75 χρόνια από το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων. Γερμανοί και Έλληνες συνεργάτες τους διαπράττουν θηριωδία

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 836, στη 1/12/2018

«Πρέπει το σπίτι (του πολίτη από τον άμαχο πληθυσμό) να καεί συν γυναιξί και τέκνοις... Με στρατιωτική υψηλοφροσύνη ή με τη συνθήκη της Γενεύης ο αγών αυτός δεν έχει πλέον καμίαν σχέσιν... Ως εκ τούτου ο στρατός δικαιούται να χρησιμοποιεί εις τον αγώνα αυτόν κάθε μέσον και εναντίον γυναικών και παιδιών, αρκεί να εξασφαλίζεται δι’ αυτού η επιτυχία», (Χίτλερ, σχετικά με τον πολεμικό κανονισμό της κατοχής, 16/12/1942. Από το βιβλίο «Μαύρη Βίβλος της Κατοχής»).

Ο ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο

Ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα των Γερμανών Ναζί στην Ελλάδα, η μεγαλύτερη ίσως θηριωδία των κατοχικών δυνάμεων κατά του άμαχου πληθυσμού, συνέβη στις 13 Δεκέμβρη του 1943 στην περιοχή των Καλαβρύτων. 

Το καλοκαίρι του 1943 ο ναζιστικός Άξονας θα δεχτεί ένα σοβαρό πλήγμα. Μετά την εισβολή των αγγλοαμερικανκών δυνάμεων στην Ιταλία, η μεγαλύτερη σύμμαχος της Γερμανίας στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο θα αναγκαστεί σε συνθηκολόγηση (Σεπτέμβρης 1943). Οι Ιταλοί είχαν αναλάβει την επιτήρηση μεγάλου μέρος της Ελλάδας. Έτσι μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας τα γερμανικά στρατεύματα θα αναλάβουν τον έλεγχο όλης σχεδόν της χώρας. Υπήρχαν επίσης πληροφορίες για επιχείρηση των Δυτικών και στη νοτιοδυτική Ελλάδα, αντίστοιχη με την απόβαση στη Σικελία. Τέλος σημαντικές ήταν και οι νίκες του ΕΛΑΣ, με δεκάδες χιλιάδες οπλισμένους αντάρτες να ελέγχουν μεγάλες περιοχές στην ελληνική ύπαιθρο.

Ειδικά στην περιοχή της Πελοποννήσου που υπήρχαν σοβαρές πιθανότητες για μια επέμβαση των Δυτικών, το ελληνικό αντάρτικο θα έπαιζε καταλυτικό ρόλο. Μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου δεν ελεγχόταν από τους Γερμανούς και οι αντάρτες κατάφεραν να στήσουν το αρχηγείο τους στα βουνά, παρενοχλώντας συχνά τα κατοχικά στρατεύματα και διακόπτοντας την επικοινωνία μεταξύ των μεγάλων πόλεων (Πάτρα, Κόρινθος, Τρίπολη). Ιδιαίτερα η περιοχή των Καλαβρύτων, σύμφωνα με τις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες, χαρακτηρίστηκε «άκρως επικίνδυνη, γιατί εκεί είχε την έδρα του το Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κέντρο, με επικεφαλής το σμήναρχο Δημήτρη Μίχο, Καπετάν Σταυραετό (31-8-43), η οποία με κάθε τρόπο θα πρέπει να ισοπεδωθεί» (Κακογιάννης σελ. 159)

«Επιχείρηση Καλάβρυτα»

Για αυτούς τους λόγους τα γερμανικά κατοχικά στρατεύματα, με εντολή του ίδιου του Χίτλερ, από τον Οκτώβρη του 1943, θα βάλουν σε εφαρμογή την «επιχείρηση Καλάβρυτα» με στόχο να «καθαρίσουν» ένα μεγάλο μέρος της βόρειας και κεντρικής Πελοποννήσου από τους μαχητές της Εθνικής Αντίστασης αλλά και να τιμωρήσουν τον άμαχο πληθυσμό που πρόσφερε σημαντική υποστήριξη στους αντάρτες. Την επιχείρηση ανέλαβε να πραγματοποιήσει η 117^η γερμανική Μεραρχία Καταδρομών με διοικητή τον αντιστράτηγο Καρλ φον Λε Σουίρ. Η ίδια μεραρχία με άλλη ονομασία είχε πάρει μέρος σε αντίστοιχες επιχειρήσεις εναντίον ανταρτών στη Σερβία και κατηγορήθηκε για μαζικές σφαγές χιλιάδων αμάχων. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τις αρχές του Οκτώβρη με διαταγή του Χίτλερ δόθηκε εντολή καταστροφής όλης της νότιας και κεντρικής Ελλάδας σε περίπτωση απόβασης των Δυτικών.

Στις 16 Οκτώβρη ένας γερμανικός λόχος που πραγματοποιούσε αναγνωριστική επιχείρηση θα δεχτεί επίθεση στην Κερπινή από 200 αντάρτες που ήταν αποφασισμένοι να μην αφήσουν τους Γερμανούς να προχωρήσουν προς τα Καλάβρυτα. Μετά από μάχη όλος σχεδόν ο γερμανικός λόχος (77 άνδρες) θα αιχμαλωτιστεί. Οι διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων απέτυχαν και ο Λε Σουίρ θα αποφασίσει την εισβολή δυνάμεων της 117^ης Μεραρχίας στην περιοχή με σκοπό να απελευθερωθούν οι αιχμάλωτοι.

Έτσι στις αρχές Δεκέμβρη στη διαδρομή προς τα Μαζέικα (σημερινή Κλειτορία) όπου κρατούνταν οι αιχμάλωτοι, τα γερμανικά στρατεύματα πυρπόλησαν το χωριό Δάρας και εκτέλεσαν πολλούς από τους κατοίκους του.

Μετά την αποτυχία των διαπραγματεύσεων και την έναρξη των επιχειρήσεων των Γερμανών, οι αντάρτες του ΕΛΑΣ αποφασίζουν να εκτελέσουν τους αιχμαλώτους.

Οι Γερμανοί, μαζί με 300 ταγματασφαλίτες του τάγματος «Λεωνίδας» από τη Λακωνία και ομάδες από την Ηλεία και την Κόρινθο, ξεκινώντας από τέσσερις διαφορετικές κατευθύνσεις και προχωρώντας προς τα Καλάβρυτα, ισοπεδώνουν χωριά και εκτελούν εκατοντάδες αμάχους. Το Μάζι (σημερινό Ελατόφυτο) ήταν το επόμενο χωριό που καταστράφηκε. Ακολούθησαν τα χωριά Ρωγοί όπου εκτελέστηκαν 63, Κερπινή με 35 εκτελέσεις, Ανω και Κάτω Ζαχλωρού, Σκεπαστό, η Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου κ.α. Μάλιστα στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου πέταξαν από το γκρεμό τους μοναχούς. Συνολικά 50 περίπου χωριά κατέκαψαν και λεηλάτησαν οι Γερμανοί τις πρώτες μέρες του Δεκέμβρη.

Η μεγάλη σφαγή

Όταν έφτασαν στα Καλάβρυτα στις 9 Δεκέμβρη έκαναν κάποιες παραπλανητικές κινήσεις στην προσπάθειά τους να καθησυχάσουν τους κατοίκους. Υποσχέθηκαν ότι δε θα τους πειράξουν, αρκεί να παραδώσουν όλα τα όπλα που υπήρχαν στην πόλη. Τους ανακοίνωσαν ότι κυνηγούν μόνο αντάρτες και όχι αμάχους. Απαίτησαν όμως να μην κυκλοφορεί κάνεις τη νύχτα και να μη βγει κανείς από την πόλη. Στη συνέχεια άρχισαν να καίνε σπίτια ανταρτών καθώς και το ξενοδοχείο «Χελμός» που είχε χρησιμοποιηθεί από τον ΕΛΑΣ ως νοσοκομείο.

Όμως το πρωί της Δευτέρας 13 Δεκέμβρη συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους στο δημοτικό σχολείο. Αφού ξεχώρισαν τον αντρικό πληθυσμό άνω των 14 ετών, τους οδήγησαν σε ένα χωράφι στη θέση «Λάκκα του Καππή», λίγο έξω από τα Καλάβρυτα και έστησαν γύρω τους πολυβόλα.

Ταυτόχρονα άρχισαν να λεηλατούν και να πυρπολούν όλα τα κτίρια της πόλης. Μετά από λίγο δόθηκε το σύνθημα της μεγάλης σφαγής. Τα πολυβόλα ξεκίνησαν το μακελειό, που κράτησε για πολλή ώρα, χωρίς σταματημό. Όλοι σχεδόν οι συγκεντρωμένοι εκτελέστηκαν εκτός από ελάχιστους που διασώθηκαν κρυμμένοι κάτω από πτώματα. Υπολογίζεται ότι περίπου 500 ήταν οι νεκροί στα Καλάβρυτα τη μέρα εκείνη. Σχεδόν όλος ο ανδρικός πληθυσμός εκτός από αυτούς που κατάφεραν να διαφύγουν τις προηγούμενες μέρες, μετά από προειδοποίηση του ΕΛΑΣ της περιοχής.

Οι Γερμανοί για να δικαιολογήσουν τη μεγάλη σφαγή έριξαν την ευθύνη στον ΕΛΑΣ που σκότωσε τους 77 Γερμανούς αιχμαλώτους. Η ίδια άποψη εκφράστηκε και από αστούς πολιτικούς πολλά χρόνια αργότερα. Η πραγματικότητα όμως τους διαψεύδει. Ο ΕΛΑΣ έκανε νωρίτερα ό,τι ήταν δυνατόν για να διαπραγματευτεί μια ανταλλαγή αιχμαλώτων. Ζήτησε από τους Γερμανούς να σταματήσουν οι εκτελέσεις ομήρων και να απελευθερωθούν Έλληνες αιχμάλωτοι. Η απάντηση των Γερμανών ήταν νέες θηριωδίες όπως αυτή στο μοναστήρι του Μεγάλου Σπηλαίου. Εξάλλου η «επιχείρηση Καλάβρυτα» αποφασίστηκε πολύ πριν την εκτέλεση των αιχμαλώτων. Επίσης το ΕΑΜ της περιοχής είχε πληροφορίες ότι οι Γερμανοί θα κατέστρεφαν τα Καλάβρυτα και είχε προειδοποιήσει τους κατοίκους καλώντας τους να τα εγκαταλείψουν πολύ πριν φτάσουν οι Γερμανοί. Άλλωστε δεν ήταν η μοναδική πόλη της Πελοποννήσου που έγιναν σφαγές. Τους προηγούμενες μήνες χιλιάδες άοπλοι εκτελέστηκαν στη Σπάρτη, την Τρίπολη και την Καλαμάτα.

Για την ιστορία να αναφέρουμε ακόμα πως οι Καλαβρυτινοί ζήτησαν όπλα από τη βρετανική αποστολή για να αντιμετωπίσουν του Γερμανούς αλλά αυτοί αρνήθηκαν λέγοντάς τους ότι δεν πρέπει να ανησυχούν γιατί οι Γερμανοί κυνηγούν μόνο αντάρτες.

Την παρουσία 300 ταγματασφαλιτών στην επιχείρηση επιβεβαιώνει και το Φόρεϊν Οφις με απόρρητο τηλεγράφημά του προς την «Κυβέρνηση» του Καΐρου που είδε το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια. Επίσης υπάρχουν αναφορές για ακόμα 1.500 ταγματασφαλίτες που βρίσκονταν περιμετρικά των Καλαβρύτων υπό τις διαταγές του Γερμανού αντισυνταγματάρχη Βόλφινγκερ.

Τα Καλάβρυτα όπως και δεκάδες άλλοι μαρτυρικοί τόποι της περιόδου της Κατοχής εξακολουθούν να στέκουν περήφανα, για να μας θυμίζουν ότι παρά τη θηριωδία που βίωσε αυτός ο λαός, δεν γονάτισε, δεν έσκυψε το κεφάλι αλλά πολέμησε με ακόμα μεγαλύτερο πάθος για τη λευτεριά.

Βιβλιογραφία:

1. «Η ΘΗΡΙΩΔΙΑ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ», Αντώνης Κακογιάννης, εκδ. Καστανιώτης.

2. «ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ 1943» Φραντζέσκα Νίκα, εκδ. Σύγχρονη Εποχή

3. ΜΑΥΡΗ ΒΙΒΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Δείτε το ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ «ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΑΖΙ 13 /12/1943» https://www.youtube.com/watch?v=8SbSkTqbUTk