Ιούλιος 1929. Ψηφίζεται το Ιδιώνυμο. Ο αντικομμουνισμός γίνεται θεσμός

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 852, στις 27/7/2019

«Επειδή το κράτος δημιουργήθηκε από την ανάγκη να χαλιναγωγούνται οι ταξικές αντιθέσεις, και επειδή ταυτόχρονα γεννήθηκε μέσα στη σύγκρουση αυτών των τάξεων, είναι κατά κανόνα κράτος της πιο ισχυρής οικονομικά κυρίαρχης τάξης, που με τη βοήθεια του κράτους γίνεται και πολιτικά κυρίαρχη τάξη, και έτσι αποκτά νέα μέσα για την κατάπνιξη και την εκμετάλλευση της καταπιεζόμενης τάξης». (Ένγκελς, «Καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους»

Στις 25 Ιούλη του 1929 δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, ο αντικομμουνιστικός νόμος 4229, «Περί των μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Στην ιστορία έχει μείνει με την ονομασία «Ιδιώνυμο», αφού θεωρούσε ότι το να εκφράζει ένας κομμουνιστής τις απόψεις του ήταν ένα «ειδικό» αδίκημα που έπρεπε να έχει «ιδιαίτερη» αντιμετώπιση από το αστικό κράτος. Η κατάθεση του νομοσχεδίου έγινε στις 22 Δεκέμβρη του 1928 και ο νόμος ψηφίστηκε στις 18 Ιούλη του 1929 από την κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου.

Τι προέβλεπε

Από το πρώτο του άρθρο, ξεκαθάριζε ότι όποιος επεδίωκε να εφαρμόζει ιδέες με σκοπό τη «βίαιη ανατροπή του καθεστώτος» ή «την απόσπαση μέρους της Επικράτειας» ή απλώς τα προπαγανδίζει, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών και με εξορία από ένα μήνα μέχρι δύο χρόνια. Τις ίδιες ποινές προέβλεπε και σε περιπτώσεις που κάποιος «επωφελείται» από κάποια απεργία και προκαλεί ταραχές ή συγκρούσεις.

Ο νόμος σε άλλα άρθρα αναφερόταν σε κομμουνιστικές συγκεντρώσεις, σε σωματεία, αλλά και σε αρθρογράφους, δημοσιογράφους, εκδότες, τυπογράφους που διέδιδαν «ανατρεπτικές απόψεις» και προέβλεπε την απαγόρευση άσκησης επαγγέλματος.

Έτσι στρεφόταν ευθέως εναντίον του ΚΚΕ και των εργατικών - συνδικαλιστικών οργανώσεων, αφού ακόμα και η απεργία θεωρούνταν ως μέσο ανατροπής του καθεστώτος. Κατ’ επέκταση στρεφόταν συνολικά ενάντια στις δημοκρατικές ελευθερίες και τα δικαιώματα του λαού.

Ιδιαίτερη μνεία γινόταν στο νόμο για τις περιπτώσεις που δημόσιοι υπάλληλοι συλλαμβάνονταν να προπαγανδίζουν κομμουνιστικές ιδέες ή να «προσβάλλουν» την πατρίδα και τα «εθνικά» σύμβολα. Η ποινή εκτός των άλλων ήταν και η οριστική απόλυση από την υπηρεσία τους.

Πριν το νόμο

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν ήταν η πρώτη φορά, στην μέχρι τότε ιστορία του ελληνικού κράτους, που ποινικοποιούνταν η ιδεολογία, η σκέψη και ο συνδικαλισμός. Μόνο την δεκαετία 1918-1928 (αμέσως μετά την ίδρυση του ΚΚΕ) ήταν εκατοντάδες οι περιπτώσεις που κομμουνιστές και συνδικαλιστές εργάτες συνελήφθηκαν, καταδικάστηκαν, φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν και βασανίστηκαν.

Την Πρωτομαγιά του 1919 η ΓΣΕΕ κηρύσσει γενική πανελλαδική απεργία, με εργατικά αλλά και αντιπολεμικά αιτήματα. Η τότε κυβέρνηση -πάλι του Ε. Βενιζέλου- απαγορεύει τον γιορτασμό αλλά οι συγκεντρώσεις στην Αθήνα και τον Πειραιά έγιναν. Τον Ιούνη της ίδιας χρονιάς συλλαμβάνονται 5 συνδικαλιστές εργάτες της ΓΣΕΕ και τον Οκτώβρη πολλοί απεργοί περνάνε από στρατοδικείο. Τα επόμενα χρόνια συλλαμβάνονται και φυλακίζονται πολλά ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ. Τον Αύγουστο του 1923 (επί κυβερνήσεως Σ. Γονατά) πραγματοποιείται μεγάλη εργατική απεργία στο Πασαλιμάνι. Η αστυνομία χτυπάει άγρια τους εργάτες με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 3 και να τραυματιστούν δεκάδες απεργοί. Την ίδια χρονιά η κυβέρνηση συλλαμβάνει και εξορίζει στη Φολέγανδρο την εκλεγμένη ηγεσία της ΓΣΕΕ και διορίζει σ’ αυτήν δικούς της εγκάθετους. Την Πρωτομαγιά του 1924 επί κυβερνήσεως Α. Παπαναστασίου απαγορεύεται η συγκέντρωση και διαλύεται βίαια, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο εργάτης Σωτήρης Παρασκευαΐδης και δεκάδες άλλοι να τραυματιστούν. Στη δικτατορία του Πάγκαλου (1925) δικάζονται και φυλακίζονται ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ, απαγορεύεται η κυκλοφορία του «Ριζοσπάστη» για ένα εξάμηνο και το ΚΚΕ τίθεται εκτός νόμου. Το Μάρτη 1926 –πάλι επί Παγκάλου- με πραξικοπηματικό τρόπο αλλάζουν οι συσχετισμοί στο 3^ο συνέδριο στη ΓΣΕΕ αφού συλλαμβάνονται 110 αριστεροί σύνεδροι. Το Μάρτη του 1927 επί οικουμενικής κυβέρνησης Ζαΐμη η αστυνομία σκοτώνει δύο απεργούς.

Οι αιτίες

Φυσικά η αντικομμουνιστική πρακτική από τη μεριά των κυβερνήσεων δεν ήταν μόνο ελληνικό φαινόμενο. Στο διάστημα του μεσοπολέμου, η πρόσφατη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης συντάραξε τις αστικές τάξεις και τους εκφραστές της και σε πολλά κράτη, ειδικά της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, πήραν αντίστοιχα μέτρα.

Ειδικά στην Ελλάδα, αν και η επιρροή του ΚΚΕ ήταν μικρή και υπήρχαν σοβαρά εσωκομματικά προβλήματα, η επίδραση των εργατικών αγώνων ήταν σημαντική. Μόνο το πρώτο εξάμηνο του 1929 πραγματοποιήθηκαν πολλές και δυναμικές απεργίες σε όλη την Ελλάδα που χτυπήθηκαν άγρια από το στρατό και την αστυνομία αλλά έφεραν θετικά αποτελέσματα για τους εργαζομένους (αυξήσεις ημερομισθίων, επαναπροσλήψεις απολυμένων, εφαρμογή οκταώρου, ασφάλιση κ.α.). Τέλος σημαντικό ρόλο στην επιλογή της κυβέρνησης Βενιζέλου να εφαρμόσει το Ιδιώνυμο έπαιξε και η συγκυρία. Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 άρχισε να χτυπά και την Ελλάδα και όπως ήταν φυσικό οι αντιδράσεις των εργαζομένων αναμένονταν να κλιμακωθούν το επόμενο διάστημα.

Πολύ κατατοπιστική είναι η περιγραφή του Κουτσούκαλη («Η δεύτερη δεκαετία του ΚΚΕ», σελ. 10) για τις εργατικές κινητοποιήσεις του 1929: «Η καπιταλιστική σταθεροποίηση κλονίζεται και στην Ελλάδα. Το αυθόρμητο απεργιακό κίνημα ανεβαίνει. Το Γενάρη του 1929 7.000 μεταλλωρύχοι της Στρατονίκης κηρύσσουν απεργία, το Φλεβάρη κηρύσσεται μαχητική απεργία των μεταλλωρύχων του Λαυρίου, που βάσταξε ως τις 16 του Μάρτη. Η αστυνομία πυροβολεί τους απεργούς, σκοτώνει έναν και τραυματίζει τριάντα τρεις εργάτες. Είκοσι τρεις απεργοί συλλαμβάνονται και εξορίζονται. Μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 1929 έκαναν απεργία οι αυτοκινητιστές της Λειβαδιάς, οι εργάτες της Ελευσίνας, οι ταπητουργοί της Αθήνας, οι υφαντουργοί της Μυτιλήνης, οι τριατατικοί υπάλληλοι (ΤΤΤ), οι καπνεργάτες του Αγρινίου, οι φορτοεκφορτωτές του Πειραιά, οι κεραμοποιοί της Αθήνας, οι εργάτες του εργοστασίου λιπασμάτων του Πειραιά κ.α.»

Οι συνέπειες

Μετά την ψήφιση του Ιδιωνύμου, οι διώξεις συστηματοποιήθηκαν και εντάθηκαν. Την επόμενη κιόλας μέρα της δημοσίευσής του, υπήρξε η πρώτη καταδίκη με βάση τον νέο νόμο. Επρόκειτο για ένα φοιτητή που καταδικάστηκε σε 8 μήνες φυλάκιση και 3 μήνες εξορία γιατί διάβαζε δημόσια την εφημερίδα της ΟΚΝΕ. Τις επόμενες μέρες τέθηκε εκτός νόμου η Ενωτική ΓΣΕΕ και η Εργατική Βοήθεια Ελλάδας (ΕΒΕ). Μέχρι τα τέλη του 1932 δολοφονήθηκαν 18 αγωνιστές εργαζόμενοι, έγιναν 12.000 συλλήψεις και περισσότερες από 2.000 καταδίκες με πολύμηνες φυλακίσεις και εξορίες. 120 στρατιώτες στάλθηκαν στο Καλπάκι και βασανίστηκαν άγρια. Πολλοί εργαζόμενοι σκοτώθηκαν και ακόμη περισσότεροι τραυματίστηκαν στις επιθέσεις του στρατού και της αστυνομίας κάθε φορά που γινόταν εργατική συγκέντρωση.

Το Μάρτη του 1930, ως συνέχεια του Ιδιωνύμου, ψηφίζεται το αντιυπαλληλικό νομοσχέδιο «Περί υπαλληλικών οργανώσεων». Σύμφωνα μ’ αυτό, τα μέλη των ΔΣ σωματείων που θα αποφασίζουν απεργία στους δημοσίους υπαλλήλους θα τιμωρούνται με εξοντωτικά πρόστιμα και τα αντίστοιχα σωματεία θα διαλύονται.

Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι υπήρξαν πολλοί Έλληνες και ξένοι διανοούμενοι που καταδίκασαν την εφαρμογή του Ιδιωνύμου. Ενδεικτικά να αναφέρουμε τον Δημήτρη Γληνό, τον Νίκο Καζαντζάκη, τον Κωστή Παλαμά τον Γρ. Ξενόπουλο, τη Γαλ. Καζαντζάκη, τον Γ. Νιρβάνα, αλλά και τον Α. Αϊνστάιν και ο Α. Μπαρμπίς που δημοσίευσαν επιστολές διαμαρτυρίας.

Το ΚΚΕ δέχτηκε τα επόμενα χρόνια μια λυσσαλέα επίθεση που είχε ως αποτέλεσμα πολλά από τα ηγετικά του στελέχη να βρεθούν επί χρόνια σε φυλακές και εξορίες και να δυσκολευτεί να αναπτυχθεί ως κόμμα. Παρόλα αυτά η εργατική τάξη συνέχισε να αγωνίζεται και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις οι κινητοποιήσεις της εξελίχθηκαν σε εξεγέρσεις όπως το Μάη του '36 στη Θεσσαλονίκη.

Όμως η εφαρμογή του Ιδιωνύμου άνοιξε το δρόμο και για την επιβολή μιας στυγνής δικτατορίας από τον Ι. Μεταξά. Στη μεταξική δικτατορία, το 1936, το Ιδιώνυμο αναβαθμίστηκε με τον Αναγκαστικό Νόμο 117 «Περί μέτρων προς καταπολέμησιν του κομμουνισμού και των εκ τούτου συνεπειών» με ακόμα σκληρότερες ποινές και με την εφαρμογή των «Δηλώσεων Μετανοίας». Το 1947, στη διάρκεια του εμφυλίου, ψηφίστηκε ο Αναγκαστικός Νόμος 509 που έφερε τα στρατοδικεία και τις εκτελέσεις των κομμουνιστών.

Σήμερα

Όλοι αυτοί οι νόμοι καταργήθηκαν το 1974. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι τα δημοκρατικά δικαιώματα αποκαταστάθηκαν. Σε όλο το διάστημα της μεταπολίτευσης δεκάδες ήταν οι περιπτώσεις που απαγορεύτηκαν απεργίες και διαδηλώσεις.

Τα τελευταία χρόνια η φασιστικοποίηση εντείνεται. Στην Ευρώπη σε μια σειρά χώρες έχουν απαγορευτεί τα κομμουνιστικά κόμματα. Στη «δημοκρατική» Γερμανία εδώ και τρία χρόνια διεξάγεται οι δίκη των Τούρκων κομμουνιστών της ATIK, που διώκονται ξεκάθαρα για τις ιδέες τους.

Οι ιμπεριαλιστές και οι αστικές τάξεις περιστέλλουν δικαιώματα και εξοπλίζονται με νέους αντικομμουνιστικούς νόμους γιατί αντιλαμβάνονται ότι η πολιτική τους γεννά και θα συνεχίσει να γεννά αντιδράσεις και αντιστάσεις από τους λαούς. Και γνωρίζουν πολύ καλά πως μόνο το μπόλιασμα αυτών των αντιδράσεων με τις κομμουνιστικές ιδέες μπορεί να κλονίσει σοβαρά την εξουσία τους.

Βιβλιογραφία

1. «Η πρώτη δεκαετία του ΚΚΕ 1918-1928», Α. Κουτσούκαλης, εκδ. Γνώση

2. «Η δεύτερη δεκαετία του ΚΚΕ 1929-1939», Α. Κουτσούκαλης, εκδ. Γνώση

3. «Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας», τομ. 24, Γ. Κορδάτος, εκδ. 20ος αιώνας

4. «Δοκίμιο ιστορίας του ΚΚΕ» Α’ τόμος, Σύγχρονη Εποχή

5. «Οι ρίζες του ελληνικού φασισμού», Γ. Ανδρικόπουλος, εκδ. Διογένης

6. «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1909-1940», Τ. Βουρνάς, εκδ. Τολίδη

7. «Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος», Γ. Κορδάτος εκδ. Μπουκουμάνη