Μια εκστρατεία με οδυνηρή κατάληξη. 100 χρόνια από την αποστολή ελληνικών στρατευμάτων ενάντια στους Μπολσεβίκους

 Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 838, στις 12/1/2019

Μια από τις ελάχιστα γνωστές πολεμικές επιχειρήσεις στις οποίες πήρε μέρος ο ελληνικός στρατός πριν από 100 χρόνια ήταν η ουκρανική εκστρατεία ή «η εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία» όπως ονομάστηκε τότε. Ο λόγος που αποφεύγουν οι Έλληνες ιστορικοί να κάνουν εκτενή αναφορά των πολεμικών γεγονότων στα οποία ενεπλάκησαν τότε τα ελληνικά στρατεύματα στη χερσόνησο της Κριμαίας και άλλες περιοχές της Νότιας Ουκρανίας, είναι απλός. Τα ελληνικά στρατεύματα κατατροπώθηκαν από τους Μπολσεβίκους και λίγο έλειψε να μην επιστρέψουν ποτέ. Επίσης συνέβησαν γεγονότα που επισκιάζουν το «ακμαιότατο ηθικό» και καταρρίπτουν το «αξιόμαχο» του ελληνικού στρατού αφού πολλοί φαντάροι αυτομόλησαν και ακόμη περισσότεροι αρνήθηκαν στο τέλος να πολεμήσουν. Ακόμα και αστοί ιστορικοί εκφράζουν την άποψη περί τυχοδιωκτισμού τής τότε ελληνικής κυβέρνησης Βενιζέλου. Όμως, αργότερα, το ελληνικό κράτος δεν αμέλησε να χαράξει στις επιγραφές που υπάρχουν στα σκαλιά του μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη κάποιες λεξούλες, χωρίς περαιτέρω εξήγηση: ΧΕΡΣΩΝ = ΣΕΡΜΙΚΑΣ = ΟΔΗΣΣΟΣ = ΣΕΒΑΣΤΟΥΠΟΛΙΣ. Και ο ανυποψίαστος Έλληνας πολίτης, που αισθάνεται όμως υπερήφανος για το ένδοξο παρελθόν των ηρωικών προγόνων του, φαντάζεται περίλαμπρες νίκες σ’ αυτές τις περιοχές, χωρίς πολλές φορές να γνωρίζει σε ποια γωνιά του κόσμου βρίσκονται.

Μετά την Οκτωβριανή

Μετά τη ρωσική επανάσταση και την επικράτηση των Μπολσεβίκων, τον Οκτώβρη του 1917, ταυτόχρονα με την προσπάθεια του ρωσικού λαού να οικοδομήσει μια νέα κοινωνία, με σοβιετική εξουσία, υπήρξε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα που η ρωσική αστική τάξη, τα υπολείμματα της φεουδαρχίας, οι κουλάκοι και οι νοσταλγοί του τσαρικού καθεστώτος διεξήγαγαν έναν ανελέητο αγώνα ενάντια στο νεαρό εργατικό κράτος για να ξαναπάρουν την εξουσία. Ο εμφύλιος πόλεμος ξεκίνησε αμέσως σχεδόν με το πάρσιμο της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους. Ο αντεπαναστατικός στρατός, στηριζόμενος από τους δυτικούς ιμπεριαλιστές επέβαλε ένα πολεμικό κλίμα σε όλη σχεδόν τη Ρωσία. Όμως, τον Αύγουστο του 1918, όταν πλησίαζε η λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ένας συνασπισμός 14 ευρωπαϊκών κρατών (με επικεφαλής την Αγγλία και τη Γαλλία), των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας αποφάσισαν να επιτεθούν πλέον με δικά τους στρατεύματα. Οι επαναστατικές ιδέες των Μπολσεβίκων είχαν αρχίσει να επηρεάζουν σοβαρά τους εργάτες σε όλη την Ευρώπη και το κομμουνιστικό κίνημα είχε αρχίσει να αποκτά τεράστια αίγλη σε όλο τον κόσμο. Ανάμεσα στα κράτη που συμμετείχαν στην επέμβαση ήταν και η Ελλάδα.

Η ξένη επέμβαση

Η επίθεση των ξένων στρατευμάτων ήταν σφοδρή. Σε συνεργασία με τη ντόπια αντεπανάσταση, περικύκλωσαν τη Ρωσία, αποκλείοντάς την από στεριά και θάλασσα. Στο τέλος του καλοκαιριού του 1918 μεγάλο μέρος του σοβιετικού εδάφους (σχεδόν τα τρία τέταρτα) και πολλές μεγάλες πόλεις έπεσαν στα χέρια των αντεπαναστατών και των ξένων. Ακόμα και η Γερμανοί κατέλαβαν τεράστιες εκτάσεις και μάλιστα με υπόδειξη της Αντάντ(!!) όπως έγινε στην περίπτωση της Λετονίας. Στα τέλη Νοέμβρη αγγλογαλλικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στο Νοβοροσίσκ, στη Σεβαστούπολη και την Οδησσό. Ταυτόχρονα ο πολεμικός στόλος της Αντάντ εισέβαλε από τη Βαλτική αλλά και από τη Μαύρη Θάλασσα λεηλατώντας τα πάντα.

Σχεδόν αμέσως συγκροτήθηκαν τμήματα του Κόκκινου Στρατού και μέσα σε διάστημα λίγων μηνών πολλές από τις περιοχές αυτές άρχισαν να απελευθερώνονται.

Η ελληνική συμμετοχή

Η Αντάντ ζήτησε από την ελληνική κυβέρνηση να στείλει εκστρατευτικό σώμα και πολεμικά πλοία στην Ουκρανία εναντίον των Μπολσεβίκων. Χωρίς δεύτερη σκέψη -αν και η χώρα μέσα σε διάστημα μόλις 8 χρόνων είχε εμπλακεί στους δύο Βαλκανικούς και τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο- ο Βενιζέλος προχώρησε στην υλοποίηση της επέμβασης, εμπλέκοντας τον ελληνικό λαό σε μια νέα πολεμική αναμέτρηση. Το αντάλλαγμα που υποσχέθηκαν οι Αγγλογάλλοι στην εξαρτημένη Ελλάδα για τις πολύτιμες υπηρεσίες της, ήταν η στήριξή τους στις μεγαλοϊδεατικές βλέψεις της ελληνικής αστικής τάξης για Ανατολική Θράκη και Μικρά Ασία. Ενθαρρυμένη η ελληνική πλευρά από τις επιτυχίες της στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων θεώρησε -εντελώς τυχοδιωκτικά- ότι τη στιγμή αυτή παρουσιαζόταν η μεγάλη ευκαιρία για να πραγματοποιηθεί το όνειρο «της Ελλάδας των πέντε θαλασσών και των δύο ηπείρων».

Αξίζει να σημειωθεί ότι μερικούς μήνες νωρίτερα η κυβέρνηση των Μπολσεβίκων με απόφασή της διέγραψε ολόκληρο το χρέος από τα δάνεια που είχε συνάψει η Ελλάδα με την τσαρική Ρωσία. Το «ευχαριστώ» του ελληνικού κράτους ήταν η αποστολή στρατού και στόλου το Γενάρη του 1919 στη Νότια Ουκρανία.

Έτσι τα πρώτα ελληνικά στρατεύματα που έφτασαν στην Οδησσό τέθηκαν υπό γαλλική διοίκηση και ξεκίνησαν τις πολεμικές επιχειρήσεις. Στόχος τους ήταν να καταληφθούν οι πόλεις Nικολάιεφ, Xερσώνα και Σεβαστούπολη. Συνολικά περισσότεροι από 23 χιλιάδες Ελλήνων στρατιωτών συμμετείχαν στην επέμβαση. Διοικητής των ελληνικών στρατευμάτων ήταν ο υποστράτηγος Κ. Νίδερ. Υψηλόβαθμοι αξιωματικοί που αργότερα έπαιξαν και σημαντικό πολιτικό ρόλο τέθηκαν επικεφαλής στρατιωτικών μονάδων όπως ο Οθωναίος, ο Πλαστήρας, ο Κονδύλης κ.α.

Ήττα των εισβολέων

Τα πράγματα όμως δεν εξελίχθησαν όπως θα ήθελαν οι ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές ούτε φυσικά και για το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα που κλήθηκε να κάνει τη «βρώμικη» δουλειά. Αν και αρχικά είχαν κάποιες επιτυχίες, πολύ σύντομα ο Κόκκινος Στρατός κατάφερε να αντεπιτεθεί. Σημαντική ήταν και η συμβολή του επαναστατημένου λαού της περιοχής που κατάφερε να μετατρέψει σε πολεμικό πεδίο κάθε γειτονιά των πόλεων στις οποίες βρέθηκαν οι εισβολείς. Ακόμα και Έλληνες κομμουνιστές που κατοικούσαν στην περιοχή συμμετείχαν σε επιτροπές προπαγάνδας και συνέβαλλαν σημαντικά στην εξέλιξη της επέμβασης. Δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που Έλληνες φαντάροι αυτομόλησαν και προσχώρησαν στις τάξεις του Κόκκινου Στρατού.

Επίσης καθοριστικός ήταν και ο ρόλος μεγάλης μερίδας Γάλλων στρατιωτών που διαπνέονταν από φιλοσοβιετικά αισθήματα και εξεγέρθηκαν μαζί με ομάδες του ντόπιου πληθυσμού ενάντια στους ίδιους τους αξιωματικούς τους, απαιτώντας την αποχώρησή τους από την Ουκρανία. Η εξέγερση εκδηλώθηκε τον Απρίλη του 1919 στη Σεβαστούπολη και την Οδησσό. Πολλά γαλλικά πλοία κατελήφθησαν από τους ναύτες τους που ύψωσαν κόκκινες σημαίες. Μάλιστα ο ελληνικός στρατός ανέλαβε την καταστολή της εξέγερσης σκοτώνοντας πολλούς Γάλλους και ντόπιους στασιαστές.

Μετά από αυτά τα γεγονότα η γαλλική κυβέρνηση υποχρεώθηκε να αποσύρει τα στρατεύματα από τη Νότια Ουκρανία. Όσο αφορά τους Έλληνες στρατιώτες αναγκάστηκαν σε υποχώρηση προς την περιοχή της σημερινής Μολδαβίας και μόλις που κατάφεραν να σωθούν. Πολλοί και από αυτούς, επηρεασμένοι από την επαναστατική προπαγάνδα, αρνήθηκαν να πολεμήσουν όταν μπήκε ο Κόκκινος Στρατός στην Οδησσό. Οι συνολικές απώλειες του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος ήταν περίπου 400 νεκροί και περισσότεροι από 600 τραυματίες.

Τέλος να αναφέρουμε μια θηριωδία που διέπραξαν Έλληνες αξιωματικοί στις αρχές του Μάρτη όταν αναγκάστηκε ο ελληνικός στρατός να εγκαταλείψει τη Χερσώνα. Λίγο πριν αποχωρήσουν από την πόλη, μάζεψαν περίπου 2000 άοπλους κατοίκους της πόλης (λέγεται ότι ανάμεσά τους ήταν και μερικοί Έλληνες), τους έκλεισαν στο αμπάρι ενός πλοίου και έπειτα το βομβάρδισαν. Εκατοντάδες από αυτούς κάηκαν ζωντανοί.

Η στάση του ΣΕΚΕ

Το νεοσύστατο ελληνικό κομμουνιστικό κόμμα (ΣΕΚΕ) τάχθηκε ενάντια στην ιμπεριαλιστική επέμβαση στην Ουκρανία και στη συμμετοχή τής Ελλάδας σ’ αυτήν. Αν και είχε περιορισμένες δυνάμεις και η συγκυρία δεν βοηθούσε, προσπάθησε να προπαγανδίσει το αντιπολεμικό πνεύμα ακόμα και μέσα στο στρατό. Μέσα από ομιλίες στη Βουλή, επίσημα κείμενα του κόμματος και προκηρύξεις, απευθύνθηκε πλατιά στον ελληνικό λαό καταδικάζοντας την επέμβαση και αποκαλύπτοντας τους πραγματικούς στόχους της, την ανατροπή δηλαδή του πρώτου εργατικού κράτους στον κόσμο.

Τέτοια ιστορικά γεγονότα, δυστυχώς, δεν έχουν γίνει ακόμα μάθημα στην ελληνική αστική τάξη που συνεχίζει να παρέχει γη και ύδωρ στους ιμπεριαλιστές, να στέλνει στρατό έξω από τα σύνορα για να εξυπηρετήσει νατοϊκά συμφέροντα και να φαντασιώνεται ότι με τις πλάτες τους θα αναβαθμίσει το ρόλο της στην περιοχή, με όποιο κόστος για τον ελληνικό λαό.

Βιβλιογραφία

«Ο μεγάλος Οχτώβρης και η Ελλάδα», Ορφέα Οικονομίδη, εκδ. «Κάκτος»

«Η πρώτη δεκαετία του ΚΚΕ 1918-1928», Αλέκος Κουτσούκαλης, εκδ. «Γνώση»

«ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΚΣΕ (Μπολσεβίκων)» τομ. Β, εκδ. «Τα Νέα Βιβλία»

«Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας», τομ. 24, Γ. Κορδάτος, εκδ. «20ος αιώνας»

«Ιστορία του ΚΚΣΕ» τομ. 1, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»

«Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα», Κ. Αυγητίδης, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»

«Το ολοκαύτωμα του Αμπαριού», Ριζοσπάστης 18/7/1935.