό κοινοβούλιο. Στις εκλογές, το Φιλανδικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα έχασε την πλειοψηφία.

 

Μετά την Οκτωβριανή

Καταλυτικό όμως ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων έπαιξε η Οκτωβριανή Επανάσταση. Έτσι το Νοέμβρη του 1917 ξέσπασε στη Φινλανδία γενική απεργία με καθολική συμμετοχή. Εργάτες κατέλαβαν σιδηροδρομικούς σταθμούς και άλλες κομβικές υπηρεσίες της χώρας και απαίτησαν από την κυβέρνηση να περάσει η εξουσία στο προλεταριάτο. Η απεργία έληξε στις 19 Νοέμβρη χωρίς να ικανοποιηθούν τα αιτήματά της.

Στις 6 Δεκέμβρη η Φινλανδία γίνεται ανεξάρτητη χώρα και λίγες μέρες αργότερα η κυβέρνηση των Μπολσεβίκων αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της σύμφωνα με τις βασικές αρχές της αυτοδιάθεσης των λαών.

Ο επαναστατικός αναβρασμός όμως εξακολουθούσε να διατρέχει όλη τη χώρα. Τότε η φινλανδική κυβέρνηση ζήτησε από τη Γερμανία να στείλει στρατό για να καταστείλει τους εξεγερμένους, κάτι που είχε συμβεί και παλιότερα.

Όλα έδειχναν ότι η επανάσταση δε θα αργούσε να ξεσπάσει. Οι αστοί αποθήκευαν τεράστιες ποσότητες τροφίμων ενώ η πείνα βασάνιζε τα λαϊκά στρώματα. Η κυβέρνηση της Φινλανδίας άρχισε να συγκεντρώνει στρατό και παραστρατιωτικούς στο βόρειο τμήμα της χώρας και ξεκίνησε επιθέσεις εναντίον των εργατών, χρησιμοποιώντας ένα από τα πιο μισητά τμήματα των φιλοκυβερνητικών δυνάμεων, τους σιουτσκόρους, που λειτουργούσαν ως τάγματα εφόδου.

 

Επανάσταση

Το βράδυ της 27^ης Ιανουαρίου ξεκίνησε η φινλανδική επανάσταση. Η Κόκκινη Φρουρά κατέλαβε τα κυβερνητικά κτίρια και τις τράπεζες στο Ελσίνκι και συγκροτήθηκε επαναστατική κυβέρνηση (Σοβιέτ Λαϊκών Αντιπροσώπων) με επικεφαλής τούς Κούουσινεν, Σιρόλα, Ταϊμί κ.α. Μια από τις πρώτες ενέργειες της επαναστατικής κυβέρνησης ήταν να απευθύνει έκκληση στο διεθνές προλεταριάτο για την πραγματοποίηση σοσιαλιστικής επανάστασης.

Μέσα σε λίγες μέρες ο στρατός των εξεγερμένων κυριάρχησε στη νότια Φινλανδία, περιοχή με μεγάλη βιομηχανική ανάπτυξη και πολυπληθές προλεταριάτο. Το βόρειο τμήμα της (κυρίως αγρότες με ισχυρό στρώμα κουλάκων) έγινε το κέντρο εξουσίας της αστικής τάξης, όπου και άρχισε να οργανώνεται η αντεπανάσταση. Να σημειώσουμε εδώ ότι οι ακτήμονες (τροπάροι) που κυρίως νοίκιαζαν γη από τους μεγαλογαιοκτήμονες, με τα πρώτα μέτρα που πήρε το Σοβιέτ, κατοχύρωσαν ως ιδιοκτησία τους τη γη που νοίκιαζαν. Έτσι συντάχτηκαν με το μέρος των επαναστατών.

Άλλα μέτρα που πήρε το Σοβιέτ ήταν: αύξηση των φόρων στους πλούσιους, απαλλαγή των φτωχών από τη φορολογία, κατάργηση του φόρου υπέρ της εκκλησίας κ.α. Βλέπουμε δηλαδή ότι αρχικά πάρθηκαν μέτρα κυρίως λαϊκοδημοκρατικά. Δεν μπήκε η κατεύθυνση της σοσιαλιστικής επανάστασης και της εγκαθίδρυσης δικτατορίας του προλεταριάτου. Οι τράπεζες και οι ιδιωτικές καταθέσεις δεν απαλλοτριώθηκαν και η υποχρεωτική εργασία των αστών δεν εφαρμόστηκε. Μόνο κάτω από την πίεση των εργατών η κυβέρνηση προχώρησε στην εθνικοποίηση της Τράπεζας της Φινλανδίας και αφαιρέθηκαν κάποια πολιτικά δικαιώματα των αστών (κλείσιμο εφημερίδων και οργανώσεων). Επίσης μερικά εργοστάσια, κυρίως αυτά που οι βιομήχανοι σταματούσαν τη λειτουργία τους, δόθηκαν στους εργάτες.

 

Αντεπανάσταση

Τα αντεπαναστατικά στρατεύματα στις βόρειες περιοχές (Λευκοί) ξεκίνησαν πολεμικές επιχειρήσεις ενάντια στην επαναστατική κυβέρνηση. Ταυτόχρονα, για να κερδίσουν με το μέρος τους τα αγροτικά στρώματα προπαγάνδιζαν ότι οι «Κόκκινοι» ήθελαν να υποδουλώσουν τη χώρα στους Μπολσεβίκους και να πάρουν τη γη τους. Ο στρατός των Λευκών ενισχύθηκε και με ένα φινλανδικό τάγμα που συγκροτήθηκε στη Γερμανία, όπως και 1500 ένοπλους «εθελοντές» από τη Σουηδία. Ο αντεπαναστατικός στρατός ήταν πολύ καλύτερα οργανωμένος και εξοπλισμένος. Η επαναστατική κυβέρνηση δεν εκτίμησε σωστά το μέγεθος της απειλής και δεν έριξε βάρος στη στρατιωτική προετοιμασία. Μόνο οι απλοί εργάτες που αποφάσισαν κατά χιλιάδες να ενισχύσουν την Κόκκινη Φρουρά κατάφεραν να συγκροτήσουν ένα τεράστιο μέτωπο άμυνας. Η μόνη εξωτερική βοήθεια ήρθε από τη Σοβιετική Ρωσία. Αν και βρισκόταν σε πολύ δύσκολη θέση λίγους μήνες μετά την επανάσταση, κατάφερε να ενισχύσει τους επαναστάτες με όπλα, τρόφιμα και ρώσους εθελοντές που έδωσαν σκληρές μάχες μαζί με τους φινλανδούς εργάτες.

Μετά από δύο μήνες μαχών, οι Λευκοί κατάφεραν να κερδίσουν μερικές περιοχές χωρίς όμως να μπορέσουν να καταλάβουν τις σημαντικότερες βιομηχανικές πόλεις του νότου. Έτσι στις 7 Μάρτη του 1918 η αστική τάξη ζήτησε τη βοήθεια της Γερμανίας. Υπέγραψε οικονομική και στρατιωτική συμφωνία μαζί της με την οποία παραχωρούσαν στους Γερμανούς στρατιωτικές βάσεις, οικονομικές διευκολύνσεις και ελευθερία εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας. Μάλιστα η συμφωνία είχε και μια μυστική πλευρά με την οποία οι Λευκοί δεν θα είχαν το δικαίωμα να διαπραγματεύονται εδάφη με γειτονικές χώρες χωρίς την έγκριση της Γερμανίας.

Στις 20 Μάρτη ο διοικητής του στρατού των Λευκών και φανατικός αντικομμουνιστής, Μάνερχαϊμ, ζήτησε από τη Γερμανία να στείλει στρατεύματα για την κατάπνιξη της επανάστασης. Μέσα σε λίγες μέρες φτάνουν από τη Γερμανία δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες εμπειροπόλεμοι και άρτια εξοπλισμένοι που αλλάζουν το συσχετισμό δυνάμεων.

Τις πρώτες μέρες του Απρίλη, το Τάμπερε θα πέσει στα χέρια των αντεπαναστατών και στις 13 του ίδιου μήνα οι Γερμανοί θα καταλάβουν το Ελσίνκι. Στην κρίσιμη εκείνη φάση οι Λευκοί είχαν και τη βοήθεια των δεξιών σοσιαλδημοκρατών της Φινλανδίας που καλούσαν τους εργάτες να παραδώσουν τα όπλα. Παρόλα αυτά, τα επαναστατικά στρατεύματα συνέχισαν τον ηρωικό τους αγώνα, υποχωρώντας προς τα ανατολικά και στις 29 Απρίλη έδωσαν την τελευταία μεγάλη μάχη στο Βίμποργκ όπου και νικήθηκαν. Μέσα στις πρώτες μέρες του Μάη έληξαν και οι τελευταίες διάσπαρτες μάχες και η αστική τάξη κατάφερε να επικρατήσει.

Το επόμενο διάστημα εγκαθιδρύθηκε στη χώρα ένα στυγνό καθεστώς λευκής τρομοκρατίας με επικεφαλής τον γερμανό στρατηγό Γκολτς και έναν γερμανό μονάρχη. Περίπου 90.000 επαναστατών αιχμαλωτίστηκαν, εξορίστηκαν και βασανίστηκαν. 30.000 από αυτούς εκτελέστηκαν ή πέθαναν στη φυλακή, ζώντας σε τραγικές συνθήκες, πεινασμένοι και με τις αρρώστιες να τους θερίζουν.

Βέβαια σύντομα η κατάσταση μέσα στο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα ξεκαθάρισε. Η επανάσταση όπλισε τους εργάτες με πείρα ώστε να απομακρύνουν μέσα απ’ τους κόλπους τους τις συμβιβαστικές τάσεις και τον Αύγουστο του 1918, να ιδρύσουν το Κομμουνιστικό Κόμμα Φινλανδίας.

(Σημ: Πολλά στοιχεία αντλήθηκαν από την «Παγκόσμια Ιστορία», τ. Η, Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ)

ΣΣ