Θεσσαλονίκη. Περιοδικό «ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ». Μια σύντομη αναφορά σε ένα σημαντικό εγχείρημα

του Γιάννη Χατζή

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 880, στις 17/10/2020

Ο πρόσφατος θάνατος του αγωνιστή της Αριστεράς και ομότιμου καθηγητή της Ιατρικής Σχολής Λάκη (Παντελή) Μάκρη έφερε στην επικαιρότητα τον προδικτατορικό αγώνα της αποκαλούμενης «Συνεπούς Αριστεράς». Μνήμες περασμένες μα όχι ξεχασμένες ξαναζωντάνεψαν, για την αγωνιστική διάθεση και δράση των αγωνιστών μιας άλλης εποχής, λίγο πριν ξεκινήσει η επταετής νύχτα των συνταγματαρχών. Ανάμεσα στα αλήστου μνήμης αγωνιστικά εγχειρήματα εκείνης της εποχής ήταν και η έκδοση του «Σπουδαστικού Κόσμου», φοιτητικού περιοδικού που κυκλοφόρησε σε δυο εποχές πριν τη δικτατορία και μία με την πτώση της.

 

 

Στην Αθήνα από τις 31 Μαΐου 1956 (1ο φύλλο) και ως τον Απρίλιο του 1967 κυκλοφορούσε η «Πανσπουδαστική», που προοδευτικά απηχούσε τις θέσεις της ΕΔΑ και του ρεβιζιονιστικού ΚΚΕ. Στη Θεσσαλονίκη, εκτός του πολιτιστικού περιοδικού «Ροτόντα», που είχε άκρες στο φοιτητικό χώρο, η έλλειψη ενός φοιτητικού εντύπου ήταν προφανής. Το κενό αυτό απασχολούσε πολλούς συνδικαλιστές του τότε φοιτητικού κινήματος, με πρωτοστάτη τον φοιτητή της Ιατρικής Σχολής Λάκη Μάκρη (τον επονομαζόμενο και «Σατανά»). Μετά από πολλές συζητήσεις, χαφιεδισμούς, προβοκάτσιες της Ασφάλειας και του καθημερινού Τύπου, με πιέσεις της ΕΔΑ για τη ματαίωση των σχεδίων έκδοσης περιοδικού, τον Απρίλιο του 1962 κυκλοφόρησε ο «Σπουδαστικός Κόσμος» σαν «Δεκαπενθήμερη Φοιτητική Επιθεώρηση», αν και τα χρονικά όρια της εκάστοτε έκδοσης ποτέ δεν τηρήθηκαν. Διευθυντής ο Ξενοφών Μαυραγάνης και μεταξύ των μελών της συντακτικής επιτροπής ο Λάκης Μακρής. Τελικά εκδόθηκαν έξι τεύχη. Συνεργάτες, ηχηρά ονόματα της μετέπειτα πολιτικής, επιστημονικής και καλλιτεχνικής σκηνής (Α. Σαχίνης, Κ. Λαχάς. Γ. Βέλτσος, Κ. Μοσκώφ, Γ. Λιανής, Μ. Αναγνωστάκης, Γ. Ανδρεάδης).

Στο μεταξύ οι προσπάθειες των μαρξιστών - λενινιστών κι η παρουσία του περιοδικού «Αναγέννηση» αποδίδουν και προσανατολίζονται προς τους μαζικούς χώρους. Άρθρα που ξεσκεπάζουν τη ρεβιζιονιστική φύση της ΕΔΑ και των Λαμπράκηδων δημοσιεύονται στην «Αναγέννηση» και συμβάλλουν στον σωστό προσανατολισμό του φοιτητικού κινήματος. Από τους Λαμπράκηδες και την ΕΔΑ αποχωρούν πολλοί νεολαίοι φοιτητές και γρήγορα συσπειρώνουν γύρω τους ένα φοιτητικό δυναμικό με αγωνιστικές διαθέσεις και προβληματισμούς για τη στάση της επίσημης Αριστεράς.

Στο φοιτητικό χώρο, στις 11 Απριλίου 1966 υπογράφεται η ιδρυτική δια­κήρυξη της Προοδευτικής Πανσπουδαστικής Συνδικαλιστικής Παράταξης (ΠΠΣΠ) από φοιτητές των πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Την ίδια περίοδο κυκλοφορεί το 7ο τεύχος του «Σπουδαστικού Κόσμου» στη Θεσσαλονίκη, σαν φοιτητικό περιοδικό της ΠΠΣΠ, εγκαινιάζοντας μια έντονη αντιρεβιζιονιστική αρθρογραφία ενάντια στις πολιτικές θέσεις των Λαμπράκηδων και της ΕΔΑ.

Στις σελίδες του περιοδικού διάβαζε κανείς νέα κι αναλύσεις για τη ζωή των φοιτητικών συλλόγων, για τα τρέχοντα ελληνικά και παγκόσμια πολιτικά και πολεμικά γεγονότα, πολιτιστικά άρθρα κ.λπ. Ιδιοκτήτης του περιοδικού φερόταν η Γιάννα Αληχανίδου (Νομική), διευθυντής ο Ηλίας Μουτόπουλος (Πολυτεχνείο) και υπεύθυνος τυπογραφείου ο Τάσος Δαρβέρης (Μαθηματικό). Εκδόθηκαν οκτώ τεύχη, με τελευταίο το Νο 13-14 (Μάρτιος - Απρίλιος 1967). Ενδιάμεσα κυκλοφόρησαν έκτακτα τα «Υλικά της Α' Πανελλήνιας Συνδιάσκεψης ΠΠΣΠ (ΑΤΕΣ)» και τον Ιούνιο του 1966 το «Γ' Συνέδριο της ΕΦΕΕ». Η έδρα του περιοδικού ήταν ένα υπόγειο διαμέρισμα επί της οδού Δαγκλή 36, όπου και τα γραφεία της ΠΠΣΠ.

Η έκδοση του «Σπουδαστικού Κόσμου» υπήρξε γεγονός που έβαλε σε αποφασιστικό στάδιο την αντιπαράθεση με το ρεβιζιονισμό στο πανεπιστήμιο, στα δύσκολα εκείνο χρόνια, συνδέοντας την πάλη των φοιτητών και τα άμεσα προβλήματα τους με την έντονη γενικότερη πάλη του λαού για δουλειά, δημοκρατία, ανεξαρτησία. Το περιοδικό διακινούνταν από τα μέλη και τους φίλους της ΠΠΣΠ και γρήγορα απέκτησε μεγάλο τιράζ, αλλά συνάμα για τη δράση του μηνύθηκε, προβοκαρίστηκε και το γραφείο του δέχτηκε επιθέσεις.

Ο «Σπουδαστικός Κόσμος» κυκλοφόρησε σε μια πολιτική περίοδο όπου από τα Ιουλιανά το 1965 και τη δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα ο λαός κι η νεολαία βρέθηκαν αγωνιστικά πολύ μπροστά από τις ηττοπαθείς και συμβιβαστικές προθέσεις των ηγεσιών της ΕΔΑ και της Ένωσης Κέντρου. Οξύτατη αντίθεση χώριζε τη νεολαία από την αντίδραση και τον δεξιό οπορτουνισμό των Λαμπράκηδων και των ΕΔΑΪτών. Σε καθημερινή βάση ο λαός ήταν στους δρόμους, δίνοντας ένα συγκλονιστικό αγωνιστικό παρών. Στο φοιτητικό χώρο τα μέλη της Δεξιάς ΕΚΟΦ τραμπουκίζανε και χαφιεδίζανε σε συνεργασία ή με την ανοχή της αστυνομίας. Η Παπανδρεϊκή ΕΔΗΝ κι οι Λαμπράκηδες παίζανε το ρόλο του πυροσβέστη σε κάθε αγωνιστική εκδήλωση κι άποψη που ξέφευγε από τη ρεφορμιστική πολιτική τους. Ανάλογος ήταν ο ρόλος της ΕΦΕΕ και της ΦΕΑΠΘ.

Μέσα σ' αυτό το κλίμα ο «Σπουδαστικός Κόσμος» με τα κείμενα του:

Ξεσκεπάζει τον αντιφοιτητικό - αντιαγωνιστικό χαρακτήρα των παρατάξεων ΕΔΗΝ - ΔΝΛ, που με τη συγκεκριμένη πολιτική τους οδήγησαν σε φοιτητικό αδιέξοδο.

Ξεσκεπάζει το ρόλο της ΕΦΕΕ και της ΦΕΑΠΘ και τις δραστηριότητες τους στο πολιτικό και φοιτητικό προσκήνιο.

Ξεσκεπάζει την πολιτική του δεσίματος της φωνής των προοδευτικών αγωνιστών και τη λογική ότι η εξαπάτηση των φοιτητών θα περνάει επ' άπειρο χωρίς να ξεσκεπάζεσαι.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αντιαγωνιστικής πολιτικής ήταν η ανακοίνωση του πρόεδρου της ΔΕΣΠΑ για την πραγματοποίηση δημόσιας συζήτησης με συμμετοχή πνευματικών ανθρώπων, οργανώσεων, πολιτικών κομμάτων και νεολαίων για το θέμα των ακαδημαϊκών ελευθεριών, όταν το σύνολο των φοιτητών ζητούσε να γίνει πορεία. Τελικά η συζήτηση πραγματοποιήθηκε, αλλά η ΠΠΣΠ δεν προσκλήθηκε.

Οι ρεφορμιστές ισχυρίζονταν ότι η χώρα μας είχε μπει στο δρόμο ενός «ευρύτερου εκδημοκρατισμού» κι ότι η ανώτατη παιδεία μπήκε στο δρόμο μιας «εκπαιδευτικής αναγέννησης», άσχετα αν το παλατιανό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1965 με την αποστασία τους διέψευδε. Η ΠΠΣΠ κι ο «Σπουδαστικός Κόσμος» καλούσαν σε αγώνες για την υπεράσπιση των ακαδημαϊκών ελευθεριών και των σπουδών, για το άσυλο, τη συνδικαλιστική οργάνωση των φοιτητών και την απομόνωση της ΕΚΟΦ. Ζητούσαν ενότητα για ένα δυνατό αγωνιστικό φοιτητικό κίνημα, όχι παρασκηνιακή αλλά στο φως της ημέρας. Ενότητα και πάλη για την αντιμετώπιση του πραξικοπήματος και των καθημερινών οξυμένων φοιτητικών προβλημάτων.

Στις σελίδες του «Σπουδαστικού Κόσμου» έβρισκες άρθρα για το περιεχόμενο σπουδών, τη σίτιση, τα συγγράμματα, την παραπαιδεία των φροντιστηρίων, για τα προβλήματα της νεολαίας, τη ζωή και τον τρόπο σπουδών της, την απολιτική, την απομαζικοποίηση του Φ.Κ. Ακόμη, άρθρα όπως «Εθνική υποτέλεια. Μια ιστορική διαδρομή», «Το δόγμα του Αμερικάνικου ιμπεριαλισμού», «25 χρόνια από την αρχή της Αντίστασης», «Αφιέρωμα στους αγώνες του Βιετναμέζικου λαού». Πολιτιστικά άρθρα όπως «Ποίηση της ήττας ή αστική παρακμή», «Για ένα αντιιμπεριαλιστικό πολιτιστικό μέτωπο», «Πανσπουδαστική και η (κακό)...ποίηση». Αφιερώματα στους Μπρεχτ, Αζίζ Νεζίν, Φώτη Αγγουλέ, Ελισσαίο Γιαννίδη, τον Εκπαιδευτικό Όμιλο κ.λπ.

Με τη δικτατορία της 21 ης Απριλίου 1967 τελειώνει αυτή η τόσο σημαντική και πολύτιμη περίοδος του «Σπουδαστικού Κόσμου». Θα ξανά κυκλοφορήσει την 1η Νοεμβρίου 1974 με την ανασυγκρότηση της ΠΠΣΠ. Ο νέος κύκλος του «Σπουδαστικού Κόσμου» θα κλείσει με την έκδοση τεσσάρων τευχών και δύο έκτακτων αφιερωμάτων, δίνοντας τη θέση του στο περιοδικό «Σάλπισμα».