Πατρίς Λουμούμπα, 60 χρόνια από την δολοφονία του

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 887, στις 6/2/2021

«Ένα άσπρο γέλιο

στη νύχτα του λαού σου»

(Γ. Ρίτσος)

 

Ίσως να μη γνωρίζουν πολλοί ότι το ουράνιο που χρησιμοποιήθηκε στις ατομικές βόμβες της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι προερχόταν από το Κονγκό. Το υπέδαφος αυτής της τεράστιας σε έκταση χώρας της Κεντρικής Αφρικής, κρύβει έναν πλούτο που υπολογίζεται σε 24 τρισεκατομμύρια δολάρια, αφού εκεί βρίσκεται ένα τρίτο των παγκοσμίων αποθεμάτων κοβαλτίου και διαμαντιών και το ένα δέκατο του χαλκού. Κι όμως στη χώρα αυτή κυριαρχεί η φτώχεια και η σύγχρονη ιστορία της σημαδεύτηκε από πολέμους, ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, πραξικοπήματα και δικτατορίες. Και μόνο το γεγονός ότι μέσα σε διάστημα 100 χρόνων έχει αλλάξει τέσσερα ονόματα δείχνει τον άγριο ανταγωνισμό μεταξύ των ιμπεριαλιστών μέσα στον οποίο βρέθηκε ο λαός της.

 

Αποικιοκρατία

Στα τέλη του 19^ου αιώνα το Κονγκό ήταν μια προσωπική αποικία του βασιλιά Λεοπόλδου Β’ του Βελγίου. Αυτό έγινε επίσημα με την συνεννόηση πολλών δυτικών κρατών το 1885 όταν αναγνωρίστηκε ως Ελεύθερη Πολιτεία του Κονγκό. Στη Διάσκεψη του Βερολίνου τα 14 κράτη που ανταγωνίζονταν για την αποικιοποίηση της Μαύρης Ηπείρου συμφώνησαν στη μοιρασιά και το Κονγκό παραχωρήθηκε ως ατομική ιδιοκτησία στον Λεοπόλδο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η έκταση αυτή ήταν σχεδόν 80 φορές μεγαλύτερη από την έκταση του Βελγίου. Πρωτεύουσα της χώρας έγινε η σημερινή Κινσάσα, η οποία τότε πήρε το όνομα… Λεόπολντβιλ.

Κατά καιρούς έχουν γραφεί πολλά για τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν από τον μισθοφορικό στρατό του βασιλιά στα τέλη του 19^ου αι. Ο Βέλγος γαλαζοαίματος στην προσπάθειά του να ξεζουμίσει μέχρι και το τελευταίο κομμάτι εδάφους και υπεδάφους της πλούσιας αποικίας του σε καουτσούκ, μεταλλεύματα (κοβάλτιο, χαλκός) και πολύτιμους λίθους, επέβαλε καταναγκαστική εργασία και εκμεταλλεύτηκε τον ιθαγενή πληθυσμό με τον πιο απάνθρωπο τρόπο. Οι φωτογραφίες μικρών παιδιών με κομμένα χέρια ως τιμωρία επειδή δεν κατάφεραν να συλλέξουν την ποσότητα καουτσούκ ή άλλων πρώτων υλών που προβλεπόταν είναι ένα μικρό μόνο μέρος της φρίκης που βίωσε ο μαύρος πληθυσμός στα χέρια του αιμοσταγή μονάρχη. Όποιος αντιστεκόταν τον περίμεναν σκληρά βασανιστήρια και θάνατος. Οι μαζικές τιμωρίες, όπως οι πυρπολήσεις ολόκληρων χωριών, ήταν πάγια τακτική του στρατού του Λεοπόλδου για να τρομοκρατήσει τον ιθαγενή πληθυσμό. Από το 1895 έως το 1905 δολοφονήθηκαν πάνω από τρία εκατομμύρια γηγενείς κάτοικοι (κάποιοι τους υπολογίζουν σε 3 φορές περισσότερους). Επρόκειτο για μια γενοκτονία!

Το 1908 το Κονγκό πέρασε στον έλεγχο της βελγικής κυβέρνησης ως αποικία (Βελγικό Κονγκό). Το ευρωπαϊκό κεφάλαιο εισέβαλλε στην χώρα με ακόμη πιο αρπακτικές διαθέσεις. Όμως οι γενικότεροι συσχετισμοί στο παγκόσμιο εργατικό κίνημα βοήθησαν και την ντόπια εργατική τάξη να αντιδράσει δυναμικά. Απεργίες ξεσπούσαν διαρκώς στις ιδιωτικές επιχειρήσεις όπως και συχνές ήταν οι εξεγέρσεις των μαύρων. Το κράτος όπως ήταν φυσικό έκανε ό,τι ήταν δυνατό για να χτυπήσει το εργατικό κίνημα της χώρας που έδειχνε τη δυναμική του. Οι εξεγέρσεις πνίγονταν στο αίμα από το στρατό και τις παραστρατιωτικές συμμορίες των εταιρειών.

 

Ανεξαρτησία

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ξέσπασαν αντιαποικιακοί αγώνες σε πολλές χώρες της Αφρικής και στο Κονγκό. Το κίνημα για αυτοδιάθεση της χώρας εκφράστηκε στο πρόσωπο του Πατρίς Λουμούμπα, ενός ταχυδρομικού υπαλλήλου που είχε την ικανότητα να ξεσηκώνει το λαό της χώρας του με το όραμά του για ένα Κονγκό ελεύθερο και ανεξάρτητο. Το 1958 ίδρυσε το Εθνικό Μέτωπο του Κονγκό. Το πρόγραμμα του κόμματος μιλούσε για ανεξαρτησία, ενιαίο κράτος και ισχυρή κυβέρνηση. Αυτούς τους στόχους έθεσε και στην πρώτη Διάσκεψη των Λαών της Αφρικής που έγινε στη Γκάνα το Δεκέμβρη του 1958 και θεωρήθηκε ένας από τους βασικούς εκφραστές του κινήματος του Παναφρικανισμού. Όμως η κυβέρνηση του Βελγίου μεθόδευε τη διάσπαση της χώρας και την εγκαθίδρυση κυβέρνησης υποτακτικών. Το αποτέλεσμα ήταν να ξεσπάσουν σοβαρά επεισόδια στο Κονγκό με νεκρούς και τραυματίες. Ο Λουμούμπα συνελήφθη, κατηγορήθηκε για υποκίνηση αντιαποικιακής εξέγερσης και φυλακίστηκε. Σύντομα όμως η βελγική κυβέρνηση αναγκάστηκε να τον απελευθερώσει. Το 1960, στις εθνικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν, βγήκε νικητής. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, στις 30 Ιουνίου του 1960 το Κονγκό έγινε ανεξάρτητο κράτος. Ο Λουμούμπα αναδείχθηκε Πρωθυπουργός και ο Ζοζέφ Καζαβούμπου έγινε Πρόεδρος της χώρας. Η πρώτη ομιλία του Λουμούμπα ήταν μια καταγγελία για όλα τα δεινά που υπέστη ο λαός του από τους Βέλγους αποικιοκράτες.

 

Πολιτική κρίση και πραξικόπημα

Ο δρόμος για την ανασυγκρότηση της χώρας αποδείχθηκε δύσκολος. Οι Βέλγοι μεθόδευσαν την ανατροπή και τη δολοφονία του. Πρώτη κίνησή τους ήταν να αποσύρουν από το Κονγκό τους έμπειρους ευρωπαίους ειδικούς για να προκληθεί αδιέξοδο στη διοίκηση και την παραγωγή. Έπειτα, έχοντας διατηρήσει τις διασυνδέσεις τους με τη στρατιωτική ηγεσία κατάφεραν εντελώς πραξικοπηματικά να διασπάσουν τη χώρα και να αποσχιστεί η περιοχή της Κατάνγκα (πλούσια σε ορυκτά) με κυβερνήτη τον Τσόμπε. Ήταν το πιο σημαντικό πλήγμα στην ενότητα της χώρας. Παράλληλα έστειλαν 6.000 στρατιώτες στο Κονγκό που μαζί με τους μισθοφόρους των εταιρειών ενίσχυσαν τον Τσόμπε. Μέχρι και πλοία του Βελγικού Ναυτικού βομβάρδισαν το Ματάντι, το μεγαλύτερο λιμάνι της Κονγκό.

Χάος άρχισε να επικρατεί σε πολλές περιοχές. Τμήματα του στρατού άρχισαν να στασιάζουν και ένας εμφύλιος πόλεμος ήταν έτοιμος να ξεσπάσει. Η πρώτη κίνηση του Λουμούμπα ήταν να ζητήσει βοήθεια από τις ΗΠΑ και τον ΟΗΕ που όμως δεν ήρθε ποτέ. Μάλιστα υπήρχαν «ειρηνευτικά» στρατεύματα του ΟΗΕ στη χώρα που όμως δεν παρενέβησαν. Μετά στράφηκε για βοήθεια στην ΕΣΣΔ, πράξη που τον κατέστησε επικίνδυνο στα μάτια των δυτικών ιμπεριαλιστών κι αποφάσισαν να τον εξοντώσουν. Τον χαρακτήρισαν «κομμουνιστή» και η CIA χρηματοδότησε το όλο σχέδιο. Φυσικά μια τέτοια κατηγορία δεν είχε καμία βάση.

Μετά από μια πολιτική κρίση διάρκειας λίγων ημερών και τη ρήξη στις σχέσεις Προέδρου και Πρωθυπουργού, ο Αρχηγός του στρατού Μομπούτου (ανδρείκελο των Βέλγων και των Αμερικάνων) ανέτρεψε με πραξικόπημα τον Λουμούμπα το Σεπτέμβρη του 1960, με πρόσχημα τη λύση στην πολιτική κρίση και διέταξε τη σύλληψή του. Το δημοκρατικό καθεστώς καταργήθηκε και η χώρα κυβερνιόταν πλέον δικτατορικά από τον Μομπούτου κάτι που έμελε να κρατήσει για πολλές δεκαετίες. Λίγους μήνες αργότερα, στα τέλη του 1960, ο Λουμούμπα συνελήφθη. Βασανίστηκε άγρια και φυλακίστηκε στην Κατάνγκα όπου ο ίδιος ο Τσόμπε διέταξε την εκτέλεσή του. Στις 17 Γενάρη του 1961, με εντολή των Βέλγων και με τη συμφωνία των ΗΠΑ, ο Λουμούμπα εκτελέστηκε μαζί με άλλους τρεις άντρες. Το έγκλημα όμως δε σταμάτησε εδώ. Το πτώμα του τεμαχίστηκε και τα κομμάτια βυθίστηκαν σε οξύ ώστε να μη μείνει κανένα ίχνος της βαρβαρότητας που διεπράχθη. Μάλιστα δε δίστασαν να διαρρεύσουν ότι ο Λουμούμπα απέδρασε και δολοφονήθηκε από αγνώστους!

Ο θάνατός του προκάλεσε συγκίνηση και κύμα αντιδράσεων με μαζικές διαδηλώσεις και συγκρούσεις στο Κονγκό αλλά και σε ευρωπαϊκές πόλεις καθώς και στην ίδια τη Νέα Υόρκη.

Πολλά χρόνια αργότερα ένας Βέλγος αστυνομικός παραδέχτηκε τη συμμετοχή του ίδιου και του αδερφού του στη δολοφονία του Λουμούμπα. Τα τελευταία χρόνια η έρευνα έφερε στο φως έγγραφα που αποδεικνύουν ότι η βελγική κυβέρνηση ζήτησε τη δολοφονία του Λουμούμπα. Επίσης αποκαλύφθηκε ότι υπήρξε εντολή του προέδρου των ΗΠΑ Αϊζενχάουερ προς τη CIA να τον δηλητηριάσουν. Ο αρχηγός της CIA, Άλεν Ντάλες, διέταξε τη δολοφονία ως «επείγων και βασικό στόχο». Αποδείχθηκε ακόμα ότι η CIA εξόπλιζε και χρηματοδοτούσε τον Μομπούτου και τον Καζαβούμπου. Τέλος ανακαλύφθηκαν έγγραφα που φανερώνουν τα σχέδια και της Μ. Βρετανίας για τη δολοφονία του Λουμούμπα αφού και η ίδια είχε μεγάλα οικονομικά συμφέροντα στη περιοχή της Κατάνγκα.

Ο Πατρίς Λουμούμπα είχε γεννηθεί το 1925. Δολοφονήθηκε σε ηλικία μόλις 36 χρονών. Το αρχικό του όνομα ήταν Ελίας Οκίτ’ Ασόμπο που σημαίνει «κληρονόμος των καταραμένων». Καταραμένοι στο Κονγκό θεωρούνταν οι άνθρωποι που είχαν σύντομη ζωή. Η «κατάρα» έμελε να επιβεβαιωθεί. Με… λίγη βοήθεια από τους ιμπεριαλιστές.

ΣΣ