ΑΝΕΡΓΙΑ - ΝΕΟΛΑΙΑ - ΕΚΒΙΑΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΔΙΕΞΟΔΑ. ΜΗΠΩΣ ΨΑΧΝΟΥΜΕ ΣΕ ΛΑΘΟΣ ΔΡΟΜΟ;

του Νίκου Παπαβασιλείου

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εναυσμα» το 2006

Για τις ηλικίες 15-29 ετών το ποσοστό της ανεργίας το 2003 ήταν στο 16,5% και το 2004 έφτασε στο 20,2%, όπως δείχνουν τα επίσημα στοιχεία (1), τα οποία είναι γνωστό και κατανοητό ότι δεν μπορούν και ίσως δε θέλουν να μετρήσουν τα πραγματικά ποσοστά. Μέσα σ' αυτά θα έπρεπε να συμπεριληφθούν χιλιάδες και χιλιάδες νεολαίοι που τυπικά εμφανίζονται εργαζόμενοι, αλλά στην πραγματικότητα ζουν στο χείλος της ανεργίας. Απασχόληση μερικών ωρών ανά εβδομάδα, ολιγόμηνες συμβάσεις, ακόμα και συμβάσεις διάρκειας ωρών (!), εποχιακές - προσωρινές δουλειές κάθε είδους, τα φασόν και τα περίφημα stage, είναι μερικές από τις μορφές που συγκαλύπτουν την υπερδιόγκωση του προβλήματος. Σε κάθε περίπτωση όμως, το πρόβλημα είναι τεράστιο και καθοριστικό για το σήμερα και το αύριο της ζωής, της στάσης, των επιλογών της νεολαίας. Έχει ήδη συμβάλει καθοριστικά στην εδραίωση μιας σειράς αρνητικών παραγόντων και χαρακτηριστικών για το κίνημα και την προοπτική του, ενώ ταυτόχρονα οξύνεται καθημερινά, και όλα τα οικονομικά -πολιτικά δεδομένα βεβαιώνουν πως βαδίζουμε άμεσα σε πολύ μεγαλύτερα μεγέθη. Ας πούμε προκαταβολικά πως κατά τη γνώμη μας, το πρώτο ζητούμενο σχετικά με το πρόβλημα αυτό είναι να σπάσει ο φαύλος και βάρβαρος κύκλος: απειλή ανεργίας - υποταγή - μεγαλύτερη ανεργία - περισσότερη υποταγή... Να σπάσει ο κύκλος, δηλαδή να προσδιοριστεί και να καταφανεί σε μια σημαντική κλίμακα της νεολαίας, ο πραγματικός πολιτικός χαραχτήρας του προβλήματος. Ας επιχειρήσουμε λοιπόν να θέσουμε μερικές βασικές πτυχές του προβλήματος.

Για ποιον είναι πρόβλημα

Αν κανείς επιχειρήσει να προσεγγίσει το πρόβλημα, τις αιτίες του και την απάντησή του, έχοντας ως αφετηρία την αντίληψη μιας "ενιαίας" κοινωνίας και άρα ενός "κοινωνικού" προβλήματος που όλους (εργοδότες, εργαζόμενους, πολιτική εξουσία) τους απασχολεί, το λιγότερο θα μπλέξει σ' έναν αδιέξοδο κυκεώνα οικονομίστικων και ψευτοεπιστημονικών "παραμέτρων - λύσεων". Το ...περισσότερο (και το πιο πιθανό), θα οδηγηθεί σε προσωπικές -πολιτικές επιλογές που θα τον εντάσσουν στο φαύλο κύκλο που αναφέραμε. Κατά τη γνώμη μας, το πρόβλημα της ανεργίας είναι κατεξοχήν ένα ταξικό - πολιτικό πρόβλημα, συνέπεια και συστατικό στοιχείο ταυτόχρονα των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, της κοινωνίας που θεμελιώνει την παραγωγή και την κάθε λειτουργία της στην εκμετάλλευση και την καταπίεση της εργατικής τάξης, των εργαζομένων, της νεολαίας.

Δεν έλειψε η ανεργία ποτέ και από καμιά καπιταλιστική κοινωνία και ούτε πρόκειται να λείψει. Και αν γενικά "απασχολεί" το κεφάλαιο και την πολιτική του εξουσία το πρόβλημα της ανεργίας, το απασχολεί από την ακριβώς αντίθετη σκοπιά από αυτήν που απασχολεί τις εργαζόμενες και τις άνεργες μάζες. Από τη σκοπιά της αξιοποίησής της για να ενταθεί η εκμετάλλευση, για να γιγαντωθούν τα υπερκέρδη, για να επιβληθούν όροι υποταγής και πλήρους κυριαρχίας στην εργαζόμενη πλειοψηφία.

Σήμερα, αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης της ανεργίας από τις δυνάμεις του συστήματος είναι ιδιαίτερα φανερός και πιο οξυμένος από κάθε άλλη περίοδο τουλάχιστον των τελευταίων πέντε δεκαετιών. Από τις ΗΠΑ ως την "κοινωνική" Ευρώπη και κάθε καπιταλιστική χώρα (ας αφήσουμε τις χώρες και τις περιοχές της απόλυτης εξαθλίωσης, που με αιματηρή βία έχει επιβάλει ο ιμπεριαλισμός), η ανεργία γίνεται όπλο και θεσμός μεγέθους για να επαναθεμελιωθούν σχέσεις σύγχρονης δουλείας και "απόλυτης" κυριαρχίας του κεφαλαίου. Θα λέγαμε πως στα πλαίσια της "παγίωσης" της κρίσης και της έντασης των ανταγωνισμών, ο καπιταλισμός ολοένα και περισσότερο αναζητεί διέξοδο στην καταστροφική του διάσταση, που βασική της έκφραση είναι η ανεργία, ο παροπλισμός, η αχρήστευση των δυνάμεων και των δυνατοτήτων δεκάδων εκατομμυρίων μαζών, αλλά και ταυτόχρονα η εξόντωση -μέσω των όρων εκμετάλλευσης- των εκατοντάδων εκατομμυρίων εργαζομένων.

Αυτή η διεθνής κατάσταση απηχείται με μεγάλη ένταση στην Ελλάδα της παραρτημοποίησης και της εξάρτησης σε όλα τα πεδία. Στη βίαιη καταστροφή της αγροτικής παραγωγής, στη διάλυση της όποιας βιομηχανίας, και βέβαια στις πολιτικές της έντασης της εκμετάλλευσης και της αντιδραστικής ανατροπής των εργασιακών σχέσεων - καταχτήσεων. Αυτές οι τρεις κατευθύνσεις (ξεκλήρισμα φτωχομεσαίας αγροτιάς, αποβιομηχάνιση, ένταση της εκμετάλλευσης), αποτέλεσαν τις βασικές σταθερές στη χώρα την τελευταία 20ετία και οι δραματικές συνέπειές τους δεν μπόρεσαν βέβαια να εξισορροπηθούν από την κυρίαρχη φιλολογία περί ...τουριστικής "βιομηχανίας" (!) και άλλων συναφών. Οι επίσημοι δείκτες (2) μετρούν για το 1985 ποσοστό ανεργίας 7,4% και 286.0000 ανέργους, ενώ για το 2004 ποσοστό 10,2% και 493.000 ανέργους. Ταυτόχρονα και ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα, εντείνεται και επιταχύνεται η προώθηση - υλοποίηση αυτών των κατευθύνσεων, καθώς οξύνεται ο μονοπωλιακός ανταγωνισμός και "σκληραίνουν" οι απαιτήσεις των ιμπεριαλιστών, ενώ το ντόπιο κεφάλαιο -σε αυτές τις συνθήκες και με βάση το χαραχτήρα του- επιλέγει ακόμα περισσότερο τον παρασιτισμό και τον αποθησαυρισμό στις ελβετικές τράπεζες.

Αυτές οι συνοπτικές επισημάνσεις, ας μας βοηθήσουν να βγάλουμε ένα πρώτο αλλά θεμελιώδες συμπέρασμα, πριν περάσουμε σε κάποιες πιο συγκεκριμένες πλευρές του ζητήματος. Το κεφάλαιο και οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις δε θέλουν και δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν - λύσουν το πρόβλημα της ανεργίας. Θέλουν "να μάθουμε να ζούμε με αυτό", γιατί είναι όρος της κυριαρχίας τους και της αναπαραγωγής τους, γι' αυτό και το εμφανίζουν σαν ένα "αντικειμενικό" πρόβλημα. Σαν ένα πρόβλημα που "αναπόφευκτα" προκύπτει, αποκρύβοντας την αφετηριακή του αιτία -τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής-, αλλά και εξοβελίζοντας" κάθε σκέψη - κατεύθυνση για διαφοροποίηση του σημερινού ταξικού συσχετισμού, που θα "περιόριζε" κάπως την "αντικειμενικότητα" του ζητήματος, και θα έθετε το όλο ζήτημα με άλλους όρους.

Τι είναι δουλειά;

Ας κάνουμε αυτήν την αναγκαία παρέκβαση να απαντήσουμε στο ερώτημα "τι είναι δουλειά", για να βοηθηθούμε περισσότερο στο ερώτημα τι είναι, γιατί υπάρχει και πώς αντιμετωπίζεται η ανεργία. Δουλειά, λοιπόν, είναι ένα σώμα δικαιωμάτων που αποκτά ο νέος εργαζόμενος με την ένταξη του στην -όποια- παραγωγή. Ένα σώμα δικαιωμάτων που πάνω τους στήνει και στηρίζει όλη του τη ζωή. Σταθερός ημερήσιος χρόνος απασχόλησης, ορισμένο ελάχιστο ημερομίσθιο ή μισθός ανά κλάδο, άδεια και επίδομα άδειας και γιορτών, ιατροφαρμακευτική ασφάλιση, σύνταξη, επιδόματα για παιδιά, είναι τα κύρια στοιχεία αυτού του σώματος. Φυσικά όλα αυτά "διακυμαίνονται", δεν ίσχυαν ποτέ με τον ίδιο τρόπο και στον ίδιο βαθμό για όλα τα στρώματα των εργαζομένων και την εργατική τάξη. Ωστόσο, ακόμα και η απόλυση, στη βάση όλων των παραπάνω όρων, συνοδευόταν για τον εργαζόμενο με τη δυνατότητα να μην "πνιγεί" στη θάλασσα της αγοράς εργασίας, αλλά να μπορεί να μεταβεί σε μια νέα κατάσταση. Το ζήτημα εδώ είναι, πως όλα αυτά στην "καλύτερη" περίπτωση, ακούει σήμερα η νεολαία πως υπήρχαν κάποτε... Και έτσι πράγματι είναι! Αυτό το σώμα δικαιωμάτων - καταχτήσεων, έχει καταφαγωθεί από την άγρια καπιταλιστική επίθεση των τελευταίων δεκαετιών, και στις μέρες μας επιχειρούνται οι τελικές - καθοριστικές βολές (8ωρο, ασφάλιση, συλλογικές συμβάσεις). Ακόμα περισσότερο, η καπιταλιστική προπαγάνδα επιχειρεί και κοντεύει να "πείσει" τη νεολαία, πως είναι "ντροπή" και "καθυστέρηση" να ρωτά, π.χ. κάποιος τον υποψήφιο εργοδότη του με τι ωράριο θα δουλεύει, αν θα 'χει άδεια ακόμα και τι μισθό θα παίρνει! Το "νέο μοντέλο", όπως λέγεται, είναι ο απασχολήσιμος ή απασχολούμενος και όχι ο εργαζόμενος (γι' αυτό και η νέα ονομασία του σχετικού Υπουργείου). Φυσικά, το πρόβλημα δεν είναι οι λέξεις αλλά η κατεύθυνση και η πολιτική που εκφράζουν. Ο "απασχολούμενος", λοιπόν, σηματοδοτεί τη νέα σχέση εκμετάλλευσης που το κεφάλαιο επιβάλλει. Εκφράζει την απαλλαγή - ανατροπή των προηγούμενων "βαρών" που σηματοδοτούσε, σε μια άλλη κοινωνική πραγματικότητα, ο "εργαζόμενος". Ο "απασχολούμενος" τίθεται χωρίς προϋποθέσεις στην υπηρεσία του κεφαλαίου. Δεν έχει ωράριο, αλλάζει 5-6 δουλειές και περνάει οπωσδήποτε διαστήματα ανεργίας, διαρκώς "επανακαταρτίζεται", δεν έχει σύμβαση, ασφάλιση, ζωή. Είναι ο σύγχρονος δούλος, και ως τέτοιος απαγορεύεται να έχει συνδικαλιστική οργάνωση, ελπίδα και δυνατότητα αντίστασης και πάλης.

Όλα αυτά έχουν περάσει βέβαια και στην εκπαίδευση. Καταρχήν, σαν προπαγάνδα στα σχολικά βιβλία, στα σεμινάρια, στα κηρύγματα των καθηγητάδων στις σχολές. Στη συνέχεια, ως "οργανική εφαρμογή", με την αντιδραστική ταξική αναμόρφωση του εκπαιδευτικού εποικοδομήματος που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Η σπουδάζουσα νεολαία βομβαρδίζεται από όλα αυτά, αλλά όχι μόνο. Συνολικά, ολόκληρη η κοινωνική και πολιτική ζωή σκεπάζεται από τα ουρλιαχτά του κεφαλαίου (και είναι πολυπληθές και "ποικιλόχρωμο" το σκυλολόι του), που απαιτεί συμμόρφωση και υποταγή στην πραγματικότητα της "νέας εποχής". Που επιδιώκει να σβήσει τη συλλογική μνήμη, να "τελειώσει" με τον απόηχο, την κληρονομιά του παρελθόντος, τις "αγκυλώσεις", τις "ιδεοληψίες", που δυναστεύουν την ελευθερία του κεφαλαίου. Την ελευθερία του να σκλαβώνει και να καταστρέφει καθημερινά, όπως θέλει, τον ίδιο τον άνθρωπο. Αυτά τα ουρλιαχτά, στοχεύουν κυρίως στη συνείδηση της νεολαίας, γιατί είναι αυτή που θα αποτελέσει την πρώτη γενιά πλήρους εφαρμογής σε κοινωνική κλίμακα της σύγχρονης δουλείας. Και συνοδεύονται ακόμα και από "επιστημονικά" επιχειρήματα, που "βεβαιώνουν" πως "δεν μπορεί να γίνει αλλιώς", για να αντιμετωπιστεί η κρίση, για να "ανταποκριθούμε στις νέες προκλήσεις", στα "νέα τεχνολογικά δεδομένα" κ.ο.κ.. Σε σχέση με όλα αυτά θα πούμε μόνο ένα πράγμα. Η οικονομία είναι πολιτική, δηλαδή ανάγεται τελικά σε ταξική πάλη και σε πολιτικούς - ταξικούς συσχετισμούς. Με αυτήν την έννοια το κεφάλαιο έχει "δίκιο". Η αναπαραγωγή του με βάση τη φύση του και τους σημερινούς συσχετισμούς -και με το στόχο της "αιώνιας" επικράτησής του-, "πρέπει" να περάσει μέσα από τη σύνθλιψη των εργαζόμενων μαζών. Αυτή είναι η πραγματική αλήθεια, και όλα τα "αμιγώς οικονομικά" μεγέθη προσαρμόζονται σ’ την από τα επιτελεία των αστών οικονομολόγων. Κατά τα λοιπά, μπορεί ο καθένας "αφελώς" να διαπιστώσει πως τα μεγέθη των αγαθών και του πλούτου (του παραγόμενου, του υπό καταστροφή, του αναξιοποίητου) φτάνουν και περισσεύουν για να ζει και να προοδεύει ο λαός μας, οι λαοί του κόσμου.

Προτάσεις αξιοποίησης και "υπέρβασης"

Σε τι μας βοηθά λοιπόν η παρέκβασή μας; Τι σχέση έχουν όλα τα παραπάνω με το πρόβλημα της ανεργίας; Μια τρέχουσα απάντηση στο ερώτημα είναι αυτή του ΣΕΒ, που πρόσφατα πρότεινε -απαίτησε "για να καταπολεμηθεί η ανεργία", στις περιοχές με τα ψηλότερα ποσοστά, οι νέοι να προσλαμβάνονται με μισθό μικρότερο του (έτσι κι αλλιώς άθλιου) κατώτερου που ορίζει η συλλογική σύμβαση! Να λοιπόν. πως το κεφάλαιο αντιλαμβάνεται και προωθεί την "αξιοποίηση" της ανεργίας που αναφέραμε εισαγωγικά. Να γιατί το κεφάλαιο μετατρέπει τον εργαζόμενο σε "απασχολήσιμο", που είτε "απασχολείται" είτε όχι είναι δυνητικά και σχεδόν θεσμικά μέσα στη μάζα των ανέργων. Να γιατί το πρόβλημα της ανεργίας είναι το πρόβλημα των όρων δουλειάς των εργαζομένων, είναι το συνολικό πολιτικό ζήτημα της σύγκρουσης - διαπάλης μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, είναι το ζήτημα της ταξικής πάλης και του ταξικού συσχετισμού!

Οι εργαζόμενοι υπάρχουν έτσι κι αλλιώς, είναι η συντριπτική πλειοψηφία της καπιταλιστικής κοινωνίας, και δουλεύοντας -υπαγόμενοι στις καπιταλιστικές σχέσεις- παράγουν αξία. Αυτή η σχέση ΔΕΝ ΚΑΤΑΡΓΕΙΤΑΙ, αλλά υπόκειται σε μεταβολές ως προς τους όρους με τους οποίους πραγματώνεται. Οι προτάσεις - απαιτήσεις του ΣΕΒ, γενικά του κεφαλαίου και των πολιτικών υπηρετών τους (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ), στοχεύουν στην επιδείνωση -για τους εργαζόμενους- των όρων αυτής της σχέσης, και σ’ αυτό που ονομάσαμε "θεσμοποίηση" της ανεργίας. Αυτή είναι η αποκλειστική κατεύθυνση που υπάρχει σήμερα στα πλαίσια των δυνάμεων του συστήματος σχετικά με το πρόβλημα της ανεργίας.

Μια "δεύτερη κατηγορία" προτάσεων -που ουσιαστικά υπάγεται στην κυρίαρχη κατεύθυνση-, είναι οι προτάσεις που "θεμελιώνουν" τη λύση του προβλήματος σ' έναν "άλλο οικονομικοκοινωνικό σχεδιασμό" που αντιμετωπίζει την κρίση, «λύνει - υπερβαίνει» τον ανταγωνισμό και την καταστροφικότητα του κεφαλαίου και άρα "προσφέρει" δουλειά και δικαιώματα στη νεολαία. Μάλιστα, σ' αυτήν την περίπτωση των προτάσεων, συναντά κανείς τα πιο εύηχα και "απαιτητικά" αιτήματα που ξεκινούν από το 35ωρο (ή και 30ωρο) και "υψηλούς" μισθούς για τους εργαζόμενους και φτάνουν ως τη ...συγκρότηση "σύγχρονων παραγωγικών κλάδων" που θα "απορροφήσουν" τους επιστήμονες και γενικά τους νέους ανέργους. Το λιγότερο που θα είχαμε να πούμε για τα αιτήματα αυτά, είναι πως αποτελούν μια αφελή υπέρβαση του πραγματικού προβλήματος και γι' αυτό είναι καλλιέργεια υποταγής στο πρόβλημα και στους καθημερινούς και πολιτικούς εκβιασμούς που το σύστημα στήνει με βάση το πρόβλημα. Και είναι "αφελής υπέρβαση" οι προτάσεις αυτές, γιατί κυρίως επιχειρούν να "πείσουν" το σύστημα για τη δυνατότητα μιας "άλλης διαχείρισης". Όμως, όσο δεν μπορεί να γίνει "επιστροφή" στο παρελθόν, άλλο τόσο δεν μπορεί να γίνει "άλμα στο μέλλον", όπως ζητούν οι "επαναστατικές" εκδοχές αυτών των προτάσεων. Όσο αποκλείεται ο καπιταλισμός να αναζητήσει διέξοδο και λύση στο Μπρεζνιεφικό μοντέλο του ανύπαρκτου σοσιαλισμού, άλλο τόσο αποκλείεται να μετατραπεί σ' έναν "αστικό σοσιαλισμό" χωρίς προλεταριάτο. Σε όλες αυτές τις προτάσεις - συνταγές, οι μάζες και το κίνημα έχουν στην "καλύτερη" περίπτωση ρόλο υποβοήθησης για την εφαρμογή του μοντέλου - λύσης. Όλες αυτές οι συνταγές αγνοούν, συγκαλύπτουν και γι' αυτό υποτάσσονται στο πραγματικό πρόβλημα.

Για να γίνει κατανοητό το πραγματικό πρόβλημα (ή πως οικοδομήθηκε το σώμα των καταχτήσεων που σήμερα έχει καταφαγωθεί), ας θυμηθούμε στοιχειωδώς τη διαδρομή των μαζών. Η πανεθνική απεργία του 1886 για το δώρο στις ΗΠΑ, ήταν μόνο ένα της σημείο. Στα χρόνια που ακολούθησαν -και ενώ πύκνωναν οι αγώνες-, αναπτύχθηκε ένα τεράστιο κύμα εκατομμυρίων εργαζομένων που συγκροτούσαν και μαζικοποιούσαν τα εργατικά συνδικάτα, ενώ παράλληλα συγκροτούνταν τα επαναστατικά κόμματα της εποχής σε Ρωσία, Ευρώπη, Κίνα και σε όλη την αμερικάνικη ήπειρο. Λίγο μετά "ήρθε" το '17, η νίκη της επανάστασης, και όσα σήμαινε αυτή για τον παγκόσμιο συσχετισμό και για την απόσπαση - εδραίωση του σώματος των καταχτήσεων, που ακόμα και στις καπιταλιστικές χώρες επέβαλαν άλλους όρους εκμετάλλευσης, αυτό που λανθασμένα αποκαλείται σήμερα "κοινωνικό μοντέλο".

Φυσικά, δεν καλούμαστε να αντιγράψουμε την Ιστορία, να επαναλάβουμε σε μορφές και περιεχόμενο τα βήματα της πάλης των μαζών της προηγούμενης περιόδου. Αλλά να αντιληφθούμε και με τη βοήθεια της Ιστορίας, πως το δικαίωμα στη δουλειά είναι πριν απ' όλα υπόθεση της πολιτικής - ταξικής πάλης των μαζών. Έχει ως προϋπόθεσή του την οργάνωσή τους στη βάση των συμφερόντων τους, την ανασυγκρότηση της πάλης και του κινήματος σε πολιτική βάση αντίθεσης στο σύστημα, άρνησης των εκβιασμών του και των "ορίων" που το ίδιο χαράζει. Απαιτεί την αποκάλυψη των απατών, το ξεμασκάρεμα των αυταπατών που συχνά έχουν "αγωνιστική", "ριζοσπαστική" μορφή. Το πρόβλημα, λοιπόν, "επιστρέφει" στο κίνημα της νεολαίας. Στην ανάγκη ύπαρξής του, στα πολιτικά χαρακτηριστικά του, στη σχέση του με το λαϊκό - εργατικό κίνημα. Ας δούμε λοιπόν το ζήτημα της ανεργίας σε ειδικότερη αναφορά με το πως "σερβίρεται" αυτή στη σπουδάζουσα νεολαία.

Σπουδές - επαγγελματικά δικαιώματα - δουλειά

Ο κυρίαρχος μύθος σε ΑΕΙ - ΤΕΙ, είναι αυτός που εμφανίζει το πρόβλημα της ανεργίας των πτυχιούχων ως πρόβλημα της "ποιότητας", του περιεχομένου, των κατευθύνσεων των σπουδών. Εδώ και χρόνια έχει φουντώσει η "συζήτηση - αντιπαράθεση" μεταξύ κυβερνήσεων, "αντιπολιτεύσεων", πρυτάνεων, συγκλήτων, καθηγητών, παρατάξεων κλπ. για τα προγράμματα σπουδών, για το πώς θα παρέχεται "ειδίκευση", για τη διάρκεια των σπουδών, για την "οργάνωση των μεταπτυχιακών" κ.ο.κ.. Όλα αυτά συζητούνται υπό την "αγωνία" και το "στόχο" αντιμετώπισης - επίλυσης του προβλήματος της ανεργίας! Για να "παίρνουν οι φοιτητές - σπουδαστές τα κατάλληλα εφόδια", ώστε να βρίσκουν θέση στην "αγορά εργασίας", που -η καημένη- αναζητά αλλά δε βρίσκει τους απόφοιτους που χρειάζεται!! Λες και δεν είναι οι κυβερνήσεις - "αντιπολιτεύσεις", αυτές που 20 χρόνια τώρα εναλλασσόμενες στην εξουσία, έχουν συγκροτήσει τα δεκάδες νέα τμήματα σε ΑΕΙ - ΤΕΙ, που ωστόσο είναι κι αυτά μαζί με τα παλιά, τμήματα ανεργίας. Λες και δεν είναι οι Σύγκλητοι και τα Τμήματα που έχουν προωθήσει εκατοντάδες νέα προγράμματα σπουδών, που -τι αστοχία!- δεν πέτυχαν τις "ανάγκες" της αγοράς εργασίας. Λες και δεν έγινε η "Ανωτατοποίηση" στα ΤΕΙ και η έκρηξη των μεταπτυχιακών σπουδών που όμως -τι ατυχία!- δεν ήταν τελικά το μαγικό ραβδί που θα έλυνε το κακό ξόρκι της ανεργίας...

Πρόκειται φυσικά για μια απάτη, που συνειδητά και με πολλαπλούς στόχους, προωθούν οι βασικοί συντελεστές αυτής της υπόθεσης. Πρόκειται για μια αντιστροφή της ουσίας του ζητήματος της ανεργίας και των ρόλων - ευθυνών του συστήματος - κυβέρνησης από τη μια και της νεολαίας από την άλλη. Για την ουσία του ζητήματος, θα αρκεστούμε σε μια προσθήκη σε όσα έχουμε ήδη αναφέρει. Το πρόβλημα ανεργίας, όντας πρόβλημα που πηγάζει από τις σχέσεις παραγωγής, την κρίση και την εξάρτηση του καπιταλισμού στη χώρα, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί - λυθεί στο πεδίο της εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση διαχειρίζεται τη σπουδάζουσα νεολαία με βάση τα τεκταινόμενα στην παραγωγή - οικονομία, και όχι το αντίστροφο. Τα "η εκπαίδευση, το μεγάλο κεφάλαιο της χώρας", "οι αλλαγές στην κοινωνία -οικονομία θα βασιστούν στις αλλαγές στην εκπαίδευση", είναι είτε φιλολογίες του αέρα, είτε σκόπιμες συγχύσεις. Ή αλλιώς, κανένα μεταπτυχιακό, καμιά "ειδίκευση", καμία αλλαγή σε πρόγραμμα σπουδών, δεν παράγει θέσεις εργασίας. Και αν μιλήσουμε με καπιταλιστικούς όρους, τίποτα από όλα αυτά δε φέρνει παραγωγικές επενδύσεις", δε συγκροτεί - αναπτύσσει οικονομικούς κλάδους. Δηλαδή, τίποτε από όλα αυτά δεν μπορεί να διαφοροποιήσει - καθορίσει τους όρους λειτουργίας του καπιταλισμού, την κρίση του, τα πολιτικά μεγέθη που προσδιορίζουν τον ανταγωνισμό και τις επιλογές των ιμπεριαλιστών στη χώρα και στην περιοχή.

Όσον αφορά στην αντιστροφή των ρόλων και ευθυνών που αναφέραμε, θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε ένα μόνο στοιχείο που φωτογραφίζει την επικαιρότητα όλων των τελευταίων χρόνων. Με τούτα και με κείνα, η κυβέρνηση (που εκπροσωπεί το σύστημα, υπηρετεί τις λειτουργίες του και τα αποτελέσματά τους), "έχει βάλει" τους φοιτητές - σπουδαστές να "ψάχνουν λύση" στα "προγράμματα σπουδών" και στις "ειδικεύσεις" και να καταλήγουν στον ατομικό ανταγωνισμό και στις συντεχνιακές αντιπαραθέσεις... Και είναι προφανώς σημείο των καιρών, ότι οι βασικές δυνάμεις που αναφέρονται στο αριστερό φάσμα σε ΑΕΙ- ΤΕΙ στηρίζουν ολόκληρη την πλατφόρμα τους ακριβώς σε αυτό. Στο πώς θα αποκτηθούν τα "κατάλληλα" πτυχία, στο που θα μπει η "ειδίκευση", στο πώς θα "οργανωθούν τα μεταπτυχιακά", ώστε να μην "μπορεί" το ...άτιμο το σύστημα να μας έχει ανέργους. Αυτός ο …ανηλεής εκβιασμός του συστήματος, φυσικά ολοκληρώνεται με ... μια "λαϊκή εξουσία" ή με ένα "κομμουνισμό εδώ και τώρα", για να επιβεβαιώνεται ως "αριστερό" το σενάριο και να αντέχεται η εφαρμογή του στις πλάτες της σπουδάζουσας νεολαίας.

Βέβαια την εφαρμογή του σεναρίου την υλοποιεί η κυβέρνηση, που δεν έχει "αριστερούς οραματισμούς" και που δεν "ψάχνει λύσεις" στο πρόβλημα της ανεργίας! Γι' αυτήν και για το σύστημα που υπηρετεί, η λύση είναι η σημερινή κατάσταση, η ακόμα μεγαλύτερη "διάχυση" της ανεργίας. Η λύση που οικοδομεί είναι η οριστική κατάργηση του δικαιώματος στη δουλειά, ως σώμα δικαιωμάτων όπως το περιγράψαμε προηγούμενα! Γι' αυτό στήνονται διαρκώς σχολές χωρίς καν επαγγελματικά δικαιώματα (3). Γι' αυτό ψηφίστηκε ο 3374, γι' αυτό έρχεται ο "φάκελος δεξιοτήτων" και το "προσοντολόγιο". Για να καταργηθεί -για τους πολλούς- το πτυχίο σαν "παραστατικό" που αντιστοιχεί σε σταθερή δουλειά. Εξάλλου, έχει διανυθεί ήδη μια διαδρομή σ' αυτήν την κατεύθυνση που αν εξεταστεί μπορεί να δώσει σημαντικά συμπεράσματα. Για παράδειγμα, "ανεβαίνει το επίπεδο" της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με τη βίαιη επιβολή του ΑΣΕΠ, που κατάργησε το πτυχίο ως δικαίωμα για διορισμό στους αποφοίτους των καθηγητικών σχολών; Ή μήπως συνεχίζεται και χειροτερεύει η πολιτική των μη διορισμών και των κενών θέσεων στα σχολεία; Είχε, λοιπόν, αυτή η επιλογή του συστήματος στόχο τον "εξορθολογισμό" και την "αναβάθμιση", ή τη διάλυση μιας συλλογικότητας, την ενίσχυση των όρων κυριαρχίας του στους εκπαιδευτικούς στα σχολεία; Αντίστοιχα, μπορεί ήδη να βρει κανείς χιλιάδες αποφοίτους διαφόρων τμημάτων "γεμάτους" με "εφόδια" (διπλά πτυχία, γλώσσες, έως και μεταπτυχιακά), που δε βρίσκουν δουλειά ή βρίσκουν "δουλειά" και "αμοιβές" που δεν τους επιτρέπουν ούτε να αυτοσυντηρηθούν...(4)

Επίλογος

Αν ο βασικός στόχος αυτού του κυρίαρχου μύθου σε ΑΕΙ - ΤΕΙ, είναι ο χειρισμός, η νομιμοποίηση, η διάχυση της ανεργίας και μέσα από αυτήν η διαμόρφωση του απασχολήσιμου - σύγχρονου δούλου, δεν είναι και ο μόνος! Μαζί και δίπλα σ' αυτόν το στόχο, το σύστημα προωθεί την καθυπόταξη της σπουδάζουσας νεολαίας σαν τέτοιας, την πολιτική άλωση των "χώρων" της, των όρων της να "παράγει" πάλη και κίνημα. Αυτός ο "δεύτερος" στόχος δεν πρέπει να κατανοηθεί σαν παρεπόμενος, γιατί είναι διαλεκτικά δεμένος με τον κυρίαρχο μύθο. Η υποταγή στο μέλλον της ανεργίας - απασχολησιμότητας, προϋποθέτει την καθυπόταξη της νεολαίας μέσα στα ΑΕΙ - ΤΕΙ και ταυτόχρονα την ανατροφοδοτεί! Το πλέγμα της πειθάρχησης και της καθημερινής "καταστολής" στις σχολές στο όνομα της "μάθησης" (που γίνεται ολοένα πιο μηχανιστική και κατακερματισμένη), αποκτά έναν ξεχωριστό ρόλο για τον πολιτικό έλεγχο της νεολαίας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι μαζί με τα άλλα μέτρα που αναφέραμε, προωθείται ο δραστικός περιορισμός της διάρκειας σπουδών ("αιώνιοι φοιτητές") και η κατάργηση του Ασύλου!

Το ζήτημα "ανεργία - δουλειά" λοιπόν, μόνο σαν συνολικό πολιτικό ζήτημα μπορεί να κατανοηθεί, μόνο στα πλαίσια μιας διαδρομής πάλης και πολιτικής ανασυγκρότησης μπορεί να αντιμετωπιστεί. Αυτό το γενικό συμπέρασμα, όχι μόνο δεν "παραπέμπει" το ζήτημα σε κάποιο "μέλλον", αλλά αντίθετα "απαιτεί" την ένταση κάθε αντίστασης, κάθε προσπάθειας για πάλη και αγώνα στα συγκεκριμένα μέτρα που το σύστημα και η κυβέρνησή του ανοίγει καθημερινά! Γιατί η απόκρουση, η ανατροπή κάθε επιμέρους στοιχείου της επίθεσης είναι υπεράσπιση του δικαιώματος στη δουλειά! Γιατί η ίδια η υπόθεση της ανασυγκρότησης του κινήματος της νεολαίας και της σχέσης του με το εργατικό - λαϊκό κίνημα με την υπόθεση της Αριστεράς, δεν μπορεί να περάσει από άλλο δρόμο από αυτόν της πάλης και του αγώνα.

Η κατάσταση που περιγράψαμε, ο σημερινός εγκλωβισμός της νεολαίας δεν είναι το τέλος, όπως ανοιχτά ή συγκαλυμμένα θεωρούν οι δυνάμεις της ήττας, και της υποχώρησης. Αντίθετα, μπορεί να είναι μια νέα αρχή! Πρέπει και μπορεί η σπουδάζουσα νεολαία να αρχίσει να αποτινάζει τις κάθε λογής αλυσίδες που την κρατούν όμηρο του μαύρου μέλλοντος που το σύστημα της ετοιμάζει! Πρέπει, γιατί είναι δίκαιο να αγωνιστεί, να υπερασπιστεί τη ζωή της. Και μπορεί, όσο συνειδητοποιείται ότι αναχρονισμός και βαρβαρότητα είναι το σύστημα, οι πολιτικές του και όσοι τις προωθούν και τις στηρίζουν.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ - ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(1): Έρευνα Εργατικού Δυναμικού ΕΣΥΕ 2003, 2004

(2): ΕΕΔ ΕΣΥΕ

(3): Το πρόβλημα της μη αναγνώρισης, κατοχύρωσης επαγγελματικών δικαιωμάτων, έπαψε να αποτελεί αποκλειστικό "προνόμιο" των ΤΕΙ. Η διαρκής συγκρότηση νέων τμημάτων των ΑΕΙ (τύπου, επιστημών της θάλασσας, οικιακής οικονομίας, επιχειρησιακής έρευνας και μάρκετινγκ, κλπ.), αλλά και οι διαρκείς κατατμήσεις τμημάτων των ΑΕΙ (στο όνομα της "ειδίκευσης" των φοιτητών) που "δικαιολογούν" το στένεμα των επαγγελματικών δικαιωμάτων, έχουν μεταφέρει το πρόβλημα και στα ΑΕΙ σε μεγάλη έκταση. Ταυτόχρονα, καλλιεργείται έντεχνα ο "εμφύλιος" ΑΕΙ - ΤΕΙ, και ο όρος "επαγγελματικά δικαιώματα", απομακρύνεται για όλους από την έννοια "δικαίωμα στη δουλειά", καθώς "αποκτά", -αδιευκρίνιστες- τεχνοκρατικές διαστάσεις.

(4): Οι εγγεγραμμένοι άνεργοι πτυχιούχοι της Γ’βάθμιας εκπαίδευσης το 2004 ήταν κατά κατηγορία: Διδακτορικά: 199, Μεταπτυχιακά: 2021, Απόφοιτοι ΑΕΙ: 47656, Απόφοιτοι ΤΕΙ: 23494. (ΕΣΥΕ12/2004). Αλλά και συνολικότερα για τους ανέργους πτυχιούχους της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης: Το 1980 ήταν 1,5% και το 2004 έφτασαν στο 27%!