ΗΠΑ 23/8/1927. Η εκτέλεση των Σάκο και Βαντσέτι. Ήρωες του ταξικού πολέμου

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία 876, 1/8/2020

Στις αρχές του 20^ου αιώνα δύο νεαροί Ιταλοί ο Νικόλα Σάκο και ο Μπαρτολομέο Βαντσέτι μεταναστεύουν στις ΗΠΑ, με το όνειρο μιας καλύτερης ζωής στη «γη της επαγγελίας». Στις 23 Αυγούστου του 1927 το όνειρο μετατρέπεται σε εφιάλτη. Οι δύο μετανάστες εργάτες φυλακίζονται και εκτελούνται στην ηλεκτρική καρέκλα. 

 

Η κατάσταση στις ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ του μεσοπολέμου ήταν η χώρα που η ανθηρή της οικονομία βασιζόταν στην ανελέητη εκμετάλλευση εκατομμυρίων μεταναστών. Ήταν η χώρα του ακραίου αντικομμουνισμού και ρατσισμού, η χώρα με την ισχυρή άρχουσα τάξη που επεδίωκε να κυριαρχήσει σε όλο τον κόσμο.

Εκείνη την εποχή το συνδικαλιστικό κίνημα στις ΗΠΑ είχε καταφέρει να οργανώσει εκατομμύρια εργαζομένων. Ιδρύθηκαν οι Βιομηχανικοί Εργάτες του Κόσμου μια μαχητική συνδικαλιστική εργατική οργάνωση και λίγο αργότερα, μέσα από τις γραμμές του Σοσιαλιστικού Κόμματος δημιουργήθηκε το Κομμουνιστικό Κόμμα. Στις απεργίες που πραγματοποιούνταν, συμμετείχαν εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες και κατάφερναν να πετύχουν σημαντικές κατακτήσεις. Σε πολλές περιπτώσεις οι διαδηλώσεις μετατρέπονταν σε εξεγέρσεις. Αυτή ακριβώς η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος ήταν που θορύβησε την αμερικανική άρχουσα τάξη. Τρομοκρατημένη από τη ραγδαία άνοδο του εργατικού κινήματος αλλά και από την πρόσφατη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης που έβαζε την ανθρωπότητα σε έναν κύκλο όξυνσης της ταξικής πάλης και στην εποχή των προλεταριακών επαναστάσεων, έβλεπε ως κύριο αντίπαλο τον εργάτη, τον προοδευτικό, τον ριζοσπάστη, τον κομμουνιστή και προσπαθούσε να καταστείλει με κάθε τρόπο τα ξεσπάσματα των εργαζομένων. «Σώστε τους θεσμούς μας από τους μπολσεβίκους» ήταν το κυρίαρχο σύνθημα εκείνη την εποχή. Η άγρια καταστολή των εργατικών κινητοποιήσεων, οι μαζικές συλλήψεις, οι απελάσεις αλλοδαπών, οι σκευωρίες, οι ανακρίσεις, οι στημένες δίκες ακόμα και οι δολοφονίες εργατών ήταν οι συνήθεις πρακτικές του συστήματος για να τρομοκρατήσουν το εργατικό κίνημα στη χώρα της …Ελευθερίας. Το αποκορύφωμα αυτής της περιόδου ήταν η υπόθεση των Σάκκο και Βαντσέτι. Η αμερικανική αστυνομία και το δικαστικό σύστημα προχώρησαν σε μια σκευωρία, έστησαν μια δίκη -παρωδία και τελικά εκτέλεσαν τους δύο συνδικαλιστές εργάτες.

Σύλληψη και δίκη

Οι δύο Ιταλοί μετανάστευσαν στις ΗΠΑ το 1908 όταν ήταν ακόμα σε νεαρή ηλικία. Ο Σάκο ήταν τσαγκάρης. Ο Βαντσέτι δούλευε αρχικά ως εργάτης σε υψικαμίνους, λατομεία, εργοστάσια και αργότερα ως πωλητής ψαριών. Και οι δύο τους ήταν συνδικαλιστές και επηρεασμένοι από το ρεύμα του αναρχισμού. Ο Σάκο το 1918 συμμετείχε σε μια απεργία διαρκείας των τσαγκάρηδων που ανάγκασε τους βιοτέχνες να αυξήσουν σημαντικά τους μισθούς των εργατών. Ο Βαντσέτι πρωτοστάτησε σε μια μεγάλη απεργία χιλιάδων εργατών σχοινοποιίας στο Πλίμουθ. Ταυτόχρονα συμμετείχαν και σε οργανώσεις υπεράσπισης των δικαιωμάτων των μεταναστών αλλά και σε αντιπολεμικές επιτροπές. Μάλιστα στη διάρκεια του Πολέμου προπαγάνδιζαν τη μη στράτευση και οι ίδιοι κατέφυγαν στο Μεξικό γι’ αυτό το λόγο.

Η σύλληψη τους έγινε το 1920. Στις 15/4/1920 δύο ταμίες ενός εργοστασίου υποδημάτων δέχτηκαν επίθεση στο Μπρέιντρι της Μασαχουσέτης από Ιταλούς ληστές -όπως κατέθεσαν μάρτυρες- οι οποίοι αφού έκλεψαν τα δύο χρηματοκιβώτια που οι ταμίες κουβαλούσαν μαζί τους, τους εκτέλεσαν. Λίγες μέρες αργότερα η αστυνομία θα συλλάβει τους Σάκο και Βαντσέτι με …αδιάσειστα στοιχεία όπως το γεγονός ότι ήταν Ιταλοί, μια τραγιάσκα που βρέθηκε στον τόπο του εγκλήματος και αποδόθηκε η κατοχή της στον Σάκο, το περίστροφο που είχε στην κατοχή του ο Βαντσέτι με την αμφιβόλου αξιοπιστίας βαλλιστική εξέταση εκείνης της εποχής και ότι ένα αυτοκίνητο με το οποίο σχετίζονταν οι δύο εργάτες ήταν ίδιας μάρκας με αυτό των ληστών. Εκείνη την περίοδο οι δύο Ιταλοί συμμετείχαν σε μια κίνηση συμπαράσταση δύο άλλων εργατών του Αντρέα Σαλσέντο και του Ρομπέρτο Ελία που συνελήφθησαν με τις κατηγορίες ότι ήταν «αναρχικοί» και «υποστηρικτές της βίας». Ο πρώτος εκπαραθυρώθηκε από τον 11^ο όροφο του υπουργείου δικαιοσύνης και ο δεύτερος απελάθηκε. Για το ζήτημα αυτό οι Σάκο και Βαντσέτι οργάνωσαν διαμαρτυρία για τις 9/5/1920. Για τη διοργάνωση αυτής της κινητοποίησης χρησιμοποιούσαν ένα αυτοκίνητο που έτυχε να είναι ίδιας μάρκας με αυτό των ληστών. Επίσης ο Βαντσέτι είχε στην κατοχή του ένα περίστροφο για την προστασία τους από τις συχνές επιθέσεις που δέχονταν τότε οι συνδικαλιστές. Συνελήφθηκαν στις 5 Μάη, αρχικά ως ύποπτοι για «ριζοσπαστισμό» αλλά την επομένη κατηγορήθηκαν για τη ληστεία και το φόνο των δύο ταμιών. Μάλιστα ο Βαντσέτι κατηγορήθηκε και για ακόμα μια ληστεία που έγινε στις 15 Απρίλη απλώς και μόνο επειδή την ημέρα που έγινε δεν μπορούσε να αποδείξει με μάρτυρες τον τόπο στο οποίο βρισκόταν.

Η δίκη που ακολούθησε ήταν κάτι παραπάνω από στημένη. Δικαστής ορίστηκε ο Γ. Θάγιερ, ακραίος συντηρητικός και αντικομμουνιστής. Αντίστοιχων πεποιθήσεων ήταν και ο εισαγγελέας Φ. Κάτσμαν αλλά και οι 12 ένορκοι που ήταν όλοι τους λευκοί, αγγλόφωνοι και αποδεδειγμένα συντηρητικών απόψεων. Πρόεδρος των ενόρκων ορίστηκε ένας πρώην αρχηγός της αστυνομίας! Η δίκη ξεκίνησε στις 21/5/1921. Πολλοί ψευδομάρτυρες κατηγορίας κάτω από την πίεση που δέχτηκαν από την υπεράσπιση αναγκάστηκαν να αλλάξουν τις αρχικές τους καταθέσεις. Επίσης υπήρχαν περισσότεροι από 100 μάρτυρες υπεράσπισης και πολλοί από αυτούς κατέθεσαν ότι ήταν μαζί με του κατηγορουμένους την ημέρα και ώρα της δολοφονίας των ταμιών. Ας δούμε μια περιγραφή του Άνταμιτς: «Εννέα μάρτυρες από τη Βοστόνη κατέθεσαν ότι είδαν το Σάκο στην πόλη και συνομίλησαν μαζί του το απόγευμα του φόνου. Ανάμεσά τους και ο γραφέας του ιταλικού Προξενείου στη Βοστόνη ο οποίος ορκίστηκε ότι λίγα λεπτά πριν τις 3 το απόγευμα (οπότε συνέβη ο φόνος στο νότιο Μπρέιντρι, ο Σάκο παρουσιάστηκε στο γραφείο του ζητώντας διαβατήριο για να ταξιδέψει στη Ιταλία. Τα ίδια και με τον Βαντσέτι. Έξι μάρτυρες κατέθεσαν ότι τον είδαν και του μίλησαν στο Πλίμουθ την ημέρα του φόνου. 35 μίλια μακριά από το Μπρέιντρι…»

Απόφαση και αντιδράσεις

Η δίκη τελείωσε στις 14/6/1921 με απόφαση -όπως ήταν φυσικό- καταδικαστική. Στα 6 χρόνια που ακολούθησαν μετά την απόφαση, οι Σάκο και Βαντσέτι βρίσκονταν στη φυλακή.

Το 1925 ένας φυλακισμένος Πορτογάλος κατέθεσε πως συμμετείχε στη ληστεία του Μπρέιντρι κι ότι οι Σάκο και Βαντσέτι δεν είχαν καμία σχέση. Ούτε όμως αυτή η ομολογία ήταν ικανή να αναιρέσει την απόφαση. Όλα τα αιτήματα της υπεράσπισης για διεξαγωγή νέας δίκης απορρίφθηκαν.

Υπήρξε μεγάλο κύμα συμπαράστασης σε όλο τον κόσμο για τους δύο φυλακισμένους εργάτες, με διαδηλώσεις αλληλεγγύης, καταγγελίες και αιτήσεις επιείκειας με στόχο την ανατροπή της απόφασης. Χαρακτηριστικά, μια εφημερίδα της εποχής έγραφε για τους δύο Ιταλούς ότι «έγιναν σύμβολο για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, ως θύματα του καπιταλιστικού συστήματος δικαιοσύνης που έχει ένα νόμο για τους φτωχούς και έναν άλλο για τους πλούσιους». Δεκάδες άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών απαίτησαν την απελευθέρωσή τους. Η Κομμουνιστική Διεθνής με απόφασή της στο 4^ο Συνέδριο ζήτησε από τα κομμουνιστικά κόμματα να βοηθήσουν τους φυλακισμένους εργάτες σε όλο τον κόσμο, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στους Σάκο και Βαντσέτι.

Τελικά στις 10 Αυγούστου του 1927 ο κυβερνήτης Φούλερ, ο μόνος που θα μπορούσε να ακυρώσει την εκτέλεση, αποφάσισε ότι «η δίκη ήταν δίκαιη» και ότι «οι Σάκο και Βαντσέτι έπρεπε να πεθάνουν». Στις 23 Αυγούστου του 1927 λίγο μετά τα μεσάνυχτα οι δύο Ιταλοί εργάτες άφησαν την τελευταία τους πνοή στην ηλεκτρική καρέκλα. Η κηδεία τους εξελίχθηκε σε μια τεράστια διαδήλωση και σύγκρουση με την αστυνομία.

Η αθωότητα των δύο Ιταλών εργατών θα αναγνωριστεί από την αμερικανική πολιτεία 50 χρόνια αργότερα, με επίσημη δήλωση του κυβερνήτη της Μασαχουσέτης Μάικλ Δουκάκη.

Η υπόθεση των Σάκο και Βαντσέτι ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες που έγραψαν τραγούδια, ποιήματα, βιβλία, θεατρικά, ντοκιμαντέρ κ.α. Το 1971 κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους η ταινία «Σάκο και Βαντσέτι» του Ιταλού σκηνοθέτη Τζουλιάνο Μοντάλντο και απέσπασε πολλά βραβεία. Τη μουσική της ταινίας έγραψε ο φημισμένος συνθέτης και πρόσφατα θανών Ένιο Μορικόνε για την οποία τιμήθηκε με ειδική μνεία. Από τα 12 μουσικά κομμάτια της ταινίας τα 4 ήταν σε στίχους της θρυλικής Τζόαν Μπαέζ τα οποία και ερμήνευσε η ίδια με την καταπληκτική φωνή της.

Η δολοφονία των δύο εργατών ήταν ένα προμελετημένο έγκλημα του αμερικανικού κράτους που είχε στόχο ολόκληρη την εργατική τάξη και τους αγώνες της. Ήταν μια πολιτική δολοφονία με θύματα πρωτοπόρους συνδικαλιστές εργάτες. Μια δολοφονία για την οποία όμως η Ιστορία έχει βγάλει άλλη ετυμηγορία. Στιγμάτισε το αμερικανικό σύστημα και ανέδειξε τον ηρωισμό των δύο εργατών.

Πηγές

«Μπροστά στην ηλεκτρική καρέκλα. Η ιστορία των Σάκκο και Βαντσέτι», Τζων Ντος Πάσος, εκδ. ελεύθερος Τύπος

«Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών», Howard Zinn, εκδ. Αιώρα

«Η ταξική βία στην Αμερική 1830-1930», Λ. Άνταμιτς, εκδ. Διάδοση