Η μεγάλη απεργία στην «ΠΙΤΣΟΣ» 1975-76

 Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 933, στις 28/1/2023

Διόρθωση: Στο φύλλο της εφημερίδας, υπάρχει λάθος στον τίτλο ότι η απεργία έγινε το 1974-75. 

Τα πρώτα χρόνια μετά την πτώση της Χούντας πραγματοποιήθηκαν πολλές μεγάλες απεργίες, κυρίως σε βιομηχανίες, στην οικοδομή κ.α. Απεργίες παρατεταμένες και σκληρές που χτυπήθηκαν άγρια. Στις περισσότερες οι εργαζόμενοι ζητούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας και μισθολογικές αυξήσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις προχώρησαν ακόμα και σε καταλήψεις των εργοστασίων. Κι όλα αυτά κόντρα στην υποταγμένη ηγεσία της ΓΣΕΕ και τους ρεφορμιστές συνδικαλιστές που μιλούσαν για «απομόνωση των "υπερεπαναστατικών" και, κατά τον εκδότη δήθεν φιλεργατικής φυλλάδας και πρόεδρο της ΕΣΑΚ, "ύποπτων" στοιχείων…» (Προβλήματα του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος, σελ. 41).

Την αρχή έκαναν οι εργάτες της Νational Can, στην Ελευσίνα, τον Οκτώβρη του 1974, όταν απέργησαν 500 και μάλιστα μαζί με πακιστανούς συναδέλφους τους, δίνοντας στην πρώτη μεταπολιτευτική απεργία και διεθνιστικά χαρακτηριστικά.

Μία από τις πρώτες μεγάλες απεργίες ήταν αυτή των εργατών της ΠΙΤΣΟΣ στον Πειραιά, της εταιρείας που κυριάρχησε για χρόνια στην ελληνική αγορά, με την παραγωγή ηλεκτρικών οικιακών συσκευών. Ιδρύθηκε το 1865 από τον Νικόλαο Πίτσο ως ένα μικρό εργαστήριο και πέρασε αργότερα στον ανιψιό του Απόστολο Πίτσο που τη γιγάντωσε, λειτουργώντας το εργοστάσιο ακόμα και μέσα στη γερμανική κατοχή.

Οι κινητοποιήσεις ξεκίνησαν στις 10 Δεκέμβρη του 1975 με τη συμμετοχή σχεδόν όλων των εργαζομένων στο εργοστάσιο (πάνω από 1000), με τη μορφή στάσεων εργασίας που διαρκούσαν μέχρι και 8 ώρες. Τα αιτήματά τους ήταν: «Ν’ αναπροσαρμοστεί το επίδομα παραγωγής έτσι ώστε ν’ αντιπροσωπεύει το 40% των μεροκάματων. Ν’ αυξηθεί το μεροκάματο κατά 35% και κατά 2.000 δρχ οι μισθοί. Να γενικευτεί η αύξηση των 1.500 δρχ σε όλους τους υπαλλήλους» (Λαϊκός Δρόμος 13/12/1975) Να σημειώσουμε επίσης ότι υπήρχε και σημαντική διαφορά στους μισθούς ανδρών-γυναικών.

Αμέσως συγκροτήθηκε επιτροπή και απεργοί έκλεισαν τις πύλες, μπλοκάροντας την μεταφορά προϊόντων από το εργοστάσιο. Μετά από λίγες μέρες (16/12/1975) η εργοδοσία κήρυξε λοκ άουτ. Την ίδια μέρα η κυβέρνηση Καραμανλή έστειλε δεκάδες αστυνομικούς στο εργοστάσιο με στόχο να τρομοκρατήσει τους απεργούς, σέρνοντας πολλούς από αυτούς στα δικαστήρια με την κατηγορία της παρεμπόδισης οχημάτων μεταφοράς προϊόντων στην αγορά. Μέχρι και τις «άγιες μέρες» επικαλέστηκε η διεύθυνση του εργοστασίου με απειλητικά ραβασάκια που έστελνε στα σπίτια των απεργών. (ΛΔ 3/1/1976)

Μεγάλη ήταν η συμπαράσταση από άλλους κλάδους εργαζομένων που ενίσχυσαν το απεργιακό ταμείο και συμμετείχαν έμπρακτα στην περιφρούρηση της απεργίας. Την ίδια περίπου περίοδο είχαν ήδη κατεβεί σε απεργία οι εργάτες μεταλλείων, των χαλυβουργείων της Ελευσίνας, του Πετζετάκη, του Λαδόπουλου, οι υπάλληλοι στο λιμάνι του Πειραιά, στο ξενοδοχείο Κάραβελ, στην Αγροτική Τράπεζα κ.α. Σε πολλές περιπτώσεις κατάφεραν να κερδίσουν. Οι ίδιοι οι εργάτες της ΠΙΤΣΟΣ, τους προηγούμενους μήνες, είχαν συμπαρασταθεί ενεργά στις απεργίες της ΜΕΛ, ΕΣΚΙΜΟ, της ΙΖΟΛΑ κ.α.

Στις 21/12/1975 πραγματοποιήθηκε εκδήλωση συμπαράστασης στον κινηματογράφο «Λίλια» στην Κοκκινιά. Εκεί η ΠΕΣΠ (η εργατική παράταξη της ΟΜΛΕ) κατέθεσε ψήφισμα συμπαράστασης, δηλώνοντας ότι θα σταθεί αποφασιστικά στο πλευρό των απεργών. (ΛΔ 3/1/1976)

Με την νέα χρονιά η στάση της κυβέρνησης και της εργοδοσίας σκλήρυνε ακόμη περισσότερο. Όχι μόνο αρνήθηκαν να ικανοποιήσουν τα αιτήματα των εργατών (πρότειναν αύξηση 13%, κάτι που οι απεργοί το εξέλαβαν ως εμπαιγμό) αλλά επιχείρησαν να λειτουργήσουν το εργοστάσιο με απεργοσπάστες και παρέμβαση εισαγγελέα. Σε συνάντηση που είχαν οι απεργοί με τον διευθυντή του υπουργείου Εργασίας Ι. Ποτήρη, ο τελευταίος τούς χαρακτήρισε «αήθεις» και «κραυγάζοντες». (ΛΔ 3/1/1976)

Στις 14 Γενάρη η εργοδοσία ανέστειλε το λοκ άουτ και προσπάθησε να βάλει μέσα στο εργοστάσιο 3 λεωφορεία με 150 απεργοσπάστες «εργάτες» από το Βόλο, τη Θήβα και την Αθήνα. Μέσα σε αυτούς ήταν πολλοί παρακρατικοί τραμπούκοι, γνωστοί για το φασιστικό παρελθόν τους και τις σχέσεις τους με τη Χούντα. Η επιχείρηση εξελίχθηκε σε άγρια σύγκρουση με την αστυνομία, με ξυλοδαρμούς απεργών, ακόμα και γυναικών. Χρησιμοποιήθηκαν τεθωρακισμένα, πυροσβεστικές αντλίες, γκλομπς και δακρυγόνα. Δεκάδες τραυματίες μεταφέρθηκαν στα νοσοκομεία. Ας δούμε πως περιγράφει τα γεγονότα ο ΛΔ της 17/1/1976: «Οι αστυνομικοί άρχισαν να καλούν με τον τηλεβόα τούς απεργούς ν’ αδειάσουν την είσοδο. Όμως, κανείς απ’ τους απεργούς δε σηκώθηκε. Τότε, στις 7.45, οι αστυνομικοί χύμηξαν πάνω στους απεργούς και τους χτυπούσαν αδιάκριτα με τα γκλομπς. Τους έσερναν προσπαθώντας να τους απομακρύνουν. Δεκάδες απεργοί τραυματίστηκαν αλλά οι περισσότεροι έμειναν στη θέση τους. Τότε άρχισαν να καταβρέχουν τους απεργούς με τις πυροσβεστικές αντλίες και καθώς πάλι δεν υποχωρούσαν, τους ξαναχτυπούσαν με τα γκλομπς, τους τραβούσαν απ’ τα μαλλιά, τους έβριζαν χυδαία. Μία ώρα περίπου κράτησε αυτή η λυσσασμένη επίθεση, το αιματοκύλισμα των εργαζομένων. Μία ώρα, μέχρι που τους πήραν σηκωτούς οι αστυνομικοί. Πάνω από 20 εργαζόμενοι τραυματίστηκαν και άλλοι τόσοι περίπου συνελήφθησαν και παραπέμφθηκαν σε δίκη…». Στη διάρκεια των επεισοδίων τραυματίστηκε και μια έγκυος.

Την επομένη η ΠΙΤΣΟΣ απολύει 500 από τους απεργούς. Οι απεργοί όμως δε λύγισαν. Τις επόμενες μέρες πραγματοποίησαν συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στο Εργατικό Κέντρο Πειραιά και στη Βουλή. Το Εργατικό Κέντρο κάτω από την πίεση των γεγονότων προχώρησε σε 24ωρη απεργία. Η ΠΕΣΠ σε νέα της προκήρυξη κατήγγειλε την άγρια καταστολή και κάλεσε όλους τους εργαζομένους να πάρουν μέρος στην απεργία: «Για την κυβέρνηση και τον Πίτσο οι εργαζόμενοι πρέπει να πεινάνε, να μην μπορούν να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο, να είναι εκτεθειμένοι στις πιο άθλιες συνθήκες δουλειάς, τέλος να μην έχουν δικαίωμα συνδικαλισμού […] ΚΑΝΕΝΑΣ ΣΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ. ΖΗΤΩ Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΙΤΣΟΥ». (ΛΔ 24/1/1976)

Μια νέα επιχείρηση της εργοδοσίας να περάσουν απεργοσπάστες στο εργοστάσιο έγινε στις 23/1/1976. Το λεωφορείο που τους μετέφερε έπεσε πάνω στους συγκεντρωμένους απεργούς της περιφρούρησης, τραυματίζοντας δύο από αυτούς. Η αστυνομία προχώρησε σε μια άκρως προκλητική κίνηση, αφού αντί να συλλάβει τον οδηγό του λεωφορείου, συνέλαβε απεργούς και, αντιστρέφοντας την πραγματικότητα, τούς κατηγόρησε ότι αυτοί επιτέθηκαν στο λεωφορείο με τους απεργοσπάστες!

Η απεργία τελικά έληξε στις 26/1/1976, με νίκη των απεργών. Η εργοδοσία υποχώρησε και έδωσε σημαντικές αυξήσεις στα μεροκάματα (20%), αύξησε και εξίσωσε το επίδομα παραγωγής ανδρών και γυναικών και κατέβαλε 5.000 δρχ για αποζημίωση των ημερών της απεργίας. Επίσης επαναπροσέλαβε όλους τους απολυμένους και δεσμεύτηκε να μη απολυθεί κανείς απεργός. (ΛΔ 31/1/1976) Οι απεργοί επέστρεψαν στη δουλειά τους με ψηλά το κεφάλι και νικητές.

Τις επόμενες μέρες 27 ως 31 Γενάρη η κυβέρνηση στην προσπάθειά της να εκδικηθεί για τη μεγάλη νίκη των απεργών της ΠΙΤΣΟΣ, δίκασε 14 συλληφθέντες απεργούς, καταδικάζοντας 7 από αυτούς σε 4 μήνες και 20 μέρες φυλάκιση. Η ποινή ήταν εξαγοράσιμη, ασκήθηκε έφεση και οι εργάτες αφέθηκαν ελεύθεροι.

Ήταν μια σημαντική νίκη που αφορούσε όχι μόνο τους εργαζομένους στην ΠΙΤΣΟΣ αλλά το σύνολο της εργατικής τάξης. Ο αγώνας των εργατών της ΠΙΤΣΟΣ έδωσε μαθήματα σε πολλές κατευθύνσεις. Κυρίως όμως ανέδειξε ότι η επιμονή στο στόχο της απεργίας και η αλληλεγγύη μπορούν να φέρουν αποτέλεσμα. Κόντρα στις απειλές και την καταστολή της κυβέρνησης. Κόντρα στο κλίμα απογοήτευσης που έσπερναν οι ρεφορμιστές.

Η άγρια καταστολή από τη μεριά της κυβέρνησης ήθελε να δείξει τα όρια που έθετε η «Δημοκρατία» στις απαιτήσεις και τους αγώνες των εργαζομένων της Ελλάδας. Μιας χώρας που μόλις δύο χρόνια νωρίτερα μέσα στη Χούντα, είχε ζήσει στιγμές μεγαλείου με την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Μιας χώρας που η πτώση της Χούντας είχε αναπτερώσει το ηθικό των εργαζομένων, οι οποίοι διατηρώντας στη μνήμη τούς μεγάλους εργατικούς και λαϊκούς αγώνες των προηγούμενων δεκαετιών, θέλησαν να βγουν στο προσκήνιο και να απαιτήσουν το δίκιο τους. Αυτή την αγωνιστική ορμή ήθελε να ανακόψει η κυβέρνηση Καραμανλή. Τα επόμενα χρόνια δημιουργήθηκαν πολλά εργοστασιακά σωματεία και οι εργατικοί αγώνες πολλαπλασιάστηκαν. Πέρα από την άγρια καταστολή είχαν να αντιμετωπίσουν και σκληρούς αντιαπεργιακούς νόμους όπως ο ν. 330 του Λάσκαρη που ουσιαστικά ήθελε να απαγορεύσει κάθε απεργία και να καταργήσει ακόμα και την… ταξική πάλη.

Κι όμως οι εργατικοί αγώνες συνεχίστηκαν με καταλυτικό το ρόλο της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς. «Το διάστημα 1976-1979 απολύθηκαν συνολικά 15.000 συνδικαλιστές […] Οι δυνάμεις που πρωτοστάτησαν στη δημιουργία εργοστασιακών σωματείων και στους αγώνες που ξέσπασαν ήταν της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς και του ΠΑΣΟΚ. Αντίθετα, η ηγεσία του ΚΚΕ διαφωνούσε και δε συμμετείχε σ’ αυτές τις προσπάθειες. Και το χειρότερο: θεωρούσε τα εργοστασιακά σωματεία ως διασπαστικά». (Γ. Κωνσταντόπουλος, σελ 175)

Η ΠΙΤΣΟΣ κατέληξε το 1977 σε γερμανικά χέρια (Bosch-Siemens) και σταδιακά απολύθηκαν πολλοί εργαζόμενοι. Ο πρόσφατα θανών Α. Πίτσος χαρακτηρίστηκε από τα ΜΜΕ ως «πατριάρχης» και «θεμελιωτής» της ελληνικής βιομηχανίας καθώς και «εμβληματικός» και «ιστορικός» βιομήχανος. Ο ίδιος σε παλιότερη συνέντευξή του θα επιρρίψει μέρος της ευθύνης για την απόφασή του να πουλήσει την εταιρεία, στον συνδικαλισμό των εργαζομένων της! Η εκτίμηση αυτή αναπαράγεται ακόμα και σήμερα από πολλά μέσα, που ξεχνάν όμως να μας μιλήσουν για τον ανταγωνισμό από τις μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες που ήταν η βασική αιτία της πώλησης. Όπως ξεχνούν να μας ενημερώσουν για το γεγονός ότι, παρά τη δύσκολη οικονομική κατάσταση στην οποία περιήλθε η εταιρεία το 1977, ο Πίτσος ήταν ιδιοκτήτης πολυτελών επαύλεων στην Αργολίδα και στο Πόρτο Χέλι, αξίας δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ. Ειδικά η τελευταία θεωρούνταν, ως το 2017, το ακριβότερο ακίνητο στην Ελλάδα.

Πηγές

«Λαϊκός Δρόμος» φύλλα Δεκέμβρη 1975, Γενάρη και Φλεβάρη 1976

«Προβλήματα του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος 1974-1975», τ. 3, Ιστορικές εκδόσεις

Γ. Κωνσταντόπουλος, «Η εργατική τάξη έχει ιστορική αποστολή», εκδ. εκτός των τειχών

«Νοέμβρης '73. Αυτοί οι αγώνες συνεχίζονται, δεν εξαγοράζονται, δεν δικαιώθηκαν», Αυτόνομη Πρωτοβουλία Πολιτών

Δ. Κατσορίδας, «Βασικοί σταθμοί του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα 1870-2001», εκδ. ΑΡ.ΙΣΤΟ.Σ

Συνέντευξη Α. Πίτσου στην Καθημερινή 8/3/2021: https://www.kathimerini.gr/society/561287332/otan-i-ellada-evgaze-viomichanoys/

Σ.Σ.