Το παγκόσμιο εργατικό κίνημα ανασυντάσσεται. 130 χρόνια από την ίδρυση της Β’ Διεθνούς.

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 851, στις 13/7/2019

Στις 14 Ιούλη του 1889 στο Παρίσι -ανήμερα της 100^ης επετείου από την κατάληψη της Βαστίλης- πραγματοποιήθηκε το μαρξιστικό συνέδριο με αντιπροσώπους από το διεθνές σοσιαλιστικό κίνημα της εποχής. Σ’ αυτό συμμετείχαν 400 αντιπρόσωποι από 22 χώρες. Ήταν το ιδρυτικό συνέδριο της Β’ Διεθνούς.

Πώς φτάσαμε στη Β’ Διεθνή

Από τη διάλυση της Α’ Διεθνούς το 1876 και μέχρι το 1889, μεσολάβησαν σημαντικά γεγονότα σχετικά με το διεθνές εργατικό κίνημα.

Το καπιταλιστικό σύστημα επεκτάθηκε πλέον σχεδόν σε όλο τον κόσμο και πέρασε στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο. Οι ρυθμοί ανάπτυξής του εντάθηκαν. Παρόλα αυτά η εργατική τάξη βρισκόταν σε κατάσταση εξαθλίωσης.

Κάτω από την ισχυρή επίδραση των μαρξιστικών ιδεών ιδρύθηκαν σε πολλές χώρες εργατικά κόμματα και σοσιαλιστικές ομάδες (Γαλλία, Βέλγιο, Ιταλία, Αγγλία, Ρωσία, ΗΠΑ κ.α.). Τη δεκαετία 1870-1880 ξέσπασε ένα μαζικό απεργιακό κίνημα και με τη συμβολή των Μαρξ και Ένγκελς προωθήθηκε η διεθνής συνεργασία και αλληλεγγύη μεταξύ των προλεταριακών οργανώσεων.

Στο ιδεολογικό επίπεδο, η θεωρία του επιστημονικού σοσιαλισμού εμπλουτίστηκε με σημαντικά έργα των κορυφαίων διανοητών, όπως η «Κριτική του προγράμματος της Γκότα» (Μαρξ 1875) όπου αναπτύσσεται η θεωρία της δικτατορίας του προλεταριάτου και το «Αντι-Ντύρινγκ» (Ένγκελς 1878) όπου ασκείται σφοδρή κριτική σε ουτοπικές αντιλήψεις και γίνεται μια εμπεριστατωμένη ανάλυση για τον διαλεκτικό υλισμό, την πολιτική οικονομία και τον επιστημονικό σοσιαλισμό.

Τεράστια όμως απώλεια για το διεθνές εργατικό –σοσιαλιστικό κίνημα ήταν ο θάνατος του Μαρξ στις 14 Μαρτίου του 1883. Το έργο του ανέλαβε να συνεχίσει ο Ένγκελς. Ολοκληρώνει τη συγγραφή του «Κεφαλαίου» και εκδίδει δύο σημαντικά επιστημονικά συγγράμματα: «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» (1884) και «Ο Λουδοβίκος Φόιερμπαχ και το τέλος της γερμανικής κλασσικής φιλοσοφίας» (1886). Ήταν ανεκτίμητη πλέον η συμβολή του Ένγκελς στην εδραίωση της μαρξιστικής ιδεολογίας μέσα στο εργατικό κίνημα.

Τη δεκαετία 1880-1890 το απεργιακό κίνημα δυνάμωσε ακόμα περισσότερο: «Στα 1886 ξέσπασαν μνημειώδη για την ιστορία του εργατικού κινήματος γεγονότα, όπως η απεργία των Γάλλων εργατών των ορυχείων Ντεκασβίλ, οι πρώτες μεγάλες εκδηλώσεις του αμερικανικού προλεταριάτου στον αγώνα του για το 8ωρο και ανάμεσα σ’ αυτές η απεργία του Σικάγο όπου οι απεργοί εργάτες χτυπήθηκαν με τα όπλα. Στα 1889 ξέσπασαν οι απεργίες των Άγγλων λιμενεργατών, η μεγαλύτερη από όλες απεργία των ανθρακωρύχων του Ρουρ κ.τ.λ.» (Παγκόσμια Ιστορία Ζ1, σελ 399). Αλλά και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα ισχυροποιήθηκαν όπως το γερμανικό (το ισχυρότερο στη Δυτική Ευρώπη) που κατάφερε να δυναμώσει παρά τον έκτακτο νόμο εναντίον των σοσιαλιστών που είχε θεσπιστεί, το γαλλικό με το ισχυρό βιομηχανικό προλεταριάτο, το αγγλικό που αυξήθηκε η επιρροή των αριστερών εργατών στις γραμμές του, των ΗΠΑ που μπολιάστηκε με τις σοσιαλιστικές ιδέες.

Βέβαια μέσα στο εργατικό κίνημα της εποχής υπήρχε μια ισχυρή αντιμαρξιστική τάση, οι ποσιμπιλιστές, που υποστήριζαν ότι ο εργατικός αγώνας πρέπει να περιορίζεται μέσα στα πλαίσια του εφικτού και επεδίωκαν να ελέγξουν τη νέα Διεθνή. Έτσι στα 1888 συγκάλεσαν ένα προκαταρκτικό συνέδριο στο Λονδίνο αποκλείοντας τους αντιπροσώπους των Γάλλων, Γερμανών και Αυστριακών σοσιαλδημοκρατών, ώστε να εξασφαλίσουν την ηγεσία στο συνέδριο που είχε προγραμματιστεί για την επόμενη χρονιά στο Παρίσι. Οι αντιπρόσωποι όμως της μαρξιστικής τάσης συσπειρώθηκαν και κατάφεραν να αποφασιστεί η πραγματοποίηση του ιδρυτικού συνεδρίου στο Παρίσι με αντιπροσώπους από όλο τον κόσμο. Έτσι οι δύο τάσεις προετοίμαζαν δύο ξεχωριστά συνέδρια στην ίδια πόλη και στο ίδιο χρονικό διάστημα.

Το ιδρυτικό συνέδριο

Στις 14 Ιούλη του 1889 ξεκίνησαν οι εργασίες των δύο συνεδρίων. Στο μαρξιστικό συνέδριο η αντιπροσώπευση ήταν ασύγκριτα μεγαλύτερη. Πήραν μέρος 400 αντιπρόσωποι από 22 χώρες. Ηγετικές μορφές αναδείχθηκαν ο Α. Μπέμπελ, Γ. Λίμπκνεχτ, ο κομμουνάρος Ε. Βαγιάν, ο Πλεχάνοφ κ.α.

Το συνέδριο πήρε σημαντικές αποφάσεις, όπως η ίδρυση παντού πολιτικών κομμάτων της εργατικής τάξης, η πάλη για καθιέρωση καθολικού εκλογικού δικαιώματος και για κοινωνική νομοθεσία, η οργάνωση πρωτομαγιάτικων απεργιών για την καθιέρωση του 8ωρου. Η δημιουργία της Β’ Διεθνούς ήταν πλέον γεγονός. Η τάση των ποσιμπιλιστών αναγκάστηκε να υποχωρήσει.

Στα 1891 πραγματοποιήθηκε νέο ενωτικό συνέδριο στις Βρυξέλλες όπου κυριάρχησε η μαρξιστική άποψη. Στο συνέδριο αυτό, όπως και στο επόμενο, συζητήθηκε το θέμα της πάλης εναντίον του αναρχισμού. Το ρεύμα αυτό που κατάφερε να ισχυροποιηθεί μέσα στις γραμμές του εργατικού κινήματος ήταν πολύ επικίνδυνο γιατί υπεράσπιζε τον αυθορμητισμό και όχι την οργάνωση των εργατών. Στις δύσκολες συνθήκες της εποχής εκείνης, η Β’ Διεθνής έθετε ως καθήκον την οργανωμένη και μεθοδική προετοιμασία των εργατικών κομμάτων για τη σοσιαλιστική επανάσταση.

Η διάλυση της Β’ Διεθνούς

Τα πρώτα συνέδρια της Β’ Διεθνούς κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν κι ένα άλλο σοβαρό ζήτημα, που αφορούσε τον αγώνα ενάντια στον μιλιταρισμό και τον κίνδυνο του πολέμου. Αποφασίστηκε η πάλη για την κατάργηση των τακτικών στρατών και τον γενικό αφοπλισμό και κάλεσαν τους εργαζομένους να διαμαρτυρηθούν εναντίον των πολεμικών προετοιμασιών. Στο συνέδριο της Ζυρίχης (1893) αποφασίστηκε οι σοσιαλιστές βουλευτές να καταψηφίσουν στα κοινοβούλια τις στρατιωτικές δαπάνες στους προϋπολογισμούς.

Ταυτόχρονα όμως με τις σημαντικές αποφάσεις που πάρθηκαν και τις επιτυχίες που κατέγραφε η σοσιαλιστική ιδεολογία στις ευρύτερες μάζες των εργαζομένων, συνυπήρχαν και οι οπορτουνιστικές τάσεις που υπονόμευαν το εργατικό κίνημα. Πολλοί ηγέτες της Β’ Διεθνούς υπερτιμούσαν την κοινοβουλευτική πάλη χωρίς να αναφέρονται καν στην δικτατορία του προλεταριάτου και την επαναστατική αλλαγή. Έτσι στα σοσιαλιστικά κόμματα της Γερμανίας και της Γαλλίας άρχισε να αυξάνεται η επίδραση τέτοιων μικροαστικών απόψεων.

Ο θάνατος του Ένγκελς το 1895 συνέβαλλε στην εκδήλωση, ανοιχτά πλέον, των αναθεωρητικών (ρεβιζιονιστικών) απόψεων, με κύριο εκπρόσωπό τους τον Μπερνστάιν, που ήρθε σε ρήξη με τη θεωρία του μαρξισμού. Διαφώνησε με τις απόψεις της σοσιαλιστικής επανάστασης, της δικτατορίας του προλεταριάτου και του τσακίσματος της κρατικής μηχανής και τάχθηκε με την άποψη της κοινοβουλευτικής πάλης και των μεταρρυθμίσεων.

Η Ρ. Λούξεμπουργκ και ο Γ. Πλεχάνοφ υποστήριξαν με σθένος την επαναστατική θεωρία του μαρξισμού ενάντια στις ρεβιζιονιστικές θέσεις που άρχισαν να αποκτούν ισχυρή επιρροή στις γραμμές του εργατικού κινήματος.

Στα 1899 ο Μιλεράν γίνεται ο πρώτος σοσιαλιστής που θα πάρει μέρος σε αστική κυβέρνηση στη Γαλλία. Στο συνέδριο της Β’ Διεθνούς στο Παρίσι το 1900 συζητήθηκε το ζήτημα και αποδείχθηκε ότι υπήρχαν πολλοί σύνεδροι που συμφωνούσαν με την επιλογή αυτή. Με πρόταση του Κάουτσκι αποφασίστηκε ότι η συμμετοχή ενός μεμονωμένου σοσιαλιστή σε αστική κυβέρνηση είναι ζήτημα τακτικής και όχι αρχής(!). Το αποτέλεσμα ήταν να μην καταδικαστεί η πρακτική του Μιλεράν. Ο οπορτουνισμός δυνάμωνε ανησυχητικά μέσα στις γραμμές της Διεθνούς.

Παρόλα αυτά η εργατική τάξη εξακολουθούσε να παλεύει σε μια σειρά χώρες και μάλιστα να καταφέρνει να δημιουργεί επαναστατικά γεγονότα όπως στη Ρωσία ή να πραγματοποιεί σκληρές, μακροχρόνιες και σε πολλές περιπτώσεις ένοπλες απεργίες και εξεγέρσεις όπως στις ΗΠΑ.

Το ίδιο διάστημα όμως σε πολλές περιοχές του κόσμου ξεσπούσαν πόλεμοι. Ήταν φανερό ότι ο κόσμος όδευε προς έναν γενικευμένο παγκόσμιο πόλεμο στον οποίο οι ιμπεριαλιστές θα αναμετριόνταν για τις σφαίρες επιρροής, οδηγώντας τους λαούς σε ένα μαζικό σφαγείο.

Στα 1913 η γερμανική σοσιαλδημοκρατική ομάδα ψηφίζει για πρώτη φορά στο κοινοβούλιο υπέρ των πολεμικών πιστώσεων. Το ίδιο θα κάνει και η γαλλική την επόμενη χρονιά, με το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Μετά από την προδοσία των οπορτουνιστών, σοσιαλσοβινιστών ηγετών της, που ουσιαστικά καλούσαν την εργατική τάξη να αλληλοεξοντωθεί σε έναν πόλεμο ξένο προς τα συμφέροντά της και ταυτόχρονα να σταματήσουν οι εργάτες τον πολιτικό τους αγώνα στις χώρες τους, η Β’ Διεθνής, οδηγείται πλέον σε διάλυση τον Αύγουστο του 1914.

Τα ηνία του διεθνούς εργατικού επαναστατικού κινήματος θα αναλάβουν οι Μπολσεβίκοι με τον Λένιν που μετά την επιτυχή έκβαση της ρωσικής επανάστασης θα προχωρήσουν στην ίδρυση της Γ’ Κομμουνιστικής Διεθνούς.

Βιβλιογραφία:

1. «Παγκόσμια Ιστορία», Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ, τ. Ζ1, εκδ. Μέλισσα

2. «Ιστορία των τριών Διεθνών», Ουίλιαμ Φόστερ, εκδ. Γνώσεις

3. «Ιστορία του παγκόσμιου συνδικαλιστικού κινήματος» τ. Α, Ουίλιαμ Φόστερ, εκδ. Μόρφωση

4. «Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών», Howard Zinn, εκδ. Αιώρα

5. «Οι ταξικοί αγώνες στην εποχή του καπιταλισμού», τ. Β, Ν. Ψυρούκης, εκδ. Επικαιρότητα