7-14 Γενάρη 1919. Η «τραγική εβδομάδα» της Αργεντινής. Εργατική απεργία και στρατιωτική καταστολή στο Μπουένος Άιρες

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία, φυλ. 908, στις 8/1/2022

Απεργοί γύρω από τα εργαστήρια Vasena, στη γειτονιά San Cristóbal του Μπουένος Άιρες.

Τις πρώτες μέρες του Γενάρη του 1919 η πρωτεύουσα της Αργεντινής συγκλονιζόταν από μια μεγάλη εργατική εξέγερση που κράτησε μία ολόκληρη εβδομάδα. Εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες κατέβηκαν σε απεργία και παρέλυσαν το Μπουένος Άιρες, στήνοντας οδοφράγματα. Η καταστολή που ακολούθησε είχε ως αποτέλεσμα περίπου 700 νεκρούς. Οι μέρες εκείνες έμειναν στη μνήμη του λαού της Αργεντινής ως «η τραγική εβδομάδα». 

 

Το τέλος του 19^ου αιώνα, την εποχή που το καπιταλιστικό σύστημα περνούσε στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο, βρήκε τη Λατινική Αμερική με αυξημένο ρόλο στην παγκόσμια αγορά. Από τη μια μεριά ήταν ο τροφοδότης φθηνών αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων και πρώτων υλών για τις βιομηχανίες των ιμπεριαλιστικών μητροπόλεων. Έτσι, οι χώρες της αν και τυπικά απέκτησαν την ανεξαρτησία τους πολλές δεκαετίες νωρίτερα, βρέθηκαν σύντομα κάτω από τον απόλυτο έλεγχο των ξένων μονοπωλίων των βορειοαμερικάνων και ευρωπαίων ιμπεριαλιστών. Από την άλλη, σε ορισμένες περιοχές της δημιουργήθηκαν μεγάλες βιομηχανίες γιγαντώνοντας τα αστικά κέντρα που γέμισαν με φθηνό εργατικό δυναμικό. Στις περισσότερες περιπτώσεις η «ανάπτυξη» αυτή πραγματοποιήθηκε με ξένα κεφάλαια. Το προλεταριάτο των χωρών αυτών πλήρωσε την όποια εκβιομηχάνιση με την άγρια εκμετάλλευσή του.

Ταυτόχρονα άρχισε να αναπτύσσεται ένα αντιιμπεριαλιστικό κίνημα χωρίς όμως να μπορεί η σχετικά νεαρή εργατική τάξη να αναδειχθεί σε κυρίαρχη συνιστώσα του. Σύντομα όμως ιδρύθηκαν σε όλες σχεδόν τις χώρες της Λατινικής Αμερικής κομμουνιστικά κόμματα. Η επίδραση της Οκτωβριανής επανάστασης ήταν ολοφάνερη.

Στην Αργεντινή που ήταν η πλουσιότερη χώρα της Ν. Αμερικής, το Κομμουνιστικό Κόμμα ιδρύθηκε το 1918. Αμέσως μετά και ιδιαίτερα την τριετία 1919-1922 υπήρξε μια έξαρση εργατικών αγώνων που καθοδηγήθηκαν από την Εργατική Ομοσπονδία της Αργεντινής (FORA). Στη FORA (που ιδρύθηκε αρκετά χρόνια νωρίτερα) συμμετείχαν κυρίως Ευρωπαίοι μετανάστες με ισχυρή την επιρροή των αναρχικών. Σε πολλές περιπτώσεις οι απεργίες κατέληγαν σε ένοπλες συγκρούσεις με το στρατό και την αστυνομία και δεν ήταν λίγες οι φορές που έπεφταν νεκροί όπως το 1904 σε μια σύγκρουση εργατών με την αστυνομία, αλλά και την Πρωτομαγιά του 1909 σε μια τεράστια διαδήλωση όπου η αστυνομία σκότωσε 12 εργάτες.

Νεκρώσιμη πομπή για τους εργάτες που σκοτώθηκαν στην αστυνομική καταστολή της 7ης Ιανουαρίου 1919

Το 1919 στην κυβέρνηση της Αργεντινής βρισκόταν ο Ιπόλιτο Ιριγόγιεν αρχηγός του κεντρώου Ριζοσπαστικού Κόμματος που υποσχέθηκε εθνικοποιήσεις και προσπάθησε να κερδίσει τη μεσαία τάξη. Φυσικά το μεγάλο ξένο κεφάλαιο όπως και οι μεγάλοι γαιοκτήμονες με τα λατιφούντια δεν έχασαν ούτε ίχνος από τον πλούτο και την εξουσία που είχαν όλα τα προηγούμενα χρόνια.

Αφορμή για την εξέγερση του Γενάρη του 1919 στάθηκε μια απεργία 2.500 εργατών στη μεταλλουργία Βασένα -τη μεγαλύτερη μεταλλουργική εταιρεία στη Ν. Αμερική- που ξέσπασε τον Δεκέμβρη του 1918. Η εταιρεία ανήκε κατά πλειοψηφία στο βρετανικό κεφάλαιο και οι συνθήκες εργασίας ήταν τραγικές. Οι μισθοί ήταν πενιχροί, (ίσα ίσα έφταναν για το ενοίκιο και το φαγητό) το ωράριο ήταν καθημερινά τουλάχιστον 11 ώρες και σε πολλές περιπτώσεις οι εργάτες δούλευαν υπερωριακά χωρίς επιπλέον αμοιβή. Έτσι οι εργάτες απαίτησαν από την εργοδοσία να εφαρμοστεί το 8ωρο, να αυξηθούν οι μισθοί και να καταβάλλονται κανονικά οι υπερωρίες. Επίσης ζήτησαν να βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίας αφού σε πολλά σημεία του εργοστασίου η θερμοκρασία ανέβαινε σε τέτοιο βαθμό που καθιστούσε την δουλειά αδύνατη. Ο Αλφρέδο Βασένα, ένας εκ των ιδιοκτητών της εταιρείας όχι μόνο αρνήθηκε να δεχτεί την αντιπροσωπεία των εργατών αλλά ούτε καν παρέλαβε την επιστολή με τα αιτήματά τους. Οι εργάτες προχώρησαν σε απεργία, περιφρουρώντας την και αποκλείοντας την έξοδο των υλικών από την αποθήκη προς το εργοστάσιο. Ουσιαστικά εμπόδισαν τη μεταφορά πρώτων υλών με αποτέλεσμα να σταματήσει η παραγωγή του χάλυβα. Οι ιδιοκτήτες του εργοστασίου σε απάντηση οργάνωσαν απεργοσπασία καλώντας ένοπλους απεργοσπάστες.

Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 7 Γενάρη του 1919, η αστυνομία προχώρησε σε βίαιη επίθεση εναντίον των απεργών πυροβολώντας εναντίον τους μέσα στα γραφεία του σωματείου, σκοτώνοντας τέσσερις εργάτες και τραυματίζοντας πάνω από 30. Αμέσως η εργατική ομοσπονδία κάλεσε σε γενική απεργία. Στις 9 Γενάρη, την ημέρα της κηδείας των δολοφονημένων εργατών, τα πάντα είχαν παραλύσει στην πόλη. Συνολικά κινητοποιήθηκαν 200.000 εργάτες. Δε δούλευαν τα εργοστάσια, τα τρένα, ακόμη και οι λιμενεργάτες σταμάτησαν τη λειτουργία του λιμανιού. Στη νεκρική πομπή που περνούσε από τους κεντρικούς δρόμους συμμετείχαν πάνω από 300.000 λαού που κατέβηκε στο δρόμο για να διαδηλώσει την αλληλεγγύη του στους εργάτες. Τότε η κυβέρνηση απάντησε με την αστυνομία και το στρατό να πυροβολούν εναντίον του άοπλου πλήθους. Οι σκοτωμένοι ήταν πλέον δεκάδες. Η κυβέρνηση για να δικαιολογήσει τις δολοφονίες άρχισε να διαδίδει ότι υπήρχε σχέδιο ανατροπής της και κατάργησης του Συντάγματος, με στόχο τη δημιουργία Σοβιέτ στην Αργεντινή κατά τα πρότυπα των Μπολσεβίκων. Και δεν είχε άδικο. Άσχετα με τις πραγματικές δυνατότητες υλοποίησης ενός τέτοιου σχεδίου, υπήρξε μια προσπάθεια συγκρότησης του πρώτου Σοβιέτ της Αργεντινής στις εβραϊκές συνοικίες του Μπουένος Άιρες.

Οι επόμενες μέρες σημαδεύτηκαν από ένα τεράστιο ξέσπασμα οργής από την μεριά του λαού για τη βάναυση καταστολή και τις δολοφονίες των αθώων εργατών. Οι συγκρούσεις πραγματοποιούνταν πλέον στις γειτονιές του Μπουένος Άιρες. Οι απεργοί κατάφεραν να καταλάβουν αστυνομικά τμήματα, αποσπώντας τον οπλισμό τους. Μέχρι και απόπειρα κατάληψης ενός στρατοπέδου πραγματοποιήθηκε, χωρίς όμως επιτυχία. Ο Ιριγόγιεν έδωσε εντολή να επέμβουν μονάδες ιππικού, πυροβολικού και πεζοναύτες. Αξίζει να σημειωθεί πως πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι ένα στρατιωτικό τάγμα που πήρε μέρος στην καταστολή της εξέγερσης ήταν αυτό του -τότε υπολοχαγού- Χ. Περόν, του μετέπειτα προέδρου της Αργεντινής. Υπολογίζεται ότι με δικές του εντολές δολοφονήθηκαν τουλάχιστον 100 απεργοί.

Επίσης μέλη μεγαλοαστικών οικογενειών συγκρότησαν παρακρατικές ομάδες κρούσης για να συνδράμουν το κατασταλτικό έργο του στρατού και της αστυνομίας. Παράλληλα επιδόθηκαν και σε ένα όργιο βίας απέναντι στους Εβραίους κατοίκους, που έφτασε στα όρια του πογκρόμ, βασανίζοντας και σκοτώνοντας πολλούς από αυτούς και λεηλατώντας τις επιχειρήσεις και τις περιουσίες τους. Η δικαιολογία ήταν ότι η κοινότητα των Εβραίων - οι περισσότεροι ρωσικής καταγωγής- ήταν κομμουνιστές, πράκτορες των Μπολσεβίκων και υποστηρικτές της ρωσικής επανάστασης. Το σύνθημα που φώναζαν τρέχοντας στους δρόμους ήταν «Θάνατος στους Ρώσους».

Οι συγκρούσεις έληξαν στις 14 Γενάρη. Οι εργάτες επέστρεψαν στο εργοστάσιο νικητές αφού ικανοποιήθηκαν όλα τα αιτήματά τους, ακόμα και η κυριακάτικη αργία και η αναγνώριση της συνδικαλιστικής τους οργάνωσης. Το τίμημα όμως ήταν ακριβό. Οι νεκροί σύμφωνα με τις πιο έγκυρες εκτιμήσεις έφτασαν τους 700. Όμως πηγές από την αμερικανική πρεσβεία έκαναν λόγο για 1.500 νεκρούς. Οι τραυματίες υπολογίζονται σε 2-5 χιλιάδες και οι συλληφθέντες σε 50.000.

Η εξέγερση του Γενάρη του 1919 στην Αργεντινή είχε έντονα αντιιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά και στράφηκε σαφώς ενάντια στα ξένα μονοπώλια. Με την έκταση που πήρε, επιβεβαιώνει τον τεράστιο αντίκτυπο που είχε σε όλο τον κόσμο η Οκτωβριανή Επανάσταση ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές. Δεν είναι τυχαίο ότι παρόμοιες εξεγέρσεις έγιναν την ίδια περίπου περίοδο (1918-1919) σε πολλές χώρες της Ευρώπης όπως στη Γερμανία με τους Σπαρτακιστές, την Ουγγαρία, την Αυστρία, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ισπανία ακόμα και στην «ουδέτερη» Ελβετία. Στην άλλη άκρη του κόσμου, στη Ιαπωνία, πραγματοποιήθηκε αντίστοιχη εξέγερση όπως και σε μια σειρά χώρες της Ασίας οι λαοί ξεσηκώθηκαν ενάντια στην αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις συγκροτήθηκαν και εργατικά συμβούλια (Σοβιέτ). Η φλόγα της επανάστασης των Μπολσεβίκων απλωνόταν σ’ ολόκληρη τη γη.

Σ.Σ.

Πηγές

Ν. Ψυρούκης, «Ιστορία της αποικιοκρατίας» τ. ΣΤ, εκδ. Επικαιρότητα

Κείμενα από το διαδίκτυο